عهد آسمانى
03-04-2011, 23:51
علم، ایمان و عمل سه حلقه به هم پیوسته از یك زنجیرهاند، كه فقدان هر كدام تأثیر منفی در تحقّق اثر دیگری را موجب میشود و در عین حال هر یك از اینها برای رساندن شخص به آخرین نقطههای كمال به دیگری وابسته است. در ابتدا به تبیین ماهیت علم و ایمان از لسان حضرت استاد جوادی آملی (حفظه الله) میپردازیم و سپس رابطه این سه امر مهم را بیان میكنیم.
مراد از علم و قضیه علمی، قضیهای است كه بین اجزای سه گانه آن یعنی موضوع، محمول و نسبت پیوند مستحكم و غیرقابل زوال باشد و عالم تصدیق به آن و یقین به وجود این رابطه پیدا كند. و ایمان عبارت از پیوندی است كه بین نفس انسان و مطلبی برقرار میشود، كه اگر مطلبی كه مورد اعتقاد نفس است، مطلبی صحیح باشد آن را ایمانِ صحیح خوانند و اگر مطلبی باطل و وهمی و خیال باشد، آن ایمانی باطل و متزلزل خواهد بود و با تغییر شناخت دگرگون میشود.[1] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn1)
البته قضایای علمی همیشه به یك صورت نیستند بلكه آنها را میتوان به صورتهای متعددی دسته بندی كرد از جمله اینكه برخی قضایای علمی در زمره علوم انسانساز و الهی كه مؤثر در كمال معنوی بشرند جای میگیرند و برخی دیگر در جرگه علوم بشری كه صرفاً به جهت گذران زندگی فردی و اجتماعی بشر تدوین شدهاند قرار دارند.
رابطه علم ایمان:
با توجه به تفسیری كه ازعلم و ایمان بیان گردید، ایمان به مطلبی علمی، امری مؤخر از علم به آن است و آن عبارت است از گره (و پیوند) و عقدی كه بین مطلب محكم علمی و بین نفس برقرار میشود. از این رو ممكن است در درون نفس كسی آن گره و اعتقاد علمی بین اجزای مسألهای علمی وجود داشته باشد، لیكن هنوز بین آن مسأله و جان او پیوند ایمانی منعقد نگردیده باشد.[2] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn2)
در مورد علم به معارف دین نیز چه بسا افرادی به بالاترین درجات علمی رسیده باشند لكن علم آنها با ایمان توأم نباشد، به همین سبب است كه فرعونیان وقتی با آیات روشن الهی روبرو گشتند، قرآن تعبیر میكند كه: «و جحدوا بها و استیقنتَها أنفُسهم ظلماً و علوّاً»؛[3] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn3) به خاطر ستم و سركشی آنها را انكار كردند، در حالی كه به آن یقین داشتند. مراد اینكه گرچه علم یقین به مطلب داشتند امّا به جهت مانعی كه در وجود آنها بود و آن حالت استكبار و خودبرتر بینی بود، ایمان به آیات روشن الهی نیاورده و انكار كردند. از اینرو در فرهنگ قرآن علمی ستوده شده كه شخص عالم ایمان به متعلق آن علم داشته باشد و از طرف دیگر ایمانی مورد تحسین و ستایش است كه از روی علم و یقین بوده باشد، نه ایمان مبتنی برجهل و تخیّل.
مطلب مهم دیگر، تأثیر و تأثرپذیری علم و ایمان از یكدیگر است، به طوری كه میتوان گفت: علم و معرفت دقیق مقدمه ایمان عمیق و پابرجاست و از طرف دیگر علم نیز در مراحل بالاتر از ایمان كمك میگیرد. شاهد بر تأثیر علم در ایمان را آیه شریفه سوره اسراء میتوان دانست، كه خداوند میفرماید: « قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لا تُؤْمِنُوا إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلى عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً»؛[4] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn4) شما چه به آیات الهی ایمان بیاورید، چه نیاورید آنها كه از قبل به آنها علم داده شده، نه تنها به آن ایمان میآورند بلكه آن چنان عشق به الله در وجودشان شعله میكشد كه با شنیدن آیات الهی بیاختیار در برابر آن به سجده میافتند و سیلاب اشك بر رخسارشان جاری میشود.[5] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn5)
چنانكه از این آیه فهمیده میشود ـ و امری مسلم و ثابت شده نیز هست ـ ایمان عمیق و پا برجا جز در سایه علم ممكن نیست و افراد جاهل گرچه به سمت ایمان جذب شوند، ایمانی ضعیف، ناپایدار و خالی از عشق و شور و حرارت خواهند داشت زیرا به حقیقت ایمان خود و چرائی آن واقف نیستند.
