••*❀*••عبادت و تقواي امام رضا عليه السلام••*❀*••

[شكوه انتظار]

عبادت و تقواي امام رضا عليه السلام

يکي از برجسته‏ترين فضايل امام رضا عليه‏السلام سرسپردگي وي به خداوند تبارک و تعالي و تمايلش به او بود.

اين فضيلت را مي توان به وضوح در اعمال عبادي او که بر پايه‏ي خوف الهي و دينداري قرار داد، در بخش مهمي از زندگي روحانيش مشاهده نمود. يکي از اصحاب آن حضرت مي‏گويد: هنگامي که او را ديدم، اين کلام خداي متعال را متذکر شدم که مي‏فرمايد:

«آنان همواره پاسي از شب را بيشتر نمي‏خوابند.»(1)
در مورد عبادتهاي امام رضا عليه‏السلام راوي مي‏گويد: سراسر شب را وضو گرفته و نماز مي‏خواند و نمي‏خوابيد، و بدين طريق ادامه مي‏داد تا خورشيد طلوع مي‏کرد.(2)



امام رضا عليه‏السلام خداترس‏ترين مردم عصر خود بود و مطيع‏ترين آنها نسبت به خداي تبارک و تعالي. مأمون، رجاء بن ابي‏ضحاک را براي آوردن امام به خراسان به مدينه فرستاد و او از مدينه تا مرو همراه آن حضرت بود. ابوضحاک درباره‏ي عبادت امام رضا عليه‏السلام چنين روايت مي‏کند: به خدا سوگند، من هرگز کسي را جدي‏تر از اين مرد در تقوا و عبادت خداوند متعال نديدم. در همه حال به ياد او بود و ترس خدا را در دل داشت. هنگامي که وقت نماز صبح مي‏شد، نمازش را مي‏خواند و هنگامي که تمام مي‏شد و سلام مي‏داد، در جايگاهش مي‏نشست و شروع به ستايش و حمد خدا مي‏کرد و مي‏فرمود:

«الله اکبر»،
«لا اله الا الله»،
«اللهم صلي علي محمّد و آل محمّد»،

و اين عمل را تا طلوع آفتاب تکرار مي‏کرد.
سپس به سجده‏اي طولاني مي‏رفت و پس از آن براي صحبت کردن با مردم به نزد آنان رفته و تا نزديک ظهر آنان را موعظه مي‏کرد. آنگاه بار ديگر تجديد وضو کرده و به محل نمازش برمي‏گشت و هنگامي که خورشيد از افق ميل به پايين رفتن پيدا مي‏کرد، مي‏ايستاد و شش رکعت نماز به جا مي آورد. در رکعت اول، سوره‏ي حمد و سوره‏ي کافرون را مي‏خواند و در رکعت دوم سوره‏ي حمد و سوره‏ي توحيد را،و در هر يک از چهار رکعت باقيمانده، سوره‏هاي حمد و توحيد را قرائت مي‏کرد و پس از آن سلام مي‏داد.

سپس قنوت را در رکعت دوم قبل از رکوع و همان سوره‏ي توحيد را مي‏خواند. آنگاه اذان مي‏گفت و دو رکعت نماز مي‏خواند و سپس اقامه را به زبان مي‏آورد و نماز ظهرش را مي‏خواند و هنگامي که سلام مي‏داد، حمد و سپاس خداي را به جا مي‏آورد
و«الله اکبر» و «لا اله الا الله»

مي‏گفت و براي مدتي اين عبارت را ادامه داد. پس از تکبير و تهليل، خدا را شکر مي‏فرمود و مي‏گفت ,«شکراً لله»

[شكوه انتظار]

