☼☼☼شهوت كلام چيست☼☼☼

[seyed yasin]

مقصود از بيهوده گويي، به زبان آوردن سخني است كه فايده مجاز و مشروع دنيوي يا اخروي، مادي يا معنوي، عقلايي يا شرعي نداشته باشد و به طور كلي سخن گفتن از آنچه براي گوينده و همچنين شنونده بهره اي ندارد، بيهوده گويي است كه از آن به شهوت كلام نيز تعبير شده است.1 سخنان بيهوده حاصلي جز تلف كردن وقت خود و ديگران در بر ندارد

[seyed yasin]

اقسام بيهوده گويي:
1- سخن گفتن درباره موضوع بي فايده: گاه انسان از موضوعي سخن مي گويد كه هيچ فايده اي براي او ندارد، اگر چه ممكن است، همان موضوع براي برخي مفيد باشد، مانند: سخن-گفتن از رنگ چشم و موي ديگران كه براي بيشتر افراد بي-فايده است.2
رسول خدا(ص) در حديث طولاني معراج مي فرمايد: «(ديدم) كه دوزخ هفت در داشت، بر هر دري سه جمله نوشته بود. بر در پنجم نوشته بودند: در آنچه بيهوده است، بسيار سخن نگو كه از رحمت خدا ساقط مي شوي.»3

[seyed yasin]

2-سخن زيادي: سخن بيش از اندازه، اگر چه درباره موضوعي سودمند هم باشد، از اقسام كلام بيهوده به شمار مي رود، البته روشن است كه مقصود از آن، توضيح يا تكراري كه جهت درك بهتر ارايه مي شود، نيست.4
رسول خدا(ص) مي-فرمايند:
«خوشا به حال كسي كه زيادي كلامش را نگاه دارد و زيادي مالش را انفاق كند.»5
3-سخن نابجا: سخن كافي و به اندازه درباره موضوع سودمند اگر بيرون از جايگاه مناسبش گفته شود، از اقسام كلام بيهوده شمرده مي-شود مانند: اقامه برهان-هاي دشوار براي شنونده اي كه سواد كافي ندارد، يا سخن گفتن با افرادي كه از فرط خستگي توان گوش سپردن به سخنان گوينده را ندارند.6
امام صادق(ع) مي-فرمايند:
«بسياري از سخنان مفيد را ترك كن تا براي آنها جايگاهي مناسب بيابي، چه بسا گوينده-ي بحقي كه در جايگاه نامناسب سخن مي-گويد و در سختي قرار گرفته، نابود مي شود.»7

[seyed yasin]

ريشه-هاي بيهوده-گويي8
1- كنجكاوي بي جا: اشتياق و حرص داشتن به چيزهايي كه فقط سرگرم كننده است ولي فايده ندارند، باعث بيهوده-گويي است مانند: بيماري كه در مطب دكتر به جاي پرسش از راه بهبودي، از وسايل پزشكي او سوال كند.
2- علاقه ي فراوان و صميميت: شدت علاقه به ديگري موجب پيدايش ميل فراوان به سخن گفتن با او مي-شود كه اين مي-تواند انسان را به بيهوده-گويي و پرگويي وادارد.

[seyed yasin]

3- وقت گذراني: گاه انسان گمان مي-كند كه وقت زيادي دارد و با سخن -گفتن مي-تواند آن را پر كند بنابراين به سخن -گفتن درباره هر چيزي مي-پردازد تا وقتش بگذرد.
4- حب جاه(جلب توجه): سخن گفتن گاهي براي جاي -گرفتن در دل ديگران است كه در اين حال، فرد با حرف زدن مي كوشد توجه ديگران را به خود جلب كند، تا مردم به ارتباط با او تمايل نشان دهند.

[seyed yasin]

پيامدهاي زشت بيهوده گويي9
1-تباه شدن عمر: كمترين زيان كلام بيهوده براي شخص گوينده، تباه شدن عمر اوست كه بزرگ-ترين سرمايه زندگي او شمرده مي شود؛ چرا كه انسان مي-تواند از اين بخش زندگاني، براي جهان آخرت خود توشه بردارد ولي با گفتن سخنان بيهوده هيچ فايده دنيوي و اخروي به او نرسيده، فرصت از بين مي-رود.
2- حقارت در اجتماع: سخن انسان نشانه شخصيت دروني اوست، پس اگر گفتار او بي-فايده و بيهوده- باشد، شخصيت او نيز نزد ديگران حقير خواهد شد.
امام علي(ع) مي فرمايند: «سخن بگوييد تا شناخته شويد، همانا(شخصيت) انسان در پشت زبانش پنهان است.»10

[seyed yasin]

