در روایتی آمده است که ابو بصیر خدمت امام صادق علیهالسلام رفت و از حضرت پرسید: «آیا کسی از فشار قبر رهایی مییابد؟». امام در پاسخ فرمود: «از فشار قبر به خدا پناه میبرم. فقط عده کمی فشار قبر نمیبینند»
فشار قبر
یکی از حوادث مهم عالم قبر، «فشار قبر» است. آن گونه که از برخی روایات استفاده میشود، فشار قبر برای همه مگر افراد اندکی وجود دارد؛ برای برخی شدیدتر و برای برخی ملایمتر است. فشار قبر به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهیهاست. قرآن فشار قبر برخی را این گونه توصیف کرده است: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکًا»؛ «و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت».(1)
از روایات بیان شده در این مسئله چنین به دست میآید که منظور از «معیشة ظنک» در این آیه شریفه، همان عذاب قبر است؛ شاهد آن نیز اشاره ای است که بعد از این عبارت به قیامت شده است: «وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی»؛ «و روز قیامت، او را نابینا محشور میکنیم».
در روایتی از امام صادق علیهالسلام آمده است که فرمود: «به خدا قسم تنها چیزی که من برای شما میترسم (که گرفتارش شوید) برزخ است».(2)
البته بعضی از انسانها همچون انبیا و امامان علیهم السلام و نیز مؤمنان از فشار قبر مستثنا هستند. در برخی روایات آمده است که زمین، مشتاق مؤمنان است که در حال حیات بر روی زمین، مرتکب معصیت خداوند نشده و پروردگار خویش را از خود راضی کردهاند. زمین، آماده پذیرایی از آنان بوده و برای آنها از مادر مهربانتر است و بر چینی کسانی هرگز فشار قبر نخواهد آورد. حتی مؤمنان راستین از اینکه قبض روح شده و پا به منزل جدید گذاشتهاند، راضی و خوشحالند و خدا و پیامبر و امامان علیهم السلام نیز از او راضیاند و فرشتگان به او بشارت میدهند: «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعی إِلی رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً * فَادْخُلی فی عِبادی * وَ ادْخُلی جَنَّتی»؛ «تو ای روح آرام یافته! به سوی پروردگارت بازگرد، در حالی که هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود است، پس در سلک بندگانم در آی و در بهشتم وارد شو».(3) (4)
در روایتی آمده است که ابو بصیر خدمت امام صادق علیهالسلام رفت و از حضرت پرسید: «آیا کسی از فشار قبر رهایی مییابد؟». امام در پاسخ فرمود: «از فشار قبر به خدا پناه میبرم. فقط عده کمی فشار قبر نمیبینند».(5)
فشار قبر برای همه یکسان نیست؛ بلکه برخی انسانها اصلاً فشار قبر ندارند، چنان که در برخی روایات آمده است: مؤمنانی که بعضی از اعمال خیر مانند نماز شب، مداومت بر تلاوت برخی از سوره های قرآن یا بعضی از ذکرها و ... داشته باشند، از فشار قبر در امانند؛فشار قبر در بعضی افراد شدید است و کیفر اعمالشان محسوب میشود و برای گروهی دیگر خفیفتر و به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهیهاست