آموزش مناسک حج

[ملکوت* گامی تارهایی *]

[/URL]
مستحبات احرام

قبل از احرام

1 ـ از اول ماه ذى القعده و اگر از اين تاريخ نتوانست، از اول ذى الحجه، موى سر و رويش را كوتاه نكند.
2 ـ پيش از احرام، بدن خود را پاكيزه كند و ناخن و شارب خود را بگيرد.
3 ـ پيش از احرام، در ميقات غسل احرام كند.
هنگام احـرام

1 ـ در صورت امكان، پس از نماز ظهر مُحرم شود واگر امكان ندارد، پس از نماز واجب ديگر، و اگر

آن هم ممكن نيست، پس از شش[URL="http://www.leader.ir/langs/learning/haj/1/1.php#1"](1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/1/2.php) يا دو ركعت نماز مستحبّى، و در ركعت اوّل پس از حمد،

سوره توحيد، و در ركعت دوّم سوره جحد {قُل يا أيُّها الكافِروُن} را بخواند، و شش ركعت افضل

است.
2 ـ پس از نماز، حمد و ثناى الهى را بجا آورد و بر پيغمبر و آل او صلوات بفرستد.

3 ـ هنگام پوشيدن دو جامه احرام بگويد:

‏"اَلْحَمْدُ للّهِ الّذِي رَزَقَنِي مَا اُواري بِهِ عَوْرَتي وَ اُؤَدّي فِيْهِ فَرْضِي وَ أعْبُدُ فِيْهِ رَبّي وَ أنْتَهِي فِيْهِ إلى‏

ما أمَرَنِي، اَلْحَمْدُ للّهِ الّذِي ‏قَصَدْتُهُ فَبَلّغَنِي وَ أردتُهُ فَأعانَنِي وَ قَبِلَنِي وَ لَمْ يَقْطَعْ بِي وَ وَجْهَهُ أرَدْتُ

فَسَلّمَنِي فَهُوَ حِصْنِي وَ كَهْفِي وَ حِرْزِي وَ ظَهْرِي وَ ‏مَلاذِي وَ رَجائي وَ مَنْجايَ وَ ذُخْرِي وَ عُدّتِي

في شِدّتِي وَ رَخائِي".‏

مستحبّات تَلْـبيَه (لبّيك گفتن)

1 ـ پس از گفتن مقدار واجب تلبيه، مستحب است بگويد:

« لَبَّيْكَ ذَا الْمَعارِج لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ داعياً إِلى دارِ السَّلامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ غَفّارَ الذُّنُوبِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ أَهْلَ

الْتَّلْبِيَةِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ ذَا الجَلالِ وَ الاِْكْرامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ الْمَعادُ إِلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ تَسْتَغنِيْ و

يُفْتَقَرُ إِلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً إِلَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ إِلهَ الْحَقِّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ ذَا النَّعْماءِ وَ الْفَضْلِ

الْحَسَنِ الْجَمِيلِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ الْعِظامِ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَابْنُ عَبْدَيْكَ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ يا

كَرِيمُ لَبَّيْكَ ».

2 ـ تلبيه ها را در حال احرام تكرار كند به خصوص در اين موارد:

* وقت برخاستن از خواب.
* بعد از هرنماز واجب و مستحب.
* وقت رسيدن به شخص سواره.
* هنگام بالا رفتن از تلّ يا سرازير شدن از آن.
* وقت سوار شدن يا پياده شدن.
* آخــر شـب.
* هنگام سحـر.

«قطع تلبيه»

كسى كه براى عمره تمتّع محرم شده است، وقتى كه خانه هاى مكّه پيدا شد بنابر احتياط واجب، تلبيه را قطع كرده و نبايد لبيك بگويد.

(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/1/1.php#1_1)اين نمازها، دور ركعتى خوانده مى شود، با نيت نمازِ قبل ازاحرام

[ملکوت* گامی تارهایی *]

مكروهات احـرام

1 ـ احرام در جامه سياه، و بهتر است در جامه سفيد محرم شود.
2 ـ محرم شدن در جامه چركين.
3 ـ حمام رفتن و بهتر است كه محرم بدن خود را با كيسه و مانند آن نسايد.
4 ـ گفتن «لبيك» در جواب كسى كه او را صدا مى كند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

آداب وارد شدن به مسجدالحرام

1 ـ براى رفتن به مسجدالحرام مستحب است غسل كند.
2 ـ مستحب است با پاى برهنه و با حالت سكينه و وقار وارد مسجد شود.
3 ـ هنگام ورود از در «بَنى شَيْبَه» (1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/1/3.php#1) وارد شود، و گفته اند كه آن در، مقابل «باب السلام» كنونى بوده است.
4 ـ مستحب است بر درب مسجدالحرام ايستاده بگويد:

«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكَاتُهُ، بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَ ماشاءَاللهُ، السَّلامُ عَلى

أنْبِياءِاللهِ وَ رُسُلِهِ،

اَلسَّلامُ عَلى رَسُولِ اللهِ اَلسَّلامُ عَلى إبْراهِيمَ خَلِيلِ اللهِ، وَالْحَمْدُللهِ رَبِ الْعالَمِينْ».

پس سه مرتبه بگويد:

«أللَّهُمَّ فُكَّ رَقَبَتي مِنَ النَّارِ».

سپس بگويد:

«وَأَوْسِعْ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ الطَيِّبِ وَادْرَأْ عَنَّي شَرَّ شَياطِيْنِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ وَ شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ

وَالْعَجَمِ».

پس داخل مسجدالحرام شود و رو به كعبه دستها را بلند كرده و بگويد:

‏ "اللهُمّ إنّي أسْأَلُكَ في مَقامي هذا وَفي أوّلِ مَناسِكي أنْ تَقْبَلَ تَوْبَتِي وَأنْ تَتَجاوَزَ عَنْ خَطِيئَتي

وَأنْ تَضَعَ عَنّي وِزْري، الْحَمْدُ للّهِ ‏الّذي بَلّغَنِي بَيْتَهُ الْحَرامَ اللهُمّ إنّي أشْهَدُ أنّ هذا بَيْتُكَ الْحَرامُ

الّذي جَعَلْتَهُ مَثابَةً لِلنّاسِ وَأمْناً مُبارَكاً وَهُدىً لِلْعالَمينَ اللهُمّ إنّي عَبْدُكَ ‏وَالْبَلَدَ بَلَدُكَ وَالْبَيْتَ بَيْتُكَ

جِئْتُ أطْلُبُ رَحْمَتَكَ وَأؤُمّ طاعَتَكَ مُطِيْعاً لِأمْرِكَ راضياً بِقَدَرِكَ أسْأَلُكَ مَسْألَةَ الْفَقِيْرِ إلَيْكَ الْخائِفِ

لِعُقُوبَتِكَ ‏اللهُمّ افْتَحْ لِي أبْوابَ رَحْمَتِكَ واسْتَعْمِلْنِي بِطاعَتِكَ وَمَرْضاتِكَ".‏

سپس رو به سوى كعبه كرده و بگويد:

‏ "ألْحَمْدُ للّهِ الّذي عَظّمَكِ وَشَرّفَكِ وَكَرّمَكِ وَجَعَلَكِ مَثابَةً لِلنّاسِ وَاَمْناً مُبارَكاً وَهُدىً لِلْعالَمِيْنَ".‏
(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/1/3.php#1_1)در روايت است كه پس از شكستن بت هاى موجود در كعبه و اطراف آن، بت بزرگ «هُبَل» را در آن مكان دفن كرده اند، و مستحب است از آن در وارد شود تا آن بت را كه مظهر بت پرستى و شرك مى باشد زير پاى خود بگذارد، گرچه بر اثر توسعه مسجد، آن در هم اكنون وجود ندارد، ولى گفته اند كه مقابل «باب السلام» كنونى بوده است.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

مستحبّات طواف

در حال طواف مستحب است بگويد:

"اللهُمّ إنّي أسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الّذِي يُمْشى‏ بِهِ عَلى‏ ‏‎'‎طُلَلِ الْماءِ كَما يُمْشى‏ بِهِ عَلى‏ جُدَدِ الأَرْضِ

وَأسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الّذِيْ يَهْتَزّ لَهُ عَرْشُكَ ‏وَأسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الّذِي تَهْتَزّ لَهُ اَقْدامُ مَلائِكَتِكَ وَأسْأَلُكَ