و امّا اینكه گفتیم علم نیز به نحوی از ایمان تأثیر میپذیرد و خود یكی از ثمرات ایمان است، بهترین شاهد بر آن كلام نورانی پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ است كه فرمودند: «ایمان برهنه است و جامه آن تقوی و زیورش حیا و دارائیاش فقه و میوهاش دانش است».[6] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn6) البته دانشی كه از ثمرات ایمان به حساب میآید، علمی نیست كه با خواندن و نوشتن و تحصیل علوم رسمی به دست آید، بلكه مراد از آن نور علم و معرفت حقیقی است. چنان كه شهید ثانی (ره) نیز به همین مطلب اشاره نمودهاند كه: «ایمان حقیقی به خدا و مراقب وناظر بر اعمال خویش دانستن او، موجب سرازیر شدن دانشها و گشوده شدن ابواب معرفت بر روی قلب انسان است.»[7] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn7)
هر چقدر ایمان انسان بیشتر شود، ظرفیت معنوی او بیشتر شده و قابلیت دریافت فیض بیشتری را پیدا میكند و لذا نور علم به شكل گستردهتری بر قلب او افاضه و عطا میگردد. البته باید توجه داشت كه ایمان از روی علم و معرفت به خداوند حتی در آموختن علوم رسمی نیز به یاری طالب علوم میشتابد و دانشجوی با ایمان بیشتر وقت خود را صرف تحصیل علوم مورد رضایت پروردگار خویش مینماید.
http://shiaupload.ir/images/24586149599467190250.gif (http://shiaupload.ir/images/24586149599467190250.gif)http://shiaupload.ir/images/15155668492346157079.gif (http://shiaupload.ir/images/15155668492346157079.gif)
مراد از علم و قضیه علمی، قضیهای است كه بین اجزای سه گانه آن یعنی موضوع، محمول و نسبت پیوند مستحكم و غیرقابل زوال باشد و عالم تصدیق به آن و یقین به وجود این رابطه پیدا كند. و ایمان عبارت از پیوندی است كه بین نفس انسان و مطلبی برقرار میشود، كه اگر مطلبی كه مورد اعتقاد نفس است، مطلبی صحیح باشد آن را ایمانِ صحیح خوانند و اگر مطلبی باطل و وهمی و خیال باشد، آن ایمانی باطل و متزلزل خواهد بود و با تغییر شناخت دگرگون میشود.[1] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn1)
البته قضایای علمی همیشه به یك صورت نیستند بلكه آنها را میتوان به صورتهای متعددی دسته بندی كرد از جمله اینكه برخی قضایای علمی در زمره علوم انسانساز و الهی كه مؤثر در كمال معنوی بشرند جای میگیرند و برخی دیگر در جرگه علوم بشری كه صرفاً به جهت گذران زندگی فردی و اجتماعی بشر تدوین شدهاند قرار دارند.
