^~~~^چه كساني وارثان زمين خواهند شد^~~~^

[seyed yasin]

شايد اين آيه را بارها و بارها شنيده و يا خوانده باشي كه مي فرمايد : «وَ نُريدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَي الَّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِي اْلأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثينَ ؛ »(1)
... روز نميه شعبان كه مي شود، توي يكي از خيابان هاي شهرمن ، دروازه مانندي را درست مي كنند و با چراغ هاي الولن تزيينش مي كنند، اما آنچه اين دروازه مانند را نوراني تر مي كند، اين آيه شريفه بر بالاي آن است كه مي درخشد ...
به راستي مستضعفان سرانجام به كجا مي رسند؟ ... منظور قرآن از اين آيه چيست؟ ...

[seyed yasin]

مستضعفان در طول تاريخ، فراز و نشيب‌ هاي فراوان و پيچيدگي‌ هاي ويژه ‌اي را پشت سر نهاده اند. سردمداران زر و زور و تزوير و مستكبران خودپرست، به شيوه هاي مختلف مي ‌كوشيدند تا آنان را زير سلطه خود داشته باشند. در طول اين كشمكش‌ ها، قدرت ‌طلبان و سودجويان كه خوي استكباري در وجودشان ريشه دوانيده است، از هر روشي بهره برده ‌اند. اگر منافع خويش را در زندگي آنان مي ‌يافتند، آنان را نمي ‌كشتند و چنانچه مصلحت خود را در مرگشان مي ‌ديدند، تخت تجاوز و عيش و نوش خود را بر فراز استخوان‌ هاي خرد شده آنان بنا مي ‌كردند.
پيام آوران الهي، رهبران آسماني، امامان، مصلحان، عالمان نيك سيرت و همه فرهيختگان و محرومان و مظلومان تاريخ براي دست ‌يابي به آرمان ‌ها و اهداف مقدس و فطرت خداجوي بشري كوشيده و در اين راه، رنج ‌هاي بسياري نيز به جان خريده ‌اند. آنان هرگاه كه به پيروزي دست يافتند، زمينه ‌هاي بندگي مردم را در برابر خدا فراهم آوردند و خود، پيشاپيش آنان در برابر خدا به خاك افتادند و هرگز درصدد هماوردي با آفريدگار جهان و زيرپا نهادن قوانين و فرمان‌ هاي او برنيامدند . هر گاه هم كه شكستي ظاهري نصيبشان شد، هرگز سرخورده نشدند و احساس شكست نكردند؛ زيرا شكست و پيروزي براي آنها معناي ديگري داشت.

[seyed yasin]

در ديدگاه ژرف آنان، گام نهادن در مسير كمال و پيشرفت به سوي هدف ترسيم شده از سوي خالق هستي ، پيروزي است؛ حتي اگر كشته و يا مجروح شدن را در پي داشته باشد، اما اگر يك گام از آرمان ‌هاي بلند خود عقب مي ‌افتادند، احساس شكست مي‌ كردند؛ اگرچه به لحاظ ظاهري به پيشرفت ‌هايي هم دست يافته باشند. در نظر آنان، قيام و قسط، انجام وظيفه، كوشش در راه خدا و خدمت به جامعه و مبارزه با مظاهر استكبار و استضعاف، سرانجامي نيكو دارد و اين مهم، هر نتيجه ‌اي را كه در پي داشته باشد ، ارزشمند است.
آنان معتقدند كه سرانجام بر قله ‌هاي پيروزي تكيه خواهند زد و جور، ستم، استثمار و بهره ‌كشي ‌ها را از پهناي هستي خواهند و خود، وارثان زمين خواهند شد؛ زميني را كه پر از جور و ستم شده است، از عدل و داد پر خواهند كرد؛ زيرا خداوند چنين اراده كرده است كه پيشوايي و سروري جهان از آن مستضعفان باشد و آنان وارثان زمين شوند.(2)

[seyed yasin]

