مكانهاي زيارتي استان اصفهان

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد اشترجان (اشترگان) اصفهان بنا به شماره 387 به ثبت تاريخي رسيده است. اين مسجد در دهكده اشترگان لنجان، 38 كيلومتري اصفهان واقع شده است. سر در مسجد آن 13 متر ارتفاع دارد و با كاشي ‌هاي سبک اوايل قرن هشتم هجري قمري و تزيينات گچ بري به شيوه همان دوره آراسته شده است. مناره‌هاي اين مسجد مانند منار جنبان متحرک است و تاريخ ساختمان آن نيز در كتيبه كاشي كاري سر در اصلي و هم چنين در انتهاي كتيبه داخل گنبد، سال 715 هجري قمري ثبت شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد حكيم اصفهان

اين بنا در محله قديمي اصفهان، معروف به باب الدشت، در انتهاي بازار رنگرزان واقع شده و به جهت فضاي مناسب، تزيينات زيباي کاشي کاري و كتيبه‌هاي نفيس، از مساجد مهم و معتبر اصفهان محسوب مي ‌شود. بناي اين مسجد برطبق كتيبه‌هاي تاريخي آن، به هزينه محمد داوود، معروف به تقرب‌خان ـ از پزشكان شاه عباس دوم و شاه صفي ـ ساخته شده است. سال شروع ساختمان مسجد، براساس كتيبه سردر خاوري، 1067هـ . ق و سال اتمام آن براساس كتيبه سر در شمالي، 1073هـ . ق است. با توجه به منابع تاريخي و شواهد به جاي مانده، اين مسجد در محل مسجدي قديمي از زمان آل بويه معروف به جورجير كه توسط صاحب بن عباد وزير ساخته شده بود، بنا شده است. (البته با توجه به نوشته شاردن، مسجد دوره صفوي در محوطه خالي قبرستان بنا شده و بنابر اين، مسجد جورجير قبلاً از بين رفته بوده است). بناي مسجد حكيم داراي سر در، صحن، ايوان، غرفه‌هاي دو طبقه، گنبدخانه، شبستان و همچنين کاشي کاري و تزيينات زيبا و كتيبه‌هاي نفيس است. سردر خاوري مسجد داراي تزيينات کاشي کاري و كتيبه تاريخي است. كتيبه سردر شمالي به خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي لاجوردي مورخ 1073هـ. ق است. صحن مسجد وسيع بوده و نماهاي آن با کاشي کاري و خطوط بنايي آراسته شده است. در جبهه جنوبي صحن، ايوان جنوبي، گنبدخانه و شبستان‌هاي طرفين آن واقع است. گنبدخانه مسجد نيز داراي تزيينات کاشي کاري معقلي، كتيبه‌ها و محراب‌هايي مي باشد. اين بنا به شماره 223 به ثبت تاريخي رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد خلوت نشين (شيشه) اصفهان

اين بنا در کوچه مشهور به باغ قلندرها که مسجد حکيم را به بازار بزرگ اصفهان متصل مي ‌کند، واقع شده و مسجد کوچکي است که صحن کوچک آن را در دوره اخير با طاق شيشه‌اي پوشانده‌اند و به همين جهت ه آن مسجد شيشه نيز مي گويند. اين مسجد در زمان شاه سليمان صفوي توسط محمدقاسم زاهد مشهور به خلوت نشين بنا شده است. داخل مسجد به علت تعميراتي که در آن صورت گرفته، از حالت قديمي خود خارج شده، ولي محراب جنوبي آن به حالت اصلي باقي مانده و داراي تزيينات کاشي کاري است. کتيبه اين محراب به خط ثلث سفيد بر زمينه کاشي لاجوردي است. کتيبه سردر مسجد نيز به همان شيوه و مورخ 1100هـ . ق است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد سرو شفادران اصفهان

اين مسجد كه در عرف تلفظ (سرش بادران) خوانده مي شود در روستايي در 29 كيلومتري جنوب خاوري اصفهان و ساحل شمالي زاينده رود واقع شده است. اين اسم در اصل (سروش آذران) بوده و محل يكي از آتشكده‌هاي معروف اصفهان است. به غير از مسجد سرو شفادران كه به فتواي كتيبه آن در دوره شاه طهماسب اول در سال 976 هجري بنا شده است آثار قابل ملاحظه‌اي ندارد. كتيبه سر در مسجد كه قسمتي از كاشي ‌هاي انتهاي آن از بين رفته، به خط ثلث با كاشي لاجوردي بر زمينه آجري آن نوشته شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد ايلچي اصفهان

مسجد ايلچي درمحله احمد آباد اصفهان واقع شده است. كتيبه تاريخي سر در مسجد حاكي از آن است که اين مسجد دردوره سلطنت شاه سليمان صفوي به وسيله (صاحب سلطان بيگم) دختر حكيم نظام الدين محمد ملقب به حكيم الملک ايلچي و توسط (خواجه سعادت) نامي از خواجگان او به اتمام رسيده است. كتيبه سر در اين مسجد در سال 1097 نوشته شده است. در بالاي سكوها و در داخل مقرنس‌هاي سر در مسجد ايلچي خطوط بنايي بسياري نقش بسته است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد آقا نور اصفهان

اين بنا در محله دردشت اصفهان واقع است. بناي اصلي آن، از آثار دوره شاه عباس اول است كه ساخت آن يک سال بعد از مرگ نامبرده، در اولين سال سلطنت شاه صفي ـ 1039هـ. ق ـ به اتمام رسيده و در دوره قاجاريه، شبستان زيبايي بدان افزوده شده و بخش‌هايي از آن تزيين شده است. بناي كنوني مسجد، با نقشه چهار ايواني، داراي سردر، صحن، ايوان‌هاي چهارگانه، شبستان، تزيينات کاشي کاري و كتيبه‌هاي تاريخي است. كتيبه مقدم ‌تر بنا، در داخل ايوان خاوري، به شعر و به تاريخ 1034 هجري است. براساس متن اين كتيبه، مسجد را شخصي به نام آقا نور ساخته است. كتيبه اتمام بنا، بر سر در خاوري به خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي خشتي لاجوردي رنگ نوشته شده است. براساس متن كتيبه، بناي مسجد به وسيله نورالدين محمد اصفهاني، در زمان شاه عباس شروع و در سال اول سلطنت شاه صفي به اتمام رسيده است. كتيبه مزبور به خط محمدرضا امامي است. شبستان ستون دار اين مسجد، بسيار زيبا و داراي ستون‌هاي سنگي و پوشش چشمه طاق است كه در وسط طاق‌ها، قطعاتي از سنگ مرمر شفاف جهت نورگيري قرار داده‌اند. اين شبستان، محراب كوچكي دارد. سردر خارجي شبستان جنب سردر شمالي مسجد نيز تزييناتي از نوع كاشي ‌هاي گره و خطوط بنايي دارد. اين شبستان، از الحاقات قرن سيزدهم هجري است و به هزينه حاج‌ محمد ابراهيم قزويني ـ امام جماعت سابق مسجد ـ بنا شده است. پشت بام اين شبستان، در رديف زيباترين مهتابي ‌هاي مساجد اصفهان است. اين مسجد، در بهمن ماه 1365 شمسي، در معرض حملات هوايي عراق قرار گرفت كه در نتيجه آن، خرابي ‌هايي در صفه جنوبي، لنگه‌ طاق‌ها، تزيينات كاشي و آيينه و گلدسته مسجد ايجاد شد كه بعدها به همت مسئولين مربوطه بازسازي و مرمت گرديد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد گار اصفهان

اين بنا در روستاي گار در 22 كيلومتري خاور اصفهان و ساحل جنوبي زاينده رود واقع شده و امروز تنها مناره و بقاياي بخشي از ديوارهاي گنبدخانه مسجد برجاي مانده است. با توجه به مناره و كتيبه سلجوقي آن و همچنين بقاياي كتيبه و تزييناتي از دوره ايلخاني مي ‌توان گفت كه اصل مسجد مربوط به دوره سلجوقي است كه در دوره ايلخاني بازسازي شده و محراب و تزييناتي بدان الحاق شده است. بناي اصلي مسجد به روزگار آباداني، شبستان مربع گنبدداري به ابعاد 12/8×12/8 متر بوده كه در جوانب آن، بناهاي ديگري وجود داشته و كل بناهاي مسجد، درون حصاري خشتي محصور مي ‌شده است. بناي گنبددار با آجركاري، گچ بري، طاق نماها، محراب و كتيبه‌هايي مزين مي ‌شده كه از همگي آن ها تنها بقاياي اندكي برجاي مانده است. بر ديوار شمالي اتاق، لوحه‌هايي گچ بري برجاي مانده است. محراب مسجد در ضلع جنوبي داراي گچ بري‌ها و كتيبه‌هاي قرآني به خط ثلث و كوفي است كه بخش عمده آن از بين رفته است. مناره سلجوقي در 50 متري بناي مزبور قرار دارد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد باغ حاجي اصفهان

در نزديكي باغ حاجي (باغ همايون امروز) كوچه‌اي به نام باغ حاجي وجود دارد كه مسجد كوچكي از دوره صفويه در آن واقع شده است. كتيبه سر در اين مسجد حاكي از آن است كه مسجد به وسيله شخصي به نام خواجه روح الله در دوره پادشاهي شاه عباس اول ساخته شده است. از تزيينات كاشي كاري اين مسجد غير از سر در آن چيز قابل ملاحظه‌اي باقي نمانده و كتيبه آن به خط ثلث سفيد معرق بر زمينه كاشي لاجوردي مورخ به سال 1033 هجري است

