*,,•,,* آثار منفی سوءظن و بدگمانی در خانواده *,,•,,*

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/54447707252346286459.gif

(https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/54447707252346286459.gif)هو اللطیف


آثار منفی سوء ظن و بدگمانی در خانواده

از جمله آفت های ویرانگر باغ سرسبز زندگی، سوءظن و بدگمانی افراد خانواده نسبت به یکدیگر است. شرط داشتن یک زندگی ایده آل و موفق، مصونیت در برابر گمان های بد است. سوءظن، همچون طوفان تکان دهنده ای، ستون های استوار یک زندگی را متزلزل می سازد.

این صفت رذیله که نوعی بیماری روحی تلقی می شود، گاه تا جایی پیش می رود که امنیت افراد خانواده را در افکار یکدیگر از بین می برد؛ به گونه ای که اگر با منطق صحیح و بینش درست حل نشود، افراد را تا عمق ضلالت و پستی پیش خواهد برد.

از نظر دین مبین اسلام نیز گمان های نادرست، گناه شمرده می شود. قرآن، به صراحت مؤمنان را از این رذیله اخلاقی برحذر می دارد:

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا اجْتَنِبوا کَثیرا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ. (حجرات: 12)
ای مؤمنان، از بسیاری از گمان ها بپرهیزید که پاره ای از آنها گناه است.

هر یک از رذایل اخلاقی، ساخته ذهن و افکار آدمی اند. سوءظن نیز ناشی از وسوسه فکری و مسلط شدن افکار شیطانی بر عقل انسان است. افراد ناصالح و دروغگو نیز در گستردن دامنه سوءظن ها بسیار مؤثرند. وقتی فردی در خانواده دچار سوءظن می شود، بی شک ایمان در قلبش زایل می گردد و شک و تردید در دلش نفوذ می کند.

چون مؤمن برادر ایمانی اش را متهم سازد؛ یعنی در حق او گمان بد برد، ایمان در قلب او ذوب می شود، همچنان که نمک در آب ذوب می گردد.
سوءظن، برگ های دفتر زندگی را زرد و خزان زده می سازد و سایه شوم خود را بر کانون گرم خانواده ها می اندازد. در ادامه این گفتار، به ابعاد، منشأ و سرچشمه سوءظن و بدبینی در خانواده می پردازیم.





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[ال یاسین]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

حدیث (1)
امام على عليه ‏السلام :
اَلمُريبُ اَبَدا عَليلٌ؛
آدم بدبين، هميشه بيمار است.
غررالحكم، ح 839

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)


حدیث (2) امام على عليه السلام :
مَن ظَنَّ بِكَ‌ خَیرَاً فَصَدِّق ظَنَّه؛
کسی که به تو گمان نیکی برد، گمانش را (عملاً) تصدیق کن.
نهج البلاغه نامه 31


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

حدیث (3) امام رضا عليه‏ السلام :
اَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللّه‏ِ فَاِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ يَقولُ:
اَنا عِنْدَ ظَنِّ عَبدىَ الْمُؤمِنِ بى، اِنْ خَيْرا فَخَيْرا وَ اِنْ شَرّا فَشَرّا؛
به خداوند خوش گمان باش، زيرا خداى عزوجل مى ‏فرمايد:
من نزد گمان بنده مؤمن خويش هستم، اگر به من خوش گمان باشد
به خوبى با او رفتار مى ‏كنم و اگر به من بدگمان باشد،
به بدى با اورفتار مى‏كنم.

كافى، ج 2، ص 72، ح 3


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)




ابعاد سوءظن و بدبینی در خانواده

زندگی، آشیانه ای است که تنها بر شاخه های درخت عشق، صداقت و خوش بینی استوار خواهد بود. خانواده زمانی سالم خواهد ماند که دستخوش طوفان سوءظن و بدبینی قرار نگیرد. اما این که چگونه یک خانواده مورد هجوم شبهه ها و تفکرات غلط قرار می گیرد، از سه ناحیه قابل بررسی است:

1. سوءظن و بدگمانی در روابط همسران؛

2. سوءظن والدین به فرزندان؛

3. سوءظن فرزندان به والدین.

هر یک از این سوءظن ها، می توانند به تنهایی در محیط خانواده منشأ بسیاری از مشکلات و نابسامانی ها باشند و وحدت و هم بستگی بین افراد خانواده را از میان خواهند برد.