پيروزي حق بر باطل
يكي از سنت ‌هاي الهي، پيروزي حق بر باطل است. اگرچه تحقق اين امر به طول مي ‌انجامد، ولي اراده الهي و سنت پروردگار بر آن تعلق گرفته است: «وَ إِذْ يَعِدُكُمُ اللّهُ إِحْدَي الطّائِفَتَيْنِ أَنَّها لَكُمْ وَ تَوَدُّونَ أَنَّ غَيْرَ ذاتِ الشَّوْكَةِ تَكُونُ لَكُمْ وَ يُريدُ اللّهُ أَنْ يُحِقَّ الْحَقَّ بِكَلِماتِهِ وَ يَقْطَعَ دابِرَ الْكافِرينَ * لِيُحِقَّ الْحَقَّ وَ يُبْطِلَ الْباطِلَ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ ؛ و (به ياد آريد) هنگامي را كه خداوند به شما وعده داد كه يكي از دو گروه [كاروان تجاري قريش، يا لشكر مسلح آن ها] نصيب شما خواهد بود؛ و شما دوست مي ‏داشتيد كه كاروان (غير مسلح) براي شما باشد (و بر آن پيروز شويد)؛ ولي خداوند مي ‏خواهد حق را با كلمات خود تقويت و ريشه كافران را قطع كند؛ (از اين رو شما را بر خلاف ميلتان با لشكر قريش درگير ساخت و آن پيروزي بزرگ نصيبتان شد) تا حق را تثبيت كند و باطل را از ميان بردارد، هر چند مجرمان كراهت داشته باشند».(3)

[seyed yasin]

خداوند در آيه ديگري از پيروزي حق بر باطل اين گونه سخن مي گويد: «أَمْ يَقُولُونَ افْتَري عَلَي اللّهِ كَذِبًا فَإِنْ يَشَإِ اللّهُ يَخْتِمْ عَلي قَلْبِكَ وَ يَمْحُ اللّهُ الْباطِلَ وَ يُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِماتِهِ إِنَّهُ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُور ؛ آيا مي‏ گويند: او بر خدا دروغ بسته است؟! در حالي كه اگر خدا بخواهد بر قلب تو مُهر مي ‏نهد ( و اگر خلاف بگويي ، قدرت اظهار اين آيات را از تو مي‏ گيرد) و باطل را محو مي‏كند و حق را به فرمانش پابرجا مي ‏سازد؛ چرا كه او از آنچه درون سينه ‏هاست، آگاه است».(4)
پيامبران، امامان، عالمان بيدار و مؤمنان حق جو و به طور كلي، هركس كه به گونه ‌اي از حقوق خويش محروم شده و زمينه بالندگي و شكوفايي نيافته است، در شمار مستضعفان قرار دارند . اينان كه همواره در راستاي تحقق آرمان ‌هاي حق و نابودي باطل در تكاپويند ، مصداق ‌هايي از حق به شمار مي ‌آيند و مشمول وعده‌ هاي الهي مي ‌شوند.

[seyed yasin]

نويد پيروزي مستضعفان
قوانين حاكم بر نظام آفرينش و سنت ‌هايي كه بر تاريخ و جوامع حاكم است، به گونه اي است كه همه پديده ‌ها اعم از انسان و جامعه انساني را به سوي رشد و كمال رهنمون مي ‌شوند. مستضعفان مؤمن كه برترين رويكرد را درباره اين قوانين برگزيده ‌اند ، نظام فكري ، اعتقادي و عملي آن ها با سنت‌ هاي هستي ، هماهنگي دارد و پيوسته در تكاپوي رسيدن به هدف ‌هاي بلندي هستند كه خداي سبحان براي نظام آفرينش ترسيم كرده است؛ بنابراين آنان اين حق را دارند كه با بهره ‌گيري از دستورها و سنت ‌هاي الهي ، مراحل رشد و تكامل را گذرانده و به قله سعادت برسند.
قرآن كريم در يكي از آيات نويد دهنده خود، به آنان اين گونه بشارت مي ‌دهد:«وَ نُريدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَي الَّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِي اْلأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثينَ * وَ نُمَكِّنَ لَهُمْ فِي اْلأَرْضِ وَ نُرِيَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنُودَهُما مِنْهُمْ ما كانُوا يَحْذَرُونَ ؛ ما مي خواهيم بر مستضعفان زمين منت نهيم و آنان را پيشوايان و وارثان روي زمين قرار دهيم و حكومتشان را در زمين پابرجا سازيم؛ و به فرعون و هامان و لشكريانشان، آنچه را از آن ها [بني اسرائيل] بيم داشتند، نشان دهيم».(5)
عبارت «نريد»، «نمنّ» و «نجعل» در اين آيه ، داراي معناي استمرار و به صورت يك قانون كلي و فراگير بيان شده ‌اند، تا چنين پنداري پيش نيايد كه اين نويد پيروزي، ويژه مستضعفان بني ‌اسرائيل در سرزمين مصر است.(5)