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد ازيران اصفهان

در سي كيلومتري خاور اصفهان و در جنوب بستر زاينده رود دهكده ازيران واقع شده كه مردم محل آن را (ازيرون) تلفظ مي ‌كنند. در اين دهكده كه در خاور دشتي واقع شده، به سبک بناهاي مغولي در قرن هشتم هجري مسجد جالب توجهي وجود دارد كه در حال انهدام و ويراني است. كتيبه خارجي گنبد مسجد ازيران به خط بنايي آجري برجسته و سفيد بر زمينه آجري قرمز مي باشد. كتيبه داخل گنبد به خط بنايي آجري برجسته و سفيد بر زمينه آجري قرمز رنگ و كتيبه محراب مسجد ازيران به خط ثلث گچ بري برجسته بر زمينه گل و برگ است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد گز اصفهان

مسجد گز در روستايي در 18 كيلومتري شمال شهر اصفهان واقع شده و از نواحي قديمي و تاريخي حومه اصفهان محسوب مي ‌شود. اين مسجد كوچک چهار ايواني مربوط به دوره سلاجقه است كه در دوره‌هاي بعد، خرابي ‌هايي به آن وارد آمده و تجديد ساختمان شده ولي به مقدار زياد مشخصات سلجوقي خود را حفظ كرده است. ايوان‌هاي شمالي، جنوبي، خاوري و باختري در اين مسجد دو به دو قرينه هم هستند و صحن آن به شكل مربع و طول و عرض آن در حدود 12 متر است. آثار قابل ملاحظه سلجوقي اين مسجد در ايوان باختري آن است و دو راهروي فعلي مسجد در طرفين اين ايوان قرار دارند. درهر يک از دو ضلع شمالي و جنوبي ايوان باختري دو مدخل به ارتفاع تقريباً دو و نيم قرار دارد. تزيينات طاق‌هاي هلالي شكل آن ها از آجر و گچ، نظير تزيينات سلجوقي داخل ايوان خاوري مسجد جمعه اصفهان است و در بالا پشت بغل‌هايي از تزيينات آجري دارد. پشت مدخل داراي دو قسمت برجسته مدور در چپ و راست مي باشد. محراب سلجوقي اين ايوان در ضلع جنوبي آن واقع شده و در قسمت فوقاني آن محل يک كتيبه كه در اطراف اين ايوان نصب شده بوده است، مشاهده مي ‌شود ولي كم ترين اثري از خود كتيبه باقي نمانده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد سين اصفهان

در قريه (سين) كه در شش كيلومتري شمال گز واقع شده يک مسجد و مناره سلجوقي وجود دارد كه در مقايسه با مسجد گز بيش تر اختصاصات دوره سلجوقي خود را حفظ كرده است. كوچه و مدخل مسجد سين كه مناره مرتفع آن نيز در گوشه‌ شمال باختري مسجد واقع مي ‌شود، شباهت زيادي به كوچه و مدخل مسجد گز دارد. صحن فعلي مسجد سين، وسعت زيادي ندارد و طول و عرض آن در حدود 7 متر است. مدخل مسجد در ضلع شمالي آن واقع شده و ايوان اصلي كه به گنبد منتهي مي ‌شود، در سمت جنوب قرار دارد. در طرفين خاوري و باختري صحن دو ديوار معمولي قرار دارد. ديوارهاي آن تزييناتي از گچ بري مشابه تزيينات ديوارهاي ايوان خاوري مسجد جمعه اصفهان دارد. طاق گنبدي شكل آن از مقرنس‌هاي درشت آجري - شبيه به طاق‌هاي مقرنس دار آجري مسجد جمعه اصفهان- تزيين شده است. خطوط گچ بري اطراف محراب اين مسجد بر زمينه اي آبي رنگ نقش بسته است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد جامع برسيان اصفهان

اين بنا در روستاي برسيان در 42 كيلومتري خاور اصفهان و شمال بستر زاينده رود واقع شده و از آثار ارزشمند دوره سلجوقي است كه در دوره‌هاي بعد الحاقاتي به آن صورت گرفته است. بناي دوره سلجوقي مسجد، گنبدخانه‌اي مربع مستطيل به ابعاد تقريبي 11 متر (ضلع داخلي) است كه در اصل در هر ضلع شمالي، خاوري و باختري آن، سه درگاه و در ضلع جنوبي آن، محراب و دو درگاه در طرفين آن وجود داشته و از نظر ساختار و تزيينات به نظر مي ‌رسد كه از گنبد تاج الملک ـ مسجد جامع اصفهان ـ الگو گرفته است. اكثر درگاه‌هاي مسجد در دوره صفوي مسدود شده است. چسبيده به ضلع جنوبي گنبدخانه، مناره‌اي با شكوه از دوره سلجوقي وجود دارد. در زير پوشش بنا، كتيبه‌اي سرتاسري به خط كوفي از آجر تراشيده متضمن آيات قرآني وجود دارد كه حدود نيمي از آن، از جمله عبارت تاريخي، از بين رفته است. گنبد بنا به قطر حدود 30/10 متر، از نوع دو پوسته پيوسته با پوشش داخلي باريكه طاق است. پوشش داخلي، مركب از هشت باريكه طاق است كه توسط هشت رگه از يكديگر مجزا شده‌اند. در ضلع جنوبي گنبدخانه، محراب آجري نفيسي وجود دارد. محراب داراي قواره‌اي مستطيل شكل با يک طاق نماي مقرنس آجري زيباست كه طاق نماي محراب به شكل پنج ضلعي در دو طرف داراي دو ستون آجري با سرستون‌هاي آجري است. سطوح محراب، با طرح‌هاي هندسي آجري، قطعات گچ بري و كتيبه‌هاي متعدد به خط كوفي تزييني و بنايي مزين شده است.
منار مسجد با طرح مدور، از آچر و ملاط گچ به ارتفاع 55/34 متر ساخته شده و يكي از قديمي ‌ترين و بهترين نمونه‌هاي منار سازي دوره سلجوقي در قرن پنجم هجري است. اين منار فاقد سكو يا پايه است و قطر آن در سطح زمين، 75/5 و در بالا، 2/4 متر است. ضخامت ديوار در پايه، 8/1 و در بالا، 03/1 متر است كه بدين ترتيب، قطر منار و ديواره‌هاي آن از پايين به بالا به تدريج كاهش مي ‌يابد. در داخل منار، پلكان مارپيچي تعبيه شده كه از روزنه‌هايي باريک و عمودي كه به طرف داخل وسيع تر مي ‌شوند، روشنايي مي ‌گيرد. لبه پله‌ها از چوبي به ضخامت ديوار منار فرو مي ‌رود. سطح منار با تزيينات زيباي آجركاري ـ مشهور به هزار باف ـ پوشش يافته كه به عقيده آندره گدار ـ متخصص باستان‌شناسي ـ يكي از بهترين نمونه‌هاي دوره سلجوقي در قرن پنجم هجري است. بر قسمت فوقاني مناره، كتيبه‌اي به خط كوفي از آجر تراشيده وجود دارد. در دوره صفوي، الحاقات زيادي به بنا صورت گرفته كه شامل صحن، ايوان جنوبي و شمالي، رواق‌ها و شبستان‌هاي خاوري و باختري مي ‌شود. همچنين در اين دوره، درگاه‌هاي متعدد گنبدخانه مسدود شده‌اند. صحن مسجد به ابعاد 40/19‍‍‍‍‍‍× 30/19 متر است و در ضلع جنوبي آن، ايواني به دهانه 7 و عمق 5/9 متر و در ضلع شمالي آن، ايواني به عرض 7 و عمق 5 متر قرار گرفته است. در طرفين ايوان شمالي، دو مدخل قرار دارد. در خاور و باختر صحن، دو شبستان با طاق‌هاي ضربي ساخته شده كه دهانه‌هايي به طرف صحن دارند. در منتهي‌اليه جنوبي ضلع خاوري و باختري، دو مدخل ديگر قرينه يكديگر، قرار گرفته است. بناهاي الحاقي، از خشت و روكش آجر هستند و بر طبق كتيبه‌اي كه در گذشته در مسجد وجود داشته، توسط شاه تهماسب اول ساخته شده‌اند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد دشتي اصفهان

اين بنا در ساحل جنوبي زاينده‌ رود و 18 كيلومتري خاور اصفهان واقع شده و به همراه نمونه‌هاي مشابه ـ مسجد كاج و ازيران ـ در همين منطقه، مربوط به قرن هشتم هجري است كه امروزه به حالت نيمه ويران در آمده‌اند. نقشه اين مسجد با توجه به وضعيت حاضر داراي اتاق مربع شكل ساده‌اي به ابعاد داخلي 10×10 و ابعاد خارجي 14×14 متر است. در جلو داراي ايواني مخروبه به عرض 10 و عمق فعلي 5/4 متر است. اتاق مربع شكل اين مسجد در جهت خاوري، باختري و شمالي داراي درگاه طاقدار عريض و بلند و در جهت جنوب، محراب آجري است. طرح مربع گنبدخانه با هشت طاق نماي بزرگ در پايين و شانزده طاق كوچک در بالا به دايره تبديل گشته است. در بدنه گنبد، علاوه بر نورگيرها، جاي چوب بست‌هايي نيز ديده مي ‌شود. در گذشته، در گوشه‌هاي ضلع شمالي بنا، مناره‌هايي وجود داشته كه از بين رفته‌اند. همچنين در يكي از زواياي شمالي بنا، راه پله مارپيچي تعبيه كرده‌اند و در دو گوشه جنوبي آن نيز جايي براي چنين راه پله‌اي در نظر گرفته‌اند. در بخش‌هاي مختلف بنا، از جمله در گوشه سازي، از الوار چوبي كمک گرفته ‌شده است. اين بنا فاقد كتيبه تاريخي و تزيينات زيادي است و به همين دليل و داشتن ويژگي ‌هاي ديگر، به نظر مي ‌رسد كه ساختمان آن ـ به دليل نامعلوم ـ هيچ‌ گاه به طور كامل به اتمام نرسيده باشد. تنها تزيينات موجود، آجركاريي ها و اندكي کاشي کاري است كه در جبهه جنوبي ايوان به كار رفته است. بناي اين مسجد به روزگار آباداني داراي صحن و ملحقاتي بوده كه همگي از بين رفته‌اند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد دروازه حسن آباد اصفهان

