استان چهارمحال وبختياري

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

کلیات استان چهارمحال و بختیاری

http://img.tebyan.net/big/1386/03/196813013020947197170593215598421113197.jpg (http://www.tebyan.net/bigimage.aspx?img=http://img.tebyan.net/big/1386/03/24623383178541551434201285413521418950125.jpg)
استان در بخش مرکزی فلات ایران و رشته کوههای زاگرس بین کوههای غرب و پیشکوههای داخلی و استان اصفهان واقع شده است این استان از شمال و مشرق به استان اصفهان و از جنوب به استان کهکلیو و بویر احمد از غرب به استان خوزستان و از شمال غرب به استان لرستان محدود است و با توجه به مساحت 16533 کیلومتری این استان معادل 1% مساحت کل کشور را داراست
این استان در تقسیمات کشوری سال 1316شمسی که ایران به ده استان تقسیم شد و چهار محال بختیاری از توابع استان اصفهان یا استان دهم قرار گرفت در سال 1337 فرمانداری کل بختیاری و چهارمحال و در سال1352استان چهار محال و بختیاری تشکیل شد.
استان از دو منطقه فرهنگی متمایز شامل چهار محال لار - کیار میزدج- گندمان و بختیاری که شهرستانها و مناطق با گویش لری بختیاری و ایلات و طوایف مربوطه را شامل می شود تشکیل شده است .
سابقه تاریخی سکونت در استان:
سابقه زندگی در این استان به دوره های پیش از تاریخ ، یعنی هزاره ی ششم قبل از میلاد ، میرسد در این زمان مردم برای یافتن غذا و شکار حیوانات وحشی از نقطه ای به نقطه دیگر می رفتند و از غار ها به عنوان سکونت گاههایی موقت استفاده می کردتد مهاجران آریایی ، از 3000 سال قبل ، این منطقه را نیز مانند سایر مناطق ایران به اشغال خود دراوردتد در دوره قبل از اسلام ، این منطقه اهمیت ارتباطی بیش تری داشت اما در دوره ساسانیان با توجه به اهمیت فعالیتهای کشاورزی یکجانشینی در منطقه افزایش یافت.
در قرون اولبه هجرت با مهاجرت ترکان کوچ نشینی در این سرزمین به شدت رونق یافت و به تدریج بر قدرت روسای ایلها افزوده شد و زندگی عشایری در منطقه ، که از دوره ی صفویه به بعد سرزمین لر بختیاری نامیده می شد رونق به سزایی یافت.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

http://img.tebyan.net/big/1386/03/1738288877114124208121561372220211179.jpg (http://www.tebyan.net/bigimage.aspx?img=http://img.tebyan.net/big/1386/03/165132102671841022341572221581179116122498.jpg)
وسعت:16533 کیلو متر مربع
ارتفاع از سطح دریا:1800 تا 4548
تعداد شهرستان:6شهرستان بنام اردل -فارسان-بروجن-لردگان -کوهرنگ-شهرکرد
تعداد بخش: هفده بخش
تعداد دهستان: سی و نه دهستان
تعداد شهر: بیست و پنج شهر
تعداد روستا: نهصد و بیست روستا
مرکز استان شهرکرد و فاصله آن با پایتخت کشور 520 کیلومتر است .
جمعیت :در سال 1375 جمعیت 761168 نفر می بوده است .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

چهار محال و بختياري

علاوه برجاذبه های کلی طبیعی ، این منطقه در حال حاضر دارای پنجاه وهشت نقطه شناخته شده طبیعی مستعد گردشگری است و از آن جمله میتوان به برخی از این جاذبه ها به تفکیک شهرستانها اشاره کرد :

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

الف ): شهرستان شهرکرد :

1- منطقه حفاظت شده تنگ صیاد (فرخشهر ) 2- منطقه شکار ممنوع شیدا (سورشجان ) 3- چشمه مایک (سورشجان ) 4- چشمه زنه (هفشجان ) 5- چشمه زاغی (سورک ) 6- گردشگری بابازکی (فرخشهر ) 7- دریاچه شلمزار (شلمزار ) 8- گرداب بن (بن ) 9- محدوده پل زمانخان (سامان )

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

ب ) شهرستان بروجن :

1- چشمه سیاسرد (بروجن ) 2- تالاب چغاخور (بلداجی ) 3- باغ آوردگان ( آورگان ) 4- تالاب گندمان (گندمان ) 5- گردشگاه گرد بشه (گردبیشه )

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

ج ) شهرستان لردگان :

1- آبشار آتشگاه ( دویست کیلومتری شهرکرد ) 2- بوستان جنگلی پروز (دویست کیلومتری شهرکرد ) 3- چشمه سندگان ( سندگان ) 4- چشمه برم (لردگان )

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

د) شهرستان اردل :