و اين ذکر را يکصد مرتبه تکرار مي‏فرمود. چون سرش را از سجده برمي‏داشت، مي‏ايستاد و شش رکعت نماز مي‏خواند و در هر رکعت سوره‏هاي حمد و توحيد را قرائت مي‏کرد. آنگاه پس از هر دو رکعت که مي‏خواند، سلام مي‏داد و سپس در رکعت دوم قبل از رکوع و بعد از قرائت، دعاي شخصي‏اش را در قنوت مي‏خواند. پس از آن اذان مي‏گفت و دو رکعت نماز مي‏خواند و در قنوت رکعت دوم خواسته‏ي خود را به صورت دعا بيان مي‏کرد و هنگامي که سلام مي‏داد، مي‏ايستاد و نماز عصر را به جا مي‏آورد و هنگامي که سلام نماز را مي‏داد، براي دعا در جاي خود مي‏نشست و خداي سبحان را تسبيح و تحميد مي‏کرد و


«الله اکبر»
و
«لا اله الا الله»

مي‏گفت، سپس سجده مي‏نمود و در دعايش به سجده بود و در حالي که سرش به زمين بود، يکصد مرتبه «شکراً لله» مي‏گفت.

هنگامي که آفتاب غروب مي‏کرد، باز وضو مي‏ساخت و اذان و اقامه مي‏گفت و سه رکعت نماز مغرب را به جا مي‏آورد. سپس در رکعت دوم، قبل از رکوع و بعد از قرائت، قنوت را مي‏خواند و هنگامي که سلام مي‏داد، جهت دعا کردن در جاي خود مي‏نشست و خداي تعالي را تسبيح و تحميد مي‏کرد و

«الله اکبر»
«لا اله الا الله»
مي‏گفت و اين جملات را چندين بار تکرار مي‏نمود. سپس سجده‏ي شکر به جا مي‏آورد و سرش را برمي‏داشت و چيزي نمي‏گفت و مي‏ايستاد و چهار رکعت نماز مي‏خواند هر رکعت را به يک سلام، آنگاه قنوت را در رکعت دوم پس از قرائت و قبل از رکوع به جا مي‏آورد. در رکعت اولين از چهار رکعت، سوره‏هاي حمد و کافرون را مي‏خواند و در رکعت دوم، سوره‏هاي حمد و توحيد را، و سپس سلام نماز را مي‏داد و مي‏نشست و شخصاً لابه و انابه مي‏کرد تا وارد مغرب مي‏شد و پس از آن روزه‏اش را افطار مي‏کرد. آنگاه صبر مي‏کرد تا تقريباً يک سوم از شب بگذرد، سپس مي‏ايستاد و چهار رکعت نماز عشاء را به جا مي‏آورد.

در رکعت دوم نماز عشاء بعد از قرائت و پيش از رکوع در قنوت دعا مي‏کرد و سپس نماز را با سلام به اتمام مي‏رسانيد. پس از اداء نماز در جاي خود مي‏نشست و به ذکر و تسبيح و تحميد خداي بزرگ و قادر متعال مي‏پرداخت و

«الله اکبر»
و
«لا اله الا الله»

مي‏گفت و مانند هميشه براي مدت طولاني آن را ادامه مي‏داد و پس از درخواست تقاضاي شخصي، سجده‏ي شکر به جا مي‏آورد و سپس به رختخواب مي‏رفت.
در اواخر ثلث شب از خواب بيدار مي‏شد و خدا را حمد و ستايش مي‏نمود و سپس

«الله اکبر»
و
«لا اله الا الله»
مي‏گفت و از خدا مي‏طلبيد که او را ببخشد و مورد رحمت خود قرارش دهد. پس از ذکر خدا، دندانهايش را مسواک مي‏کرد و بعد وضو مي‏گرفت و مي‏ايستاد و نماز شب را به جاي مي‏آورد. او هشت رکعت نماز مي‏خواند و هر دو رکعت را به يک سلام ختم مي‏نمود. در هر رکعت اولين نمازها، سوره‏ي حمد را مي‏خواند و سوره‏ي توحيد را سي‏بار تکرار مي‏نمود؛ سپس نماز جعفر بن ابي‏طالب را که چهار رکعت است، مي‏خواند به مانند ديگر نمازها به دو سلام. در رکعت دوم، پس از قرائت و پيش از رکوع، باز هم در قنوت خود دعاهاي شخصي را از خدا درخواست مي‏کرد و متوجه بود که اين نماز قسمتي از نماز شب است.