بِاسْمِكَ الّذِي دَعاكَ بِهِ مُوسى‏ مِنْ جانِبِ الطُورِ فاسْتَجَبْتَ لَهُ وَألْقَيْتَ عَلَيْهِ ‏مَحَبّةً مِنْكَ وَأسْأَلُكَ

بِاسْمِكَ الّذي غَفَرْتَ بِهِ لِمُحَمّدٍ9 ما تَقَدّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَما تَأخّرَ وأتْمَمْتَ عَلَيْهِ نِعْمَتَكَ أنْ تَفْعَلَ بِي

كَذا وَكَذا".‏

و نيز مستحب است در حال طواف بگويد:

‏ "اللهُمّ إنّي إلَيْكَ فَقِيْرٌ وَإنّي خائِفٌ مُسْتَجِيْرٌ فَلا تُغَيّرْ جِسْمِي وَلا تُبَدّلْ إسْمِي".‏

و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد بخصوص وقتى كه به در خانه كعبه مى رسد، و بخواند

اين دعا را:

‏ "سائِلُكَ فَقِيْرُكَ مِسْكِيْنُكَ بِبابِكَ، فَتَصَدّقْ عَلَيْهِ بِالْجَنّةِ، اللهُمّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ وَالْحَرَمُ حَرَمُكَ وَالْعَبْدُ

عَبْدُكَ وَهذا مَقامُ الْعائِذِ بِكَ ‏الْمُسْتَجِيرِ بِكَ مِنَ النّارِ فَأعْتِقْنِي وَوَالِدَيّ وَأهْلِي وَوُلْدِي وَإخْوانِيَ

الْمُؤْمِنِينَ مِنَ النّارِ يا جَوادُ يا كَريمُ".‏

و وقتى كه به حجر اسماعيل رسيد رو به ناودان سر را بلند كند و بگويد:

‏ "اللهُمّ أدْخِلْنِي الْجَنّةَ وَأجِرْنِي مِنَ النّارِ بِرَحْمَتِكَ وَعافِنِي مِنَ السّقْمِ وَأوْسِعْ عَلَيّ مِنَ الرّزْقِ

الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنّي شَرّ فَسَقَةِ الجِنّ ‏وَالْإنْسِ وَشَرّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ".‏

و چون از حجر بگذرد و به پشت كعبه برسد بگويد:

‏ "يا ذَا الْمَنّ وَالطّوْلِ ياذَا الْجُودِ وَالْكَرَمِ إنّ عَمَلِي ضَعِيفٌ فَضاعِفْهُ لِي وَتَقَبّلْهُ مِنّي إنّكَ أنْتَ

السّمِيْعُ الْعَلِيْمُ".‏

و چون به ركن يمانى برسد دست بردارد و بگويد:

‏"يا أللّهُ يا وَلِيّ الْعافِيَةِ وَخَالِقَ الْعافِيَةِ وَرَازِقَ الْعافِيَةِ وَالْمُنْعِمُ بِالْعافِيَةِ وَالْمَنّانُ بِالعافِيَةِ والمُتَفَضّلُ

بِالْعافِيَةِ عَلَيّ وَعَلى‏ جَمِيعِ خَلْقِكَ ‏يا رَحْمنَ الدّنْيا وَالآخِرَةِ وَرَحيْمَهُما صَلّ عَلى‏ مُحَمّدٍ وَآلِ مُحَمّدٍ

وَارْزُقْنَا الْعافِيَةَ وَتَمامَ الْعافِيَةِ وَشُكْرَ الْعافِيَةِ في الدّنْيا وَالآخِرَةِ ‏ياأرْحَمَ الرّاحِمِيْنَ".‏

پس سر به جانب كعبه بالا كند و بگويد:

‏ "اَلْحَمْدُ للّهِ الّذي شَرّفَكِ وَعَظّمَكِ وَالْحَمْدُ للّهِ الّذي بَعثَ مُحَمّداً نَبِيّاً وَجَعَلَ عَليّاً اِماماً اللهُمّ اهْدِ

لَهُ خِيارَ خَلْقِكَ وَجَنّبْهُ شِرارَ ‏خَلْقِكَ".‏

و چون ميان ركن يماني و حجرالأسود برسد بگويد:

‏ "رَبّنا آتِنا في الدّنيا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النّارِ".‏

[ملکوت* گامی تارهایی *]

مستحبّات نماز طوافدر نماز طواف مستحب است بعد از حمد در ركعت أول سوره توحيد و در ركعت دوم سوره جحد { قل يا اَيُّها الكافرون } را بخواند،(1) و پس از نماز، حمد و ثناى إلهي را به جا آورده و صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد و از خداوند عالم طلب قبول نمايد و بگويد:‏ "اللهُمّ تَقَبّلْ مِنّي وَلا تَجْعَلْهُ آخِرُ الْعَهْدِ مِنّي. ألْحَمْدُ للّهِ بِمَحامِدِهِ كُلّها عَلى‏ نَعْمائِهِ كُلّها حَتى‏ يَنْتَهِي الْحَمْدُ إلى‏ ما يُحِبّ وَيَرْضى‏، ‏اللهُمّ صَلّ عَلى‏ مُحَمّدٍ وَآلِ مُحَمّدٍ وَتَقَبّلْ مِنّي وَطَهّرْ قَلْبِي وَزَكّ عَمَلي".‏--------------------------------------------------------------------------------(1) - چون نماز طواف بايد به طور صحيح خوانده شود، بنابراين توصيه مى شود افرادى كه قرائت صحيح اين سوره را نمى دانند در ركعت دوّم نيز، همان سوره توحيد (قل هوالله احد) را بخوانند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

مُستحباتِ سَعىمستحبّات قبل از سعىمستحب است پس از نماز طواف، و پيش از سعى، قدرى از آب زمزم بياشامد و بر سر و پشت و شكم خود بريزد و بگويد:« أَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نافِعاً، وَرِزْقاً واسِعاً، وَشِفاءً مِنْ كُلِّ داء وَسُقْم » .سپس با آرامى دل و بدن، بالاى صفا رفته و به خانه كعبه نظر كند و به ركنى كه حجرالأسود در آن است رو نمايد و حمد و ثناى إلهى را بجا آورد و نعمتهاى إلهى را بخاطر بياورد، آنگاه اين أذكار را بگويد:«اللهُ اكْبَرُ» هفت مرتبه.«اَلحَمْدُ للهِِ» هفت مرتبه.«لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ» هفت مرتبه.‏ "لا إلهَ إلّا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ المُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُمِيْتُ وَهُوَ حَيّ لا يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلى‏ كُلّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ" ‏سه مرتبه .پس صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد.سپس صد مرتبه بگويد.«اَلحَمْدُللهِ» و صد مرتبه «سُبحانَ اللهِ» .مُستحباتِ سَعىمستحب است سعى را پياده بجا آورد و براى مردان، مستحب است فاصله اى را كه با خط و چراغ سبز رنگ مشخص شده است «هَروَلَه»(1) كنند يعنى كمى تندتر بروند و از آنجا تا به مروه نيز ميانه (نه تند و نه كند) بروند و در وقت برگشتن نيز به همان ترتيب برگردند و براى زنها هروله نيست.آنگاه كه از صفا مى آيد وقتى به محل هروله رسيد بگويد:‏ "بِسْمِ اللّهِ وَبِاللّهِ، وَاللّهُ أكْبَرُ، وَصَلّىَ اللّهُ عَلى‏ مُحَمّدٍ وَأهْلِ بَيْتِهِ، اللهُمّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوُزْ عَمّا تَعْلَمْ إنّكَ أنْتَ الأعَزّ الأجَلّ ‏الأكْرَمُ، وَاهْدِني لِلّتي هِيَ أقْوَمُ اللّهُمّ إنّ عَمَلي ضَعيفٌ، فَضاعِفْهُ لي وَتَقَبّلْهُ مِنّي، اللهُمّ لَكَ سَعْيي، وَبِكَ حَوْلي وَقُوّتي تَقَبّلْ مِنّي ‏عَمَلي يا مَنْ يَقْبَلُ عَمَلَ الْمُتّقينَ".‏و همين كه از محل هَروَله گذشت بگويد:‏ "يا ذَاالْمَنّ وَالْفَضْلِ وَالْكَرَمِ وَالنّعْماءِ وَالْجُودِ اغْفِرْ لي ذنُوبي، اِنّهُ لا يَغْفِرُ الذّنُوبَ الّا أنْتَ".‏و هنگامى كه به مروه رسيد بالاى آن برود و آنچه را كه در صفا گفته شد بجا آورد و بخواند دعاهاى آنجا را به ترتيبى كه بيان شد. و پس از آن بگويد:‏ "اللهُمّ يا مَنْ أمَرَ بِالْعَفْوِ يا مَنْ يُحِبّ الْعَفْوَ يا مَنْ يُعْطي عَلَى الْعَفْوِ، يا مَنْ يَعْفُو عَلَى الْعَفْوِ يا رَبّ الْعَفْوِ، الْعَفْوَ الْعَفْوَ الْعَفْوَ".‏و مستحب است در گريه كردن كوشش كند و خود را به گريه وادارد و در حال سعى دعا بسيار كند و بخواند اين دعا را:‏ "اللهُمّ إنّي أسْأَلُكَ حُسْنَ الظّنّ بِكَ عَلى‏ كُلّ حالٍ وَصِدْقِ النّيّةِ في التّوَكّلِ عَلَيْكَ".‏--------------------------------------------------------------------------------(1) - اين فاصله، در سابق حدّ فاصل بين مناره ميانه و بازار عطاران بوده است.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