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)




1. سوءظن در روابط همسران

خداوند متعال انسان را آفرید و به او قدرت اندیشیدن و درست تصمیم گرفتن را عطا فرمود تا در کوره راه های زندگی به مدد عقل و درایت خویش، صراط مستقیم را بپیماید. و از قرار گرفتن در دست پندارهای غلط به دور ماند.

برای دریافتن این که، در زندگی مشترک چگونه بین زن وشوهر، سوءظن و بدگمانی رایج می شود و عرصه زندگی را بر آنها تنگ می سازد، باید در اندک اختلافات و تضادهای سلیقه ای آنها جست و جو کرد و این ناشی از پرورش یافتن هر یک در محیط خانوادگی متفاوتی است.

بیشتر همسرانی که دچار مشکل روحی روانی سوءظن، به ویژه در آغاز زندگی مشترک می شوند، خود نیز در ابتدا خواهان چنین نوع نگرش و روش و زندگی نبوده اند.

اگر پای درد دل های آنها بنشینیم، خواهیم فهمید که بیشتر آنان در آغازین سال های زندگی مشترک، به علت عدم شناخت صحیح از یکدیگر، طعمه دام وسوسه انگیز سوءظن شده اند




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)




عوامل پیدایش سوءظن بین زن و شوهر

الف) گاهی علاقه و عشق شدید زن و شوهر به همدیگر، عاملی می شود برای سوءظن. مثلاً چون مرد، همسرش را خیلی دوست دارد و او را تنها متعلق به خود می داند، از این که با دیگری صحبت کند، عذاب می کشد و یا مانع فعالیت های اجتماعی او می شود. در واقع، به نوعی سرکوب کردن حس اعتماد و استقلال در شخصیت زن صورت می گیرد. اینجاست که اگر زن در نوع سلیقه، رفتار و گفتار در خانه و در اجتماع، مطابق خواسته شوهرش عمل نکند، بدگمانی و سوءظن میان آن دو را در پی خواهد داشت.

ب) گاه کسانی وقتی وارد زندگی مشترک می شوند، متوجه می گردند که طرف مقابل از لحاظ سلیقه و نگرش با ذهنیت ایده آل او متفاوت است و این، باعث ایجاد حس نفرت و بدبینی در افکار شخص مقابل می شود و با گذشت زمان به خیال پردازی و درون گرایی و سرانجام به گمان های ناروا و سوءظن می انجامد.

ج) نوع تربیت خانوادگی، در تعیین مسیر زندگی مشترک نقش بسزایی دارد. اگر محیط خانوادگی پیش از ازدواج، مثبت نگری، امنیت و حس اعتماد را در طول زندگی تقویت نکرده باشد و در الگوپذیری از پدر و مادر، فقط به نکات منفی زندگی توجه شده باشد، زندگی مشترک چنین زوج هایی به بدگمانی ختم می شود. آنها پیوسته نکات منفی یکدیگر را می بینند و برداشت های نادرست آنها از عملکرد یکدیگر و عدم ارتباط کلامی صحیح بین آنها، باعث بروز حس بدبینی می شود.

ج) گاهی دخالت ها و حسادت های بیجا از سوی اطرافیان و خبرها و تحلیل های دروغین آنها، در ایجاد حس بدبینی و سوءظن همسران کاملاً مؤثرند. در واقع، افرادی که در زندگی مشترک دیگران دخالت می کنند، مانند دوستان شیطان هستند که پذیرش آنها در زندگی مشترک، باعث بروز بسیاری از مشکلات می شود.

چنان که قرآن کریم فرموده است:

به درستی که شیاطین سخت به دوستان خود وسوسه می کنند تا با شما به جدال و منازعه برخیزند و اگر از آنها پیروی کنید، مانند آنان مشرک خواهید شد. (انعام: 121)




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)




2. سوءظن والدین به فرزندان

فرزندان گل های باغ زندگی هستند و زندگی بدون آنها، شور و نشاط و طراوت نخواهد داشت. حفظ این طراوت و نشاط در محیط خانواده به عهده والدین است. اگر در عصر فناوری امروز، مقایسه ای میان روابط والدین و فرزندان گذشته و امروز داشته باشیم، درمی یابیم که زندگی خانوادگی امروز، مشکلات فراوانی دارد که یکی از آنها، فاصله گرفتن والدین و فرزندان، با ورود وسایل ارتباط جمعی است.

