|*|*|* حسن ظن و خوش گمانی *|*|*|

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/89387455728599822661.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/89387455728599822661.gif)


(https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/54447707252346286459.gif)

حسن ظن ‏

همه ما انسان‌ها، داراي زندگي اجتماعي هستيم و با مردم تعامل و ارتباط داريم. درحقيقت، نيازمندي ماست كه ما را به رفت‌وآمد با مردم و همزيستي با جامعه وامي‌دارد. براي توفيق در اين امر، بايد برخي ويژگي‌ هاي اخلاقي مؤثر، مانند«حُسن ظنّ» و خوش‌گماني به افراد جامعه، در ما باشد.

در آموزه‌هاي ديني و سخنان بزرگان، اصل بر خوش‌گماني به مردم است، و جز در مواردي بسيار محدود، بايد براساس خوش‌گماني به مردم، با آنها رفتار كنيم. چراكه سوءظنّ سبب بي‌اعتمادي به افراد اجتماع مي‌ شود، و درنتيجه به تعامل سودبخش ما با انسان‌ها آسيب مي‌ رساند و حيات اجتماعي‌ مان را تهديد مي‌ كند.

ملامهدي نراقي مي‌نويسد: ‏
«شخص هرگز نبايد نسبت به اهل اسلام سوءظنّ داشته باشد، بلكه بايد گفتارها و كردارهاي آنها را تا آنجاكه ممكن است حمل بر صحّت كرد؛ و هرگز و تحت هيچ شرايطي نبايد به بدي حمل نمود، بلكه هر عملي كه از آنها مشاهده مي‌كند و هر سخني كه از آنها مي‌ شنود، بايد به بهترين وجه ممكن حمل نمايد، و در اين راه، وهم و خيال خودش را تكذيب نموده و تخطئه نمايد، و خويشتن را براي اين منش وادار نمايد تا به تدريج حُسن ظنّ در قلب او به صورت عادت درآيد.

آري، حمل نمودن كار ديگران بر صحّت، اگر باعث و سبب ضرر مالي، يا فساد ديني، يا از ميان رفتن عِرض و آبروي كسي شود، به صورت مطلق اعمال نمي شود؛ چه، در اين‌ صورت بايد حزم و احتياط نمود، تا امور دين و دنيايش را در راهي كه نامعلوم است از كف ندهد، همچنين اگر در جامعه‌اي دروغ و بي‌اعتمادي غلبه كرد، به گونه‌اي كه بيشتر افراد نتوان اعتماد نمود، پس در اينجا بايد نگاهي محتاطانه به افراد نگريست، و از حُسن ظنّ‌هاي ساده‌لوحانه پرهيز نمود».(1) ‏



https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)





سوءظنّ نشانه ضعف نفس و آلودگي درون ‏آدمی ست

حُسن ظنّ به ديگران، از پاكي درون و صفاي نفس شخص خبر مي‌دهد و سوءظنّ بيجا از ضعف نفس انسان و تيرگي قلب او حكايت مي‌كند.

به تعبير ملااحمد نراقي: ‏
«سوءظن و گمان بد و ناروا از نتيجه‌هاي جُبن و ضعف نفس محسوب مي‌شود؛ چه، هر ترسوي ضعيف‌النفس، هر فكر فسادانگيزي را كه از خاطرش خطور مي‌كند، پذيرفته و به دنبالش مي‌رود.

مضافاً بر اينكه گمان بد بردن از نشانه خبث نفس مي‌باشد، همچنان‌كه حُسن ظنّ از نشانه‌هاي سلامت نفس و طهارت قلب محسوب مي‌شود. بنابراين، هركس كه نسبت به مردمان سوءظنّ داشته باشد و عيب‌ها و لغزش‌هاي آنان را جست‌وجو كند، داراي قلبي بيمار و چركين است. ‏

باري سوءظنّ علامت خبث باطن و از ابزارهاي اغواي شيطان است؛ چه، اسرار قلب‌ها را كسي جز خداوند نمي‌داند، و كسي اين اجازه را نداد كه درخصوص ديگري، عقيده و نظري بد و ناروا داشته باشد، مگر زماني‌كه ناروايي و بدي شخص مقابل چنان براي او آشكار شود كه اساساً قابل تأويل و توجيه و حمل بر صحّت نباشد.