برخى از مستحبات وقوف در عرفات

آنچه در احرام، طواف، نماز طواف و سعىِ عمره مستحب بود در اينجا نيز مستحب است.
1 ـ با طهارت بودن در حال وقوف.
2 ـ غسل كردن و بهتر آن است كه نزديك ظهر باشد.
3 ـ خواندن اين دعاها:
‏"اللّهُمّ رَبّ الْمشَاعِرِ كُلّها فُكّ رَقَبَتي مِنَ النّارِ وَأوْسِعْ عَلَيّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنّي

شَرّ فَسَقَةِ الْجِنّ وَالْاِنْسِ، أللّهُمّ لا تَمْكُرْ ‏بِي وَلا تَخْدَعْني وَلا تَسْتَدْرِجْني يا أسْمَعَ

السّامِعينَ وَيا أبْصَرَ النّاظِرينَ وَيا أسْرَعَ الْحاسِبِينَ وَيا أرْحَمَ الرّاحِمينَ أسْأَلُكَ أنْ تُصَلّيَ

‏عَلى‏ مُحَمّدٍ وَآلِ مُحَمّدٍ وَأنْ تَفْعَلَ بي كَذا وَكَذا"‏.(1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/1/7.php#1)

4 ـ سپس حاجتهاى خود را از خداوند درخواست كند.

پس دست به آسمان بلند كند و بگويد:

‏"اللّهُمّ حاجَتي إلَيْكَ الّتي اِنْ أعْطَيْتَنِيها لَمْ يَضُرّني ما مَنَعْتَني وَإنْ مَنَعْتَنيها لَمْ يَنْفَعَني

ما أعْطَيْتَني، أسْأَلُكَ خَلاصَ رَقَبَتي مِنَ النّارِ ‏أللّهُمّ إنّي عَبْدُكَ وَمِلْكُ ناصِيَتي بِيَدِكَ وَأجَلي

بِعِلْمِكَ، أسْأَلُكَ أنْ تُوَفّقَني لِما يُرْضيكَ عَنّي وَأنْ تُسَلّمَ مِنّي مَناسِكِيَ الّتي أرَيْتَها ‏خَلِيلَكَ

اِبْراهيمَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيْهِ وَدَلَلْتَ عَلَيْها نَبِيّكَ مُحَمّداً (صلى الله عليه وآله وسلم) أللّهُمّ اجْعَلْني

مِمّنْ رَضِيتَ عَمَلَهُ وَأطَلْتَ ‏عُمْرَهُ وَأحْيَيْتَهُ بَعْدَ الْمَوْتِ"‏.

5 ـ و نيز اين دعا را بخواند:

‏"لا إلهَ إلّا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيي وَيُمِيتُ وَهُوَ حَيّ لا يَمُوتُ

بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلى‏ كُلّ شَي‏ءٍ قَدِيرٌ، ‏اللّهُمّ لَكَ الْحَمْدُ كَالّذي تَقُولُ وَخَيْراً مِمّا نَقُولُ وَفَوْقَ

ما يَقُولُ الْقائِلُونَ، أللّهُمّ لَكَ صَلاتي وَنُسُكي وَمَحْيايَ وَمَماتي وَلَكَ تُراثي ‏‏(بَراءَتي خ ل) وَبِكَ

حَوْلي وَمِنْكَ قُوّتي، أللّهُمّ إنّي أعُوذُ بِكَ مِنَ الْفَقْرِ وَمِنْ وَساوِسِ الْصّدورِ وَمِنْ شَتاتِ الأمْرِ وَمِنْ

عَذابِ ‏الْقَبْرِ، أللّهُمّ إنّي أسْأَلُكَ خَيْرَ الرّياح وَأعُوذُ بِكَ مِنْ شَرّ ما يَجي‏ءُ بِهِ الرّياحُ وَأسْأَلُكَ خَيْرَ

اللّيْلِ وَخَيْرَ النّهارِ، اللّهُمّ اجْعَلْ في قَلْبي ‏نُوراً وَفي سَمْعي وَبَصَري نُوراً وَفي لَحْمي وَدَمي وَعِظامي

وَعُرُوقِي وَمَقْعَدي وَمَقامي وَمَدْخَلي وَمَخْرَجي نُوراً وَأعْظِمْ لي ‏نُوراً يا رَبّ يَوْمَ أَلْقاكَ إنّكَ عَلى‏ كُلّ

شَي‏ءٍ قَديرٌ"‏.

6 ـ آنگاه رو به كعبه كرده و اين ذكرها را بگويد:

«سُبْحانَ اللهِ»
صد مرتبه.

«اَللهُ أَكْبَرُ»

صد مرتبه.

«ماشاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إِلاّ بِاللهِ»

صد مرتبه.

«أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إلاّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِى وَ يُمِيتُ وَ يُمِيتُ


وَ يُحْيِى وَ هُوَ حَىٌّ لايَمُوتُ بِيَدِهِ الخَيْرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْء قَدِيرٌ»

صد مرتبه.

7 ـ و بسيار بگويد: «اَللّهُمَّ اَعْتِقْنِيمِنَ النّارِ» .

8 ـ و بسيار خوب است كه دراين روز دعاى حضرت سيدالشهداء (عليه السلام) و

دعاى حضرت زين العابدين (عليه السلام) خوانده شود.

9 ـ نزديك غروب آفتاب بگويد:

‏"اللهُمّ اِنّي أعُوذُ بِكَ مِنَ الفَقْرِ وَمِنْ تَشَتّتِ الْاُمُورِ وَمِنْ شَرّ ما يَحْدُثُ بِاللّيْلِ وَالنّهارِ أمْسى

‏ ظُلْمِي مُسْتَجِيراً بِعَفْوِكَ وَأمْسى‏ خَوْفي ‏مُسْتَجيراً بِأمانِكَ وَأمْسى‏ ذُنُوبي مُسْتَجِيرَةً بِمَغْفِرَتِكَ

وَأمْسى‏ ذُلّي مُسْتَجِيراً بِعِزّكَ وَأمْسى‏ وَجْهِي الْفانِيَ الْبالِي مُسْتَجيراً بِوَجْهِكَ ‏الْباقي يا خَيْرَ


مَنْ سُئِلَ وَيا أجوَدَ مَنْ أعْطى‏ جَلّلْنِي بِرَحْمَتِكَ وَأَلْبِسْني عافِيَتَكَ وَاصْرِفْ عَنّي شَرّ جَمِيعِ خَلْقِكَ"‏.

10 ـ و بعد از غروب آفتاب بگويد:

‏"اللهُمّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ هذا الْمَوْقِفِ وَارْزُقْنِيهِ مِنْ قابِلٍ أبَداً ما أبْقَيْتَني وَاقْلِبْنِيَ الْيَوْمَ مُفْلِحاً

مُنْجِحاً مُستَجاباً لِي مَرْحُوماً ‏مَغْفُوراً لِي بأفْضَلِ ما يَنْقَلِبُ بِهِ الْيَوْمَ أحَدٌ مِنْ وَفْدِكَ وَحُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ

وَاجْعَلْنِيَ الْيَوْمَ مِنْ أكْرَمِ وَفْدِكَ عَلَيْكَ وَأعْطِني أفْضَلَ ما ‏أعْطَيْتَ أحَداً مِنْهُمْ مِنَ الْخَيْرِ وَالْبَرَكَةِ وَالرّحْمَةِ

والرّضْوانِ وَالْمَغْفِرَةِ وَبارِكْ لِي فِيما أرْجِعُ اِلَيْهِ مِنْ أهْلٍ أوْ مالٍ أوْ قَلِيلٍ أوْ كَثيرٍ ‏وَبارِكْ لَهُمْ فِيّ"‏.