اين بنا در ابتداي دروازه حسن‌آباد واقع شده و در زمان محمدشاه قاجار ساخته شده و كتيبه‌اي قرآني به خط ثلث بر زمينه كاشي خشتي لاجوردي بر سر در آن نصب شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد آقاسي اصفهان

اين بنا در محله ميدان كهنه اصفهان واقع بوده و در سال 1307 هـ . ش جهت احداث خيابان از بين رفته است. تنها آثار منسوب به اين مسجد، كاشي ‌هاي پراكنده‌اي است كه بر ديوار جنوبي باغ چهل ستون نصب شده و معرف آثار دوره صفويه است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد عليقلي آقا اصفهان

اين بنا در محله بيدآباد اصفهان واقع شده و به همراه مجموعه بناهايي مركب از حمام، بازار، كاروان سرا و چهارسو، به سال 1122هـ . ق ـ زمان سلطان حسين صفوي ـ توسط حاج عليقلي آقا، از خواجگان حرم شاه سليمان و شاه سلطان حسين صفوي، ساخته شده است. بناي مسجد داراي سر در کاشي کاري، صحن، ايوان و شبستان است كه با کاشي کاري زيبايي مزين شده‌اند. سر در مسجد با کاشي کاري و مقرنس كاري زيبا، كتيبه تاريخي، گلدسته‌هاي فوقاني و غرفه‌هاي جانبي تزيين و نماسازي شده‌است. كتيبه تاريخي اين سر در مورخ 1122هـ . ق است كه براساس متن آن، مسجد در زمان شاه سلطان حسين توسط عليقلي آقا بنا شده است. بر روي جرزهاي سر در نيز به خط بنايي با كاشي زرد رنگ، آيات و عباراتي را نوشته‌اند. صحن مستطيل شكل مسجد نسبتاً كوچک و فاقد حوض و مهتابي است. در سمت جنوب صحن، ايوان و محرابي قرار دارد كه ازاره‌اش از سنگ مرمر و بالاتر از آن، کاشي کاري معرق نفيس است. در سمت خاور صحن، شبستاني با هشت ستون سنگي قرار دارد و داراي درب چوبي خاتم زيبايي است. بر طبق كتيبه سر در مزبور، بناي شبستان در سال 1297 هـ . ق به پايان رسيده است. در طرف باختر صحن نيز شبستان كوچک تري قرار دارد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد علي و مناره سلجوقي اصفهان

اين بنا در يكي از خيابان‌هاي فرعي منشعب از خيابان هاتف، در نزديكي مسجد جامع و مجاور مقبره هارون ولايت واقع شده و به خاطر ويژگي ‌هاي معماري و تزييناتي، از مساجد مهم و در خور توجه اصفهان است. با توجه به وجود مناره‌اي از دوره سلجوقي و اين حقيقت كه به روزگار صفويه از اين مسجد به نام مسجد سنجريه نام برده شده است، مي ‌توان يقين پيدا كرد كه مسجدي در دوره سلجوقي در اين محل ساخته شده بوده كه بعد از ويراني در سال 929هـ . ق ـ زمان شاه اسماعيل اول ـ ميرزا شاه حسين وزير، مسجد كنوني را جايگزين آن كرده است. در حال حاضر، به غير از مناره كه در بطن مسجد علي قرار گرفته، هيچ اثري از بناي دوره سلجوقي مشهود نيست.
پيترودلاواله و شاردن كه در سال 1619 و 1666 ميلادي در اصفهان بوده‌اند، اين مناره را به مقبره هارون ولايت منسوب داشته‌اند. بناي كنوني مسجد با نقشه چهار ايواني ساخته شده و داراي سردر، صحن، ايوان، گنبدخانه و شبستان تابستاني و زمستاني است كه با تزيينات زيباي كاشي معرق، مقرنس كاري و كتيبه‌هاي تاريخي مزين شده‌اند. سر درب ورودي مسجد در ضلع باختري آن داراي کاشي کاري معرق نفيس و كتيبه تاريخي است. كتيبه مزبور به خط ثلث با كاشي معرق سفيد بر زمينه آبي، متضمن نام پادشاه وقت و باني ساختمان و سال اتمام ساختمان 929 هـ . ق است. رديف اول اين كتيبه، قرآني و به خط ثلث حنايي رنگ است. بقيه سطوح سر در، با کاشي کاري معقلي و خطوط بنايي تزيين و نماسازي شده است. صحن مسجد، مربع مستطيل و در وسط داراي يک حوض و در چهار ضلع، چهار ايوان است كه ايوان جنوبي از ديگر ايوان‌ها وسيع‌تر است و در پشت آن، شبستان گنبددار قرار گرفته است. گنبد اين مسجد با ساقه بلند از بيرون با کاشي کاري پوشش يافته و از درون داراي مقرنس‌هاي گچي است. سطوح داخلي گنبدخانه با درگاه‌ها و طاق‌هايي به صورت دو طبقه نماسازي شده كه طاق‌هاي طبقه بالا صورت مربع را به كثير الاضلاع تبديل كرده‌اند و گنبد بر آن قرار گرفته است. در پاكار گنبد، كتيبه‌اي سرتاسري متضمن آيات قرآني و تاريخ 929هـ. ق کاشي کاري شده است. در زير گنبدخانه و ايوان جنوبي، شبستان زمستاني مسجد، كمي پايين‌تر از سطح مسجد بنا شده و سبک ساختمان آن جالب است. در ابتداي شروع پلكاني كه سطح مسجد را به شبستان زيرين متصل مي ‌كند. در ضلع شمالي مسجد و بر جرز باختري ايوان، لوحي از سنگ مرمر نصب شده است. مناره سلجوقي مسجد علي به ارتفاع 85/47 متر، در كنار گنبد قرار گرفته و از شكيل‌ترين مناره‌هاي دوره سلجوقي است كه با تزيينات آجركاري و كتيبه‌هاي متعدد مزين شده است. مدخل اين منار در درون مسجد قرار گرفته است. در ارتفاع 35/40 متري، قرنيزي به صورت تاج بيرون زده و بعد از آن، بخش كوچک تر منار قرار گرفته كه در انتهاي آن نيز قرنيز ديگري قرار دارد. در داخل مناره، ستون مركزي قرار دارد كه پلكان حول محور آن به طرف بالا مي ‌گردد. با توجه به ويژگي ‌هاي معماري مناره به نظر مي ‌رسد كه مربوط به قرن ششم و به احتمال كم تر، قرن هفتم هجري باشد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد آقا محمد باقر چهار سوقي اصفهان

اين بنا در محله چهار سوي اصفهان واقع شده و در اواخر قرن سيزدهم هجري ظاهراً توسط آقا ميرزا محمد باقر چهار سوقي ـ از اعاظم فقها ـ ساخته شده است. سردر مسجد و محراب آن داراي كاشي كاري‌هايي است، کاشي کاري محراب مورخ 1326 هـ. ق است. در داخل مسجد، سنگابي قديمي مورخ محرم 1291 هـ . ق وجود دارد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد آقا ميرزا محمد هاشم اصفهان

اين بنا در محله چهار سوي شيرازي ‌هاي اصفهان واقع شده و از بناهاي دوره قاجاريه ـ اواخر قرن سيزدهم هجري ـ است. بناي مسجد داراي صحن، سردر، دو ايوان شمالي و جنوبي، شبستان گنبددار و صفه‌هايي در اطراف صحن است. نماي خارجي گنبد، آجري و داخل آن، پوشش ساده گچي است. کاشي کاري كتيبه دو گنبد و محراب آن، قديمي است، ولي کاشي کاري نماي خارجي ايوان‌ها و صحن، از اقدامات سال 1363 هـ ‍. ق محسوب مي ‌شود. همچنين در اين ايوان، سنگابي با كتيبه‌اي به تاريخ 1280هـ . ق قرار دارد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد اشكرند اصفهان

در روستاي اشكرند، در جنوب خاوري اصفهان، چهار مسجد قديمي و ويرانه وجود دارد كه اطلاعي از نام و هويت تاريخي آن ها در دست نيست. براساس بررسي ‌هاي ماكسيم سيرو، معماري اين مساجد، معرف دوره‌هاي مختلف ساختماني از قرون اوليه اسلامي به بعد است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد باباسوخته اصفهان

