شخصيت زن از ديدگاه قرآن

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

در انگلستان كه سابقا شخصيت زن كاملا در شخصيت شوهر محو بود، و قانون يكى در سال 1870 و ديگرى در سال 1882 ميلادى به اسم قانون مالكيت زن را از شمار محجورين خارج كرد.در قانون مدنى آلمان (1900م ) و در قانون مدنى سويس (1907م ) اعلام شد كه زن مثل شوهر خود اهليت دارد.
ولى زن شوهردار در حقوق پرتقال و فرانسه هنوز در عداد محجورين است . گو كه قانون 18 فوريه 1938 در فرانسه ، در حدودى حجر زن شوهردار را تعديل كرده است ⁽⁶²⁾

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

خوانندگان گرامى توجه دارند كه حدود يك قرن است كه در انگلستان ، اولين قانون استقلال مالى زن تصويب شده و (به اصطلاح ) از وى رفع محجوريت شده است و در بسيارى از كشورهاى (به اصطلاح ) پيشرفته هنوز يك قرن از تصويب چنين قانونى نمى گذرد.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

استقلال مالى زن يا استثمار؟

هنگامى كه انسان به تاريخ تصويب قانون استقلال مالى زن در اروپا مى نگرد و به چگونگى آن مى انديشد، پرستش شگفت آميزى در ذهن او خطور مى كند كه چه شد كه چنين حادثه اى رخ داد؟ آيا عواطف انسانى و رشد علمى اروپائيان موجب شد كه حقايق را بپذيرند و به زن ، اين ركن عظيم انسان ارزش قائل شوند و حقوق وى را از او مضايقه نكنند؟ ...؟ آيا آنان بر ادرك حق ، به اعمال ظالمانه خويش پى بردند و از گذشته در صدد جبران برآمدند؟
پاسخ روشنگر اين پرسشها و بيان واقعيت را از آقاى (ويل دورانت ) مى شنويم :
... اين واژگونى سريع عادات و رسوم محترم و قديمتر از تاريخ مسيحيت را چگونه تعليل كنيم ؟ علت عمومى اين تغيير فراوانى و تعدد ماشين آلات است . آزادى زن ، از عوارض انقلاب صنعتى است ...

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

يك قرن پيش در انگلستان ، كار پيدا كردن بر مردان دشوار گشت اما اعلان ها از آنان مى خواست كه زنان و كودكان خود را به كارخانه ها بفرستند، كارفرمايان بايد در انديشه سود و سهام خود باشند و نبايد خاطر خود را با اخلاق و رسوم حكومتها آشفته سازند.كسانى كه نا آگاه بر خانه براندازى توطئه كردند، كارخانه داران وطن دوست قرن نوزدهم انگلستان بودند...
نخستين قدم براى آزادى مادران بزرگ ما قانون 1882 بود.به موجب اين قانون زنان بريتانياى كبير از آن پس از امتياز بى سابقه اى برخوردار مى شدند و آن اينكه پولى را كه به دست مى آوردند حق داشتند براى خود نگه دارند.
اين قانون اخلاقى عالى و مسيحى را كارخانه داران مجلس عوام وضع كردند تا بتوانند زنان انگلستان را به كارخانه ها بكشانند، از آن سال تا به امسال ، سود جوئى مقاومت ناپذيرى ، آنان را از بندگى و جان كندن رهانيده ، گرفتار بندگى و جان كندن در مغازه و كارخانه كرده است .⁽⁶³⁾