(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/1/7.php#1_1)به جاى جمله «اَنْ تَغْفِرَ ليذُنوبي» مى تواند حاجت ديگرى را از خدا بخواهد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

مستحبات وقوف در مشعر الحرام

مستحب است كه آن شب را به هر مقدار كه مى تواند به عبادت و اطاعت و ذكر خدا مشغول باشد

و اين دعا را نيز بخواند:

‏"اللهُمّ هذِهِ جُمَعُ، اللّهُمّ اِنّي أسْأَلُكَ أنْ تَجْمَعَ لِي فِيها جَوامِعَ الْخَيْرِ، اللّهُمّ لا تُؤْيِسْني مِنَ

الْخَيْرِ الّذي سَأَلْتُكَ أنْ تَجْمَعَهُ لِي في قَلْبي ‏وَأطْلُبُ اِلَيْكَ أنْ تُعَرّفَني ما عَرّفْتَ أوْلِياءَكَ في مَنْزِلِي

هذا وَأنْ تَقِيَني جَوامِعَ الشّرّ"‏.

و مستحب است سنگريزه هايى را كه در منا رمى خواهد كرد، از مشعر الحرام بردارد.

و پس از نماز صبح اين دعا را بخواند:

‏"اللهُمّ رَبّ الْمَشْعَرِ الْحَرام فُكّ رَقَبَتي مِنَ النّارِ وَأوْسِعْ عَلَيّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنّي شَرّ فَسَقَةِ

الْجِنّ وَالْاِنْس، أللّهُمّ أَنْتَ ‏خَيْرُ مَطْلُوبٍ اِلَيْهِ وَخَيْرُ مَدْعُوّ وَخَيْرُ مَسْؤُولٍ وَلِكُلّ وافِدٍ جائِزَةٌ فَاجْعَلْ

جائِزَتي في مَوْطِني هذا أنْ تُقِيلَني عَثْرَتي وَتَقْبَلَ مَعْذِرَتي ‏وَأنْ تُجاوِزْ عَنْ خَطِيئَتي ثُمّ اجْعَلِ

التّقْوى‏ مِنَ الدّنيا زادِي"‏.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

مستحبات رمى

1 ـ هنگام رمى با طهارت باشد.

2 ـ هر سنگى كه مى اندازد، تكبير بگويد.

3 ـ جمره «عقبه» را پشت به قبله رمى كند و جمره «اولى» و «وسطى» را رو به قبله رمى كند.

4 ـ هنگامى كه سنگها را در دست گرفته و آماده رمى است، اين دعا را بخواند:

«اَللّهُمَّ هذِهِ حَصَياتى فَاَحْصِهُنَّ لى وَارْفَعْهُنَّ فى عَمَلى».

[ملکوت* گامی تارهایی *]

مستحبات قربانى

1 ـ قربانى بسيار چاق باشد.

2 ـ اگر قربانى، گاو يا شتر است، ماده باشد و اگر گوسفند است نر باشد.

3 ـ خودش قربانى را بكُشد، و اگر نتواند بكشد، دست خود را بالاى دست كسى كه ذبح مى كند

بگذارد.

4 ـ در هنگام ذبح يا نحر اين دعا را بخواند:

وَجّهْتُ وَجْهِيَ لِلّذِي فَطَرَ السّماواتِ وَالْاَرْضَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكينَ اِنّ

صَلاتِي وَنُسُكي وَمَحْيايَ وَمَمَاتِي للّهِ رَبّ ‏الْعالَمِينَ لا شَرِيكَ لَهُ وَبِذلِكَ اُمِرْتُ وَأنا مِنَ

الْمُسْلِمِينَ، اللّهُمّ مِنْكَ وَلَكَ بِسْمِ اللّهِ وَاللّهُ أكْبَرُ، أللّهُمّ تَقَبّلْ مِنّي"‏

[ملکوت* گامی تارهایی *]

مستحبات منا

مستحب است حاجى، روز يازدهم و دوازدهم را در منا بماند وحتى به جهت طواف مستحب از مِنا بيرون

نرود.
مستحب است بعد از نمازها تكبير بگويد و بهتر در كيفيت تكبير آن است كه بگويد:

«اَللهُ أَكْبَرُ اَللهُ أَكْبَرُ لا إلهَ إلاَّ اللهُ وَاللهُ أَكْبَرُ اَللهُ أَكْبَرُ وَلِلّهِ الْحَمْدُ اللهُ أكْبَرُ عَلى ما هَدانَا اللهُ أَكْبَرُ عَلى

ما رَزَقَنا مِنْ بَهِيمَةِ الاَْنْعامِ وَالْحَمْدُللهِ عَلى ما أَبْلانا».

[ملکوت* گامی تارهایی *]

ساير مستحبات مكّه معظمه

برخى ديگر از كارهايى كه در مكّه معظمه مستحب است از اين قرار است:

1 ـ زياد ذكر خدا كردن و خواندن قرآن.

2 ـ خواندن يك ختم قرآن.

3 ـ خوردن از آب زمزم و بعد از خوردن اين دعا را بخواند:

«أَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نافِعاً و رِزْقاً واسِعاً وَشِفاءً مِنْ كُلِّ داء وَ سُقْم».

و نيز بگويد:

«بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ وَالشُّكْرَ لِلّهِ».

4 ـ نگاه كردن به كعبه.

5 ـ در هر شبانه روز ده مرتبه طواف كردن; در اول شب سه طواف، و در آخر شب سه طواف،

و پس از صبح دو طواف، و بعد ازظهر دو طواف.

6 ـ هنگام توقف در مكّه به تعداد أيام سال يعنى سيصد و شصت مرتبه طواف كند و اگر اين

مقدار نشد پنجاه و دو مرتبه و اگر آن هم ممكن نشد هر مقدارى كه بتواند.

از آداب «مسجدالحرام» و «مسجدالنبى(صلى الله عليه وآله)» نماز خواندن در آنجاست

كه ثواب بسيار دارد، و در برخى روايات، آمده است كه ثواب يك ركعت نماز در مسجدالحرام

معادل صد هزار ركعت و در مسجدالنبى معادل ده هزار ركعت نماز در جاى ديگر است.(1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/1/12.php#1)

و چه بجا و مناسب است كه زائران محترم از اين فرصت به خوبى استفاده كنند و چنانچه

نماز واجبى از ايشان قضا شده است، آنها را در اين مكانهاى شريف بجاى آورند، تا هم

وظايف شرعى خود را انجام داده باشند و هم از پاداش بسيار زياد آن بهره مند گردند.
(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/1/12.php#1_1)1 ـ فروع كافى، ج 4 ، ص 526 و 556 .