اين بنا تا اواخر قرن سيزدهم هجري در منتهي‌اليه شمالي محله جوباره در خارج شهر ـ كه اكنون جزو شهر شده ـ و كنار باغ قوشخانه واقع بوده كه اكنون از آن تنها تک مناري زيبا و باشكوه برجاي مانده است. از اين مسجد در منابع تاريخي با عنوان مسجد باباسوخته، مسجد عمر و مسجد سلطان ابوسعيد بهادرخان ياد كرده‌اند.
اوژن فلاندن ـ سياح و نقاش فرانسوي كه در سال 1255 هجري از اصفهان بازديد كرده ـ از اين مسجد، نقاشي عالي و توصيفي جالب به يادگار گذاشته است: «مسجد كوچک زيبايي خودنمايي مي ‌كند كه گوهري است گرانبها در هنر معماري ايران. اين مسجد، باباسوخته ناميده مي ‌شود. نه تنها گنبد و مناره آن کاشي کاري شده، بلكه تمام سطوح آن از بالا تا پايين به همين طريق با كاشي مينايي پوشيده شده است. امروزه اين نما صدمه كلي ديده و آجرهاي زير كاشي ‌ها از هر سو نمايان شده است. با اين همه هنوز هم درخشش اين نماي درخشان به چشم مي ‌خورد. نقوش بزرگ ستاره‌اي شكلي به رنگ‌هاي سبز و سفيد بر زمينه لاجوردي گنبد نقش شده است. برفراز گنبد و در ميان حاشيه‌هاي آبي رنگ، كتيبه‌اي با حروف سفيد بر زمينه سبز، گنبد را دور مي ‌زند. مناره كه جلوه‌اي بي ‌نهايت دل‌انگيز دارد، با قد كشيده خود، سلسله‌اي از نقوش مارپيچ به رنگ‌هاي سبز و سفيد را كه بر سطح مينايي‌اش در هم پيچيده‌اند، به نمايش گذاشته است.»
براساس تصوير ارايه شده از اين بنا، مسجد داراي صحن و ايواني با دو گلدسته كوتاه، گنبدخانه و مناره‌اي مرتفع بوده است. بدنه اصلي منار به صورت استوانه‌اي است كه به تدريج از قطر آن كاسته مي ‌شود و در بالا به مقرنس كاري زيبايي ختم مي ‌شود و بر بالاي آن نيز بخش استوانه‌اي كوچک تر قرار دارد. سطح مناره، با كاشي و خطوطي بنايي كه به صورت مارپيچ بالا مي ‌روند، تزيين شده است. پلكان مناره به طور مارپيچ از داخل منار بالا مي ‌رود. به نظر مي ‌رسد كه اين منار در اصل بر يک طرف مدخل ورودي مسجد قرار مي ‌گرفته و قرينه آن نيز در طرف ديگر مدخل مسجد وجود داشته است. با توجه به شيوه ساختماني و تزيينات كاشي و همچنين انتساب آن به سلطان ابوسعيد به نظر مي ‌رسد كه بناي مسجد مربوط به اواخر دوره ايلخاني باشد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد بوزان اصفهان

اين بنا در روستاي بوزان جي در سه كيلومتري خاور اصفهان واقع بوده كه در گذشته ويران شده و تنها بخشي از كتيبه‌هاي گچ بري محراب آن به موزه ملي ايران منتقل شده است. حاشيه بيرون محراب به خط كوفي گلدار شامل آيه 18 سوره آل عمران است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

محراب الجاتيو اصفهان

اين محراب در مسجد جامع اصفهان ـ در ضلع باختري خيابان هاتف و انتهاب بازار بزرگ ـ واقع شده است. محراب در شبستان ضلع شمالي ايوان باختري ـ معروف به شبستان محراب الجاتيو ـ واقع و بر طبق كتيبه گچ بري آن، در سال 710هـ. ق به روزگار الجاتيو و وزيرش محمد ساوي به اهتمام عضد بن علي ماستري ساخته شده و گچ بر آن، امضاي خود را با عبارت «عمل حيدر» بر آن نهاده است. خود شبستان مربوط به دوره مظفري است. محراب مزبور، يكي از شاه كارهاي هنر گچ بري محسوب مي ‌شود و با كتيبه‌اي زيبا، نقوش متنوع گياهي و سرستون نماها، به نحو شايسته‌اي نماسازي و تزيين شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد مصري اصفهان

اين مسجد در محله جوباره به وسيله «حاجي ميرزا محمدخان» تاجر مصري، در سال 1061 هجري قمري بنا شده است و كتيبه و اشعاري منقور بر لوحي از سنگ مرمر دارد. مقبره «خواجه ميرحسن» كه كتيبه آن تاريخ سال 788 را نشان مي ‌دهد در مقابل آن واقع شده است. اين مقبره چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد حاج محمد جعفر آباده‌اي اصفهان

اين بنا در بازار اصفهان، ميان محله نيم‌آورد و جماله كله و درب امام در بازارچه‌اي هم نام مسجد واقع و از آثار ارزنده دوره قاجار است كه به همت حاج محمد جعفر آباده‌اي ـ از روحانيون مشهور اصفهان در قرن سيزدهم هجري ـ ساخته شده است. به نوشته رفيعي مهر‌آبادي، تنها شبستان مسجد توسط فرد مذكور ساخته شده و بقيه مسجد از پيش برقرار بوده است. به نظر مي ‌رسد كه بناي مسجد به هنگام فوت حاج محمد جعفر ـ 1280 هـ . ق ـ به پايان رسيده بوده و تنها بخشي از تزيينات آن بعد از مرگ وي به همت پسرش كه امام جماعت آن مسجد شد، به انجام رسيده است. بناي كنوني مسجد داراي سردر، صحن، ايوان، شبستان و تزيينات زيباي كاشي خاصه از نوع گره است. تزيينات كاشي مسجد داراي تاريخ‌هاي 1280، 1296، 1367 و 1370 هـ . ق و متضمن آيات قرآني هستند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد فتح اصفهان

اين بنا در محله قديمي باب الدشت اصفهان واقع شده و بناي كوچكي است كه بر طبق كتيبه سر در آن، به وسيله عالم رباني ابوالفتوح محمد در سال 987هـ . ق بنا شده است. كتيبه اين مسجد به خط عليجان معلم است و بر دو جرز طرفين سردر آن نيز بر دو لوحه سنگي به خط نستعليق، اشعاري به تاريخ 988هـ . ق حجاري كرده‌اند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد قطبيه اصفهان

اين بنا در محله چهار سوي اصفهان، مجاور خيابان امام واقع شده و به فتواي كتيبه تاريخي سردر آن، در زمان شاه تهماسب صفوي ـ 950 هـ. ق ـ توسط قطب‌الدين علي باب الدشتي بنا شده و داراي سردر نفيس کاشي کاري، صحن، ايوان، شبستان و گنبدخانه است. به هنگام احداث خيابان امام، سر در نفيس مسجد در معرض ويراني قرار گرفت كه در سال 1320 هـ . ق، پوشش تزييني سردر پياده شد و بر روي سردر جديدي كه در ضلع جنوبي باغ چهل ستون ساخته شده بود، نصب گرديد. بخش‌هاي ديگر مسجد نيز مورد تعمير و بازسازي قرار گرفته است. سردر مزبور داراي کاشي کاري معرق نفيس مربوط به اوايل دوره صفوي است كه علاوه بر نقوش تزييني زيبا داراي دو كتيبه نسبتاً بلند است. كتيبه اصلي به خط ثلث با كاشي سفيد معرق بر زمينه لاجوردي است. در قسمت فوقاني جبهه مقابل اين سردر، در اطراف يک صفحه کاشي کاري كه با كاشي معرق، شكل دو طاووس را نقش كرده‌اند و به خط ثلث، صلوات بر دوازده امام و در اطراف مدخل سردر به خط نستعليق، اشعاري را نوشته‌اند. از در ورودي مسجد قطبيه در دالان آن، دري به شبستان گنبددار آن كه داراي چهار صفه است، باز مي ‌شود. در صفه شمالي، قبري است كه سنگ سياه بزرگي بر آن نهاده‌اند. در بدنه تحتاني سنگ اشعاري با ماده تاريخ 955هـ. ق منقور است. در صحن كوچک مسجد، سنگابي به تاريخ 1307 هجري وقف مسجد شده است. اين بنا به شماره 218 به ثبت تاريخي رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد گلون آباد اصفهان

اين بنا در روستاي گلون آباد (گلناباد) از دهستان قهاب اصفهان در 21 كيلومتري خاور اصفهان واقع شده كه به صورت ويرانه‌اي در آمده است. در يكي از ايوان‌هاي خاوري صحن، كتيبه‌اي به خط زيباي ثلث، متضمن آيات قرآني و تاريخ 1109 هـ . ق ديده شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد جامع هفشويه اصفهان

اين بنا در روستاي هفشويه، از بلوک قهاب در شمال خاوري اصفهان، به صورت ويرانه‌اي برجاي مانده است. بناي اوليه مسجد، مربوط به دوره سلجوقي است كه در دوره مغول بازسازي شده و تزييناتي در آن صورت گرفته است. اساس بنا با خشت ساخته شده و از آجر به صورت ساده و تزييني در نماي خارجي استفاده شده است. نقشه بناي مسجد به صورت دو ايوانه بوده و در پشت ايوان جنوبي آن، گنبدخانه‌اي به ابعاد 20/9×55/9 متر قرار داشته است. در گوشه جنوب باختري مسجد، سكويي هشت ضلعي به قطر 65/4 متر ديده مي ‌شود كه مربوط به مناره سلجوقي مسجد است. در ميان بقاياي اين مسجد، محراب زيباي گچ بري شده‌اي برجاي مانده كه به نظر مي ‌رسد از آثار دوره ايلخاني باشد. اين محراب، با تزيينات گل و بوته و كتيبه‌هاي قرآني به خط كوفي و بنايي مزين شده است. اين بنا به شماره 430 به ثبت تاريخي رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد حاج منوچهر اصفهان

اين مسجد در محله خواجوي اصفهان واقع شده و مسجد بسيار كوچكي است كه در دوره سلطنت شاه عباس دوم در سال 1072 هجري قمري به وسيله «حاجي منوچهر» نامي از خواجه‌هاي مشهور آن زمان ساخته شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد حاج محمد اميد اصفهان

