محكم و متشابه در تفسير نعمانى
اشاره:
در سلسله مقالات «نعمانى و مصادر غيبت»، با بررسى آثار نعمانى، درباره تفسير نعمانى به تفصيل بحث كرديم و بدين نتيجه رسيديم كه اين رساله را نمىتوان روايت به شمار آورد. در ادامه اين كتاب را به عنوان متنى تفسيرى بررسى و درباره جايگاه ناسخ و منسوخ در آن بحث مىكنيم. همچنين در اين شماره درباره محكم و متشابه در اين تفسير سخن مىگوييم و با اشاره به آيه قرآن و احاديث اهل بيت در ذيل آيه، ديدگاه اين كتاب در اين زمينه را توضيح داده خواهيم داد.
دومين مبحث از مباحث علوم قرآنى كه در تفسير نعمانى به توضيح گستردهاى درباره آن داده شده، مبحث محكم و متشابه است. براى روشن شدن ديدگاه اين تفسير، ناگزير به ذكر خاستگاه اين بحث و برخى از نكات اساسى مرتبط با آن مىباشيم.
خاستگاه اصطلاح محكم و متشابه
دو اصطلاح محكم و متشابه برگرفته از آيه 7 از سوره آل عمران مىباشد:
«هوالّذى انزل عليك الكتاب منه آيات محكمات، هن ام الكتاب، و اخر متشابهات، فأمّا الّذين فى قلوبهم زيغ فيتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنة و ابتغاء تأويله، و مايعلم تأويله الاّ اللّه والراسخون فى العلم يقولون امنّا به، كل من عند ربّنا، و ما يذكّر الاّ اولوا الالباب»
از دير باز بحث از محكم و متشابه، گستره قابل توجهى از انديشه دانشمندان را به خود اختصاص داده است. توضيح مفاد محكم و متشابه و تعيين مصاديق اين دو واژه، تلاش براى بر طرف ساختن ابهام از آيات متشابه، ارايه معناى درست آيات متشابه و تبيين حكمت آيات متشابه، از كوششهايى بوده كه در اين زمينه صورت گرفته است. اين پرسش اساسى كه آيا دانش آيات متشابه تنها در اختيار ذات ربوبى است يا راسخون در علم نيز به اين دانش راه دارند، شيوه برخورد با آيات متشابه را تعيين مىكند. پاسخ اين پرسش با چگونگى تركيب آيه فوق مرتبط است؛ اگر «راسخون فى العلم» عطف بر «اللّه» گرفته شود و جمله «يقولون...» جمله حاليه، راسخون در علم نيز عالمان به آيات متشابه خواهند بود، ولى اگر «راسخون فى العلم» مبتدأ و جمله «يقولون...» خبر آن، و واو عطف، جمله دوم را بر جمله اول عطف كند، يا اساسا واو استينافى دانسته شود، قهرا علم به آيات متشابه، به پروردگار عالم اختصاص مىيابد. تعيين هر يك از دو احتمال بالا، روش مفسّر را در تفسير روشن مىسازد.(1) ما در اينجا به چند نكته برگرفته از آيه شريفه اشاره مىكنيم، سپس به احاديثى كه در زمينه محكم و متشابه وارد شده نگاهى مىاندازيم و در پايان ديدگاه تفسير نعمانى در اين مبحث و مقايسه آنها با آراى مفسران قديم را توضيح مىدهيم.
در صورت تمایل به ادامه بحث اینجا را کلیک کنید.
< | آوریل 2024 | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
یکشنبه | دوشنبه | سه شنبه | چهارشنبه | پنج شنبه | جمعه | شنبه |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 |