تاریخچه پرچم مقدس ایران

[ملکوت* گامی تارهایی *]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/53136106099508788728.jpg
پرچم ایران در زمان داریوش کبیر


نخستین اشاره در تاریخ اساطیر ایران به وجود پرچم، به قیام کاوه آهنگر علیه ظلم و ستم آژدهاک (ضحاک) برمی گردد. در آن هنگام کاوه برای آنکه مردم را علیه ضحاک بشوراند، پیش بند چرمی خود را بر سر چوبی کرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شدند. سپس کاخ فرمانروای خونخوار را در هم کوبید و فریدون را بر تخت شاهی نشانید.
فریدون نیز پس از آن که فرمان داد تا پاره چرم پیش بند کاوه را با دیباهای زرد، سرخ و بنفش آراستند و درّ و گوهر به آن افزودند، آن را درفش شاهی خواند و بدین سان "درفش کاویان" پدید آمد. نخستین رنگ های پرچم ایران زرد، سرخ و بنفش بود، بدون آن که نشانه ای ویژه بر روی آن وجود داشته باشد. درفش کاویان صرفا افسانه نبوده است و به استناد تاریخ تا پیش از حمله اعراب به ایران، به ویژه در زمان ساسانیان و هخامنشیان پرچم ملی و نظامی ایران را درفش کاویان می گفتند و این درفش کاویانی اساطیری نبوده است.
محمد بن جریر طبری در کتاب تاریخ خود " الامم و الملوک" می نویسد: درفش کاویان از پوست پلنگ درست شده و به درازی دوازده ارش (هر ارش برابر فاصله بین نوک انگشتان یک دست تا بندگاه آرنج است) بوده است. یعنی تقریبا پنج متر عرض و هفت متر طول داشته است. ابوالحسن مسعودی نیز در "مروج اهب" به همین موضوع اشاره می کند.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/83173418020270200995.gif
درفش کاویانی


به روایت اکثر کتب تاریخی، درفش کاویان از پوست شیر یا پلنگ ساخته شده بود، بدون آن که نقش جانوری بر روی آن باشد. هر پادشاهی که به قدرت می رسید تعدادی جواهر بر آن می افزود. به هنگام حمله اعراب به ایران، در جنگی که اطراف شهر نهاوند در گرفت درفش کاویان به دست اعراب افتاد و چون آن را همراه با فرش مشهور "بهارستان" نزد عمر خطاب، خلیفه اعراب، بردند وی از بسیاری از گوهرها، درها و جواهراتی که به درفش آویزان شده بود، دچار شگفتی شد و به نوشته فضل اله حسینی قزوینی در کتاب المعجم : "امیرلمومنین سپس بفرمود تا آن گوهرها را برداشتند و آن پوست را سوزانیدند."

[ملکوت* گامی تارهایی *]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/24422961972228512936.jpg
پرچم ایران در زمان سلجوقیان

پس از فتح ایران توسط اعراب، ایرانیان تا دویست سال هیچ درفش یا پرچمی نداشتند مگر پرچم دو تن از قهرمانان ملی ایران زمین: ابو مسلم خراسانی و بابک خرم دین.
ابومسلم پرچمی یکسره سیاه رنگ داشت و بابک سرخ رنگ. به همین روی طرفداران این دو را سیاه جامگان و سرخ جامگان می خواندند.
تا این مدت هیچ نقش و نگاری بر روی پرچم ایران زمین دیده نمی شد.


نخستین تصویر بر روی پرچم ایران

در سال 355 خورشیدی (976 میلادی) غزنویان با شکست سامانیان زمام امور را در دست گرفتند و سلطان محمود غزنوی دستور داد برای نخستین بارنقش یک ماه را بر روی پرچم خود؛ که یکسره سیاه بود، زردوزی کنند. سپس در سال 410 خورشیدی (1031 میلادی) سلطان مسعود غزنوی به انگیزه دلبستگی به شکار شیر، دستور داد نقش و نگار یک شیر جایگزین ماه شود و از آن پس تا حدود یک هزار سال بعد یعنی تا زمان انقلاب اسلامی ایران در سال1357 (1979 میلادی) تصویر شیر از روی پرچم ملی ایران برداشته نشد.


