اسلام برترین دین الهی و قرآن برترین حجت الهی

[زهرای مرضیه]

http://s19.rimg.info/72377fcefa2a9fde37f9cfb75802c4bf.gif (http://shabahang20.blogfa.com/) http://www.eteghadat.com/Files/Images/besm/02.gif (http://www.eteghadat.com/Files/Images/besm/02.gif) http://s19.rimg.info/72377fcefa2a9fde37f9cfb75802c4bf.gif (http://shabahang20.blogfa.com/)


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif




اسلام برترین دین الهی و قرآن برترین حجت الهی

چکیده:



از دیدگاه قرآن کریم اصل دین و حقیقت اسلام شناخت حق‏تعالی و دوری از هرگونه‏ شرک است که محور اصلی تبلیغ همه پیامبران الهی(ص)را تشکیل می‏دهد.این کتاب‏ مقدس برای شناخت مبدأ مطلق و حقیقت هستی و اهمیت وجودی انسان خرد او را با استدلات عقلی آشنا می‏سازد و به شناخت آیات الهی که در همه پدیده‏های هستی و از آن جمله آیاتی که در نقش او متجلّی است،ارشاد می‏کند تا از مقام خودآگاهی و خدا آگاهی باز نماند و برای این‏که در شناخت پروردگار خویش دچار اشتباه نشود،او را از هرگونه اعتبارات و تشبیهات در شناخت حق‏تعالی بر حذر می‏دارد تا مبدأ مطلق را در قالب اندیشه‏ اش محدود نسازد.






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

. (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif



قرآن کریم ارتباط آدمی را به حق‏تعالی از یک سو،و وابستگی او را به عالم مادّه‏ از سوی‏دیگر مورد توجّه قرار می‏دهد؛از این‏رو،گاه اعمال او را به مبدأ مطلق نسبت‏ می‏دهد،تا خود را در اعمالش مستقل نپندارد و گاه اعمالش را به خود نسبت می‏دهد تا انسان مسئولیت خود را در انجام تکالیف الهی بشناسد و از بازگشت به مبدأ مطلق باز نماند.
این کتاب الهی وجود مطلق را به مقتضای ضرورت عقلی واحد دانسته و همه‏ موجودات را شأنی از شؤون او و غیرمستقل در وجود معرفی می‏کند،تا آدمی باتوجه به‏ عنایت الهی و بهره‏مندی از صفات الهی به مقام خلیفة اللهی دست یابد.



https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif


. (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif



فلاسفه بزرگ اسلامی با همه اعتبار و ارزشی که برای عقل آدمی از جهت شناخت‏ حقایق قائلند،قلمرو شناخت عقل را محدود می‏دانند و در جهت دستیابی به عقاید ایمانی درست،هدایت قرآنی را از هدایت عقلی برتر می‏شمارند؛که در این خصوص به‏ سخنان ابن‏سینا و شیخ اشراق و صدرالمتألهین استناد شده است.
*** اسلام در لغت به معنی تسلیم شدن و پذیرفتن است‏1.در فرهنگ قرآنی،اسلام دین‏ توحیدی است.در قرآن مجید دربارهء ابراهیم خلیل(ع)آمده است:
«ما کان ابراهیم یهودیا و لا نصرانیا و لکن کان حنیفا مسلما و ما کان من المشرکین»
(آل عمران/67)و در آیه دیگری از زبان آن حضرت آمده است:
«انی وجّهت وجهی للّذی فطر السموات و الارض حنیفا مسلما و ما أنا من المشرکین.»
(انعام/79)



https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif


. (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif



از این آیات و برخی آیات دیگر،چنین فهمیده می‏شود که اصل دین الهی،شناخت‏ حق‏تعالی و اعتقاد به یکتایی حضرت حق و دوری از هرگونه شرک می‏باشد و این‏ شناخت است که محور اصلی تبلیغ همه انبیای الهی بوده است‏2.
در بعضی آیات،کلمه اسلام ظاهرا بر دین و آیینی اطلاق شده است که از جانب حق‏ تعالی و به وسیله حضرت ختمی مرتبت،محمّد بن عبد الله(ص)به جهانیان ابلاغ شده‏ است؛همانگونه که حق‏تعالی می‏فرماید:
«ان الدین عند الله الاسلام»
3(آل عمران/19)؛




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif



. (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif


«من‏ یتبع غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه و هو فی الآخرة من الخاسرین»
(آل عمران/85)و نیز پس از واقعه غدیر خم،خطاب به امّت اسلامی فرموده است:
«الیوم اکملت لکم دینکم و أتممت علیکم‏ نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا.»
(مائده/3)که پس از گذشت اندک زمانی از ظهور اسلام، کلمه«اسلام»،به صورت حقیقت شرعیه،بدون قرینه به همین معنی به کار می‏رفت.




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif



. (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)

[معمار]

دلائلی که اسلام دینی کامل است

الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي‏ وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ ديناً(مائده آیه 3
امروز، دين شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آيين (جاودان) شما پذيرفتم

آیه به این معناست كه پیامبر(ص) مراحل رسیدن به کمال و موانع آن را برای انسان ها تا روز قیامت معرفی کرده است
--------------------------------
الإسلام يعلوا و لا يعلى عليه‏-- اسلام برترى مى ‏گيرد و چيزى بر اسلام برترى نخواهد گرفت‏(نهج الفصاحة مجموعه كلمات قصار حضرت رسول ص، ص: 25)

-------------------------------------

وَ تَمَّتْ كلَمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَ عَدْلًا لَّا مُبَدِّلَ لِكلَمَاتِهِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيم(انعام 115)
و كلام پروردگار تو، با صدق و عدل، به حدّ تمام رسيد و کامل شد هيچ كس نمى ‏تواند كلمات او را دگرگون سازد و او شنونده داناست.

[معمار]

یکی از دلائل برتری دین اسلام,عقلی و مستدل بودن این دین است

جایگاه و اهمیت عقل در اسلام:

نکته اول:

اسلام برای اثبات اصول مسلّم دین، تأیید قطعی عقل را خواسته است و برای پیدا کردن شناخت راجع به پدیده های عالم دستور تأمل و تفکر در آنها را صادر کرده است.

نکته دوم:

خداوند تبارک و تعالی در آیات 17و18 (سوره زمر) به تجزیه و تحلیل شنیده ها دستور داده است. یک مسلمان باید شنیده ها را بسنجد، تجزیه و تحلیل کند، حق را از ناحق و درست را از نادرست تشخیص دهد و از بهترین آنها تبعیت کند.

نکته سوم:

در روایات، اجر و پاداش و قرب افراد نیز برحسب عقل آنها تعیین می گردد. پیامبر گرامی اسلام(ص) در حدیثی می فرماید: خداوند فردای قیامت مقام بندگان را به عدد عقل و خرد آنها بالا می برد و بر این اساس به قرب خداوند نایل می گردند: (انما یرفع العباد غداً فی الدرجات وینالون الزلفی من ربهم علی قدر عقولهم.)1

نکته چهارم:

قرآن کریم مکرراً به ارزش فوق العاده عقل و خرد اشاره می کند و یکی از علت های دورزخ شدن افراد ر ابی عقلی آنان معرفی می کند.

وَ قالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما كُنَّا في‏ أَصْحابِ السَّعيرِ(ملک آیه 10)و مى‏ گويند: «اگر ما گوش شنوا داشتيم يا تعقّل مى‏ كرديم، در ميان دوزخيان نبوديم!


نکته پنجم:

اسلام، دین عقل و فکر است. شهید مرتضی مطهری در این باره می گوید: (اسلام یک دین طرفدار عقل است و به نحو شدیدی روی این استعداد نیز تأکید کرده است. نه فقط با او مبارزه نکرده بلکه از او کمک و تأیید خواسته است.)2

نتیجه گیری:

اسلام می گوید که انسان باید براساس عقل و بینش، دین خود را انتخاب کند و نباید در انتخاب دین به تقلید کورکورانه روی آورد. چرا، بیهی است که اگر فردی از روی عقل و خرد اسلام را پذیرفت، پایبندی اش به احکام اسلام بیشتر خواهد بود

پی نوشت ها:
1- طبرسی، مجمع البیان، ج1، ص324.
2-پانزده گفتار، ص24.

[معمار]

در اسلام داریم که اگر كسى يك انگشت كسى را قطع كرد، ده شتر بايد جريمه بدهد اگر كسى دو انگشت كسى را قطع كرد بيست شتر و اگر كسى سه انگشت كسى را قطع كرد سى شتر زن و مرد هم فرق نمى‏ كند. اما اگر كسى چهار انگشت كسى را قطع كرد قاعده‏اش اين است كه بايد چهل شتر جريمه بدهد ولى اسلام مى‏ گويد بيست شتر،

این دستور اسلام طبق عقل من قابل توضيح نيست

توضیح:

در اسلام سه برنامه داريم گاهى دستور فوق عقل است، گاهى دستور طبق عقل است و گاهى دستور ضد عقل است.