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

آيا به نوع آزادى اروپائى توجه كرديد؟ و آيا در موارد اين نيرنگ و رياى غير انسانى كه در ظاهرى فريبنده به شكل آزادى چهره نموده است ، تعمق نموديد؟
حقيقتى را كه ويل دورانت بيان داشته است ، براى ما روشن و مسلم بوده ولى ابراز اين حقيقت وحشتناك از ديدگاه او براى ما بسيار ارزنده است كه ما را به تعصب متهم نكنند.
در واقع از اعترافات او چنين برمى آيد كه اگر اخلاقى ، آزادئى دفاع از حقى را مطرح مى كند، جز اخلاق انتفاعى و آزادى و حق سوداگرى ، چيز ديگرى مورد توجه نمى باشد.به علاوه ظلمى بدتر از گذشته به زن روا داشته و او را كاملا فريفته و به گونه اى تخديرى وى را به استثمار كشانده اند كه حداقل آن را ادراك هم ننمايد و به اين تخدير و استثمار، راضى هم باشد.
سرمايه داران و كارخانه داران اروپائى براى جلب منافع بيشتر و دادن مزدى كمتر، ناجوانمردانه ترين نوع اسارت و استثمار را در حق زن روا داشته اند...

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

استقلال اقتصادى زن در قرآن

اسلام از همان آغاز و طلوع خويش ، بيش از هزاروچهارصد سال قبل ، در ادامه احياى شخصيت زن و دفاع از مقام او اين قانون را نيز ابلاغ كرد كه :
للرجال نصبيب مما اكتسبوا وللنساء نصيب مما اكتسبن ⁽⁶⁴⁾
(براى مردان ، از آنچه كه كسب كرده و به دست آورده اند، نصيبى و بهره اى هست و براى زنان از آنچه كه كسب كرده و به دست آورده اند، نصيب و بهره است .)
قرآن مجيد، با صراحت كامل در اين آيه شريفه ، به همانگونه كه مردان را از بهره گيرى از نتايج كار و فعاليتشان ذى حق دانسته ، زنان را نيز در بهره ورى از ثمرات كوشش و كارشان ذى حق شمرده است .
و در مورد ديگر فرموده است :
للرجال نصيب مما ترك لوالدان و الاقربون وللنساء نصيب مما ترك الوالدان و الاقربون مما قل او كثر... ⁽⁶⁵⁾
(براى مردان از اموال و ماترك پدران و مادران واقر با نزديكان خويش ، ارثيه و نصيبى هست و براى زنان از اموال و ماترك پدران و مادران و بستگان ، ارثيه و نصيبى مى باشند...)
حقيقت اين است كه اسلام نخواسته به نفع زن و عليه مرد يا به نفع مرد و عليه زن قانونى وضع كند، اسلام نه جانبدار زن است و نه جانبدار مرد.اسلام و قوانين خود، سعادت مرد و زن و فرزندانى كه بايد در دامن آنها پرورش بيابند و بالاخره سعادت جامعه بشريت را در نظر گرفته است . اسلام راه وصول زن و مرد و فرزندان آنها و جامعه بشريت را به سعادت ، در اين مى بيند كه قواعد و قوانين طبيعت و اوضاع و احوالى كه به دست توانا و مدبر خلقت به وجود آمده ناديده گرفته نشود.⁽⁶⁶⁾

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

استقلال زن در سياست ، عبارت و...

همچنانكه زن و مرد، در وابستگى و استقلال وجودى مساويند، در بسيارى از امور ديگر مانند استقلال سياسى ، استقلال در توليد و... نيز يكسان هستند.
زن ، همچون مرد، در تكوين و آفرينش فرزندان ، شركت استقلالى و جواهرى دارد نه آنكه تنها ممر يا زمينه براى بذر باشد، همچنانكه مرد نيز چنين است .
قرآن پس از آنكه تصريح مى كند: زن و مرد، داراى يك جنس هستند و از يكديگر جدا نمى باشند، اين حقيقت را نيز ابراز مى دارد كه خداى متعال از هر دوى آنان انسانهاى بسيارى را آفريد:
يا ايها الناس اتقوا ربكم الذى خلقكم من نفس واحدة و خلق منها زوجها وبث منهما رجالا كثيرا و نساء... ⁽⁶⁷⁾
در اين آيه كريمه عليرغم كسانى كه حق ارثى براى زن قائل نبودند، اين حق را براى او تثبيت كرده كه به خواست خداى متعال در جاى خود مورد بحث قرار نخواهد گرفت .
و در جاى ديگر استقلال زن را در امور مالى و غير مالى بيان كرده مى فرمايد: همچنانكه زيان و ضرر به پاى خود زنان حساب مى شود، نفع و سودشان نيز براى خود آنان مى باشد:
والهن مثل الذى عليهن ⁽⁶⁸⁾