اما چيزي را كه خود نديده و خود نشنيده و تنها از راه نامعلومي بر قلب او القاء شده است، پس آن گماني است كه شيطان آن را بر قلب وي انداخته، و او به هرشكلي كه هسته بايد آن را دفع نموده و تكذيب كند».(2) ‏




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)



پيامدهاي سوءظنّ ‏

«سوءظنّ به ديگران مي‌ تواند پيامدهاي زيادي به همراه داشته باشد، ازجمله آنكه هركس كه با ظنّ و گماني بد نسبت به ديگري حكم كند، همين مسئله موجب مي‌شود تا شيطان وادارش كند غيبت آن شخص را نموده، يا در تكريم و تجليل و حرمت گذاري‌ اش بي‌ اعتنايي نموده و سستي نشان دهد، و در اداي حقش كوتاهي نمايد و يا به ديده حقارت در او نگاه كند، و بدون هيچ ملاك و معياري، خودش را از او بهتر بداند، كه همه اينها ازجمله هلاك‌ كننده‌ ها مي‌باشد».(3) ‏




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)




حُسن ظنّ به خداوند ‏

سزاوار است كه هيچ اهل ايماني، از لطف و كرامت خداوند مأيوس و نوميد نگردد و چنين گمان نبرد كه خداوند متعال نسبت به او ترحم روا نخواهد داشت. نيز گمان نكند كه بلاها و مصائبي كه در دنيا برايش مي‌رسد شرّ بوده، نشانه عقوبت خداست. بلكه سزاوار چنين است كه خداوند متعال را از پدر و مادر خودش مهربان‌تر دانسته و معتقد باشد كه خداوند او را آفريد تا از جود و فيض الهي خود بهره‌مندش نمايد.

از اين‌روي در آخرت حتماً نسبت به او ترحّم روا خواهد داشت، و از عذاب، رهايش خواهد نمود، و اينكه همه مصائب و بلاهايي كه در دنيا بر او وارد مي‌شود، به نفع و صلاحش بوده، و درحقيقت، ذخيره‌اي براي آخرتش مي‌باشد. پس بنده در هرحال بايد به خداوند خويش حُسن ظنّ داشته باشد، و از سوءظنّ نسبت به او در هرحالي پرهيز نمايد.(4) ‏




(https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)



حُسن ظنّ ‏

ملك‌الموت بر اهل دلي رسيد. اهل دل از او پرسيد: تو كيستي؟

ملك‌الموت پاسخ داد: من از بين برنده لذّاتم و جداكننده جفت‌ها.

عارف، وي را گفت: اي جوانمرد! چرا از خود، همه خصلت‌هاي بد نشان مي‌دهي و از آن خصلت‌هاي نيك هيچ نگويي؟

ملك‌الموت پرسيد: آن چيست؟

اهل‌دل پاسخش داد: تو رساننده دوست به دوستي.(5) ‏




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)



گمان نيك ‏

صاحب‌دلي را به خواب ديدند. او را گفتند: خداي عزوجل با تو چه كرد؟

مرد صاحب‌دل گفت: در موقف سؤال بداشت مرا و گفت: يا شيخ! ديدي چه كردي؟

عظيم بهراسيدم، آنگه گفتم: بار خدايا! از تو نه اين خبر دادند!

خداي‌تعالي گفت: چگونه؟

گفتم: رسول‌خدا از جبرئيل و جبرئيل از تو اين خبر دادند كه تو فرمودي:«من با بنده آن كنم كه از من چشم دارد و به من گمان بَرَد»

خداي‌تعالي مرا گفت: جبرئيل راست گفت، محمد(ص) راست گفت، رو كه تو را آمرزيدم و بر تو رحمت كردم».(6) ‏





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)


باید به جنگ بدبینی زمانی برویم که هنوز فکر است و گمان،
چون اگر به عمل آید و ریشه دواند سخت می‌شود با آن مبارزه کرد
چون روان شناسان اعتقاد دارند
که هر فکر و اندیشه‌ای تمایل دارد که به عمل تبدیل شود
(هر چه از راه ذهن وارد شود از راه عضله خارج می‌شود



https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)