ما در اسلام دستور ضد عقل نداريم يعنى چيزى ضد عقل در اسلام نيست اما لازم هم نيست كه تمام دستورات طبق عقل امروز ما باشد شايد دستوراتى باشد فوق عقل انسان

اينطور نيست كه دستورات اسلام طبق پيش داورى ‏هاى ما ارزیابی شود. بعضی از دستورات اسلام يك سرى مسائل تعبدی هستند.اگر چه ممکن است با پیشرفت علم به علت های احکام دسترسی پیدا شود

اسلام مى‏ گويد گاهى من چيزهايى مى‏ گويم تا ببينم نق نق، از كجا بلند مى‏ شود

پزشك مى‏ رود، دكتر مى‏ گويد اين قرص را نصف كن، در ليوان بينداز و حل كن ، مى‏ گويد: چشم، ولی وقتی یک حکم خدا را شنید می گوید چرا باید اینطور باشد چرا اون طوری نیست باید اینطوری باشد و......

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif



در این آیین مقدس،همه عقاید ایمانی و آموزشهای اخلاقی و رفتاری باید درمرحله نخست براساس تعلیمات قرآنی استوار باشد؛چون قرآن کتاب هدایت است و با بهترین و استوارترین روش راهنمای آدمی است‏4.
در احادیث روایت شده از پیامبر اکرم(ص)و ائمه معصومین،به تعلیمات قرآنی و پیروی از آن تاکید شده است‏5.
قرآن کریم دربارهء وجود حق‏تعالی و صفاتش،و نیز دربارهء حقایق جهان‏ نامحسوس،و همچنین دربارهء اهمیّت وجودی انسان،سخن گفته و عقل او را برای‏ آگاهی به این حقایق-در مقام ارشاد و تنبیه-مخاطب قرار داده و او را فراخوانده است‏ تا حقایق را آن گونه که هست،پیش‏از آنکه در قالبهای احساسات و تعصّبات نسنجیده و پندارگرایانه شکل گیرد،دریابد.



https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif



. (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif






این کتاب مقدس،علاوه بر توجّه دادن انسان به شناخت خود و رسیدن به‏ خودآگاهی،خرد او را با استدلالات عقلی آشنا می‏سازد و توجه او را به نظام طبیعت‏ برمی‏انگیزد،تا از آثار مشهود،مبدأ هستی را بشناسد و به آن ایمان آورد6.در قرآن‏ کریم از مبدأ هستی به‏عنوان وجود مطلق یاد می‏شود،مبدأئی که دارای قدرت،علم، اراده و دیگر صفات کمال،به نحو مطلق و بی‏نهایت است،که موجودات را به‏ قدرت خویش آفریده و به حکمت خویش نظام بخشیده است و عنایت و رحمت او در همه‏حال شامل همه آنها است‏7.




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif




. (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif





در میان آفریده‏های حق‏تعالی،قرآن برای انسان اهمّیتی خاص و مرتبه‏ای والا قائل‏ است؛چه،آدمی از جهتی دارای صفات مادی و از جهتی دارای صفاتی معنوی است که‏ تجلّی صفات الهی به شمار می‏آید و در حقیقت حلقه اتصال بین عالم مادی و عالم‏ لا هوت،یعنی واسطه بین عالم محدود و مبدأ مطلق است‏8.ازاین‏رو قرآن برای توجه‏ انسان به این مرتبه والای خویش،او را به آیات الهی که در نفس او متجلی است ارشاد می‏کند و بازگشت او را به مبدأ آفرینش مورد توجه قرار می‏دهد و از توجه به مادیات‏ صرف و امیال وابسته به آن او را نهی می‏کند تا از ارتباط خویش با مبدأ مطلق غافل نباشد و از مقام خودآگاهی و خدا آگاهی باز نماند9.و برای آنکه انسان در شناخت آفریدگارخویش دچار اشتباه نشود،او را از هرگونه اعتبارات و تشبیهات در شناخت حق‏تعالی بر حذر می‏دارد تا صفات مبدأ مطلق را در قالبهای محدود اندیشه‏اش محدود نسازد10.