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

استقلال در قرآن و اروپا

ملاحظه مى كنيد كه حدود سيزده قرن پيش از اروپا، قرآن ، به زن استقلال مالى و اقتصادى داده است ولى نه مانند حركت اروپائيان ، بلكه براى حفظ كرامت انسانى و اجراى عدالت ، محبت ، دوستى ابلاغ احكام و قوانين الهى و ابراز يك واقعيت در نظام آفرينش .
با يك ديد اجمالى و مقايسه اى كوتاه بين روش اسلام در اين جهت و عمل اروپا، اين نكات روشن مى گردد:
1- اينكه اسلام به زن استقلال مالى و اقتصادى مى دهد، نظرى جز اجراى قانون الهى نظام واقعى آفرينش و رعايت جنبه هاى عدالت و انسانى نداشته است و همچون انگلستان ، اهدافى مانند مطامع سودجويان و كارخانه داران نداشته كه براى پر كردن جيب و شكم خويش ، دست به اين كار زدند و آنگاه با هياهو و بوق و كرنا، سر و صدا براه انداختند كه ما حق زن را به رسميت شناخته ايم و حقوق زن و مرد را يكسان دانستيم .
2- اسلام به زن استقلال اقتصادى داد ولى به گفته ويل دورانت (خانه بر اندازى ) نكرد و اساس خانواده را متزلزل نساخت و زنان را عليه شوهران و دختران را بر ضد پدران نشوراند.
بلكه با نزول اين آيات ، انقلاب عظيمى در اجتماع به وجود آورد كه انديشه ها و تفكر آنان را از جهل آزاد ساخت و با آرامش و اطمينان ، مردان و زنان را متوجه اين حقيقت نمود.
3- در جهان غرب به گفته ويل دورانت زن از بندگى و جان كندن در خانه رهائى يافت ولى به بندگى و جان كندنى بدتر مبتلا شد و آن عملگى در مغازه و كارخانه بود به عبارت ديگر اروپا اگر يك غل و زنجير را از گردن زن برداشت غل و زنجير محكمترى را بر گردن او نهاد و وى را از ظرافت و جمال و زيبائى طبيعى خويش هم محروم ساخت .
ولى اسلام در عين اينكه اين حق او را به او داد، شخصيت و كرامت او را هم از وى نگرفت و بلكه مرد را موظف كرد كه بايد تمام نيازهاى مالى او را تاءمين نمايد و مال زن هم از آن خود او باشد تا زن به ناچار تن به اعمال خشن و مخالف شئون زيباى زنانه نزند.
و بالاخره به گفته استاد شهيد مرحوم مطهرى :
(اى انسانها در پيشگاه پروردگارتان تقوا پيشه سازيد، آن پروردگار كه شما را از (نفس واحده )اى آفريد و از آن نفس جفت او را به وجود آورد، و از آن دو (جفت ) مردان و زنان بسيارى را پراكنده منتشر ساخت .)
كاملا بديهى است كه قرآن كريم آفرينش زن و مرد را نتيجه هر دو فرد از جفت در نظر گرفته و تصريح نموده است . از هر دو (منهما) و ضمير تثيه آورده است .
در آيه (13 حجرات ) كه در بخشهاى پيش نيز مورد بحث قرار گرفت قرآن مجيد صراحت دارد كه :
انا خلقنا كم من ذكر و انثى ...
(ما شما انسانها را از مذكر و مؤ نث (مرد و زن ) آفريديم ...)