[ملکوت* گامی تارهایی *]

پرهيز از اختلاف

1 ـ خارج شدن از مسجدالحرام يا مسجد مدينه هنگام شروع نماز جماعت جايز نيست و بر شيعيان واجب است كه با آنان نماز جماعت بخوانند.
2 ـ شركت در نماز جماعت اهل سنت اختصاص به مسجدالحرام و مسجدالنبى(صلى الله عليه وآله) ندارد و در ديگر مساجد هم از نماز واجب كفايت مى كند.
3 ـ سجده كردن بر سنگهايى كه هم اكنون مسجدالحرام و مسجدالنبى(صلى الله عليه وآله) با آنها فرش شده است، اشكال ندارد.
4 ـ در مسجدالنبى(صلى الله عليه وآله) سجده كردن روى فرشهاى مسجد مانع ندارد و مهر گذاشتن جايز نيست و لازم نيست كه در جايى كه سنگ است نماز بخوانند و لازم نيست حصير و مانند آن با خود ببرند، ولى اگر مراعات كنند كه موجب توهين نشود و حصير براى جا نماز با خود داشته باشند و روى آن نماز بخوانند به طورى كه متعارف ساير مسلمين است اشكال ندارد، ليكن تأكيد مى شود كه از عملى كه موجب هتك و انگشت نما شدن باشد، اجتناب نمايند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

چند مسأله

1 ـ مسافر مى تواند، در مسجدالحرام و مسجدالنبى (صلى الله عليه وآله) ، نمازهاى چهار ركعتى را شكسته يا تمام بخواند، و اين حكم اختصاص به مسجد اصلى ندارد و در جاهاى توسعه يافته مسجد هم جارى است. بلكه در دو شهر مكه و مدينه هم مى تواند نماز را تمام بخواند.
2 ـ برداشتن قرآنهائى كه در مسجدالحرام و مسجدالنبى (صلى الله عليه وآله) و ساير مساجد است، بدون اجازه متصدى ذيربط جايز نيست.
3 ـ آوردن سنگ از صفا و مروه جايز نيست.
4 ـ اگر در مدت اعمال عمره، براى بانوان، عادت ماهانه پيش آيد، وظيفه آنان تغيير مى كند، كه بايد جهت آشنايى به وظايف خود به كتاب مناسك مراجعه كرده و يا از روحانى كاروان بپرسند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

زيارت پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله)

اَشْهَدُ اَنْ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ، وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، وَاَشْهَدُ اَنَّكَ رَسُولُ اللهِ،

وَاَنَّكَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِاللهِ، وَاَشْهَدُ اَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ رِسالاتِ رَبِّكَ، وَنَصَحْتَ لاُِمَّتِكَ، وَجاهَدْتَ فى سَبيلِ اللهِ،

وَعَبَدْتَ اللهَ حَتّى اَتيكَ الْيَقينُ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، وَاَدَّيْتَ الَّذى عَلَيْكَ مِنَ الْحَقِّ، وَاَنَّكَ قَدْ رَؤُفْتَ

بِالْمُؤْمِنينَ وَغَلُظْتَ عَلَى الْكافِرينَ، فَبَلَّغَ اللهُ بِكَ اَفْضَلَ شَرَفِ مَحَلِّ الْمُكَرَّمينَ، اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذىِ اِسْتَنْقَذَنا

بِكَ مِنَ الشِّرْكِ وَالضَّلالَةِ، اَللّـهُمَّ فَاجْعَلْ صَلَواتِكَ وَصَلَواتِ مَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبينَ وَاَنْبِيآئِكَ الْمُرْسَلينَ وَعِبادِكَ

الصّالِحينَ وَاَهْلِ السَّمواتِ وَالاَْرَضينَ وَمَنْ سَبَّحَ لَكَ يا رَبَّ الْعالَمينَ مِنَ الاَْوَّلينَ وَالاْ خِرينَ عَلى مُحَمَّد عَبْدِكَ

وَرَسُولِكَ وَنَبِيِّكَ وَاَمينِكَ وَنَجِيِّكَ وَحَبيبِكَ وَصَفِيِّكَ وَخآصَّتِكَ وَ صَفْوَتِكَ وَخِيَرَتِكَ مِنْ خَلْقِكَ، اَللّـهُمَّ اَعْطِهِ الدَّرَجَةَ

الرَّفيعَةَ، وَ اتِهِ الْوَسيلَةَ مِنَ الْجَّنَةِ وَابْعَثْهُ مَقاماً مَحْمُوداً يَغْبِطُهُ بِهِ الاَْوَّلُونَ وَالاْ خِرُونَ، اَللّـهُمَّ اِنَّكَ قُلْتَ

«وَلَوْ اَنَّهُمْ اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهُمْ جآءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللهَ تَوّاباً رَحيماً»

وَاِنّى اَتَيْتُكَ مُسْتَغْفِرًا تآئِباً مِنْ ذُنُوبى، وَاِنّى اَتَوَجَّهُ بِكَ اِلَى اللهِ رَبّى وَرَبِّكَ لِيَغْفِرَ لى ذُنُوبى.(1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/2/1.php#1)

(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/2/1.php#1_1)تهذيب الأحكام 6 : 6 ، كامل الزيارات: 16 ، (مفاتيح: 629 ; ثواب الحجّ: 164).

[ملکوت* گامی تارهایی *]

زيارت حضرت فاطمه (عليها السلام)

اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا مُمْتَحَنَةُ، قَدِ امْتَحَنَكِ الَّذِى خَلَقَكِ قَبْلَ اَنْ يَخْلُقَكِ، فَوَجَدَكِ لِمَا امْتَحَنَكِ صابِرَةً، وَنَحْنُ

لَكِ اَوْلِياءُ صابِرُونَ، وَمُصَدِّقُونَ لِكُلِّ ما اَتينا بِهِ اَبُوكِ، صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَاَتينا بِهِ وَصِيُّهُ، فَاِنّا نَسْئَلُكِ

اِنْ كُنّا صَدَّقْناكِ اِلاّ اَلْحَقْتِنا بِتَصْدِيقِنا لَهُمالِنُبَشِّرَاَنْفُسَ نااَنّا قَدْ طَهُرْنا بِوِلايَتِكِ، «اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ

رَسُولِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ نَبِىِّ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ خَلِيلِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ

اَمِينِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ خَيْرِ خَلْقِ اللّهِ، اُشْهِدُ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَمَلائِكَتَهُ اَنِّى راض عَمَّنْ رَضِيتِ

عَنْهُ، ساخِطٌ عَلى مَنْ سَخَطْتِ عَلَيْهِ، مُتَبَرِّئٌ مِمَّنْ تَبَرَّأْتِ مِنْهُ، مُوال لِمَنْ والَيْتِ، مُعاد لِمَنْ عادَيْتِ،

مُبْغِضٌ لِمَنْ اَبْغَضْتِ، مُحِبٌّ لِمَنْ اَحْبَبْتِ، وَكَفى بِاللّهِ شَهِيداً وَحَسِيباً وَجازِياً وَمُثِيباً».

پس از آن، بر پيامبراكرم(صلى الله عليه وآله) وامامان(عليهم السلام) صلوات فرستاده شود.(1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/2/2.php#1)
(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/2/2.php#1_1)المزار الكبير ص19، مفاتيح الجنان ص632

[ملکوت* گامی تارهایی *]

زيارت ائمه بقيع (عليهم السلام)

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَئِمَّةَ الْهُدى، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَهْلَ التَّقْوى، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَيُّهَا الْحُجَجُ على اَهْلِ الدُّنْيا،

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَيُّهَا الْقُوّامُ فِى الْبَرِيَّةِ بِالْقِسْطِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَهْلَ الصَّفْوَةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ آلَ رَسُولِ اللهِ،

اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ اَهْلَ النَّجْوى، اَشْهَدُ اَنَّكُمْ قَدْ بَلَّغْتُمْ وَنَصَحْتُمْ وَصَبَرْتُمْ فى ذاتِ اللهِ، وَكُذِّبْتُمْ وَاُسيئَ اِلَيْكُمْ

فَغَفَرْتُمْ، وَاَشْهَدُاَنَّكُمُ الاَْئِمَّةُ الرّاشِدُونَ الْمُهْتَدُونَ، وَاَنَّ طاعَتَكُمْ مَفْرُوضَةٌ، وَاَنَّ قَوْلَكُمُ الصِّدْقُ، وَاَنَّكُمْ دَعَوْتُمْ

فَلَمْ تُجابُوا، وَاَمَرْتُمْ فَلَمْ تُطـاعُوا، وَاَنَّكُمْ دَعائِمُ الدِّينِ وَاَرْكانُ الاَْرْضِ، لَمْ تَزالُوا بِعَيْنِ اللهِ يَنْسَخُكُمْ مِنْ

اَصْلابِ كُلِّ مُطَهَّر، وَيَنْقُلُكُمْ مِنْ اَرْحامِ الْمُطَهَّراتِ، لَمْ تُدَنِّسْكُمُ الْجاهِلِيَّةُ الْجَهْلاءُ، وَلَمْ تَشْرَكْ فيكُمْ

فِتَنُ الاَْهْوآءِ، طِبْتُمْ وَطابَ مَنْبَتُكُمْ، مَنَّ بِكُمْ عَلَيْنا دَيّانُ الدّينِ، فَجَعَلَكُمْ فى بُيُوت اَذِنَ اللهُ اَنْ تُرْفَعَ

وَيُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ، وَجَعَلَ صَلوتَنا عَلَيْكُمْ رَحْمَةً لَنا وَكَفّارَةً لِذُنُوبِنا، اِذِ اخْتارَكُمُ اللهُ لَنا، وَطَيَّبَ خَلْقَنا