اين بنا در محله قصر منشي در مجاورت حمام قديمي آن محله واقع شده و براساس كتيبه‌هاي موجود، در سال 1129هـ . ق توسط شخصي به نام حاجي محمد اميد ساخته شده و در سال 1308هـ . ق تعميراتي توسط ركن الملک شيرازي در آن صورت گرفته است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد حاج‌ سيد جواد اصفهان

مسجد حاج سيد جواد در محله چهار سوي اصفهان واقع شده و در سال 1325هـ. ق توسط ميرزا عطاءالله ـ فرزند آقا ميرزا محمدباقر چهار سوقي ـ بنا شده است. اين مسجد داراي صحن، ايوان و شبستان كوچک جالبي است كه در محراب آن به خط خوش نستعليق به رنگ سفيد بر زمينه لاجوردي اشعاري را نگاشته‌اند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد حاج يونس اصفهان

اين بنا در محله در دشت در بازارچه حمام قاضي و نزديک فلكه شهشهان واقع شده و در سال 1073هـ . ق توسط حاجي يونس نامي ـ از خواجگان دربار شاه عباس دوم ـ ساخته شده است. كتيبه سردر اين مسجد به خط ثلث برجسته حجاري شده و به خط محمدرضا امامي است. بر روي دو لنگه در قديمي اين مسجد به خط ثلث برجسته، كتيبه‌اي مورخ 952 هـ . ق منقور است. به نظر مي ‌رسد كه اين درب مربوط به بناي قديمي ‌تري بوده كه در اين محل وجود داشته يا از جاي ديگري بدين نقطه منتقل شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد امام اصفهان

مهم ترين مسجد دوره صفويه درشهر اصفهان از لحاظ عظمت، جنبه معماري و كثرت تزيينات، مسجد امام است كه در ضلع جنوبي ميدان نقش جهان در سال 1020 هجري به فرمان شاه عباس اول ساختمان آن شروع شده و در سال 1025 ساختمان سر در و تزيينات كاشي كاري آن به منظور تكميل آرايش اطراف ميدان به اتمام رسيده است. ساختمان و تزيين ساير قسمت‌هاي مسجد تا آخرين سال حيات شاه عباس اول ادامه داشته و در زمان جانشينان او شاه صفي و شاه عباس دوم نيز ادامه يافته است. آخرين سال‌هاي تاريخي كه در مسجد امام از عهد صفويه ديده مي ‌شود سال 1077 در كتيبه محراب شبستان كاشي كاري ضلع باختري مسجد و سال 1078 هجري دركتيبه سر در مدرسه جنوب باختري مسجد است. گنبد مسجد امام عظيم‌ ترين گنبد در پيش مساجد اصفهان است. تارک جدار خارجي گنبد از سطح مسجد 54 متر ارتفاع دارد و ارتفاع جدارداخلي آن 38 متر است و بين دو پوشش گنبد، فضاي خالي موجود است. تزيينات کاشي کاري هفت رنگ داخل گنبد و منبر يک پارچه مرمري و قطعات بزرگ سنگ مرمر از تزيينات جالب داخل گنبد است و از نكات جالب ديگر انعكاس صوت در داخل گنبد است. گنبد مسجد امام با تزيينات جالب کاشي کاري پوشيده شده و كتيبه اطراف آن به خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي خشت لاجوردي رنگ است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد کرماني(رضوان) اصفهان

اين بنا در جانب بازار، نزديک سراي ساروتقي واقع شده و در سال 1329هـ . ق توسط ملامحمدحسين کرماني ـ از مجتهدين و فضلاي اصفهان ـ ساخته شده است. داخل مسجد، آثار قابل ملاحظه‌اي ندارد، ولي سر در آن داراي کتيبه‌اي به خط نستعليق سفيد بر زمينه کاشي لاجوردي مي باشد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد شيخ علي خان اصفهان

اين بنا در محله خواجو، در کوچه‌اي که به طرف ترواسکان مي ‌رود، واقع شده و در سال 1090هـ . ق توسط شيخ علي ‌خان زنگنه صدراعظم شاه سليمان صفوي ساخته شده است. اين مسجد داراي دو ايوان بزرگ در سمال و جنوب، صحني به ابعاد 35×45 متر و کتيبه‌هاي زيبايي به خط ثلث است. عمده تزيينات مسجد، آجرکاري است و از کاشي کم تر استفاده شده است. بر روي کتيبه ايوان شمالي مسجد بر هلال ديوار مقابل آن به خط ثلث عباس المولوي و به رنگ سفيد در زمينه لاجوردي مطالبي نوشته شده است. برديوار خاوري ايوان جنوبي نيز در يک مثلث، کتيبه مفصلي با عبارات منشيانه نوشته‌اند که درآن، نام پادشاه وقت و نام باني به خط ثلث سفيد بر زمينه لاجوردي از کاشي خشتي به سال 1090هـ . ق آمده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد حاج ميرزا محمد صادق اصفهان

اين بنا در محله خواجو، نزديک چهار سوي آجري واقع شده و براساس کتيبه کاشي کاري سردر آن، بين سال‌هاي 1237 تا 1242هـ . ق زمان فتحعلي شاه قاجار توسط حاجي ميرزا محمدصادق بنا شده است. اين مسجد، بناي کوچکي است، با اين حال داراي تزيينات جالب کاشي کاري است. باني مسجد پس از وفات (1238هـ . ق) در ايوان کوچکي که در شمال صحن مسجد بنا شده، دفن شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد حاج محمد مهدي اصفهان

اين بنا در محله خواجه، کوچه درويش‌ها واقع و بناي کوچکي است که براساس سنگ نوشته سردر آن، در سال 1107هـ . ق، شخصي به نام حاجي محمد مهدي آن را بنا و املاکي بدان وقف کرده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد جامع کاج اصفهان

اين بنا در 24 کيلومتري اصفهان و شمال بستر زاينده رود واقع شده است و از آثار قرن هشتم هجري محسوب مي ‌گردد. نقشه مسجد عبارت از چهار طاقي گنبدداري است که از جهات شمال، خاور و باختر، به بيرون راه دارد. در ضلع جنوبي اين مسجد، محراب و در ضلع شمالي آن، از بيرون، ايواني به عرض 70/8 و عمق 80/6 متر قرار دارد. مصالح اصلي اين بنا از آجر است و در گذشته داراي مناره و الحاقاتي بوده که از بين رفته‌اند. درگاه‌هاي سه گانه بنا از داخل داراي طاق نوک تيز هستند. ديواره‌هاي اتاق با طرح آجري مفصلي تزيين شده است. در ديوار جنوبي مسجد، محرابي به صورت فرورفتگي مستطيل عميقي با طاق نوک تيز و قاب مستطيلي قرار دارد. سطح محراب به صورت ناهموار ساخته شده است و ظاهراً قرار بوده با نوعي تزيين پوشيده شود. در گوشه‌هاي محراب، نغول‌هاي مستطيلي قرار دارد که در داخل آن ها، طاق نما و بالاي طاق نما، سطح صاف عمودي است که در ميان آن، از آجر و آجر تراش برجسته، اسامي مقدس بر زمينه آجر قرمز ساخته شده است.
شکل مربع اتاق به وسيله هشت طاق نوک تيز به هشت گوش تبديل مي شود. آجرها از اين قسمت به بعد کمرنگ‌ تر و کوچک تر مي ‌شوند و آجرکاري پرکار به آجرکاري معمولي تبديل مي ‌گردد. به نظر مي ‌رسد که در اينجا وقفه‌اي در کار عمليات ساختماني به وجود آمده باشد. سطح داخلي پاطاق‌ها، با مقرنس کاري ساده پرگشته که از نيمه طاق آغاز شده و نماهاي اصلي آن از آجر صاف است که يک در ميان با گچ سفيد و زرد رنگ پوشيده شده است. بالاي قسمت هشت ضلعي، به وسيله شانزده طاق به شانزده ضلعي تبديل شده است که سطح آن ها آجرکاري معمولي و يک در ميان داراي بندهاي عريض عمودي هستند. بر بالاي اين بخش، کتيبه سرتاسري بنا از کاشي معرق به خط ثلث سفيد در زمينه کاشي لاجوردي مشتمل بر آياتي از سوه ياسين قرار دارد. اين کتيبه فاقد تاريخ است و احتمالا در قرن يازدهم هجري يا بعد از آن نصب شده است. در چهار جهت اصلي اين قسمت، چهار روزنه تعبيه شده که بين آن ها چهار طرح مربع به خط بنايي از آجر قرمز اجرا گشته و بر آن ها اسامي مقدس «محمد» و «علي» نوشته شده است. در مرتفع‌ترين نقطه گنبد، ستاره هشت گوشي که چهار شکل لوزي بدان چسبيده، قرار دارد. اين اشکال لوزي حاوي اسامي مقدسي هستند. در مقابل اين مسجد و در آن سوي صحن، آثار خشتي بنايي بررسي شده که به گفته آرتور پوپ، بقاياي مسجدي از قرن اول هجري و داراي مشخصات معماري ساساني است. بناي مسجد جامع کاج در دوره اخير تعمير و به شماره 328 به ثبت تاريخي رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد جامع خوزان اصفهان