سپس دو رکعت بعدي را انجام مي‏داد و در رکعت اول سوره‏ي حمد و سوره‏ي ملک، و در رکعت دوم سوره‏ي حمد و سوره‏ي انسان (دهر) را قرائت مي‏نمود. سپس مي‏ايستاد و دو رکعت نماز شفع را به جا مي‏آورد و در هر رکعت از آن سوره‏ي حمد را يک مرتبه و سوره‏ي توحيد را سه مرتبه مي‏خواند و دعاي خود را در قنوت رکعت دوم طلب مي‏نمود و باز هم به پا مي‏خاست و نماز وتر را که يک رکعت است، به جا مي‏آورد. در نماز وتر که آخرين رکعت نماز شب محسوب مي‏گردد، سوره‏ي حمد را يک مرتبه و سوره‏ي توحيد را سه مرتبه و سوره‏ي فلق را يک مرتبه و سوره‏ي ناس را يک مرتبه قرائت مي‏فرمود. سپس قنوتش را قبل از رکوع و بعد از قرائت به جا مي‏آورد و در دعاي شخصي خويش در قنوت مي‏خواند:

خدايا بر محمّد و خاندان او درود فرست و ما را به سوي او راهنمايي فرما که تو او را هدايت کرده‏اي، و ما را به خاطر او شايسته گردان که تو او را نيکو گردانيده‏اي، و به حق او به ما نظر فرما که تو بر او نظر افکنده‏اي. آنچه را به ما بخشيده‏اي، برکت ده و ما را از شر آنچه مقرر کرده‏اي محفوظ فرما، زيرا تو مقرر مي‏کني و هيچ کس عليه تو حکم نمي‏کند. به يقين آن کس را که تو همراهي کني، پست و خوار نمي‏شود و هر کس که دشمن تو باشد، بلندي مرتبه و مقام نيابد.
سپس هفتاد مرتبه مي‏گفت:
«استغفر الله ربي و اتوب اليه»،
و نماز را به اتمام مي‏رسانيد و مدتي دراز انابه و درخواست مي‏کرد. وقتي که صبح طالع مي‏شد، مي‏ايستاد و دو رکعت نماز به جا مي‏آورد. در رکعت اول سوره‏هاي حمد و کافرون، و در رکعت دوم سوره‏هاي حمد و توحيد را مي‏خواند و چون فجر طلوع مي‏کرد، اذان و اقامه مي‏گفت و دو رکعت نماز صبح را به جا مي‏آورد. هنگامي که سلام نماز را مي‏داد، مي‏نشست و لابه مي‏کرد و اين کار را تا طلوع خورشيد ادامه مي‏داد و پس از اتمام نماز، سجده‏ي شکر را به جا مي‏آورد.(3)

اين روايت به تفضيل آشکار مي‏کند که امام رضا عليه‏السلام به مراتب نمازگزاري بيشتر از نمازگزار در حد وظيفه بود با آن سوره‏هايي از قرآن کريم که در نمازهاي خود مي‏خواند و آن لابه کردنهاي بعد از نمازش. و اين بدان معني است که او هميشه مشغول عبادت خداي متعال بود و عشق خدا بر قلب عطوف و مهربانش تسلط داشت به اندازه‏اي که يکي از صفات او مهرباني بود تا جايي که «امام الرئوف» لقب گرفت.

----------------------------------------
پي نوشت:
1ـ ذاريات / 17.
2ـ الاتحاف بحب الاشراف، ص 59.
3ـ بحارالانوار، ج 12، صص 26 و 27.