بِما مَنَّ عَلَيْنا مِنْ وِلايَتِكُمْ، وَكُنّا عِنْدَهُ مُسَمّينَ بِعِلْمِكُمْ، مُعْتَرِفينَ بِتَصْديقِنا اِيّاكُمْ، وَهذا مَقامُ مَنْ

اَسْرَفَ وَاَخْطَاَ وَاسْتَكانَ وَاَقَرَّبِما جَنى وَرَجى بِمَقامِهِ الْخَلاصَ ، وَاَنْ يَسْتَنْقِذَهُ بِكُمْ مُسْتَنْقِذُ الْهَلْكى

مِنَ الرَّدى ، فَكُونُوا لى شُفَعآءَ فَقَدْ وَفَدْتُ اِلَيْكُمْ اِذْ رَغِبَ عَنْكُمْ اَهْلُ الدُّنْيا وَاتَّخَذُوا آياتِ اللهِ هُزُواً وَاسْتَكْبَرُوا

عَنْها ، يا مَنْ هُوَ قآئِمٌ لا يَسْهُو وَدآئِمٌ لا يَلْهُو وَمُحيطٌ بِكُلِّ شَيْء، لَكَ الْمَنُّ بِما وَفَّقْتَنى وَعَرَّفْتَنى بِما

اَقَمْتَنى عَلَيْهِ، اِذْ صَدَّ عَنْهُ عِبادُكَ وَجَهِلُوا مَعْرِفَتَهُ وَاسْتَخَفُّوا بِحَقِّهِ وَمالُوا اِلى سِواهُ، فَكانَتِ الْمِنَّةُ مِنْكَ

عَلَىَّ مَعَ اَقْوام خَصَصْتَهُمْ بِما خَصَصْتَنى بِهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ اِذْ كُنْتُ عِنْدَكَ فى مَقامى هذا مَذْكُوراً مَكْتُوباً فَلا

تَحْرِمْنى ما رَجَوْتُ، وَلا تُخَيِّبْنى فيـما دَعَوْتُ، بِحُرْمَةِ مُحَمَّد وَ الِهِ الطّاهِرينَ وَصَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد وَ

الِ مُحَمَّد.(1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/2/3.php#1)

پس از آن براى خود دعا كن و بعد براى هر امام دو ركعت نماز زيارت بخوان (جهت حفظ قداست ائمه بقيع

(عليهم السلام) زائران عزيز نماز زيارت را در مسجد النبي(صلى الله عليه وآله) بخوانند و از خواندن

نماز در قبرستان بقيع پرهيزكنند).

(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/2/3.php#1_1)مفاتيح الجنان، تهذيب الاحكام ج6 ص80، كامل الزيارات ص55.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

زيارت جامع اوّل (جامعه صغيره)

اين زيارت در كتب كافى، تهذيب و كامل الزيارات از امام رضا(عليه السلام) نقل شده است، و در تمام

زيارتگاه هاى انبياء و ائمّه و اوصياء(عليهم السلام) خوانده مى شود:(1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/2/4.php#1)


«اَلسَّلامُ عَلى اَوْلِياءِ اللهِ وَاَصْفِياءِهِ، اَلسَّلامُ عَلى اُمَناءِ اللهِ وَاَحِبّاءِهِ، اَلسَّلامُ عَلى اَ نْصارِ اللهِ وَخُلَفاءِهِ،

اَلسَّلامُ عَلى مَحالِّ مَعْرِفَةِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلى مَساكِنِ ذِكْرِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلى مُظهِرياَمْرِ اللهِ وَنَهْيِهِ،

اَلسَّلامُ عَلَى الدُّعاةِ اِلَى اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمُسْتَقِرِّينَ فيمَرْضاتِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَى الْمُخْلَصِينَ

فيطاعَةِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَى الاَْدِلاّءِ عَلَى اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَى الَّذِينَ مَنْ والاهُمْ فَقَدْ والَى اللهَ، وَمَنْ

عاداهُمْ فَقَدْ عادَى اللهَ، وَمَنْ عَرَفَهُمْ فَقَدْ عَرَفَ اللهَ، وَمَنْ جَهِلَهُمْ فَقَدْ جَهِلَ اللهَ، وَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِمْ

فَقَدِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ وَمَنْ تَخَلّى مِنْهُمْ فَقَدْ‎ ‎تَخَلّى مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَاُشْهِدُ ‏اللَّهَ اَنّى سِلْمٌ لِمَنْ سالَمْتُمْ‎

‎وَحَرْبٌ لِمَنْ حارَبْتُمْ مُؤْمِنٌ بِسِرِّكُمْ وَعَلانِيَتِكُمْ مُفَوِّضٌ فى ‏ذلِكَ كُلِّهِ‎ ‎اِلَيْكُمْ لَعَنَ اللَّهُ عَدُوَّ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْجِنِّ

وَالاِْنْسِ وَاَبْرَءُ اِلَى اللَّهِ مِنْهُمْ‎ ‎وَصَلَّى اللَّهُ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ‎ ‎


(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/2/4.php#1_1)كافي ، ج 4 ، ص 579 ، حديث 2 و تهذيب الاحكام ، ج 6 ص 102 و كامل الزيارات ، ص 331

[ملکوت* گامی تارهایی *]

کيفيت احرام

(اولين عمل عمره تمتّع)
آن دسته از زائرانى كه قبل از اعمال حج براى زيارت قبر پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) و ائمه بقيع(عليهم السلام) به مدينه مى روند، آنگاه كه روانه مكّه مى شوند، بايد در«مسجد شجره» كه در چند كيلومترى مدينه و بر سر راه مكّه واقع شده است، مُحرم شده و براى انجام بقيّه اعمال به سوى مكّه حركت كنند و آنان كه از جدّه عازم مكّه مى شوند بايد به «جُحفه» بروند و در آنجا محرم شوند.

http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/1.jpg http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/2.jpgميقات (مسجد شجره)ميقات (مسجد جحفه)

كيفيّت احرام

* مردان، بايد تمام لباسهاى دوخته ـ حتى لباسهاى زير و كوچك ـ را از تن درآورند و دو تكّه لباس غير دوخته بر تن كنند كه يكى را مانند لنگ بر كمر مى بندند و ديگرى را بر شانه مى اندازند
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/5.jpg http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/6.jpgاحرام مرداناحرام مردان
و با نيّت احرامِ عُمره تَمَتُّع بگويند:
«لَبَّيْكَ اللّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ»
و احتياط مستحب است پس از آن بگويند:
«اِنَّ الْحَمدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلكَ لاشريكَ لَكَ لَبَّيْكَ».
* بانوان، مى توانند لباس دوخته بپوشند و بيرون آوردن آنها و پوشيدن دو تكه پارچه غير دوخته بر آنان واجب نيست.
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/3.jpg http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/4.jpgاحرام بانواناحرام بانوان
پس، بانوان هم نيّت كرده و لبيك ها را مى گويند.
نيّت احرام، آن است كه هنگام پوشيدن لباس و گفتن لبيك بنا داشته باشد كه براى «عمره تمتّع» محرم شود، و اين عمل و اعمال بعدى را براى اطاعت دستور خداوند انجام دهد لكن بايد قصد انجام چيزي كه احرام را باطل مي كند نداشته باشد ، و لازم نيست به زبان بگويد، گرچه گفتن آن هم، مانع ندارد .
چند مسأله:

1 ـ لباس احرام بايد پاك و مباح باشد .
2 ـ بانوان در حال احرام، بنابر احتياط نبايد لباس حرير بپوشند.
3 ـ اگر بدن يا لباس مُحرم نجس شود، بنابر احتياط واجب بايد بدن را تطهير و لباس را تعويض يا تطهير كند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

محرّمات مشترك بين مرد و زن

1 ـ استفاده از بوى خوش و عطريّات


عطر زدن به لباس
عطر زن به بدن
پوشيدن لباسى كه بوى عطر مى دهد
خوردن چيزى كه بوى خوش دارد مانند غذايى كه زعفران در آن است
بوييدن گلها و سبزى هاى خوشبوى غيرصحرايى


چند مسأله:

1 - خوردن و بوئيدن ميوه هاى خوشبو، مانند «سيب» و «به» مانع ندارد.
2 - خريد و فروش عطريات، در حال احرام جايز است ولى استعمال يا بوئيدن آن، هر چند براى امتحان هم باشد حرام است.
3 - استفاده از صابون و خميردندان خوشبو بنابر احتياط واجب در حال احرام جايز نيست .
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-6.jpgاستعمال بوي خوش
2 ـ نگاه كردن در آينه


نگاه كردن در آينه براى آرايش كردن حرام است
اگر نگاه كردن در آينه براى زينت نباشد مانند نگاه كردن راننده براى آنكه پشت سر خود را ببيند، اشكال ندارد
نگاه كردن به اجسام صاف و صيقلى و همچنين به آب زلال اگر خاصيّت آينه را داشته باشد و براى زينت نگاه كند حرام است
نگاه كردن در دوربين عكاسى و عكس گرفتن با آن در حال احرام اشكال ندارد
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-7.jpgنگاه کردن در آينه
3 ـ انگشتر به دست كردن براى زينت


انگشتر به دست كردن براى زينت حرام است
انگشتر به دست كردن براى ثواب آن جايز است
انگشترى را كه پيش از احرام به دست داشته، هر چند زينتى باشد لازم نيست براى احرام از دست خود بيرون آورد
انگشتر به دست كردن اگر زينت باشد هرچند قصد نكند احتياط در ترك آن است
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-8.jpgانگشتر به دست کردن
4 - حنا بستن


حنا بستن اگر براى زينت باشد حرام است
اگر براى زينت حنا نبسته، ولى زينت محسوب شود حرام است
اگر حنا بستن زينت باشد هرچند قصد نكند احتياط در ترك آن است
حنا بستن قبل از احرام هر چند اثر آن تا وقت احرام باقى مى ماند، اشكال ندارد، ولى بهتر است حنا نبندد
5 ـ روغن ماليدن به بدن


ماليدن روغن به بدن در حال احرام حرام است هر چند بوى خوش نداشته باشد
ماليدن روغن به بدن قبل از احرام ، اگر بوي خوش دارد و بوى آن تا وقت احرام باقى مى ماند جايز نيست
ماليدن روغن به بدن قبل از احرام اگر بوى خوش ندارد ، يا بوى آن تا وقت احرام باقى نمى ماند جايز است
ماليدن روغن به بدن از روى ناچارى جايز است ، و چنانچه بوى خوش داشته باشد ، كفاره دارد
خوردن روغن با بوى خوش حرام است و اگر بوى خوش نداشته باشد اشكالى ندارد
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-9.jpgروغن ماليدن به بدن
6 ـ زدودن مــو


زدودن مو در حال احرام از بدن خود ، يا از بدن ديگرى ، چه كم باشد يا زياد ، حرام است
كندن ، تراشيدن و چيدن مو در حال احرام حرام است
چند مسأله:

1 ـ اگر هنگام وضو يا غسل، بدون قصد، مويى كنده شود، اشكال ندارد.
2 ـ زدودن مو در حال ناچارى اشكال ندارد، مثل موى چشم اگر اذيت كند.
3 ـ اگر دست به سر يا صورت خود بكشد (در غير وضو يا غسل) و يك مو يا بيشتر كنده شود، احتياط مسحتب است به قدر يك مشت گندم و آرد و امثال آن بدهد.
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-10.jpgزدودن مــو از بدن
7 ـ بيرون آوردن خون از بدن


در حال احرام خون گرفتن با سرنگ و مانند آن و نيز خاراندن بدن كه باعث در آمدن خون شود حرام است
در حال احرام مسواك زدن كه باعث در آمدن خون از لثه ها شود حرام است
چند مسأله:

1 ـ بيرون آوردن خون از بدن در حال ناچارى، مثلاً براى تشخيص بيمارى اگر خون گرفتن لازم باشد، اشكال ندارد.
2 ـ بيرون آوردن خون از بدن ديگرى; مثل خون گرفتن پزشك مُحرم از بدن بيمار يا كشيدن دندان او، هر چند خون بيايد اشكال ندارد.
3 ـ خاراندن بدن و مسواك كردن دندانها اگر خون بيرون نيايد و خمير دندان خوشبو نباشد، اشكال ندارد.
4 ـ تزريق آمپول در حال احرام مانع ندارد ولى اگر سبب بيرون آمدن خون از بدن مى شود تزريق نكند مگر در صورت نياز و ضرورت.
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-11.jpgبيرون آوردن خون از بدن
8 ـ ناخن گرفتن


چيدن و كوتاه كردن ناخن، در حال احرام، حرام است، و فرقى در اين مسأله بين ناخن دست و پا نمى باشد.
در گرفتن ناخن فرقى نيست كه با قيچى بچيند يا چاقو و يا ناخن گير.
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-12.jpgناخن گرفتن از بدن
9 ـ كشيدن دندان


كشيدن دندان بدون خونريزى نه حرام است و نه كفاره دارد
در صورتى كه كشيدن دندان ضرورت پيدا كند و منجر به خونريزى شود احتياط مستحب آن است كه يك گوسفند كفاره بدهد
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-13.jpgكشيدن دندان
10 ـ كندن درخت و گياه حرم

كندن و قطع كردن درختان و گياهانى كه در محدوده حرم روييده است بر مُحرم و غيرمُحرم حرام است و اين از محرمات مخصوص حَرَم است.
* در اين موارد كندن درخت و گياه حرم جايز است:

درخت يا گياهى كه در منزل مُحرم روئيده و خودش آن را كاشته است.
درخت خرما و ساير درختانى كه ميوه مى دهد.
گياهى به نام اِذْخِر (1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/1_b.php#1)
اگر در حال راه رفتن به طور متعارف، گياهى كنده شود اشكالى ندارد.
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-14.jpg http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-15.jpgکندن و قطع گياه حرمکندن و قطع گياه حرم

(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/1_b.php#1_1) اِذْخِر: كور گياه، گزنه دشتى، گياهى است با شاخه هاى باريك، برگهايش ريز و سرخ رنگ يا زرد و تندبو، داراى شكوفه هاى سفيد، بيخ آن ستبر، ساييده برگ و بيخ آن را در عربى غسول مى گويند و با آن دست مى شويند

[ملکوت* گامی تارهایی *]

محرّمات مخصوص مردان

1 ـ پوشيدن جامه دوخته


پيراهن دوخته
زير جامه دوخته
قبا و امثال آن حرام است
كمربند دوخته و هَميان (1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/1_c.php#2a) پول به كمر بستن در حال احرام جايز است
اگر مرد محرم به لباس دوخته احتياج پيدا كرد جايز است بپوشد، ولى بنابر احتياط واجب بايد يك گوسفند كفاره بدهد
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-16.jpgپوشيدن لباس دوخته
2 ـ پوشيدن آنچه تمام روى پا را مى گيرد


مرد مُحرم نبايد چيزى مانند كفش، جوراب، و هر چيز ديگرى كه تمام روى پا را مى گيرد، بپوشد.
پوشيدن دمپايى يا كفشى كه بندهاى پهنى دارد، ولى تمام روى پا را نمى گيرد اشكال ندارد.
اگر لباس احرام يا چيز ديگرى روى پا بيفتد و آن را بپوشاند اشكال ندارد.
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-17.jpgپوشيدن آنچه تمام روى پا را مى گيرد
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-18.jpgپوشيدن آنچه تمام روى پا را مى گيرد
3 ـ پوشاندن سر


پوشاندن سر يا قسمتى از آن با اشياى پوشاكى مانند كلاه حرام است
خشك كردن سر با حوله اشكال ندارد مگر آنكه حوله را بر تمام سر بياندازد و سر را با آن خشك كند
فرو بردن سر در آب حرام است ولى آب بر سر ريختن مانند زير دوش حمام رفتن اشكالى ندارد
حمل بار بر سر بنابر احتياط واجب جايز نيست
دستمالى كه براى سر درد به سر مى بندند اشكالى ندارد
گذاشتن سر بر بالش هنگام خواب و نيز گذاشتن دست ها بر سر اشكالى ندارد
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-19.jpgپوشاندن سر
رفتن زير سايه