اين بنا در محله خوزان سده از توابع زرين شهر اصفهان واقع شده و بناي اصلي آن مربوط به دوره ايلخانان و حتي قبل از آن است که در دوره‌هاي بعد بازسازي و تزيين شده است. آثار فعلي مسجد، خاصه تزيينات آن، عمدتاً متعلق به دوره صفويه است. اين بنا به صورت چهار ايواني داراي صحن، ايوان، گنبدخانه و شبستان‌هاي ستون دار است که با تزيينات کاشي کاري و آجرکاري تزيين و نماسازي شده است. صحن مسجد به شکل مربع است و ايوان‌هاي چهارگانه شمال و جنوب و خاور و باختر آن قرينه‌اند. ايوان جنوبي به وسيله مدخلي که دو طبقه است، به محوطه زير گنبد مربوط مي ‌شود. چهار زاويه داخل گنبد با مقرنس‌هاي درشت گچي تزيين شده است و طاق گنبد نيز قطاربندي‌هاي گچي رنگين دارد. ازاره‌هاي دو ايوان شمالي و جنوبي و اطراف صحن، با سنگ پارسي پوشش يافته و نماي صحن داراي تزيينات کاشي کاري معقلي از دوره صفويه است. طاق‌ ايوان‌هاي شمالي و جنوبي، نقاشي ‌هايي از عهد صفويه دارد و داخل ايوان‌هاي خاوري و باختري، با نقاشي هاي بعد از دوره صفويه تزيين شده است. شبستان مسجد در عقب ايوان باختري واقع و داراي بيست ستون سنگي به ارتفاع تقريبي 2 متر از سنگ پارسي است و به وسيله قطعاتي از سنگ مرمر شفاف، از بالا کسب نور مي کند. در حال حاضر، هيچ کتيبه‌اي در مسجد وجود ندارد و تنها سنگابي با کتيبه‌اي مورخ رمضان 1108هـ . ق، وقف حاجي حيدر، ديده مي ‌شود. مردم سده معتقدند که اين مسجد را امام حسن بنا کرده و در آن نمازگزارده است و به همين خاطر مسجد امام حسن نيز خوانده مي ‌شود. اين بنا به شماره 1761 به ثبت تاريخي رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد خياط ها اصفهان

مسجد خياط ‌ها که به اسامي پادرخت، پا درخت سوخته و پا درخت سوخته زنجاني نيز معروف مي ‌باشد در کتاب بخشي از آثار ملي اصفهان، جزو مساجد عهد قاجاريه معرفي شده است. تنها تاريخ موجود در بنا سال 975هـ . ق نشان مي دهد و به در قديمي آن مربوط مي ‌گردد. کتيبه سردر مسجد به نام ابوالفتح سلطان ميرزا پسر شاه طهماسب اول صفوي مي باشد که باني مسجد بوده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد جامع جورجير اصفهان

اين بنا که از ساخته‌هاي دوره آل بويه بوده، روزگاري در محله باب الدشت اصفهان ـ در مکان فعلي مسجد حکيم قرار داشته که امروزه تنها بخشي از سردر آن باقي مانده است. مافروخي در کتاب «محاسن اصفهان» در توصيف اين مسجد آورده که اين بنا توسط صاحب بن عباد ساخته شده و داراي شبستان‌ها، خانقاه‌ها، کتابخانه و مدارسي بوده است. وي متذکر مي ‌شود که اين مسجد، از مسجد جامع اصفهان کوچک تر، ولي از آن زيباتر و مستحکم تر بوده است. مناره اين مسجد، از خشت خام به ارتفاع صد ذراع بوده است. مقدسي در سال 375هـ . ق از مسجد جامعي ياد کرده که ستون‌هاي گردي داشته و در ضلع جنوبي آن، مناره رفيعي به ارتفاع 70 گز وجود داشته که همگي از خشت ساخته شده بوده‌اند. به نظر مي ‌رسد که اين عبارات، توصيف همان مسجد جورجير باشد.
سردر نفيس و تاريخي اين مسجد تا سال 1335 شمسي در ميان قشر ضخيمي از اندود گل پنهان بوده تا اين که در اين سال اندودزدايي شد. اين سردر، نمونه‌اي بسيار عالي از هنر آجرتراشي و گچ بري نيمه دوم قرن چهارم هجري است و بر آن کتيبه‌ها و خطوطي خوانده مي ‌شود که فاقد عبارات تاريخي است. اين کتيبه‌ها به خط کوفي گچ بري شده‌اند. سراسر سردر با طاق نماها، نقوش متنوع آجري و گچي با غنايي فراوان تزيين و نماسازي شده است. عرض کل نماي سردر، 35/11 متر است. دو فضاي جانبي، دالان سردر را در ميان گرفته که عرض هر يک 95/3 متر است. تمام سطوح بناي سردر به طاق نماها و حفره‌هايي منقسم است که با دالبرهاي مدوري محدود شده‌اند و در بالا به طاقي نيم دايره شکل ختم مي ‌شوند. برفراز سردر، سطوح مقعري شبيه به فيلگوش با تزيينات گچ بري شده ديده مي ‌شود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد لُنبان اصفهان

اين بنا در محله قديمي لنبان واقع شده و بناي کنوني آن از آثار دوره صفوي است که بر روي بقاياي مسجدي از قرن هشتم هجري بنا شده است. در رساله «محاسن اصفهان» تأليف مافروخي نام محله لنبان بارها آمده و مخصوصاً مسجد و عمارتي توصيف شده که يکي از ارکان نامي اصفهان، آن را در قرن هشتم هجري ساخته بوده است. مسجد مزبور در دوره صفويه بازسازي شده و در دوره‌هاي بعدي نيز تعميراتي کلي در آن صورت گرفته است، به طوري که از آثار قديمي آن، به غير از چند قطعه گچ بري مربوط به قبل از صفويه و چند لوح کاشي کاري از دوره صفويه که در تالار جديد مسجد برجاي مانده، چيز ديگري مشهود نيست. خطوط باقي مانده بر دو لوح کاشي به خط ثلث سفيد بر زمينه لاجوردي و مورخ 1080هـ . ق است. در بالاي در ورودي مسجد به خط نستعليق سفيد بر زمينه کاشي لاجوردي، اشعاري نوشته شده که حاکي از تعمير مسجد در دوره شاه سليمان صفوي است. کتيبه سردر مسجد لنبان، از اضافات قرن سيزدهم هجري، مورخ 1256 است. در زير تالار بزرگ مسجد، نهر آبي جريان دارد و سردابه‌اي بنا شده است. منبر مسجد، معروف به منبر صاحب الزمان، مورخ 1114هـ . ق، از نفيس‌ترين منبرهاي عهد صفوي است. اين بنا به شماره 293 به ثبت تاريخي رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد مقصودبيک اصفهان

مسجد مقصود بيک در کوچه تکيه ظلمات، در گوشه شمال خاوري ميدان نقش جهان واقع شده و در دوره شاه عباس اول 1010هـ . ق ـ توسط مقصودبيک ـ ناظر شاه ـ ساخته شده است و به دليل واقع بودن در جوار تکيه ظلمات، به مسجد ظلمات معروف شده است. اين مسجد، از بناهاي زيباي دوره شاه عباس و داراي کاشي کاري معرق و کتيبه‌هاي نفيسي است. به نظر مي ‌رسد که بناي مسجد در اصل بسيار وسيع‌تر از بناي کنوني بوده که به مرور زمان بخش‌هاي مختلف آن مورد تصرف قرار گرفته و در حال حاضر به صورت شبستاني گنبددار با سردري کاشي کاري درآمده است. شبستان مسجد با طرح مربع داراي چهار شاه نشين در اضلاع و گنبدي برفراز است. در ضلع جنوبي شبستان، محرابي کاشي کاري و نفيس با کتيبه‌اي تاريخي وجود دارد. سردر مزبور درگذشته متحمل صدمات زيادي شده بوده که در دوره اخير مورد تعمير و مرمت قرار گرفته است. کتيبه اي به خط ثلث با کاشي سفيد معرق بر زمينه لاجوردي مورخ 1010هـ. ق بر سردر آن قرار دارد. در ضلع خاوري صحن کوچک مسجد مقصود بيک، آرامگاه ميرعماد قزويني ـ خوشنويس پرآوازه زمان شاه عباس ـ قرار گرفته است. اين بنا به شماره 121 به ثبت تاريخي رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد مصلي اصفهان

اين بنا در تخت فولاد در بين چند تکيه واقع شده و بناي اصلي آن از آثار دوره صفوي است. در داخل مسجد و تقريباً در وسط آن، بنايي شبستان مانند از آثار صفوي و در قسمت جنوب مسجد، بناي قديمي ديگري است که در عهد قاجاريه تعمير شده است. در جانب جنوب باختري مسجد، آب انباري از ساخته‌هاي رحيم خان بيگلربيگي و مورخ 1290هـ . ق واقع است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد محله نور اصفهان

اين بنا که در خيابان طالقاني واقع شده از آثار جالب عهد صفويه است که در دوره‌هاي بعد، تعميرات و الحاقاتي به آن صورت گرفته است. بنا به صورت دو ايواني با گنبدخانه‌اي در ضلع جنوبي ساخته شده است. پشت بغل‌هاي اطراف صحن اين مسجد، با تزيينات آجري ـ مشابه کارهاي دوره صفويه در مسجد شيخ علي خان و مدرسه شمس آباد ـ تزيين شده و کاشي کاري‌هايي از دوره قاجار دارد. بر کتيبه‌هاي موجود در بنا، تاريخ‌هاي 1270، 1275 و 1276 هـ . ق خوانده مي ‌شود. اين بنا به شماره 1737 به ثبت رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد ذوالفقار اصفهان

اين بنا در بازار اصفهان، محله نيم‌آورد و کوچه ذوالفقار واقع شده و در سال 950 هجري توسط شخصي به نام شيخ محمد صفي ساخته شده است. مسجد نسبتاً کوچکي است که سردر اصلي آن در بازار قرار گرفته است و از اين سردر بلافاصله به شبستان مسقف مسجد داخل مي ‌شوند. کتيبه بناي مسجد به خط ثلث با کاشي سفيد معرق بر زمينه لاجوردي به خط محمدسياوش، بر سردر مسجد نوشته شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد نمکي اصفهان