پس از آن که زندگی مردم همگام با جامعه رو به سمت تکامل و مدرنیزه شدن نهاد و جای قصه های مادربزرگ و شاهنامه خوانی در محافل گرم خانوادگی را انواع سایت های اینترنتی و دنیای پرهیاهوی رایانه ها گرفت و دوستی های کاذبِ پشت خط های اینترنتی، تنوع کانال های ماهواره، افکار مسموم را جای گزین دنیای صادقانه و به دور از تکنولوژی و فضای سنتی خانواده های دیروز کرد، کم کم فاصله ها بیشتر و بیشتر شد و فرزندان حس اعتماد و امنیت خود را در مقابل والدین از دست دادند و انس آنها به ماهواره و رایانه، موجب تغییر شخصیت و بی توجهی آنها به خواسته های والدین و پایمال کردن بسیاری از ارزش ها و مقدسات شد. همین فاصله، حس سوءظن و بدبینی را در والدین به فرزندان و اعمال آنها تقویت کرد.

بنابراین، والدین، ناخواسته به رفتارهای فرزندان خود واکنش نشان می دهند و دچار فشارهای روحی و آفت بدگمانی می شوند. همین سوءظن میان والدین و فرزندان، موجب اختلالات رفتاری در خانواده می شود. امام علی علیه السلام می فرماید: «بدگمانی، کارها را تباه می کند و باعث روی آوردن به انواع بدی ها می شود».





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)





3. سوءظن و بدبینی فرزندان به والدین

والدین به عنوان باغبان های باغ زندگی، مسئولیت طراوت بخشیدن به فرزندان را بر عهده دارند. ازاین رو، هر گونه غفلت و بی توجهی، حادثه آفرین است. در محیط خانواده بنا به دلایلی بچه ها نیز دچار بیماری سوءظن و بدگمانی به والدین می شوند و این ناشی از مشغله فکری و کاری والدین و در نتیجه بی توجهی به بچه هاست.

اگر والدین به هر دلیلی به نیازها و خواسته های فرزندان آگاه نباشند، نمی توانند آرامش و امنیتی را که فرزند در محیط خانه به آن نیازمند است تأمین کنند و فرزند نیز برای جبران بی مهری و کم توجهی والدین، به سرگرمی های کاذب و پوشش های نامناسب و تغییر مد روی می آورد تا با نوع پوشش خود، جلب توجه کند و یا گرفتار دوستی با افراد ولگرد و پی آمدهای خطرناک آن می گردد.

اینجاست که اگر فرزندان در اثر بی توجهی والدین، دچار حس تنفر و بی رغبتی به والدین شوند، دیگر نصیحت ها و رفتار آنها را به سود خود نخواهند دید و دچار بدبینی می شوند. به همین علت، دنبال کسی یا چیزی می روند که جای گزین کم توجهی والدین باشد. البته، گاهی سوءظن والدین نسبت به یکدیگر هم، بر فرزندان اثر نامطلوب می گذارد و باعث می شود، آنها هم به والدین بدبین شوند. این گونه بچه ها گاه در جست و جوی سعادت دلخواه در بیرون از خانه، به دام افراد ولگرد و خیابانی می افتند.

افراد خیابانی نیز، با تقویت حس بدبینی و انزجار از والدین در این بچه ها، باعث فاصله گرفتن آنها و عدم اعتمادشان به والدین و روی آوردن به دام مهلک اعتیاد می شوند. چه نیکوست که والدین با در نظر گرفتن اوضاع کنونی جامعه، هر چه بیشتر در جلب رضایت و اعتماد فرزندان به خود و محیط خانواده بکوشند و وقت بیشتری را صرف پاسخگویی به نیازهای عاطفی فرزندان خود نمایند. طرح دوستی با فرزندان را فراموش نکنند و محیطی سرشار از اعتماد به یکدیگر ایجاد سازند.




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

حضرت علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند هر که خود را در معرض تهمت( و بدبینی) قرار دهد کسی را جز خود ملامت نکند .