بدگماني (سوءظنّ) ‏

پيش يكي از مشايخ گله كردم كه فلان به فساد(7) من گواهي داده است،

گفتا: به صلاحش(8) خجل كن. ‏

تو نيكو روش باش تا بدسگال(9)
به نقض تو گفتن نيابد مجال ‏

چو آهنگ بَربَط بود مستقيم
كي ازدست مطرب خورد گوشمال
(10)؟(11) ‏



https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)



پی نوشت ها :
‏1. جامع‌السادات، ج1، ص282 و283. ‏
‏2. همان، صص375 و376. ‏
‏3. معراج‌السعاده، ص256. ‏
‏4. جامع‌السعادات، ج1، ص376. ‏
‏5. نك: كشف‌الدسرار، ج1، ص300. ‏
‏6. ناصر عابديني، در كوچه باغ‌هاي حكايات(حكاياتي برگرفته از متون كهن)، ص87. ‏
‏7. فساد: تباهي. ‏
‏8. صلاحش: نيكويي‌اش. ‏
‏9. بدسگال: بدانديش. ‏
‏10. وقتي كه صداي بربط(نوعي ساز) صحيح و درست باشد كي نوازنده آن را گوشمال مي‌دهد. (كنايه از پيچانيدن گوش‌ساز جهت تنظيم آن). ‏
‏11. مصلح‌الدين سعدي شيرازي، گلستان سعدي، ص84. (باب دوم، در اخلاق درويشان). ‏
منبع:نشريه گلبرگ- ش117 ‏.




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22874988061921304617.gif)

[معمار]

اثرات حسن ظن به خدا

نکته پنجم:

2- در حديثى از امام على بن موسى الرضا عليه السلام مى ‏خوانيم كه فرمود: «وَ احْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَانَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ يَقُولُ: انَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِى الْمُؤمِنِ بى‏ انْ خَيْراً فَخَيْراً وَ انْ شَرّاً فَشَرّاً؛ نسبت به خداوند حسن ظن داشته باش، چرا كه خداوند متعال مى ‏فرمايد: من در نزد گمان بنده مؤمن خويشم (و با آن همراهم) اگر گمان خير داشته باشد به نيكى با او عمل مى ‏كنم و اگر گمان بدى داشته باشد به بدى». اصول كافى، جلد 2، صفحه 72،

نکته ششم:

شبيه همين معنى به صورت جامع ‏ترى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است كه فرمود: «وَالَّذِى‏ لا الهَ الَّا هُوَ لايَحْسُنُ ظَنُّ عَبْدٍ مُؤمِنٍ بِاللَّهِ الَّا كانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنَّ عَبْدِهِ الْمُؤمِنِ لِانَّ اللَّهَ كَرِيْمٌ بِيَدِهِ الْخَيْراتُ يَسْتَحْيِى‏ انْ يَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤمِنُ قَدْ احْسَنَ بِهِ الظَّنِّ ثُمَّ يُخْلِفُ ظَنَّهُ وَ رَجائَهُ فَاحْسِنُوا بِاللَّهِ الظَّنَّ وَ ارْغَبُوا الَيْهِ؛ قسم به خدايى كه معبودى جز او نيست هرگاه بنده مؤمنى حسن ظن به خدا داشته باشد خدا نزد گمان بنده مؤمن خويش است زيرا خداوند كريم است وتمام نيكى‏ها به دست او است، حيا مى ‏كند از اين كه بنده مؤمنش حسن ظن به او داشته باشد، سپس او گمان و اميد او را ناكام كند، بنابراين حسن ظن به خدا داشته باشيد و به سوى او رغبت كنيد--- . بحارالانوار، جلد 67، صفحه 365، حديث 14.

نکته هفتم:

در حديثى از امام صادق عليه السلام در تفسير حسن ظن باللّه مى‏ خوانيم: «حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ انْ لاتَرْجُوَا الَّا اللَّهَ وَ لاتَخافَ الّا ذَنْبَهُ؛ حسن ظن به خداوند اين است كه تنها به خدا اميد داشته باشى و جز از گناهت نترسى» . اصول كافى، جلد 2، صفحه 72، حديث 4.

[نیایش*خادمه یوسف فاطمه(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/95545345476808487074.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/95545345476808487074.gif)