[seyed yasin]

نمونه‌ هايي از پيروزي مستضعفان
يكي از سنت ‌هاي الهي ، پيروزي مستضعفان بر مستكبران است. قرآن كريم در آيات مختلفي، نمونه‌ هايي از پيروزي ‌هاي مستضعفان و عوامل پديد آورنده آن ها را بيان داشته است: «قالَ مُوسي لِقَوْمِهِ اسْتَعينُوا بِاللّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اْلأَرْضَ لِلّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقينَ ؛ موسي به قوم خود گفت: از خدا ياري جوييد و استقامت پيشه كنيد كه زمين از آن خداست و آن را به هر كس از بندگانش كه بخواهد، واگذار مي ‏كند و سرانجام (نيك) براي پرهيزكاران است».(6)
«وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذينَ كانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ اْلأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا الَّتي بارَكْنا فيها وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْني عَلي بَني إِسْرائيلَ بِما صَبَرُوا وَ دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ ؛ و مشرق ها و مغرب هاي پر بركت زمين را به آن قوم به ضعف كشانده شده (زير زنجير ظلم و ستم)، واگذار كرديم و وعده نيك پروردگارت بر بني اسرائيل، به خاطر صبر و استقامتي كه به خرج دادند، تحقق يافت؛ و آنچه فرعون و فرعونيان (از كاخ هاي مجلل) مي ‏ساختند، و آنچه از باغ هاي داربست‏ دار فراهم ساخته بودند، در هم كوبيديم.»(7)
سرانجام پس از درهم شكسته شدن قدرت فرعونيان، بني ‌اسرائيل كه ساليان درازي را در زير زنجير اسارت و بردگي به سر برده بودند، پيروز شدند و وارث سرزمين ‌هاي پهناور آنان گشتند. از اين دو آيه بر مي ‌آيد كه رمز پيروزي آنان، ياري جستن از خدا و پايداري در راه هدف بوده است.
يكي ديگر از نويدهاي پيروزي مستضعفان بر مستكيران در قرآن، اين آيات شريفه است كه مي فرمايد: «إِذا جاءَ نَصْرُ اللّهِ وَ الْفَتْحُ * وَ رَأَيْتَ النّاسَ يَدْخُلُونَ في دينِ اللّهِ أَفْواجًا ؛ هنگامي كه ياري خدا و پيروزي فرا رسد و ببيني مردم گروه گروه وارد دين خدا مي ‏شوند».(8)
پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و ياران پاك‌ باخته ‌اش كه سال ‌ها در زير شكنجه و آزار مشركان بودند، در اثر جان ‌بازي و جهاد و مبارزه به پيروزي دست يافتند.

[seyed yasin]

پي نوشت ها :
1. قصص: 5 و 6
2. مستضعفان از ديدگاه اسلام، مركز پژوهش هاي اسلامي صدا و سيما، ص 184-175
3. انفال: 7 و 8
4. قصص: 5 و 6
5. تفسير نمونه، ج16، ص 15
6. اعراف: 128
7. همان: 137
8. نصر: 1و 2
زهرا رضائيان
بخش قرآن تبيان