مردان محرم هنگام حركت در مسير بين دو منزل; مثلا از ميقات تا مكّه نبايد زير سايه بروند.
زير سايه رفتن در بين راه، هنگام توقّف در رستوران، يا حركت از زير پل يا سقف پمپ بنزين اشكال ندارد.
اگر سايه بالاى سر نباشد، مثل سايه ديوار ماشين اشكال ندارد.
پس از رسيدن به منزل بنابر احتياط واجب هنگام تردّد در مكّه زير سايه نرود .
مردان محرم مى توانند در شب ، بر ماشين سقف دار سوار شوند مگر در شبهاى بارانى و سرد كه بنابر احتياط واجب نبايد ماشين سقف دار سوار شوند مگر اينكه مراعات اين احتياط موجب حرج شود.
كسى كه از داخل مكه براى احرام عمره مفرده به مسجد تنعيم مى رود، و از آنجا محرم مى شود، در برگشت به مسجدالحرام مى تواند زير سايه برود، چون هم اكنون، مسجد تنعيم داخل شهر مكه قرار گرفته است.
مردان محرم هنگام حركت در مسير بين دو منزل مثلاً از ميقات تا مكّه نبايد زير سايه بروند بنابر اين چتر بالاى سر گرفتن و يا نشستن در اتومبيل سرپوشيده و نيز نشستن در هواپيما حرام است
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-20.jpgرفتن زير سايه ( نشستن در ماشين سقف دار)
(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/1_c.php#a2) هَميان: كيسه پول، كيسه درازى كه در آن پول مى ريزند و به كمر مى بندند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

محرّمات مخصوص بانوان

1 ـ پوشيدن زيور


پوشيدن زيورآلات بر زن محرم، حرام است، چه به قصد آراستن خود باشد يا بدون آن.
زيورهايى كه قبل از احرام به پوشيدن آنها عادت داشته است لازم نيست براى احرام بيرون بياورد، ولى نبايد آنها را به مرد نشان دهد، حتى به شوهرش.
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-22.jpgپوشيدن زيور
2 ـ پوشاندن صورت


زن مُحرم نبايد تمام يا قسمتى از صورت خود را با نقاب و روبند و مانند آن بپوشاند.
گذاشتن صورت روى بالش هنگام خواب و نيز گذاشتن دست ها روى صورت اشكالى ندارد .
پائين انداختن چادر يا جامه اى كه بر سرافكنده، تا مقابل بينى بلكه چانه، براى رو گرفتن از نامحرم اشكالى ندارد ولى احتياط آن است كه با دست يا چيزى ديگر آن را دور نگه دارد كه به صورت نچسبد .
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-21.jpgپوشاندن صورت

[ملکوت* گامی تارهایی *]

تقسيمى ديگر براى محرّمات احرام


محرّمات كفاره داررديفكار حرامكفّاره1استعمال بوى خوش (عطريات)يك گوسفند ( به احتياط واجب )2پوشيدن لباس دوخته ( براى مردان )يك گوسفند3تراشيدن سريك گوسفند4پوشاندن سر ( براى مردان) يك گوسفند (بنابر احتياط واجب)5زير سايه رفتن (براى مردان )يك گوسفند (1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/1_e.php#1)6گرفتن تمام ناخنهاى دست هايك گوسفند7گرفتن تمام ناخنهاى پاهايك گوسفند8گرفتن كمتر از ده ناخنبراى هر كدام يك مدّ طعام9كندن درخت بزرگ حرميك گاو ( به احتياط واجب )10كندن درخت كوچك حرميك گوسفند (به احتياط واجب)11كندن قسمتى از يك درخت حرمقيمت آن12قسم راست خوردن سه مرتبه و بيشتريك گوسفند13قسم دروغ ، يك مرتبه
قسم دروغ ، دو مرتبه
قسم دروغ ، سه مرتبه
يك گوسفند
يك گاو
يك شتر
14كندن دندانيك گوسفند (به احتياط واجب)(2) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/1_e.php#2)15زدودن موى زير هر دو بغليك گوسفند16زدودن موى زير يك بغليك گوسفند (بنابر احتياط واجب )17زدودن موى سريك گوسفند (بنابر احتياط واجب )18جماع (آميزش) و استمناءيك شتر ( با تفصيلى كه در كتب فقهى آمده است )

دو مسأله

1- اگر از روى فراموشى ، برخى از محرمات احرام را انجام دهد ، كفاره بر او واجب نيست مگر صيد كه در هر صورت كفاره داد . و صيد هر حيوانى كفاره خاصى دارد كه احكام و مسائل آن مفصّل است و چندان مورد نياز زائران نيست بدين جهت از آوردن آنها خوددارى شد.
2 ـ كفّارات محرمات احرام، بايد به فقراء و مساكين داده شود. و كفّاره دهنده نبايد از گوشت حيوانى كه به عنوان كفّاره ذبح كرده بخورد.

رديفمحرّمات بدون كفّاره1سرمه كشيدن اگر بوى خوش ندارد2نگاه كردن در آينه با قصد زينت3پوشيدن آنچه روى پا را مى گيرد4فسوق5جدال، قسم راست كمتر از سه مرتبه6انگشتر به دست كردن براى زينت7حنا بستن8پوشيدن زيور9روغن ماليدن به بدن، اگر بوى خوش نداشته باشد10پوشاندن صورت براى بانوان11بيرون آوردن خون از بدن12كشتن حشرات ساکن در بدن (مانند کک)13قطع گياه حرم

(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/1_e.php#1_1) و فرقى بين اختيار و اضطرار نيست .
(2) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/1_e.php#1_2) اگر كندن يا كشيدن دندان سبب بيرون آمدن خون نباشد حرام نيست .

[ملکوت* گامی تارهایی *]

طـواف كعبه

(دومين عملِ عمره تمتّع)
كسى كه براى انجام عمره تمتّع محرم شده و وارد مكّه مى شود، بايد به نيّت طواف، هفت مرتبه به دور خانه كعبه كه در مسجدالحرام است بگردد.
احكام طواف

1 ـ طواف را بايد از مقابل گوشه اى از كعبه كه حَجرُالاَْسْوَد(1) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/2.php#1)در آن است آغاز كند و در همان جا به پايان ببرد.(2) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/2.php#2)
2 ـ خانه كعبه، در حال طواف بايد در طرف چپ طواف كننده باشد، بنابراين اگر در حال حركت رو به كعبه باشد، يا عقب عقب برود صحيح نيست.
3 ـ انسان بايد همانطورى كه همه مسلمانان طواف مى كنند ـ بدون دقّتهاى اهل وسوسه ـ طواف را از مقابل حجرالاسود شروع كند و ادامه دهد و ايستادن مقابل حجرالاسود در هر دور لازم نيست.
4 ـ طواف كننده بايد به دور «حِجْرِ اسماعيل» (3) (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/2.php#3) هم بگردد، يعنى در هنگام طواف، داخل «حِجر» نرود.
http://www.leader.ir/langs/learning/haj/image/template/01/0-23.jpgمقام ابراهيم ، حجر اسماعيل ، محدوده استحبابي طواف
5 براى مطاف حدى وجود ندارد و تا هر جاى مسجد الحرام كه طواف در آن طواف كعبه صدق كند ، طواف مجزى است ، بلى مستحب است كه اگر اضطرار و ازدحام نباشد فى ما بين كعبه و مقام ابراهيم انجام دهد .
6 ـ اگر انسان بر اثر بيمارى يا پيرى يا زيادى جمعيّت نتواند در اين محدوده طواف كند، طواف در خارج اين حدّ اشكال ندارد.
7 ـ طواف كننده بايد با طهارت طواف كند يعنى با وضو باشد و غسلى برعهده او نباشد و نيز بدن و لباس وى پاك باشد، همانگونه كه نماز مى خواند.
(1) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/2.php#1_1)سنگى است بيضى شكل و سياه رنگ، كه در گوشه شرقى ديوار كعبه، با ارتفاع 5/1 متر از سطح مسجد نصب شده است.
(2) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/2.php#1_2)هم اكنون از مقابل حجرالاسود تا آخر صحن مسجدالحرام خط سياهى كشيده شده است كه افراد مى توانند هنگام رسيدن به همان خط، طواف را آغاز و به همانجا ختم كنند.
(3) - (http://www.leader.ir/langs/learning/haj/01/2.php#2_1)حجر اسماعيل: فضايى است بين كعبه و ديوارى نيم دايره به عرض حدود 10 متر كه از زاويه شمالى تا زاويه غربى كعبه امتداد دارد. هرگاه باران بر بام كعبه ببارد، از ناودان رحمت در اين فضا مى ريزد، اينجا مدفن حضرت اسماعيل (عليه السلام) و مادرش هاجر و پيامبران بسيارى مى باشد.