افزوده شدن نقش خورشید بر روی شیر
در زمان خوارزمشاهیان یا سلجوقیان، سکه هایی زده شد که بر روی آن نقش خورشید بر پشت شیر آمده بود، رسمی که به سرعت در مورد پرچم ها نیز رعایت شد. در مورد علت استفاده از خورشید دو دیدگاه وجود دارد، یکی این که چون شیر گذشته از نماد دلاوری و قدرت، نشانه مرداد (اسد) هم بوده و خورشید در ماه مرداد در اوج قدرت و گرمای خود است، به این ترتیب همبستگی میان خانه شیر (برج اسد) با میانه تابستان نشان داده می شود. نظریه دیگر به تاثیر آیین مهر پرستی و میتراییسم در ایران دلالت دارد و حکایت از آن دارد که به دلیل تقدیس خورشید در این آیین، ایرانیان کهن ترجیح دادند خورشید بر روی سکه ها و در پرچم بر پشت شیر قرار گیرد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

پرچم در دوران صفویان

در میان شاهان سلسله صفوی، که حدود 230 سال بر ایران حاکم بودند، پرچم شاه اسماعیل یک سره سبز رنگ بود و بر بالای آن تصویر ماه قرار داشت. شاه طهماسب نیز که خود زاده ماه فروردین (برج حمل) بود دستور داد به جای شیر و خورشید، تصویر گوسفند (نماد برج حمل) را بر روی پرچم ها و سکه ها نصب و ضرب کنند. پرچم ایران در بقیه دوران حاکمیت صفویان سبز رنگ بود و شیر و خورشید را بر روی آن زر اندوزی می کردند. البته موقعیت و طرز قرار گرفتن شیر در همه این موقعیت ها یکسان نبوده و شیر، گاه نشسته بوده و گاه نیم رخ و گاه به سوی بیننده. در بعضی موارد هم خورشید از شیر جدا بوده و گاهی هم چسبیده به آن.



https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31312423747874362491.png
پرچم ایران در زمان شاه اسماعیل دوم صفوی




به استناد سیاحت نامه ژان شاردن، جهانگرد فرانسوی، استفاده از بیرق های نوک تیز و باریک همراه با آیه ای از قرآن روی آن و تصویر شمشیر دو سر حضرت علی(ع) یا شیر و خورشید بوده، در دوران صفویان رسم بوده است.به نظر می آید که پرچم ایران تا زمان قاجار ها مانند پرچم اعراب سه گوش بوده نه چهارگوش.


پرچم در عهد نادرشاه افشار

نادر که مردی خود ساخته بود، توانست با کوششی عظیم ایران را از حکومت ملوک الطوایفی رها ساخته، بار دیگر یک پارچه و متحد کند. سپاه او از سوی جنوب تا دهلی، از شمال تا خوارزم، سمرقند و بخارا، از غرب تا موصل، کرکوک و بغداد و از شرق تا مرز چین پیشروی کرد. همین دوره بود که تغییراتی در خور در پرچم ملی و نظامی ایران به وجود آمد.

درفش شاهی بیرق سلطنتی دوران نادر شاه از ابریشم سرخ و زرد ساخته می شد و بر روی آن تصویر شیر و خورشید هم وجود داشت، اما درفش ملی ایرانیان در این زمان سه رنگ سبز، سفید و سرخ بود که شیری در حالت نیم رخ و در حال راه رفتن داشت که خورشیدی نیمه در آمده بر پشت آن بود و دردرون دایره خورشید نوشته شده بود: "الملک لله".
سپاهیان نادر در تصویری که از جنگ وی با محمد گورکانی، پادشاه هند، کشیده شده است، بیرقی سه گوش با رنگ سفید (http://www.microrayaneh.com/) در دست دارند که در گوشه بالای آن نواری سبز رنگ و در قسمت پایین نواری سرخ دوخته شده است. شیری با قامت برافراشته به صورت نیمرخ در حال راه رفتن است و درون دایره خورشید آن باز هم "الملک لله" آمده است. بر این اساس می توان گفت پرچم سه رنگ عهد نادر شاه، مادر پرچم سه رنگ فعلی ایران است، زیرا در این زمان بود که برای نخستین بار سه رنگ بر روی پرچم های نظامی و ملی آمد، هرچند که هنوز پرچم ها سه گوش بودند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/29449751978993835706.png
پرچم ایران در زمان فتحعلیشاه قاجار