برخی از بدگمانی‌ها ریشه در بیماری‌های شدید روانی دارند که نیاز است به مشاوره‌های روان شناسی و روان پزشکی رجوع شود. گاهی انسان متوجه این صفت زشت خود (بدبینی) شده و درصدد رفع آن است

به همین جهت بود که وقتی پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ با همسرش صفیه از محلی عبور می‌کردند مردی از کنار آنها گذشت، حضرت به او گفتند: این زن صفیه همسرم است. مرد گفت: نیازی نبود بگوئید من به شما بدگمان نیستم، حضرت فرمودند: شیطان در رگ و خون بنی‌آدم جا دارد، ترسیدم بر شما نفوذ کند و باعث هلاکت شما شود. اگر این امر در جامعه‌ای شیوع پیدا کند مردم به هم دلسوز شوند، در صد بدگمان خیلی پایین می‌آید.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)



تأثیر سوءظن و بدبینی در خانواده

زیان ها و آثار سوءظن در محیط خانواده، بسیار وسیع و جبران ناپذیر است. برخی از پی آمدهای ناگوار سوءظن و بدبینی در محیط خانه عبارتند از:

1. از بین بردن حس همکاری و نبود اتحاد و پیوستگی دل ها میان افراد خانواده.

2. سوءظن، عاملی است برای کنجکاوی بیش از حد دو طرف در کارهای یکدیگر که موجب ایجاد اضطراب های شدید روحی، تضعیف روحیه و تشنجات فکری و ناتوانی در عملکرد صحیح در برابر افکار اشتباه می شود.

3. سوءظن، موجب عدم درک صحیح افراد خانواده از یکدیگر و ایجاد حس انزجار و درماندگی می شود.

4. بدبینی ریشه بیشتر دشمنی ها و نزاع های خانوادگی، عدم امنیت فرزندان در محیط خانه و روی آوردن آنها به پناهگاه های نامطمئن و از هم پاشیدن کانون گرم خانواده هاست.

5. سوءظن، راهی است برای نفوذ و دخالت افراد فاسق و فرصت طلب که با اخبار دروغین، باغ سرسبز زندگی را به آتش می کشند و جز خاکستر اندوه چیزی باقی نمی گذارند.

قرآن کریم دستور می دهد:

«اگر شخص فاسق خبری آورد، درباره آن جست و جو کنید. نکند با نادانی به جمعیتی حمله کنید، سپس پشیمان شوید». (حجرات: 6)




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)



پیش گیری از سوءظن در محیط خانواده

خانواده، محیطی برای شکل گرفتن شخصیت اولیه انسان و رسیدن به اوج آرامش و امنیت است. حال، اگر بخواهیم خانواده قداست و محبوبیت خویش را در بین افراد آن از دست ندهد و موجبات روی آوردن هر یک از افراد آن به پناهگاه های بیگانه و ناآشنا در اثر سوءظن و بدبینی نشود، باید راهکارهای زیر را مدنظر داشته باشیم:

1. هرگز خود و افراد خانواده را با دیگران مقایسه نکنیم تا دچار بدبینی حاصل از قیاس نشویم. به اصلاح درون بپردازیم و به خاطر یک سری اختلاف سلیقه ها و دیدگاه ها، بی درنگ نتیجه گیری نکنیم. برای نظرها و نگرش های افراد خانواده ارزش قایل شویم و با تشکیل جلسات خانوادگی در صدد رفع مشکلات و اختلاف نظرها برآییم و در تصمیم های مهم زندگی شریک و همدل یکدیگر باشیم.

2. معاشرت خود و افراد خانواده را با افرادی که در حُسن نیت و صداقت آنها شک داریم، قطع کنیم و اجازه ندهیم دیگران نوع دیدگاه ما را به محیط مقدس خانواده خدشه دار کنند.

3. با افراد صالح وموفق در عرصه زندگی، معاشرت کنیم و از تجربیات آنها بهره ببریم و با مطالعه زندگی پیشوایان، در خشکاندن سرچشمه های بدبینی و سوءظن تلاش نماییم.

4. از قضاوت های بیجا درباره افراد خانواده پرهیز کنیم و اگر متوجه بروز رفتاری از یکی از آنها، برخلاف میل دیگر افراد خانواده شدیم، فورا بدبین نشویم، بلکه در صدد فهم حقیقت برآییم.

چنان که ائمه معصومین علیهم السلام توصیه فرموده اند:

«لَیْسَ مِنَ الْعَدلِ القَضاءُ عَلی الثِّقَةِ بِالظَّنِّ؛ قضاوتی که با تکیه به گمان باشد، عادلانه نیست».




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)



5. اجازه ندهیم دنیای مدرن امروز با ماهواره ها و وسایل ارتباط جمعی، پیوندهای سنتی ودر عین حال صمیمی خانواده ها را خدشه دار کنند. پس، لازم است این گونه وسایل در جای مناسب، با حفظ حریم مقدس خانواده استفاده شوند که خداوند ما را از بدگمانی نهی فرموده اند.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید: «بدگمانی را از خودتان دور کنید که خداوند عزوجل از آن نهی کرده است».

