|*|۩|*|احکام صدقه|*|۩|*|

[سابحات]

http://up.vatandownload.com/images/0wuq4wpw8ha494itmuox.png



احکام صدقه



http://dle.shiaha.com/images/pbqzaxnrickg4zbwwb.jpg

*فضیلت صدقه

صدقه دادن از جمله کارهای بسیار مستحب است که سفارش‌های ویژه درباره آن شده است.

برای نمونه دادن صدقه کلید روزی و بهانه نازل شدن نعمت شمرده شده است

همچنین پرداخت صدقه برای گشایش در پرداخت قرض، مداوا و شفای بیماران، برکت اموال، طول عمر و بخشش گناهان توصیه شده است.

همچنین برای دفع مرگ‌های بد و ناپسند و دفع نحوست برخی روزها به صدقه دادن سفارش شده است.

همچنین بنا بر برخی از روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام صدقه دادن و حل مشکلات مادی مؤمنین از حج مستحبی بالاتر و بهتر است.

در حدیثی از امام باقر علیه‌السلام آمده است که رسیدگی به امور مالی یک خانواده فقیر از هفتاد حج مستحبی بهتر است.

(نک: کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۱۹۵).

http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

* انواع صدقه

صدقه در اصطلاح شرعی به دو نوع کلی شناخته می‌شود:

صدقات واجب و صدقه مستحبی.

صدقات واجب : شامل خمس، زکات، زکات فطره و تمام مواردی است که باید مالی را از طرف صاحبش صدقه داد.

مثلاً اگر انسان مالی را پیدا کند یا اموال کسی به ناحق تصاحب شده باشد و صاحبان آن اموال مشخص نباشند؛ با رعایت شرایط دیگر و اجازه مجتهد جامع‌الشرایط، از طرف صاحب آن اموال صدقه داده می‌شود. این نوع از صدقات در این نوشتار بررسی نمی‌شود.

صدقات مستحبی :

همان صدقه معروف بین مردم است که کسی با اختیار خودش و بدون آنکه امر شرعی به او تعلق گرفته باشد، مقداری از اموال خود را به دیگران می‌بخشد. این قسم از صدقه در این مطلب بررسی خواهد شد.

http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*تعریف صدقه

صدقه آن است که انسان مقداری از اموال خود را به نیّت تقرب به خدا و رضایت الهی به کسی (فقیری) ببخشد.

صدقه از جمله عقود است؛ یعنی به دو طرف نیاز دارد تا کامل باشد. یکی از طرفین شخص صدقه دهنده است که با اختیار خود و برای رضای الهی مقداری از اموال خود را به کسی می‌بخشد؛ طرف دوم هم گیرنده صدقه است که مال را از صدقه دهنده قبول می‌کند؛ پس اگر شخص دوم (فقیر) صدقه را قبول نکند، صدقه انجام نپذیرفته است.

از سوی دیگر صدقه دادن از عقدهای لازم است یعنی نمی‌شود آن را بهم زد و پول یا مال را پس گرفت. بنابراین اگر پولی یا جنسی را به عنوان صدقه به فقیر دادیم و خود آن فقیر یا وکیل او این مال را از ما گرفت، دیگر نمی‌توانیم آن مال را پس گیریم.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*صدقه از اموال حلال

صدقه را باید از مال حلال پرداخت کرد. پس صدقه دادن از اموال دیگران یا اموالی که از طریق غیر شرعی بدست آمده غیر از آنکه قبول نیست، خود گناهی دیگر است.

لازم نیست صدقه حتماً پول باشد بلکه می‌توان اجناس خوراکی یا پوشاک و … را به عنوان صدقه پرداخت کرد.

همچنین بسیار بجاست که صدقه را از بهترین اموال و دوست داشتنی‌ترین آن‌ها انتخاب کنیم نه از چیزهایی که بدرد خودمان نمی‌خورد.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*صندوق صدقات در منزل

برخی از مؤمنین همه روزه یا گاهی یک‌بار مقداری پول را به نیت صدقه جدا کرده و در جایی از منزل خود قرار می‌دهند تا بعد از جمع شدن به فقیر بدهند.

باید دقت کرد که چون این پول‌ها به دست فقیر یا وکیل او نرسیده عنوان صدقه را ندارد هرچند صاحب آن‌ها به نیّت صدقه کنار گذاشته باشد.

بنابراین عوض کردن آن‌ها با پول دیگر (مثلاً پولی با مبلغ درشت‌تر) و یا حتی خرج کردن آن‌ها شرعا اشکال ندارد.

در این مورد باید توجه داشت که اگر کسی نذر کرده در روز خاصی (مثلاً پنجشنبه اول ماه یا روز اول صفر) صدقه بدهد، کنار گذاشتن مبلغ مورد نظر در آن روز کافی نیست، بلکه باید در آن روز صدقه را به دست فقیر یا وکیل او برساند.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*محل مصرف صدقه

محل مصرف صدقه فقط انسان‌ها هستند یعنی باید آن را به اشخاص داد تا صرف امور زندگی خود بکنند.

(البته از لحاظ شرعی لازم نیست گیرنده صدقه لزوماً فقیر باشد، اما نزد عرف فقط به فقرا پرداخت می‌شود).

این بدین معنی است که نمی‌توان صدقه را برای ساخت و ساز مسجد و بیمارستان و مانند آن خرج کرد.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*فرق صدقه و هدیه

اگر در پرداخت مال «قصد قربت» نکند، صدقه نیست بلکه «هدیه» است.