دوره قاجارها، پرچم چهارگوش

در دوران آقامحمد خان قاجار، سر سلسله قاجاریان، چند تغییر اساسی در شکل و رنگ پرچم داده شد. یکی این که شکل آن برای نخستین بار از سه گوش به چهارگوش تغییر یافت و دوم این که آقامحمدخان به دلیل دشمنی که با نادر داشت سه رنگ سبز و سفید و سرخ پرچم ایران را برداشت و تنها رنگ سرخ را روی پرچم گذارد. دایره سفید رنگ بزرگی در میان این پرچم بود که در آن تصویر شیر و خورشید به رسم معمول وجود داشت، با این تفاوت بارز که برای نخستین بار شمشیری در دست شیر قرار داده شده بود.
در عهد فتحعلی شاه قاجار، ایران دارای پرچم دوگانه شد. یکی پرچمی یکسره سرخ رنگ با شیری نشسته و خورشید بر پشت که پرتوهایی سراسر آن را پوشانده بود. نکته شگفتی آور اینکه شیر پرچم زمان صلح شمشیر به دست داشت در حالیکه در پرچم زمان جنگ چنین نبود! در زمان فتحعلیشاه بود که استفاده از پرچم سفید رنگ برای مقاصد دیپلماتیک و سیاسی مرسوم شد. در تصویری که یک نقاش روس از ورود سفیر ایران "ابولحسن خان شیرازی" به دربار تزار روس کشیده پرچمی سفیدرنگ منقوش به شیر و خورشید و شمشیر، پیشاپیش سفیر در حرکت است. سالها بعد، امیرکبیر از این ویژگی پرچمهای سه گانه دوره فتحعلیشاه استفاده کرد و طرح پرچم امروزی را ریخت.

برای نخستین بار در زمان محمد شاه قاجار (جانشین فتحعلیشاه) تاجی بر بالای خورشید قرار داده شد. در این دوره هم دو درفش یا پرچم به کار می رفته است. که بر روی یکی شمشیر دو سر حضرت علی(ع) و بر روی دیگری شیرو خورشید قرار داشت. که پرچم اول درفش شاهی و دومی درفش ملی و نظامی بوده است.


امیر کبیر و پرچم ایران
میرزا تقی خان امیرکبیر، بزرگ مرد تاریخ ایران، دلبستگی ویژه ای به نادرشاه داشت و به همین سبب بود که پیوسته به ناصرالدین شاه توصیه می کرد که زندگینامه نادر را بخواند. امیرکبیر همان رنگ های پرچم نادر را پذیرفت اما، دستور داد شکل پرچم مستطیل باشد (بر خلاف شکل سه گوش در زمان نادرشاه) و سراسر زمینه پرچم سفید، با یک نوار سبز به عرض تقریبی ده سانتی متر در گوشه بالایی و نواری سرخ رنگ به همان اندازه در قسمت پایین پرچم دوخته شود و نشان شیر و خورشید و شمشیر در میان پرچم قرار گیرد بدون آنکه تاجی بربالای خورشید گذاشته شود. بدین ترتیب پرچم ایران تقریبا به شکل و فرم پرچم امروزی ایران درآمد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/12674927027594206800.jpg