6. در برخورد با عملکرد افراد خانواده، فقط به جنبه های منفی اعمالشان فکر نکنیم، بلکه جنبه های مثبت آنها و زندگی خود را ببینیم. منفی بافی نکنیم تا دچار سوءظن نشویم.

به یاد داشته باشیم که با لجبازی با افراد خانواده، چراغ محبت و دوستی را خاموش نکنیم و بدانیم که سوءظن به دیگران، در ردیف پایمال کردن حق الناس است و گناه بزرگی محسوب می شود. چنان که خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم فرموده است:

هنگامی که سخنان دروغ منافقی را به زبان می آورید و حرفی می زنید که به درستی آن آگاهی ندارید و این کار را سهل و کوچک می پندارید، در حالی که نزد خدا گناهی بس بزرگ است. (نور: 15)

7. ارتباط کلامی خود با افراد خانواده را افزایش دهیم و موارد ابهامی را که در ذهن ما به عملکرد افراد خانواده به وجود آمده است، با گفت و گوی صحیح و خواستن توضیح از آنها برطرف کنیم.

8. در قضاوت دیگران، بیش از آن که به تحلیل های ذهنی خود تکیه کنیم، به واقعیت های عینی و خارجی توجه کنیم و همواره، به یافته های ذهنی خویش با سوءظن بنگریم، نه به رفتار دیگران!




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif (https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/60682435640328739057.gif)

[معمار]

roozdota3درمان سوء ظن roozdota3

يَأَيهُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اجْتَنِبُواْ كَثِيرًا مِّنَ الظَّنّ‏ِ إِنَّ بَعْضَ الظَّنّ‏ِ إِثْمٌ(حجرات آیه 12)
اى مؤمنان، از بسيارى از گمان [هاى بد] بپرهيزيد. بى شك برخى از بدگمانى [ها] گناه است

این آیه نکته جالبی رو بیان می کند

نکته اول:

منظور از" كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ" گمانهاى بد است كه نسبت به گمانهای خوب در ميان مردم بيشتر است لذا از آن تعبير به كثير شده و گرنه" حسن ظن و گمان خير" نه تنها ممنوع نيست بلكه مستحسن است

نکته دوم:

در اينجا اين سؤال مطرح مى ‏شود كه گمان بد و خوب غالبا اختيارى نيست، يعنى بر اثر يك سلسله مقدمات كه از اختيار انسان بيرون است در ذهن منعكس مى ‏شود، بنا بر اين چگونه مى‏ شود از آن نهى كرد؟! منظور از اين نهى، نهى از ترتيب آثار است، يعنى هر گاه گمان بدى نسبت به مسلمانى در ذهن شما پيدا شد، در عمل كوچكترين اعتنايى به آن نكنيد، طرز رفتار خود را دگرگون نسازيد، و مناسبات خود را با طرف تغيير ندهيد، بنا بر اين آنچه گناه است ترتيب اثر دادن به گمان بد مى ‏باشد

نکته سوم:

در حديثى از پيغمبر گرامى اسلام ص مى ‏خوانيم:
ثلاث فى المؤمن لا يستحسن، و له منهن مخرج، فمخرجه من سوء الظن ان لا يحققه:
" سه چيز است كه وجود آن در مؤمن پسنديده نيست، و راه فرار دارد، از جمله سوء ظن است كه راه فرارش اين است كه به آن جامه عمل نپوشاند" « محجة البيضاء" جلد 5 صفحه 269»

نکته چهارم:

انسان مى ‏تواند با تفكر روى مسائل مختلفى، گمان بد را در بسيارى از موارد از خود دور سازد، به اين ترتيب كه در راههاى حمل بر صحت بينديشد و احتمالات صحيحى را كه در مورد آن عمل وجود دارد در ذهن خود مجسم سازد و تدريجا بر گمان بد غلبه كند. بنا بر اين گمان بد چيزى نيست كه هميشه از اختيار آدمى بيرون باشد

نکته پنجم:

لذا در روايات دستور داده شده كه اعمال برادرت را بر نيكوترين وجه ممكن حمل كن، تا دليلى بر خلاف آن قائم شود، و هرگز نسبت به سخنى كه از برادر مسلمانت صادر شده گمان بد مبر، ما دام كه مى ‏توانى محمل نيكى براى آن بيابی(اصول كافى" جلد 2 باب التهمة و سوء الظن حديث 3)