بنابراین صدقه و هدیه فقط در این مسئله باهم فرق دارند که در صدقه حتماً باید قصد رضایت الهی و تقرّب به او را داشته باشیم؛ اما در هدیه دادن لازم نیست قصد قربت بکنیم؛

پس اگر کسی نذر کند که مبلغی به فقرا صدقه دهد باید هنگام انجام نذر خود، قصد قربت داشته باشد و اگر با این قصد پرداخت نکند صدقه قبول نیست و در نتیجه به نذر عمل نشده است.

فرق دیگر صدقه و هدیه آن است که هدیه را در برخی از موارد می‌توان باز پس گرفت؛ اما چنانکه گذشت نمی‌توان صدقه را بعد از تحویل دادن به فقیر یا وکیل او پس گرفت.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*صدقه به سادات بزرگوار

در بین مؤمنین مشهور است که صدقه دادن به سادات حرام است و سادات نباید صدقه بگیرند.

این مطلب در مورد صدقات واجب (زکات، زکات فطره و …) صحیح است؛ یعنی غیر سیّد نمی‌تواند زکات مال یا فطره و دیگر صدقات واجب خود را به سادات بدهد. اما غیر سید می‌تواند صدقه مستحبی خود را به سادات عزیز بدهد.

اما سادات می‌توانند تمام صدقات واجب و مستحبی خود را به سادات و یا غیر سادات بپردازند.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*به چه کسانی می‌توان صدقه داد؟

لازم نیست فقیری که صدقه را به او می‌دهند حتماً شیعه باشد بلکه می‌توان به فقرای اهل سنت هم صدقه داد. حتی می‌توان به غیر مسلمانانی که در حال جنگ و دشمنی با مسلمانان نیستند صدقه داد.

از سوی دیگر بهتر است صدقه را به اطرافیان فقیر و نیازمند پرداخت کرد و اگر در میان ایشان فقیری نبود به دیگران پرداخت نمود.

یعنی اولویت صدقه دادن با خویشان است؛ البته اگر با وجود خویشان فقیر، به دیگران صدقه دهد اشکال ندارد.



http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*شیوه پرداخت صدقه

چنانکه گفته شد صدقه را باید به دست فقیر یا کسی که از فقیر وکالت دارد تا صدقه را تحویل بگیرد، برسانیم و بدون رساندن به دست آنان صدقه صدق نمی‌کند.

البته اگر صدقه را به حساب بانکی یک فقیر هم بریزند در حکم دادن به دست اوست.

برخی از نهادهای اجتماعی و مراکز خیریه مانند مراکز نگهداری سالمندان فقیر یا کودکان سرطانی هم از طریق اینترنت و با کارت‌های بانکی صدقات و کمک‌های مردم را جمع آوری می‌کنند که پرداخت صدقه به آنان هم بی اشکال است.

خوب است که صدقات مستحبی را مخفیانه پرداخت کرد؛ چنانکه خوب است صدقات واجب را غیر مخفیانه پرداخت کرد.

البته این به معنی جواز ریاکاری در پرداخت صدقات واجب نیست بلکه برای تشویق دیگران است، چرا که ریا در پرداخت زکات و خمس ممکن است باعث بطلان آن‌ها گردد.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*وقت صدقه دادن

در صدقه دادن، وقت خاصی معتبر نیست؛ اما در برخی از اوقات و روزهای خاص فضیلت بیشتری دارد.

برای مثال صدقه دادن در ابتدای روز سفارش شده است. همچنین صدقه در روز جمعه، عید غدیر، شب قدر و روز عرفه فضیلت بیشتری دارد.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*صدقه از طرف اموات

می‌توان صدقه را به این نیّت پرداخت کرد که ثواب آن برای شخصی باشد که از دنیا رفته است.

مخصوصاً اگر عاق والدین در حق پدر و مادر خود بعد از مرگ آنان بسیار نیکی کند، ممکن است موجبات رضایت آنان را فراهم آورد و از این گناه خانمان سوز نجات پیدا کند.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*منّت در صدقه

منّت گذاشتن در پرداخت صدقه اصلاً خوب نیست و اگر باعث آزار شخص گیرنده هم شود حرام است. در هر صورت منت گذاشتن، ثواب صدقه را از بین می‌برد و موجبات غضب الهی را فراهم می‌آورد.

در برخی احادیث قدسی آمده است که خداوند متعال بهشت را بر اشخاص منت گذار حرام کرده است.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*تکدی کردن و گدایی بدون نیازمندی

گدایی کردن و درخواست از مردم بدون نیاز واقعی از لحاظ شرعی کراهت شدید دارد و برخی از علما فتوا به حرمت آن داده‌اند.

در روایتی آمده است که هر کس از مردم سؤال کند و حال آنکه روزى سه روز را داشته باشد خداوند را روز قیامت ملاقات مى‌کند در حالى که صورتش گوشت ندارد.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*صدقات نا به‌جا

برخی از صدقات هم از نظر شرعی پسندیده نیستند و احکام کراهت و حتی حرمت بر آن‌ها بار می‌شود.

برای نمونه می‌توان به صدقه دادن همه اموال و صدقه با منّت اشاره کرد.

همچنین در روایات اهل‌بیت آمده است که یکی از بهترین انواع صدقه رسیدگی و توسعه در رفاه (عادی و نه رفاه مفرط) و آسایش خانواده خود شخص است.

پس اگر دادن صدقه باعث رنج و زحمت خانواده خود انسان باشد مورد پسند نیست.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif

[سابحات]

*رسیدگی به حیوانات

اسلام عزیز رسیدگی به نیازهای حیوانات را هم فراموش نکرده و برای رفع تشنگی و احتیاجات خاص آن‌ها هم ثواب‌های بسیار مقرر فرموده است، هر چند شاید نتوان نام این کار را صدقه گذاشت.


http://up.vatandownload.com/images/1so6whchjwgx3bxk.gif



حجت‌الاسلام مرتضی کیوانی