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif




. (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif





در میان آفریده‏های حق‏تعالی،قرآن برای انسان اهمّیتی خاص و مرتبه‏ای والا قائل‏ است؛چه،آدمی از جهتی دارای صفات مادی و از جهتی دارای صفاتی معنوی است که‏ تجلّی صفات الهی به شمار می‏آید و در حقیقت حلقه اتصال بین عالم مادی و عالم‏ لا هوت،یعنی واسطه بین عالم محدود و مبدأ مطلق است‏8.ازاین‏رو قرآن برای توجه‏ انسان به این مرتبه والای خویش،او را به آیات الهی که در نفس او متجلی است ارشاد می‏کند و بازگشت او را به مبدأ آفرینش مورد توجه قرار می‏دهد و از توجه به مادیات‏ صرف و امیال وابسته به آن او را نهی می‏کند تا از ارتباط خویش با مبدأ مطلق غافل نباشد و از مقام خودآگاهی و خدا آگاهی باز نماند9.و برای آنکه انسان در شناخت آفریدگارخویش دچار اشتباه نشود،او را از هرگونه اعتبارات و تشبیهات در شناخت حق‏تعالی بر حذر می‏دارد تا صفات مبدأ مطلق را در قالبهای محدود اندیشه‏اش محدود نسازد10.




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif




. (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

در میان آفریده‏های حق‏تعالی،قرآن برای انسان اهمّیتی خاص و مرتبه‏ای والا قائل‏ است؛چه،آدمی از جهتی دارای صفات مادی و از جهتی دارای صفاتی معنوی است که‏ تجلّی صفات الهی به شمار می‏آید و در حقیقت حلقه اتصال بین عالم مادی و عالم‏ لا هوت،یعنی واسطه بین عالم محدود و مبدأ مطلق است‏8.ازاین‏رو قرآن برای توجه‏ انسان به این مرتبه والای خویش،او را به آیات الهی که در نفس او متجلی است ارشاد می‏کند و بازگشت او را به مبدأ آفرینش مورد توجه قرار می‏دهد و از توجه به مادیات‏ صرف و امیال وابسته به آن او را نهی می‏کند تا از ارتباط خویش با مبدأ مطلق غافل نباشد و از مقام خودآگاهی و خدا آگاهی باز نماند9.و برای آنکه انسان در شناخت آفریدگارخویش دچار اشتباه نشود،او را از هرگونه اعتبارات و تشبیهات در شناخت حق‏تعالی بر حذر می‏دارد تا صفات مبدأ مطلق را در قالبهای محدود اندیشه‏اش محدود نسازد10.
ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــــــــــــــــــــ� �ـــــــــــ
(8). «اذ قال ربّک للملائکة انّی جاعل فی الارض خلیفة»(بقره/28)
(9). «و لا تکونوا کالذّین نسوا اللّه فأنفسهم أنفسهم»(حشر/19)
(10). «فسبحان ربّ العرش عمّا یصفون»(انبیاء/21)؛
«فسبحان الّذی بیده ملکوت‏ کلّ شی‏ء»(یس/83)؛
«لیس کمثله شی‏ء»(شوری/9)





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif







در میان آفریده‏های حق‏تعالی،قرآن برای انسان اهمّیتی خاص و مرتبه‏ای والا قائل‏ است؛چه،آدمی از جهتی دارای صفات مادی و از جهتی دارای صفاتی معنوی است که‏ تجلّی صفات الهی به شمار می‏آید و در حقیقت حلقه اتصال بین عالم مادی و عالم‏ لا هوت،یعنی واسطه بین عالم محدود و مبدأ مطلق است‏8.ازاین‏رو قرآن برای توجه‏ انسان به این مرتبه والای خویش،او را به آیات الهی که در نفس او متجلی است ارشاد می‏کند و بازگشت او را به مبدأ آفرینش مورد توجه قرار می‏دهد و از توجه به مادیات‏ صرف و امیال وابسته به آن او را نهی می‏کند تا از ارتباط خویش با مبدأ مطلق غافل نباشد و از مقام خودآگاهی و خدا آگاهی باز نماند9.و برای آنکه انسان در شناخت آفریدگارخویش دچار اشتباه نشود،او را از هرگونه اعتبارات و تشبیهات در شناخت حق‏تعالی بر حذر می‏دارد تا صفات مبدأ مطلق را در قالبهای محدود اندیشه‏اش محدود نسازد10.
ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــــــــــــــــــــ
(8). «اذ قال ربّک للملائکة انّی جاعل فی الارض خلیفة»(بقره/28)
(9). «و لا تکونوا کالذّین نسوا اللّه فأنفسهم أنفسهم»(حشر/19)
(10). «فسبحان ربّ العرش عمّا یصفون»(انبیاء/21)؛