1- چشمه مولا( صدوبیست کیلومتری شهرکرد ) 2- چشمه سراب (رستم آباد - صدوبیست کیلومتری شهرکرد) 3- چشمه سرخون (سرخون - صدوبیست کیلومتری شهرکرد) 4- چشمه شلیل (شلیل –صدو هشتاد کیلومتری شهرکرد ) 5- آبشار دره عشق (دورک –صدو سی کیلومتری شهرکرد ) 6- آبشار کردی سبز کوه (دویست کیلومتری شهرکرد ) 7- تالاب سولقان (هفتاد کیلومتری شهرکرد ) 8- منطقه حفاظت شده سبز کوه (صد کیلومتری شهرکرد )

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

ذ) شهرستان چهارمحال و بختياريان :

1- چشمه پیر غار (چهارمحال و بختياريان ) 2- غار سراب (بابا حیدر )

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

و) شهرستان کوهرنگ :

1- چشمه دیمه 2- چشمه پرک (هفتاد و پنج کیلومتری شهرکرد ) 3- چشمه سرداب (غلام آباد ) 4- چشمه مروارید (بیرگان ) 5- چشمه آب معدنی کوهرنگ (چلگرد ) 6- غار چما (شیخ علیخان ) 7- دشت لاله های واژگون (دیمه ) گوناگونی جلوه های طبیعت منطقه شکلهای مختلف زندگی انسانی را در این دیار رقم زده است که مستقیماَ موجبات رشد شیوه های مختلف تولید اقتصادی در نواحی بختیاری و چهارمحال در انواع کوچ نشینی با بردهای(کوههای) بلند و کوتاه و یک جانشینی به صورتهای روستایی و شهری را فراهم آورده است . از ادوار و اعصار گذشته تاریخی – فرهنگی مردم این دیار آثار جالب توجهی برجامانده که هر چند به مرور ایام بسیاری از آنها راه زوال را در اثر هجوم عوامل طبیعی - گذشت زمان و بی التفاتی واختلاف قدمای این محال پیموده اند با این همه امروزه در قالب چهل و یک اثر شناخته شده تاریخی – فرهنگی قابل دیدار می باشد که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

شهرکرد :

مسجد جامع – مسجد نو – مسجد اتابکان – مسجد جامع چالشتر – مسجد جامع کیان – اتاق آینه – سقاخانه باب میرزا – قلعه آزاده چالشتر – عصار خانه *** فرخشهر – کاخ قلعه شمس آباد – کاخ قلعه مشروطیت دزک - – کاخ قلعه سردار جنگل سورک – امام زادگان حلیمه و حکیمه خاتون – امامزاده سید بها الدین محمد شیخ شبان – امام زاده سید بابا پیر احمد سامان – پل زمانخان

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

بروجن :

مسجد حاج شیخ علی (مدنی ) –مسجد جامع نقنه – امامزاده حمزه علی بلداجی – امامزاده مادر و دختر گندمان – امامزاده قیس

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

لردگان : پل کره بس (محور بروجن – لردگان ) پل بارز – پل ارمند – امامزاده شهسوار

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

اردل : امامزاده حکیمه خاتون سرپیر – امامزاده اسماعیل شلیل – امامزاده مریک – ایل راه سنگفرش دزپارت (تنگ درکش ورکش ) – کاروانسرای شلیل چهارمحال و بختياريان : کاخ قلعه سردار اسعد دوم بختیاری جونقان – امامزاده حیدرابن مالک باباحیدر – طاقهای سنگی خان اوی جونقان – سنگ نوشته های مشروطیت ده چشمه

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

کوهرنگ : مجموعه برد گوریها (برد عروس – برد سیلا- گوردهمه – استودان - )بهمن آباد و دوآب صمصامی

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

ویزگیهای سیاسی – اجتماعی


استان چهارمحال وبختیاری تا سال 1352 تحت عنوان فرمانداری کل به نام یکی از شهرستانهای پیوسته به استان دهم (اصفهان ) شمرده می شد واز این هنگام به بعد به عنوان یک استان مستقل فعالیت خود راشروع و هم اکنون با دارا بودن عناصر ذیل در نقشه جغرافیایی کشور جمهوری اسلامی ایران موجودیت خود را در همسایگی استان هایی چون اصفهان از شمال و شرق - خوزستان از مغرب – کهگیلویه و بویر احمد از جنوب و لرستان از شمال غربی ابراز می نماید:
شش شهرستان - بیست و شش شهر- شانزده بخش - سی و شش دهستان - پانصد و نه روستا- نهصد و بیست و نه نقطه جغرافیایی و جمعیتی بالغ بر 770000 نفر .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