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

بنابراين ، زن و مرد، در توليد فرزندان و تكثير نسل نيز از جهتى استقلال و از جهتى اگر شركت در توليد و تكوين دارند شركت هر دو جوهرى است و هر دو لازم و ملزوم يكديگرند، و به عبارت ديگر هر دو در طول علل يا در عرض علتها هستند و هيچكدام بى نياز از ديگرى نيست .و بالاخره آن يكى علتى به نام پدر هست ، آن ديگرى علتى به نام مادر مى باشد. خداى متعال تكثير فرزندان شخص رسول اكرم (ص ) را شاهد صدق اين واقعيت قرار داده و نسل او را ناحيه دخترش حضرت فاطمه (ع ) به وجود آورده است .
در سال دوم هجرى ، پس از در گذشت ابراهيم (ع ) پسر پيامبر (ص ) دشمنان ، آن حضرت را ابتر و مقطوع النسل خواندند و خداوند در پاسخ آنان اين سوره كريمه را نازل فرمود و ياوه گويان رسوا گشتند:
انا اعطيناك الكوثر فصل لربك و انحر ان شانك هو الابتر ⁽⁶⁹⁾
(ما به تو خير كثير فاطمه و فرزندانش را عطا كرده ايم ، پس بر پروردگارت صلوات و درود بفرست و قربانى كن ! در حقيقت اين دشمنان تو هستند كه ابتر و بى نتيجه و مقطوع النسل مى باشند.)
با توجه به آيات قرآن و مطالب بالا قرآن ، زن را تنها يك زمينه براى توليد نمى داند بلكه او براى فرزندان ، نقش مستقلى همچون مرد را دارد.
استقلال در سياست
در مسائل مهم و اساسى كه با حيات انسانى انسانها ارتباط دارد و زير بناى سعادت و خوشبختى آنان را پايه گذارى مى كند و در تدبير و سياست زندگى نقش مؤ ثرى را ايفا مى نمايد.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

قرآن زن را همچون مرد مسئول و متعهد و طبعا مستقل معرفى كرده است و به او حق داده كه در مسائل اصلى خود تصميم گير باشد و در انتخاب روش ‍ سياسى و حكومتى كه بايد بر مبناى شناخت و اعتقاد باشد شخصا اقدام نمايد.
پس از صلح حديبيه عده اى از زنان ، از شوهران مشرك خويش جدا شده ، بدون اجازه شوهران هجرت كردند و پس از مقدماتى به حضور رسول اكرم (ص ) شرفياب گشتند و سپس به امر خداى متعال بيعت و پيمان آنان با پيامبر (ص ) مورد پذيرش قرار گرفت و اين آيه در ادامه همان آيات است :
يا ايها النبى اذا جائك المومنات يبايعنك على ان لا يشركن بالله شيا ولا يسرفن و لا يزنين ولا يقتلن اولا دهن ولا ياتين ببهتان يفترينه بين ايديهن و ارجلهن ولا يعصييك فى معروف فيا بعهن و استغفير لهن الله ان الله غفور رحيم ⁽⁷⁰⁾
(هان اى پيامبر، هنگامى كه زنان مؤ منه به حضور تو آمدند تا بيعت نمايند و پيمان ببندند كه ديگر هرگز به خداى متعال شرك نورزند، دزدى نكنند، به بى عفافى و زنا آلوده نشوند، و بچه هاى خويش را نكشند، بهتان و افترا بر كسى نبندند و از فرمانها و او امر تو (كه همه در مسير معروف و نيكى است ) سر پيچى نكنند، با آنان بيعت كن و از پيشگاه الهى برايشان طلب مغفرت و آمرزش بنما كه بى شك خداى متعال ، آمرزشگر و بخشاينده است .)
ملاحظه مى فرمائيد كه زنان در بيعت كردن و پيمان بستن و انتخاب راه حكومتى و سياسى به طور مستقل خود اقدام نموده و خداى متعال دستور مى دهد كه اين پيمان مورد پذيرش رسول اكرم (ص ) قرار گيرد. همچنان سيره و روش پيامبر (ص ) در طول حيات ، نيز نشانگر اين حقيقت است كه زنان ، در مسائل اعتقادى ، امور اساسى و زيربنائى ، كاملا استقلال دارند و حق انتخاب و تصميم مربوط به خود آنان مى باشد.كه فعلا در اين نوشتار،
تنها ديدگاه هاى قرآن را در اين باره مورد بحث قرار مى دهيم .