اين بنا در حدود ميدان مير و کوچه نمکي واقع و بر طبق کتيبه تاريخي موجود، در زمان شاه عباس دوم توسط حاجيه شاه خانم، بنت ميرزا احمد بيک نمکي بنا شده است. متن کتيبه مزبور، ضمن ذکر نام پادشاه وقت و باني بنا، شرح موقوفاني است که وقف مسجد شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد سرخي (سفره ‌چي) اصفهان

مسجد سرخي در شهر اصفهان، کوچه سرخي واقع شده و از بناهاي دوره شاه عباس اول است که در سال 1014 هجري توسط شخصي به نام خلف که سفره‌ چي شاه عباس بود، ساخته شده است. تنها اثر قابل توجه اين مسجد، سردر کاشي کاري و کتيبه تاريخي آن است. کتيبه مزبور به خط ثلث با کاشي سفيد معرق بر زمينه لاجوردي و تاريخ 1014 هجري است. در ضلع باختري جلوخان مسجد، سنگابي مورخ 1117 هجري نصب کرده‌اند. اين بنا به شماره 275 به ثبت تاريخي رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد رکن الملک اصفهان

مسجد رکن الملک در اول تخت فولاد و مجاور خيابان فيض واقع شده و در سال 1321هـ . ق توسط حاج ميرزا سليمان خان شيرازي، ملقب به رکن الملک ـ نيابت حکومت اصفهان در زمان ظل السلطان ـ ساخته و پرداخته شده است. بناي مسجد متشکل از مسجد و مدرسه است. مسجد شامل دو قسمت است، قسمت اول اين مسجد شامل گنبدخانه، شبستان، صحن مرکزي و ايوان است و قسمت ديگر آن شامل صحن کوچکي است که در کنار آن آب انباري واقع شده و سردر ورودي مسجد، که به اين قسمت وصل مي شود، در کنار خيابان فيض واقع شده است. آرامگاه باني مسجد در اتاق بين صحن کوچک و مسجد قرار گرفته است. بخش‌هاي مختلف بنا با کاشي ‌هاي خشتي و کتيبه‌هاي متعددي تزيين و نماسازي شده و گنبد بنا نيز داراي پوشش کاشي است. کتيبه‌هاي مسجد داراي تاريخ‌هاي 1319 تا 1325 هـ . ق هستند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد نو اصفهان

اين بنا در بازار بزرگ اصفهان واقع شده و در سال 1305 هـ . ق به وسيله حاج شيخ محمدباقر محمدتقي مسجد شاهي در هفت جريب ساخته شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد صفا اصفهان

اين بنا در محله شهشهان و نزديک بقعه تاريخي شهشهان واقع شده و در سال 1290هـ . ق به سعي و اهتمام محمدعلي بن محمدباقر گلستانه بنا شده و داراي صحن، ايوان و شبستان است که با تزيينات کاشي کاري و کتيبه‌هاي متعدد مزين شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد سعيد بن جبير اصفهان

مسجد سعيد بن جبير که بناي اوليه آن به قرون اوليه هجري منسوب است در ضلع باختري صحن شمالي امام زاده درب امام اصفهان واقع شده و شيخ جابري انصاري در تاريخ اصفهان درباره اين مسجد کوچک چنين نوشته است: «ديگر از مساجد کهن، مسجد منسوب به سعيد بن جبير است. مساحتش بيش از يک قفيز که دربش در صحن باز مي ‌شود و بناي اصلي آن پس از مسجد امام زاده اسمعيل (مسجد شعيا) و قسمتي از جامع، کهن‌تر از ديگر مساجد بوده». در اواخر دوره صفوي، کاشي کاري‌هايي در اين مسجد انجام داده‌اند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد ورکان اصفهان

اين بنا در روستاي ورکان در 45 کيلومتري جنوب باختري کاشان واقع شده و به نظر مي ‌رسد که از آثار دوره ايلخاني باشد. بنايي با طرح مربع مستطيل است که از خشت خام بنا شده است. اساس بنا، گنبدخانه‌اي به قطر تقريباً 40/6 متر است که با هشت دهانه و دالاني در برگرفته شده است. سه دهانه مجاور ورودي، از بقيه وسيع‌ترند. محراب، تورفتگي ساده‌اي بر روي محور اصلي بنا است. گنبد بنا در اثر زلزله فرو ريخته، با اين حال، حجم باقي مانده نشان عظمت و مهارتي است که در ساخت مسجد به کار رفته است. در جلوي بنا، تالاري است که در دوره اخير ساخته شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد شهرستان اصفهان

مسجد شهرستان در منطقه شهرستان جي اصفهان، مجاور پل شهرستان و مقبره الراشد بالله واقع شده است. بناي قديمي اين مسجد ويران گشته و تنها کتيبه تاريخي آن با آيات قرآني مورخ 1042 هـ . ق برجاي مانده است. اين کتيبه به خط ثلث بر زمينه کاشي خشتي لاجوردي رنگ است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد شيره پزها اصفهان

بناي مسجد شيره پز ها مربوط به اوايل قرن دوازدهم مي ‌باشد. باني اين مسجد پدر حاج سيد جعفر شيره پز بوده و سپس سيد جعفر آن را به اتمام رسانده است. بخش جديد شبستان در جبهه باختري به وسيله ستون‌هاي سنگي و پوشش طاق احداث و سعي شده حتي الامکان با بخش قديمي همخواني داشته باشد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد جامع محمدآباد اصفهان

بنا به اظهارات اهالي روستا اين مسجد به دست محمد ميرپنج، مالک تمامي منطقه جرقويه احداث شده و پس از مرگ وي پسرانش به ترتيب حاج سرهنگ و حاج سرتيب ادامه بناي مسجد را تا پايان کار پي گيري کرده‌اند. اين مسجد در حدود 110 سال پيش ساخته شده و در مراحل بعدي، سنگ ازاره‌هاي شبستان‌ها و حياط توسط روستاييان نصب گشته است. حسينيه مجاور مسجد حدود 300 سال پيش و به هنگام شکل‌گيري روستا احداث شده که اکنون قسمت‌هايي از آن به صورت مخروبه در آمده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد رحيم‌خان (سيدمحمدحسن مدرس) اصفهان

مسجد رحيم خان در ابتداي محله نو، مجاور درب کوشک و شمال خيابان شاه سابق واقع شده و از آثار معماري ارزشمند دوره قاجاريه است که در فاصله سال‌هاي 1290 تا 1304هـ . ق ساخته شده است. بناي مسجد داراي صحن نسبتاً وسيعي با رواق‌ها، ايوان‌ها، شبستان‌ها و گنبدخانه است که تقريباً از مسجد سيد اصفهان الگو گرفته و کاشي کاري زيباي خشتي و گنبد نسبتاً بزرگ و در خور توجهي دارد. در دو طرف فضاي گنبدخانه، دو شبستان وسيع با تزيينات کاشي قرار گرفته است. در بخش‌هاي کاشي کاري و ديگر بخش‌ها، کتيبه‌هاي متعددي با مضامين قرآني و تاريخي وجود دارد که مربوط به سال‌هاي 1290 تا 1304هـ . ق مي ‌شوند. نام معمار مسجد، «استاد آقا جوني» در داخل اشعاري بر طرفين ايوان جنوبي ثبت شده است. در ايوان جنوبي مسجد، سنگاب نفيس يکپارچه‌اي مورخ 1299هـ . ق وجود دارد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد سليمان بيک اصفهان

اين بنا در محله دروازه نو و کوچه بازارچه خان واقع شده و مسجد کوچکي است که توسط سليمان بيک ـ از کارگزاران دربار شاه عباس دوم ـ بنا شده و بر سردر آن، کتيبه‌اي به خط ثلث سفيد بر زمينه کاشي خشتي لاجوردي و مورخ 1072هـ. ق نصب شده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد شعيا و امام زاده اسماعيل اصفهان

اين بنا در جوار مجموعه بناهاي امام زاده اسماعيل، مشتمل بر بقعه امام زاده، گنبدخانه بزرگ، مرقد و مسجد شعيا و تأسيسات ديگر واقع شده و بر طبق مدارک مکتوب، اصل بناي آن مربوط به قرن اول هجري و بر طبق مدارک موجود معماري، مربوط به دوره سلجوقي است. به هنگام رواج اسلام در اصفهان ظاهراً در همين محل که به نام خوشينان معروف بوده، مسجدي بنا شده بوده که امروزه هيچ اثري از آن برجاي نمانده است. صاحب «مجمل التواريخ و القصص» که کتاب خود را در سال 520هـ . ق تأليف کرده، چنين مي ‌نويسد: «جامع خوشينان، نخستين مسجد بود که به اصفهان بنا کردند در اسلام و بناء آن ابوخناس مولي اميرالمؤمنين عمربن خطاب کرد در خلافت علي بن ابي طالب عليه السلام». بر جانب مرقد شعيا نيز کتيبه‌اي به خط نستعليق مورخ 1112هـ . ق ثبت است که مسجد شعيا را اولين مسجد معرفي مي ‌کند که در اصفهان توسط ابوعباس مفتي به روزگار علي بن ابي طالب بنا شده است. مسجد کنوني شعيا، کوچک و بسيار ساده است و تنها در ضلع جنوبي آن، محرابي با تزيينات و کتيبه‌هايي کاشي کاري مورخ 110هـ . ق و به خط است. در داخل اين محراب، محراب کوچک تري از سنگ مرمر شفاف بسيار نفيس است و بر آن، شعاير مذهبي حجاري کرده‌اند. در ضلع خاوري مسجد، شبستاني وجود دارد که در دوره اخير تجديد ساختمان شده و بر طبق کتيبه گچ بري محراب آن که مورخ 1115هـ. ق است، باني ساختمان، محمد هادي کاشاني بوده است. از مسجد قديمي شعيا در شمال باختري امام زاده اسماعيل، چند پاطاق قديمي با طاق‌هايي که بعداً بر آن ها نهاده شده و بقاياي مناره‌اي برجاي مانده که به نظر مي ‌رسد مربوط به دوره سلجوقي باشد. سطح مناره در پايين، ساده است و در بالا با نقوش آجرکاري تزيين شده است. در ارتفاع 30/5 متري، بعد از پايه، قطر منار 65/2متر است و بر بالاي آن، در دوره‌هاي بعدي، گلدسته‌اي کاشي کاري افزوده‌اند. مجموعه بناهاي امام زاده اسماعيل به شماره 112 به ثبت تاريخي رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مسجد سيد اصفهان

