مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*
06-02-2011, 10:39
خراسان
مقدمه:
توس به ناحیه وسیع در خراسان بزرگ اطلاق می شد که بین دو رشته کوهبینالود در جنوب غرب و هزار مسجد در شمال شرق محدود بود. شهرهای نوغان - تابران -رادکان و تروغبذ چهار شهر بزرگ ناحیه توس بودند. تابران در 24 کیلومتری شمال غربمشهد و در کنار کشف رود قرار گرفته است. این شهر از اوایل قرن سوم هجری و همزمان باروی کار آمدن دودمانهای ایرانی طاهریان و سامانیان مورد توجه قرار گرفت. این توجهدر طول دوره سلجوقی تا حدودی ادامه داشت. اما پس از هجوم ویرانگر مغولان رو بهویرانی نهاد و توجهات بعدی نتوانست رونق اولیه را به آن بازگرداند. شهر تابران دردوران رونق از شهر سازی قابل توجهی برخوردار بوده است. اکنون چندین اثر تاریخی ازآن دوران بجای مانده است. حصار این شهر که از چینه بسیار مقاوم ساخته شده حدود 6کیلومتر طول و 106 برج دارد. این شهر دروازه های متعدد داشته و اکنون محل دروازه ازجمله رزان - مرو - رودبار و نیشابور مشخص است. همچنین بنای هارونیه در میانه شهرکهندژ در شمال و چند بنای تاریخی دیگر پشت حصار تابران به جای مانده است. اما وجودآرامگاه فردوسی حماسه سرای بزرگ در تابران اهمیت جهانی به این شهر تاریخی داده است.گمانه زنی های باستانشناسی در تابران
با توجه به اهمیت تاریخی این شهر معاونت پژوهشی اداره کل میراث فرهنگی خراسان در سالهای 74 تا 77 اقدام به گمانه زنی باستانشناسی گسترده ای در سطح شهر تابران نمود. نتایج بدست آمده از این پژوهشها ضمن تایید متون تاریخی به رونق شهر سازی در قرون پنجم تا قبل از حمله مغول اشاره دارد. ایبته در مرکز شهر تراکم بناهای بعد از حمله مغول همچنان زیاد است همچنین تنوع و کثرت قطعات سفالهای بدست آمده که طیف زمانی گسترده ای بین قرون چهارم تا یازدهم هجری را شامل می شود از نتایج جالب توجه دیگر است.
کاوشهای باستان شناسی سال79:
شناخت دقیق تر عناصر شهر چون کهندژ و بررسی و گذرها - میادین و محله های شهر از جمله اهدافی بود که در این مرحله از پژوهشها دنبال گردید. کهندژ تابران در فاصله حدود 400 متری شمال غرب آرامگاه فردوسی واقع شده است. این محوطه مساحتی در حدود 7000 متر مربع را در بر می گیرد. هم اکنون بقایای خندق و حصار آن مشاهده می شود. کهندژ تابران از نظر سیاسی و اجتماعی اهمیت زیادی داشته است. چرا که قلعه حکومتی (ارگ) که محل استقرار حاکم شهر بوده در میانه آن واقع است. بعلاوه وجود ساختمانهای متعدد دیگر که محل زندگی صاحب منصبان و امرا و نظامیان بوده و به اهمیت آن افزوده است. در جریان کاوشها و گمانه زنی های کهندژ تابران چندین بنای تاریخی از جمله ارگ حکومتی - ورودی و زندان کهندژ - یک حمام و چند محوطه دیگر کشف شدند.
مقدمه:
توس به ناحیه وسیع در خراسان بزرگ اطلاق می شد که بین دو رشته کوهبینالود در جنوب غرب و هزار مسجد در شمال شرق محدود بود. شهرهای نوغان - تابران -رادکان و تروغبذ چهار شهر بزرگ ناحیه توس بودند. تابران در 24 کیلومتری شمال غربمشهد و در کنار کشف رود قرار گرفته است. این شهر از اوایل قرن سوم هجری و همزمان باروی کار آمدن دودمانهای ایرانی طاهریان و سامانیان مورد توجه قرار گرفت. این توجهدر طول دوره سلجوقی تا حدودی ادامه داشت. اما پس از هجوم ویرانگر مغولان رو بهویرانی نهاد و توجهات بعدی نتوانست رونق اولیه را به آن بازگرداند. شهر تابران دردوران رونق از شهر سازی قابل توجهی برخوردار بوده است. اکنون چندین اثر تاریخی ازآن دوران بجای مانده است. حصار این شهر که از چینه بسیار مقاوم ساخته شده حدود 6کیلومتر طول و 106 برج دارد. این شهر دروازه های متعدد داشته و اکنون محل دروازه ازجمله رزان - مرو - رودبار و نیشابور مشخص است. همچنین بنای هارونیه در میانه شهرکهندژ در شمال و چند بنای تاریخی دیگر پشت حصار تابران به جای مانده است. اما وجودآرامگاه فردوسی حماسه سرای بزرگ در تابران اهمیت جهانی به این شهر تاریخی داده است.گمانه زنی های باستانشناسی در تابران
با توجه به اهمیت تاریخی این شهر معاونت پژوهشی اداره کل میراث فرهنگی خراسان در سالهای 74 تا 77 اقدام به گمانه زنی باستانشناسی گسترده ای در سطح شهر تابران نمود. نتایج بدست آمده از این پژوهشها ضمن تایید متون تاریخی به رونق شهر سازی در قرون پنجم تا قبل از حمله مغول اشاره دارد. ایبته در مرکز شهر تراکم بناهای بعد از حمله مغول همچنان زیاد است همچنین تنوع و کثرت قطعات سفالهای بدست آمده که طیف زمانی گسترده ای بین قرون چهارم تا یازدهم هجری را شامل می شود از نتایج جالب توجه دیگر است.
کاوشهای باستان شناسی سال79:
شناخت دقیق تر عناصر شهر چون کهندژ و بررسی و گذرها - میادین و محله های شهر از جمله اهدافی بود که در این مرحله از پژوهشها دنبال گردید. کهندژ تابران در فاصله حدود 400 متری شمال غرب آرامگاه فردوسی واقع شده است. این محوطه مساحتی در حدود 7000 متر مربع را در بر می گیرد. هم اکنون بقایای خندق و حصار آن مشاهده می شود. کهندژ تابران از نظر سیاسی و اجتماعی اهمیت زیادی داشته است. چرا که قلعه حکومتی (ارگ) که محل استقرار حاکم شهر بوده در میانه آن واقع است. بعلاوه وجود ساختمانهای متعدد دیگر که محل زندگی صاحب منصبان و امرا و نظامیان بوده و به اهمیت آن افزوده است. در جریان کاوشها و گمانه زنی های کهندژ تابران چندین بنای تاریخی از جمله ارگ حکومتی - ورودی و زندان کهندژ - یک حمام و چند محوطه دیگر کشف شدند.