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
قرآن کریم ارتباط آدمی را به حق‏تعالی از یک سو و وابستگی او را به عالم ماده از سوی دیگر مورد توجه قرار می‏دهد،از این‏رو گاه اعمال او را به خود او نسبت می‏دهد تا مسئولیت خود را دریابد و از سیر به سوی کمال و بازگشت به مبدأ مطلق باز نماند و گاه‏ اعمالش را به مبدأ مطلق نسبت می‏دهد،تا خود را در اعمالش مستقل نپندارد؛چه، استقلال در فاعلیت،مستلزم استقلال در وجود است‏11.که آن اختصاص به ذات اقدس‏ الهی دارد؛بنابراین تناقصی که در بعضی از آیات از جهت انتساب فعل گاه به‏ انسان و گاه به خدای متعال به نظر می‏آید،ظاهری است و به علت اختلاف در جهت‏ نسبت،تناقصی در بین نیست،نه جبر مطلق است آن گونه که فرقه مجبره و از آن جمله‏ اشاعره پنداشتند،نه تفویض مطلق آن گونه که معتزله استنباط کرده‏اند،
«بل امر بین الامرین»؛
زیرا انسان با آنکه قادر و مرید است،در هیچ‏حال از قلمرو سلطنت و ملکوت الهی‏ خارج نیست و بهره‏اش از وجود،بر اثر تعقلی است که وجود محدود او به مبدأ مطلق‏ دارد12
ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
(11). «قل کلّ من عند الله فما لهولاء القوم یکادون یفقهون حدیثا»(نساء/78)؛
«و ما تشاءون الا ان یشاء الله»(انسان/30)؛
«ید اللّه فوق أیدیهم»(فتح/10)
(12). «یا ایّها النّاس انتم الفقراء الی اللّه و الله هو الغنیّ الحمید ان یشأ یذهبکم و یأت‏ بخلق جدید»(فاطر/15)؛
«من یبخل فأنّما یبخل عن نفسه و الله الغنیّ و أنتم الفقراء »(محمد/47)؛
«ما أغنی عنکم من اللّه من شی‏ء»(یوسف/68)؛
«له ما فی السّموات و ما فی الارض و انّ اللّه لهو الغنیّ الحمید»(حج/64)؛
«قل انّ الفضل بید اللّه یؤتیه من یشاء و اللّه واسع علیم»(لقمان/26)؛
«انّ الفضل بید اللّه یؤتیه من یشاء و الله ذو الفضل العظیم»(حدید/29)؛
«بیدک الخیر انّک علی کلّ شی‏ء قدیر»(آل عمران/26)؛
«ید الله فوق‏ أیدیهم»(الفتح/10)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
باری قرآن کریم روحـ آدمی را متوجه وجود مطلق می‏کند که خالق همه اشیاء است‏ و هرگونه که بخواهد،به مقتضای عنایت و رحمت خویش،در آنها تصرف می‏کند،به‏ نحوی که جای هیچ پرسشی نیست‏13.زیرا وجود مطلق،فوق همه موجودات است و از او جز خیر افاضه نمی‏شود،و برای موجود مقیّد امکان سنجش آنچه از موجود مطلق‏ پدید می‏آید،وجود ندارد،زیرا آنچه آدمی آن را خیر یا شر می‏پندارد،از وجهه نظر محدود او است‏14.بنابراین،نسبی و اعتباری است و نمی‏تواند برای سنجش افعال وجود مطلق مقیاسی درست باشد15.
ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
(13). «لا یسأل عمّا یفعل و هم یسألون»(انبیاء/23)
(14). «عسی أن تکرهوا شیئا و هو خیر لکم و عسی أن تحبّوا شیئا و هو شرّ لکم و الله‏ یعلم و أنتم لا تعلمون»(بقره/216)
(15). «عسی ان تکرهوا شیئا و یجعل الله فیه خیرا.»(نساء/19)