مسجد سيد در محله بيدآباد و جنب بازارچه بيد‌آباد واقع شده و بزرگ ترين و مشهورترين مساجد اصفهان از قرن سيزدهم هجري است که به وسيله حجت الاسلام حاج سيد محمدباقر شفتي (1260-1180هـ . ق) از روحانيون بزرگ اصفهان ـ در اواخر نيمه اول قرن سيزدهم، ساختمان آن شروع شده و کاشي کاري آن تا پايان نيمه دوم آن قرن ادامه داشته است. بخشي از تزيينات مسجد بعد از مرگ باني بنا توسط پسرش حاج سيد اسدالله و قسمتي توسط نواده‌اش حاج سيد محمدباقر به اتمام رسيده و ظاهراً بخش‌هاي ديگري از تزيينات آن ناتمام مانده است. نقشه بناي مسجد به صورت مستطيل شکل (85×95متر) مجموعاً 8075 مترمربع وسعت دارد و از چهار جهت به بيرون راه پيدا مي ‌کند و بناي آن متشکل از بخش‌هايي است که در ديگر مساجد معتبر تکرار مي ‌شود. کاشي کاري سردر شمالي مربوط به دوره اخير است. کتيبه‌هاي مسجد عمدتاً به تاريخ‌هاي بين 1255 تا 1318هـ.ق را در بر دارند. نماي ايوان‌ها و لچکي غرفه‌ها و رواق‌ها با کاشي ‌هاي خشتي دوره قاجار مزين شده و در ازاره‌ها نيز از پوشش سنگي استفاده شده است. در ضلع جنوبي صحن، ايوان اصلي و در پشت طرفين آن، گنبدخانه و شبستان‌هاي ستوندار قرار گرفته است. تالار تدريس و آرامگاه حجت الاسلام شفتي، از ديگر آثار در خور توجه مسجد است. آرامگاه، متشکل از گنبدخانه و رواقي است که با تزيينات متنوع کاشي کاري، گچ بري، آيينه‌کاري و نقاشي به همراه کتيبه‌هاي متعدد مزين شده است. تالار تدريس نيز داراي ستون‌هاي چوبي، درها و پنجره‌هاي ارسي زيباست. اين مسجد، از کارهاي برجسته معماري دوره قاجاريه است که از نظر ويژگي ‌هاي معماري و تزييني ـ خاصه کاشي کاري و کتيبه‌هاي فراوان ـ در خور توجه و مطالعه است. اين ن مسجد، از کارهاي برجسته معماري دوره قاجاريه است که از نظر ويژگي ‌هاي معماري و تزييني ـ خاصه کاشي کاري و کتيبه‌هاي فراوان ـ در خور توجه و مطالعه است. اين بنا به شماره 387 به ثبت تاريخي رسيده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

امامزاده دوقلو شریف ابراهیم و اسماعیل خیابان شریف واقفی
امامزاده علی ابن سهل طوقچی میدن قدس
امامزاده شاهزاده ابراهیم طوقچی میدان طوقچی
امامزاده صاحب بن عباد خیابان طوقچی
امامزاده جوربران شمالی ناحیه دو روستای جور
امامزاده با با قاسم چهار راه ابن سینا
امامزاده شهشهان ابن سینا
امامزاده شوری ابن سینا ابن سینا
امامزاده محمد عبداله منارجنبان آتشگاه محله کارلادان
امامزاده مقبره کلباسی عبدالرزاق کوچه مسجد حکیم
امامزاده شاه مردان مختار خوراسگان چریان کرارج
امامزاده شمس اله بران شمالی روستای برسیان
امامزاده سید موسی جوزدان خیابان آیت اله کاشانی
امامزاده شاه قاضی خوراسگان روستای خاتون آباد
امامزاده علی دستجردماربران جرقویه روستای دستجرد
امامزاده قاسم راشنان روستای راشنان
امامزاده محسن حسن چهارمیان ابوالحسن زیار روستای چهارمیان
امامزاده شاه الحق ناحیه دو اصفهان خوراسگان
امامزاده حسن کیجلی قهاب روستای قهاب
امامزاده شاه نوری جنب بیمارستان شهید چمران
امامزاده حصه اتوبان فرودگاه روستای حصه
امامزاده ابودردا خیابان میرزا طاهر
امامزاده علامه مجلسی خیابان هاتف بازار
امامزاده کرارجی خیابان جی کوچه سنگتراشی
امامزاده ابوالعباس ناحیه دو اصفهان خوراسگان
امامزاده ابراهیم مستهلک خیابان ابوذر کوچه امامزاده ابراهیم
امامزاده عبدالمظفر روستای سیان جرقویه
امامزاده هارونیه (هارون) میدان قیام خیابان هارون ولایت
امامزاده عبداله – افاران جاده قدیم رهنان خیابان شهیدان
امامزاده ابراهیم سودان کهندژ
امامزاده محمد خیابان وحید
امامزاده محسن خیابان وحید خیابان رودکی
امامزاده شاه کرم پایگاه هشتم شکاری جاده فرودگاه جنب انتظامات
امامزاده باقر خیابان چهارباغ خواجو خیابان عافیت
امامزاده اسماعیل خیابان هاتف
امامزاده اسحاق خیابان پروین کوچه امام زاده اسحاق
امامزاده احمد خیابان نشاط دروازه حسن آباد
امامزاده شاه میر حمزه خیابان سروش
نذورات مسجد سید خیابان مسجد سید
امامزاده پیر محمد خیابان کهندژ
امامزاده دوطفلان خیابان زینبیه
امامزاده درب امام خیابان ابن سینا محله درب امام
امامزاده راس موسی الرضا میدان طوقچی کوچه صاحب ابن عباد
امامزاده زینبیه خیابان زینبیه
امامزاده شاه زید بزرگمهر خیابان زید
امامزاده ستی فاطمه خیابان آیت اله کاشانی کوچه امامزاده ستی
امامزاده حسن ابوابراهیم عطشاران جی خیابان جی ابهر
امامزاده علی فرزند موسی ابن جعفر اصفهان ناحیه یک
امامزاده سید ابراهیم فرزند سید محمد اصفهان ناحیه یک
امامزاده ابوالقاسم زیار واقع دربرکان روستای زیار
امامزاده احمد جاده دولت آباد محله باطان زینبیه
امامزاده محمد باقر خوراسگان
امامزاده مسجد حسن عسکری اسفندداران جرقویه
امامزاده بابا پیر محمد دشتی
امامزاده ابوسعید جرقویه روستای محمد آباد
امامزاده ابراهیم دار البطیخ خیابان ولی عصر
امامزاده احمد خیابان آتشگاه خیابان شهید نبوی منش
امامزاده جعفر خیابان هاتف
امامزاده شاه مراد قهاب روستای جلادران
امامزاده آرامگاه واله خیابان فیض
امامزاده ابوالقاسم جاده کوهپایه نائین روستای جیلان آباد قهاب
امامزاده ابراهیم کوهپایه روستای کاج
امامزاده بابا سلطان کاوه یونارت
امامزاده محمد بن عبداله میرزا طاهر، ناحیه یک
امامزاده سلطان محمد فنارت، ناحیه دو
امامزاده علی روستای کوهان
امامزاده یحیی جلوان قهاب
امامزاده سید علی شریف واقفی
امامزاده سلطان ابراهیم بران جنوبی روستای زیار
امامزاده مختار جی
امامزاده ابراهیم ردان
امامزاده سید محمد صمصام خیابان سعادت آباد جنب نان ماشینی
امامزاده یوشع النبی جنب گلستان شهدا
امامزاده مقبره آبت اله شمس آبادی خیابان سعادت آباد داخل گلستان شهدا
امامزاده ابراهیم خیابان پروین محله هفتون
امامزاده مسجد نو بازار عبدالرزاق اصفهان
امامزاده مالواجرد روستای مالواجرد
امامزاده قوام الدین خوراسگان خیابان ابوذر
امامزاده سید علی قریه دشتی روستای دشتی
امامزاده اسحاق خوراسگان خیابان مسجد علی
امامزاده مسجد لنبان خیابان دکتر بهشتی
امامزاده شاهزاده ابراهیم محمد قهاب اصفهان
امامزاده مقبره سید اصفهان اصفهان
امامزاده تکیه گرکیراق اصفهان
امامزاده مقبره محمود بن جابر انصاری اصفهان
امامزاده تکیه گرک یراق اصفهان
امامزاده بابا علمدار اصفهان
امامزاده ابواحسن دیداران اصفهان
امامزاده سلطان زینب اصفهان
امامزاده ابراهیم چریان اصفهان
امامزاده شاه میران اصفهان
امامزاده شمس الدین قائمیه