3-زمينه سازي براي گناهان زباني: سخن بيهوده، زمينه ورود انسان به وادي گناهان زبان را فراهم مي سازد؛ زيرا بيهوده گويي از شهوت كلام سرچشمه مي گيرد و اين اشتها به سخن گفتن خطرهايي چون غيبت، دروغ، تهمت و... را در پي دارد.
پيامبر اسلام(ص) مي-فرمايند: «كسي كه بسيار سخن گويد، خطايش فراوان مي شود و كسي كه خطايش فزوني يابد، گناهانش بسيار مي گردد و كسي كه گناهانش فراوان شود، دوزخ براي او بهتر است.»11
4-از دست دادن امور مفيد: هنگامي كه انسان به امور بي فايده سرگرم مي شود از آنچه مفيد و سودمند است، باز مي ماند.
امام علي(ع) فرموداند: «هر كس خود را به چيزي كه به كارش نيايد سرگرم سازد آنچه را كه به كارش آيد از دست مي-دهد.»12

[seyed yasin]

5- نابودي خرد : عقل، انسان را به پيشرفت و كمال فرا مي خواند، سرگرم شدن به امور زايد و بي-فايده حركتي در جهت خلاف دستور عقل بوده، موجب نابودي آن مي شود.
امام علي(ع) مي فرمايد: «ضايع شدن عقل ها در جستجوي كارهاي زايد است»13
6-قساوت قلب : دوري از ياد خدا دل را سخت مي كند و حاصل بيهوده گويي و زياده-گويي در آنچه كه فايده ندارد و به كار نيايد، كاهش ذكر خدا و سرانجام آن، قساوت قلب است.
رسول خدا(ص) مي فرمايد:
«سخن در غير ياد خدا را زياد نكنيد، همانا سخن بسيار در غير ياد خدا، دل را سخت مي-كند.»14

[seyed yasin]

درمان بيهوده گويي 15
درمان بيهوده گويي از دو راه علمي و عملي ممكن است:
راه علمي: دقت در پيامدهاي سخن بي-فايده و يادآوري مستمر آنها، سبب ترك اين عادت ناشايست مي شود، آن گاه كه انسان به اهميت نقش سخن در زندگي آگاه شود، ديگر به گفتار بي فايده روي نخواهد آورد.
امام صادق(ع) به نقل از رسول خدا(ص) مي-فرمايد:
«هر كس جايگاه سخنش را در ميان رفتارش بشناسد، گفتارش جز در امور مفيد كم مي شود»16

[seyed yasin]

راه عملي: سرگرم شدن به كارهاي مفيد و سودمند كوششي مناسب براي ترك عادت بيهوده-گويي است؛ زيرا پرداختن به بيهوده گويي انسان را از كارهاي سودمند بازداشته است، پس براي ترك آن بايد به ضدش عمل كرد.
پرداختن به ذكر، دعا، مسايل علمي و ارشاد و تربيت و تلاش براي كسب روزي حلال از جمله اموري است كه انسان را از بيهوده گويي دور مي سازد.
امير مؤمنان علي(ع) مي فرمايد: «كسي آنچه را كه به كارش آيد كنار گذارد، در آنچه به كارش نيايد، قرار مي گيرد.»17

بخش اخلاق تبيان
پي نوشت ها :
[1]- آيت الله تهراني، مجتبي؛ اخلاق الهي، وزارت فرهنگ-و-ارشاد اسلامي، 1384ش، چهارم، ج4، ص322.
[2]- همان، ص323.
[3]- نوري، حسين؛ مستدرك الوسايل، آل البيت لاحياء التراث، 1408ق، اول، ج13، ص126.
[4]-اخلاق الهي، ج4، ص323
[5]- ورام بن ابي فراس؛ مجموعه ورام، انتشارت مكتبه الفقيه، ص108.
[6]- اخلاق الهي، ج4، ص323.
[7]- مستدرك الوسايل، ج9، ص27.
[8]- اخلاق الهي، ج4، ص329.
[9]- همان، ص330.
[10]- فيض الاسلام، علينقي؛ ترجمه و شرح نهج-البلاغه، انتشارات فقيه، اول، 1380ش، ص1272، حكمت384.
[11]-فيض كاشاني، محجه البيضاء، ج5، ص196.
[12]- تميمي آمدي، عبدالواحدبن محمد؛ غررالحكم، تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، 1366ش، اول، ص477.
[13]- همان، ص476.
[14] -بحارالانوار، ج68، ص281.
[15]اخلاق الهي، ج4، ص334.
[16]كليني، محمد؛ دارالكتب الاسلاميه، تهران، 1365ش، چهارم، ج2، ص116.
[17]غررالحكم، ص477.
منبع : مركز پژوهشي پژوهه