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
قرآن کریم وجود مطلق را به مقتضای ضرورت عقلیه،واحد،و همه موجودات را شأنی از شئون او و غیرمستقل در وجود می‏داند؛بنابراین،آنچه برای آدمی لازم است‏ این است که باتوجه به آنچه حق‏تعالی به او عنایت کرده است،با سعی و عمل خویش بهره‏ای از صفات الهی را در خود به وجود آورد و مقام والای خویش را که همان مقام‏ خلیفة اللهی است،بازیابد.
قرآن مجید از انسان مطلق و موهومی که وجود خارجی ندارد،سخن نمی‏گوید، بلکه از انسانی سخن می‏گوید که از جهت وجود مادی خویش محدود و مقیّد به بسیاری‏ از اعتبارات نسبی است،ولی با این حال،او را به اهمیّت نفسش که نفخه‏ای الهی است و حقیقت انسان است،متوجه می‏سازد تا باتوجه به ارتباط خویش با مبدأ مطلق،خود را از دام غرور برهاند و با دل آگاهی به پروردگار کریم ایمان بیاورد.
ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
قرآن کریم دربارهء وجود مطلق و صفاتش،و دربارهء روز رستاخیز عمومی و بازگشت همه کائنات به آن مبدأ مطلق،و دربارهء روح و حقیقت آدمی غایت زندگی‏ بشر،سعادت و شقاوت حقیقی،خیروشر،و همچنین دربارهء جبر و اختیار مسائلی را مطرح و مورد بررسی قرار می‏دهد که بخشهای مهمّی از مسائل اعتقادی و عقاید ایمانی‏ است.ازاین‏رو برای دستیابی به عقاید راستین اسلامی،باید از آموزشهای قرآنی که بیان‏ آن،در همه موارد،حکمت محض و تفصیلی از جانب خدای حکیم است بهره‏ گرفت‏16.البته بهره‏گیری از وحی الهی بدون بینش عقلی امکان ندارد و همان‏گونه که در احادیث آمده است،عقل نیز حجّتی از جانب حق‏تعالی است‏17.ولی نبایدچنین‏ پنداشت که عقل آدمی توان شناخت همه حقایق دینی را دارد؛زیرا بسیاری از عقاید ایمانی در قلمرو شناخت آدمی قرار ندارد و همان‏گونه که حق‏تعالی فرموده است،به‏ آدمی شناخت اندکی عطا شده است‏18.و آدمیان معمولا از ظاهر جهان آگاهی دارند و از باطن امور که حقایق نهفته‏ای است،آگاهی ندارد19.


ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
(17). «ان الله علی الناس حجتین حجة ظاهرة و حجة باطنة فاما الظلهرة فهی الرّسل و الانبیاء و الائمّة و امّا الباطنة فالعقول.» (اصول کافی،جلد 1،ص 119-حدیثی از موسی بن جعفر)
(18). «ما أویتم من العلم الا قلیلا.»(اسراء/85)
(19). «یعلمون ظاهرا من الحیوة الدّنیا و هم عن الاخرة هم غافلون.»(روم/7)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
باری آنچه در شناخت عقاید ایمانی باید مورد توجه باشد،وحی الهی است و عقل‏ نیز،در کنار آن،حجّت و وسیله دیگری برای شناخت عقاید دینی است،اما نباید عقل را بر وحی مقدم دانست و شناخت دینی را شناخت عقلی محض پنداشت و به تأویلات و تفسیرهایی دربارهء آیات قرآنی بر مبنای عقل پرداخت؛زیرا مسائلی دربارهء عالم غیب و روز رستاخیز عمومی وجود دارد که با عقل آدمی قابل شناخت و سنجش نیست.
ابن خلدون که از اشاعره است،قلمرو عقاید ایمان را گسترده‏تر از قلمرو شناخت عقلی‏ می‏داند،ولی درستی احکام عقل را نیز انکار نمی‏کند.وی می‏گوید:با عقل نمی‏توان‏ مسائل توحید و صفات حق‏تعالی و آخرت را شناخت،همان‏گونه که با ترازویی که با آن زر می‏سنجند نمی‏توان کوه را سنجید؛و این از آن جهت نیست که‏ ترازو در سنجش خود دقیق نیست،بلکه از آن جهت است که توان سنجش آن محدود است.عقل نیز از جهت حدّ وجودی خود در شناخت حقایق محدود است و توان احاطه‏ و شناخت ذات حق‏تعالی و صفات او را ندارد20.


ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
(20). «العقل میزان صحیح فأحکامه یقینیة لا کذب فیها غیر انّک لا تطمع أن تزن به‏ امور التوحید و الاخرة و النبوة و حقایق الصفات الالهیة و کل ماوراء طوره فانّ ذلک‏ طمع فی محال و مثال ذلک رجل رأی المیزان الّذی یوزن به الذّهب فطمع أن یزن به‏ الجبال.»
(ابن خلدون،ص 460)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
فلاسفه اسلامی نیز با همه اعتبار و ارزشی که برای جهت کشف حقیقت قائل‏ بودند،قلمرو شناخت عقلی را بسیار محدود دانستند و از تأویل آیات قرآنی بر مبنای‏ عقل در جهت رسیدن به عقاید ایمانی خودداری کردند.ابن سینا در فصل هفتم از مقاله‏ نهم کتاب شفا دربارهء حشر جسمانی می‏گوید:«برای عقل راهی در جهت اثبات آن‏ وجود ندارد و تنها از راه شرع اثبات است.»که دربارهء پاداش و کیفر جسمانی در روز قیامت،به تفصیل به بیان آن پرداخته است.ابن سینا پذیرفتن حشر جسمانی را مطابق‏ آنچه در قرآن و حدیث آمده است،(ابن سینا،شفا،ص 423)


ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
شیخ شهاب الدین سهروردی نیز معتقد است که هر عقیده‏ای که قرآن و سنت بر درستی آن گواه نباشد،باطل،بیهوده و بی‏ارزش خواهد بود:
کسی که به ریسمان خدا(قرآن مجید)تمسک نجوید،گمراه می‏شود،و در ته چاه پندار
باطل سرنگون می‏گردد.آیا نمی‏دانی همان‏گونه که خلایق قادر به ایجاد تو نبوده‏اند،
قدرت ارشاد و هدایت تو را نیز ندارد،بلکه هدایتگر تو آن خدایی است که هستی‏بخش
و هدایتگر همه موجودات است.قدرت او به تو هستی بخشید و سخن او(قرآن)تو را راهنما و راهگشای است.(سهروردی،ص 82)
ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
شیخ شهاب الدین سهروردی نیز معتقد است که هر عقیده‏ای که قرآن و سنت بر درستی آن گواه نباشد،باطل،بیهوده و بی‏ارزش خواهد بود:
کسی که به ریسمان خدا(قرآن مجید)تمسک نجوید،گمراه می‏شود،و در ته چاه پندار
باطل سرنگون می‏گردد.آیا نمی‏دانی همان‏گونه که خلایق قادر به ایجاد تو نبوده‏اند،
قدرت ارشاد و هدایت تو را نیز ندارد،بلکه هدایتگر تو آن خدایی است که هستی‏بخش
و هدایتگر همه موجودات است.قدرت او به تو هستی بخشید و سخن او(قرآن)تو را راهنما و راهگشای است.(سهروردی،ص 82)
ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
ملاصدرا در مقدّمه اسفار از این‏که عمری را در راه فراگیری آرای فلسفه ‏پردازان‏ عقل‏گرای و متکلّمان جدل پیشه گذارنده است اظهار پشیمانی می‏کند و آن را گناهی‏ بزرگ می‏شمرد که از جهت آن طلب آمرزش می‏کند.(ملاصدرا،اسفار،ص‏11 )وی پس از بیان عقیدهء خود دربارهء فلسفه‏پردازان عقل‏گرای و متکلمان جدل پیشه می‏گوید: زمام عمر خود را به خدای منّان وا می‏گذاریم و به پیروی از فرمان خدا به آنچه از رسول‏ خدا به ما رسیده است،ایمان می‏آوریم و در مقام تحلیل عقلی برنمی‏آییم،بلکه از هدایت او پیروی می‏کنیم و از او به آنچه فرمان داده است فرمان می‏بریم و از آنچه ما را بازداشته است خود را باز می‏داریم همان‏گونه که حق‏تعالی فرموده است:
«ما اتاکم الرسول‏ فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا»
(ملاصدرا،اسفار،ص 11 و 12)
ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
و در مقدمه مظاهر الالهیه می‏گوید:
ای همراهان مجاهد و ای برادران مومن،حکمت همان معرفت ذات حق و اول مرتبه‏ وجود و شناخت صفات و افعال او و شناخت نفس آدمی و سعادت و شقاوت او است
این‏گونه شناخت،موجب تماشای جمال احدی و کامیابی به شهود سرمدی است.
مراد از حکمت،همان حکمت مشهود نزد فلسفه‏پردازان و دلبستگان به فلسفه مجازی‏ نیست که به دامان بحثهای گفتاری چنگ زده‏اند بلکه مراد از آن،حکمتی است که نفس‏ آدمی به سبب آن به ملأ اعلی و بالاترین غایت دست می‏یابد،و این حکمت عنایتی ربانی‏ و بخششی الهی است؛زیرا حکمت از جانب حق‏تعالی است؛همان‏گونه که خود فرموده‏ است:
«یؤتی الحکمة من یشاء و من یؤت الحکمة فقد اوتی خیرا کثیرا.»
(ملاصدرا، مظاهر الالهیه،ص 7 و 8)
ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
ملاصدرا در اجوبة المسائل می‏گوید:«من در تمام روی زمین کسی را نیافتم که از تحقیق در مسأله معاد و بازگشت نفوس آدمی،آگاهی و خبری یافته باشد.»(ملاصدرا، اجوبة المسائل،ص 44)؛و همچنین«در خزانه سیم و زر اندیشه حکما و جواهر اسرار آنان به زر خالصی از اندیشه و معرفعت برخورد نکرده‏ام که برطرف‏کنندهء نیاز در حل‏ مسائل یاد شده باشد،بلکه اکثر آنان از گمان پیروی کردند؛و گمان به هیچ‏وجه موجب‏ بی‏نیازی از حق نمی‏گردد:
«انّ الظّنّ لا یغنی من الحق شیئا.»
من مدت زیادی بر این حالت‏ بودم،تا آنکه رجوع کردم به کتاب خدا و در آیات آن اندیشه کافی به کار بردم و در دریای معانی و اسرار آن فرو رفتم تا به جواهر درخشان آن دست یافتم و در دستیابی به آن گوهر به نگریستن به ساحل آن بسنده نکردم،و در نتیجه به حمد و سپاس خدای‏ متعال به نوری دست یافتم که بتوان در تاریکی‏های طبیعت به حق راه یافت،تا موجب‏ شفای بیماری جهل دلها گردد و از عذاب قبر برهاند.من با این ژرف‏نگری در اسرار قرآن،از علم معاد و نشئه آخرت به اسراری از گنجینه‏های معرفت دست یافتم که به‏ ارزش آن جز علام الغیوب آگاه نیست.سرانجام به این حقیقت آگاهی یافتم که در روی‏ زمین هیچ نوری جز نور نبوّت نیست که بتوان بدان روشنایی یافت.پس پروردگار مرا هدایت کرد به آنچه که به سبب آن از همه اندیشه‏ها و عقاید حکمای پیشین و متکلّمان‏ باز پسین بی‏نیازی یافتم.سپاس خدای را که ما را بدان هدایت کرد و اگر خدای متعال ما را بدان هدایت نمی‏کرد،هرگز هدایت نمی‏یافتیم.(ملاصدرا،اجوبة المسائل،ص 44 و 45)
ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif

[زهرای مرضیه]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif
منابع و مآخذ


قرآن مجید.
بیضاوی،قاضی.اسرار التأویل و انوار التنزیل.چاپ سنگی.
نهج الفصاحه(مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص)).مترجم و فراهم آورنده ابو القاسم پاینده.تهران: جاویدان،1360.
کلینی،محمد بن یعقوب.اصول کافی،ج 1.ترجمه جواد مصطفوی.تهران:مکتب الاسلامیه،[بی تا.]
ابن خلدون،عبد الرحمن.مقدمه ابن خلدون.بغداد:مکتبه بغداد،بی تا.
ابن سینا.شفاء الهیات.تهران:ناصر خسرو.1354.
ملاصدرا(محمد بن ابراهیم صدر الدین شیرازی).اسفار الاربعه.دار المعارف الاسلامیه.
مظاهر الالهیه.تصحیح آیت الله سید محمد خامنه‏ای.تهران:انتشارات بنیاد صدرا. اجوبة المسائل.تصحیح دکتر عبد الله شکیبا.تهران:انتشارات
بنیاد صدرا،1378.
سهروردی.کلمه التصوف.به تصحیح نجفقلی حبیبی.تهران:انجمن فلسفه.1356.

ـ (http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12443)ــــــــــــــــــ� �ــــــ ـــــــ
(21).در اینجا لازم است عین عبارت ابن سینا که بر ایمان راستین و اعتقاد و ارادتش به‏ حضرت ختمی مرتبت(ص)دلالت دارد،نقل شود تا روشن شود که تکفیر بزرگانی چون‏ ابن سینا دور از انصاف بوده است:
«یجب ان یعلم ان المعاد منه ما هو منقول من الشرع و لا سبیل الی اثباته الا من طریق الشریعة و تصدیق خبر النبوة...قد بسطت الشریعة الحقة التی أتانا بها نبیّنا و سیّدنا و مولانا محمد صلی الله علیه و علی آله حال السعدة و الشقاوة التی بحسب البدن.»

دکتر عبد الله شکیبا
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/08838836475225972943.gif