شکل ابتدایی پرچم ایران در رژیم اواخر عهد قاجار و آغاز سلطه پهلوی


انقلاب مشروطیت و پرچم ایران

با پیروزی جنبش مشروطه خواهی در ایران و گردن نهادن مظفرالدین شاه به تشکیل مجلس، نمایندگان مردم در مجلس های اول و دوم به کار تدوین قانون اساسی و متمم آن می پردازند. در اصل پنجم متمم قانون اساسی آمده بود: "الوان رسمی بیرق ایران، سبز، سفید و سرخ و علامت شیر و خورشید است". در توضیح علت رنگ های به کار رفته در پرچم نیز چنین آمده بود: "رنگ سبز رنگ دلخواه پیامبر و رنگ اسلام است. رنگ سفید رنگ مورد علاقه زرتشتیان است که هزاران سال در ایران با صلح و صفا زندگی کرده اند و این که سفید نماد نماد صلح و آشتی و پاک دامنی است و رنگ سرخ نیز به نشان احترام به خون شهدای مشروطیت و پاسداشت خون شهیدان میهن در پایین پرچم قرار گرفت".



در این هنگام نواندیشان حاضر در مجلس، سخن را به موضوع شیروخورشید کشاندند و این موضوع نیز به این ترتیب عنوان شد که انقلاب مسروطیت در مرداد سال 285 هجری شمسی (1906 میلادی) به پیروزی رسید یعنی در برج اسد (شیر). از سوی دیگر چون اکثر ایرانیان مسلمان شیعه و پیرو علی(ع) هستند و اسدالله از القاب حضرت علی (ع) است و شیر نشانه مرداد و حضرت علی(ع) است در میان پرچم باقی می ماند. همچنین برای باقی ماندن خورشید بر پشت شیر چنین استدلال شد که چون انقلاب مشروطه در میانه ماه مرداد به پیروزی رسید و خورشید در این ایام در اوج نیرومندی و گرمای خود است پیشنهاد می کنیم خورشید را نیز پشت شیر سوار کنیم که این شیر و خورشید هم نشانه علی(ع) باشد هم نشانه ماه مرداد و هم نشانه چهاردهم مرداد یعنی روز پیروزی مشروطه خواهان است. و لازم است شمشیر ذوالفقار را نیز به دستش بدهیم. بدین ترتیب برای اولین بار پرچم ملی ایران به طور رسمی در قانون اساسی به عنوان نماد استقلال و حاکمیت ملی مطرح شد.

در سال 1336 منوچهر اقبال نخست وزیر وقت به پیشنهاد هیاتی از نمایندگان وزارتخانه های خارجه، آموزش و پرورش و جنگ طی بخش نامه ای ابعاد و جزییات دیگر پرچم را مشخص کرد. بخش نامه دیگری نیز در سال 1337 در مورد تناسب طول و عرض پرچم صادر شد و طی آن مقرر شد طول پرچم اندکی بیش از یک برابر و نیم عرضش باشد.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/24080605232402040240.png
شکل نهایی پرچم ایران در زمان رژیم شاهنشاهی

[ملکوت* گامی تارهایی *]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55634200902255291942.jpg


پرچم بعد از انقلاب اسلامی


در اصل هجدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1358 (1979 میلادی) در مورد پرچم گفته شده است که پرچم جمهوری اسلامی از سه رنگ سبز، سفید و سرخ تشکیل می شود و نشانه جمهوری اسلامی (تشکیل شده با حروف الله اکبر) در وسط آن قرار دارد.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55082022303421420152.gif

[ملکوت* گامی تارهایی *]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/29473084349156097041.jpg
رژه تفنگداران غیور نیروی دریایی ارتش محافظان سلحشور مرزهای آبی ایران

یادمان باشد برای افتخار و سربلندی ایران و سرافرازی پرچم ایران زمین از باستان تا امروز رادمردان و شیرزنان زیادی حتی از دادن خونشان هم دریغ نکردند . امروز ما وارثان این پرچم سه رنگ و مزین بنام الله هستیم امروز دین بزرگی بر گردن ماست . به ایرانی بودنمان خودمان و اسلامی بودن مملکتمان افتخار کنیم و برای سرافرازی ایران اسلامی ،تا ظهور حضرت ولیعصر(عج) همانند شهدای جان بر کف و گلگون کفن وطنمان با تمام وجود بکوشیم .
راه امام خمینی و شهداء بهترین راه برای رسیدن به این هدف مقدس است .

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/37939190223644375911.jpg

در راه تو کی ارزشی دارد این جان ما ...