استان چهارمحال و بختياری با توجه به پيوند ديرينه‎اش با استان لرستان در بر گيرنده يكی از كهن ترين آثار تمدن كهن ايرانی است. حفظ و به كار بستن فرهنگ كهن اين خطه از جمله ويژه‎ گی های اين سرزمين بوده كه تا به امروز نيز تدوام يافته است.از تاريخ كهن چهار محال بختياری و حاكمان آن اطلاعات كاملی در دست نيست. از جمله حاكمان اين منطقه می‎توان از شخصی به نام « فرامرز» كه مذهب زرتشتی داشته و در اواخر دوره ساسانی مي زيسته نام برد كه بختياری ها نيز در معتقدات خود به عهد فرامرز گبر اشاره ها دارند.
در اوايل تسلط خلفای عباسی دو برادر در سرزمين لرستان كه به دو شعبه لر كوچك ( لرستان فعلی ) و لر بزرگ ( بختياری و كهگيلويه و بوير احمد ) تقسيم می شد، حكومت داشتند. حكومت سرزمين لر بزرگ با « بدر » بود تا اين كه بعدها اتابكان فضلوئيه قريب به سيصد سال بر بختياری حكومت كردند. در زمان يكی از اتابكان فضلوئيه ( اتابك تكله)، مغولان بر بختياری و كوه های آن دست يافتند، اما اين پيروزی دوام چندانی نداشت.
از آغاز سلسله صفوی تاريخ بختياری ها روشن تر است. در زمان صفويه يكی از تيره‎های بختياری موسوم به « آستريك » كه هم اكنون نيز طايفه كوچكی از بختياری است به رياست شخصی به نام « تاجمير » و با فرمان شاه اسماعيل اول بر بختياری حكومت می‎كرد. در همين زمان بختياری ها به دو بخش « هفت لنگ » و « چهارلنگ » كه در اصل يك تقسيم بندی مالياتی است، تفكيك شدند.
پس از دودمان تاجمير شخصی به نام ميرجهانگيرخان به حكومت بختياری ها منصوب شد. در زمان همين شخص تونل معروف به « كاركنان » يا « شاه عباس » در نزديكی محل تونل فعلی كوهرنگ حفر شد كه به دلايل نامعلومی عمليات حفاری آن ناتمام ماند.
پس از فوت مير جهانگيرخان برادر وی « مير خليل خان » از رياست طايفه آستريك خلع شد و طوايف بختياری و تعدادی از تيره ها در حيطه اقتدار محمد تقی خان چهار لنگ باقی ماندند. طوايف هفت لنگ نيز به رياست دو دسته خوانين « دوركی » و « بختياروند » از طوايف عمده هفت لنگ، گردن نهادند.
از اواسط پادشاهی قاجار، حسينقلی خان ( رئيس طايفه دوركی ) با شكست قطعی خوانين بختياروند ( بهداروند )، همه طوايف هفت لنگ را متحد ساخته و خود را « ايلخان » و برادرانش را « ايل بيگی » ناميد و رياست ايل هفت لنگ و اداره امور كل منطقه بختياری را به عهده گرفت. رياست اين طايفه تا همين اواخر در بازمانده گان اين دودمان موروثی بود. بررسی های تاريخی ايران از اواخر دوره صفويه به بعد نشان می دهد كه ايل بختياری و در رأس آن خوانين بختياری به دليل برخورداری از شرايط ويژه جغرافيايی قلمرو ايلی، سازمان قبيله ايی و نظام ايلی منسجم كه الزاماً اطاعت و فرمان برداری بی قيد و شرط گروه های فرودست از رهبران و سركرده گان فرادست را در پی داشت، در بيش تر حوادث و وقايع تاريخی ايران حضوری موثر و فعال داشتند كه برخی از نمونه های آن به شرح زير اشاره می شود :
- سواران بختياری از زبده تفنگ چيان نادرشاه بودند كه با فتح قندهار، دروازه هند را به روی لشكريان نادر گشودند.
- علی مردان خان بختياری با شكست افاغنه و بازسازی سلطنت انقراض يافته صفوی، *خود نيز مدعی سلطنت شد.
- محمد تقی خان چهار لنگ علم طغيان بر عليه حكومت قاجار برافراشت و « قلعه تل » مقر خود را در منطقه مالمير به عنوان مركز حكومت بختياری انتخاب كرد.
- در طول دوره حكومت سلسله های صفوی، *افشار، زنديه و قاجار عمده قشون سلاطين سلسله های مزبور از بختياری ها تشكيل می شد، به طوری كه علی قلی خان سردار اسعد فرزند حسين قلی خان اشاره دارد همواره صد نفر از سواران بختياری به رياست چند تن از خان زاده گان بختياری حفظ نظم تهران، حتی نگهبانی از دربار قاجار را بر عهده داشتند.
سران ايل بختياری در زمان حكومت قاجاراز قرب و منزلتی فراوان برخوردار بودند و برای خود تشكيلات و مقررات خاصی داشتند. حتی بعضی مواقع خان های ايل به عنوان عامل حكومتی تلقی می شدند. بختياري ها در طول تاريخ همواره در مناسبات سياسي ايران نقش مهم و تاثير گذاري را ايفا كرده اند. منطقه چهارمحال و بختياري در سال 1352 به عنوان يك استان مستقل درآمد و امروزه در برگيرنده شهرستان ها, شهرها و روستاهاي متعددي است.