رابطه علم ایمان:
با توجه به تفسیری كه ازعلم و ایمان بیان گردید، ایمان به مطلبی علمی، امری مؤخر از علم به آن است و آن عبارت است از گره (و پیوند) و عقدی كه بین مطلب محكم علمی و بین نفس برقرار میشود. از این رو ممكن است در درون نفس كسی آن گره و اعتقاد علمی بین اجزای مسألهای علمی وجود داشته باشد، لیكن هنوز بین آن مسأله و جان او پیوند ایمانی منعقد نگردیده باشد.[2] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn2)
در مورد علم به معارف دین نیز چه بسا افرادی به بالاترین درجات علمی رسیده باشند لكن علم آنها با ایمان توأم نباشد، به همین سبب است كه فرعونیان وقتی با آیات روشن الهی روبرو گشتند، قرآن تعبیر میكند كه: «و جحدوا بها و استیقنتَها أنفُسهم ظلماً و علوّاً»؛[3] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn3) به خاطر ستم و سركشی آنها را انكار كردند، در حالی كه به آن یقین داشتند. مراد اینكه گرچه علم یقین به مطلب داشتند امّا به جهت مانعی كه در وجود آنها بود و آن حالت استكبار و خودبرتر بینی بود، ایمان به آیات روشن الهی نیاورده و انكار كردند. از اینرو در فرهنگ قرآن علمی ستوده شده كه شخص عالم ایمان به متعلق آن علم داشته باشد و از طرف دیگر ایمانی مورد تحسین و ستایش است كه از روی علم و یقین بوده باشد، نه ایمان مبتنی برجهل و تخیّل.
مطلب مهم دیگر، تأثیر و تأثرپذیری علم و ایمان از یكدیگر است، به طوری كه میتوان گفت: علم و معرفت دقیق مقدمه ایمان عمیق و پابرجاست و از طرف دیگر علم نیز در مراحل بالاتر از ایمان كمك میگیرد. شاهد بر تأثیر علم در ایمان را آیه شریفه سوره اسراء میتوان دانست، كه خداوند میفرماید: « قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لا تُؤْمِنُوا إِنَّ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلى عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً»؛[4] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn4) شما چه به آیات الهی ایمان بیاورید، چه نیاورید آنها كه از قبل به آنها علم داده شده، نه تنها به آن ایمان میآورند بلكه آن چنان عشق به الله در وجودشان شعله میكشد كه با شنیدن آیات الهی بیاختیار در برابر آن به سجده میافتند و سیلاب اشك بر رخسارشان جاری میشود.[5] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn5)
چنانكه از این آیه فهمیده میشود ـ و امری مسلم و ثابت شده نیز هست ـ ایمان عمیق و پا برجا جز در سایه علم ممكن نیست و افراد جاهل گرچه به سمت ایمان جذب شوند، ایمانی ضعیف، ناپایدار و خالی از عشق و شور و حرارت خواهند داشت زیرا به حقیقت ایمان خود و چرائی آن واقف نیستند.
و امّا اینكه گفتیم علم نیز به نحوی از ایمان تأثیر میپذیرد و خود یكی از ثمرات ایمان است، بهترین شاهد بر آن كلام نورانی پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ است كه فرمودند: «ایمان برهنه است و جامه آن تقوی و زیورش حیا و دارائیاش فقه و میوهاش دانش است».[6] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn6) البته دانشی كه از ثمرات ایمان به حساب میآید، علمی نیست كه با خواندن و نوشتن و تحصیل علوم رسمی به دست آید، بلكه مراد از آن نور علم و معرفت حقیقی است. چنان كه شهید ثانی (ره) نیز به همین مطلب اشاره نمودهاند كه: «ایمان حقیقی به خدا و مراقب وناظر بر اعمال خویش دانستن او، موجب سرازیر شدن دانشها و گشوده شدن ابواب معرفت بر روی قلب انسان است.»[7] (http://www.andisheqom.com/Files/olama.php?level=4&scid=5764#_ftn7)
هر چقدر ایمان انسان بیشتر شود، ظرفیت معنوی او بیشتر شده و قابلیت دریافت فیض بیشتری را پیدا میكند و لذا نور علم به شكل گستردهتری بر قلب او افاضه و عطا میگردد. البته باید توجه داشت كه ایمان از روی علم و معرفت به خداوند حتی در آموختن علوم رسمی نیز به یاری طالب علوم میشتابد و دانشجوی با ایمان بیشتر وقت خود را صرف تحصیل علوم مورد رضایت پروردگار خویش مینماید.
http://shiaupload.ir/images/24586149599467190250.gif (http://shiaupload.ir/images/24586149599467190250.gif)http://shiaupload.ir/images/15155668492346157079.gif (http://shiaupload.ir/images/15155668492346157079.gif)