تربيت فرزند از نگاه امام باقر عليه السلام

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

http://shiaupload.ir/images/80531541708033608503.png
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/52428429497855990291.gif



امام باقر(ع) و تربیت فرزند


تربیت اساسى ‏ترین مساله انسان است که بدون آن به سعادت دنیا وآخرت نایل نمى‏ گردد. معصومین(علیهم السلام) همچنان که در سایرابعاد زندگى، چراغ هدایت پیروان خود بوده ‏اند در زمینه تربیت‏ نیز بهترین و مطمئن‏ ترین الگویند. این مقاله بر آنست تا نکاتى‏ از دفتر زرین دیدگاهها و سیره تربیتى یکى از آن بزرگواران‏یعنى امام باقر(ع) به پیروان آن حضرت تقدیم نماید.

الف- آداب تربیتى پس از تولد:

از امتیازات تربیت اسلامى این است که در آن علاوه بر زمینه‏ سازى ‏مناسب در قبل از تولد فرزند و بلکه پیش از ازدواج والدین،تربیت از آغازین لحظه تولد به طور عملى شروع مى‏شود و آداب و سنن‏ ویژه‏اى نسبت ‏به نوزادان سفارش شده است که در اینجا به برخى ازآنها که در کلمات گوهربار امام باقر(ع) مورد توجه واقع گردیداشاره مى ‏شود.

۱،۲- گفتن اقامه در گوش و باز کردن کام نوزاد با آب فرات: امام باقر(ع) فرمودند: «شایسته است کام نوزاد با آب فرات بازگردد و در گوشش اقامه گفته شود.»(۱)

۳،۴- عقیقه و نامگذارى: آن حضرت فرمودند: «هرگاه براى شما فرزندى بدنیا آمد در روزهفتم اگر پسر است گوسفند نر و اگر دختر است گوسفند ماده برایش‏ عقیقه کنید و از گوشت آن به قابله بدهید و در روز هفتم او رانامگذارى کنید.(۲)

نکته مهم در نامگذارى انتخاب نام نیکو وپرهیز از نامهاى ناخوشایند است. زیرا نام نیکو مایه سرورفرزند و نام ناخوشایند باعث نگرانى و دغدغه خاطر او مى ‏گردد،امام باقر(ع) در سخنان خود برخى از نامهاى نیکو و غیر نیکو رابیان کرده‏ اند.

آن حضرت در این زمینه فرمودند: «اصدق الاسماءما سمى بالعبودیه و افضلها اسماء الانبیاء»(۳)

صادق ترین‏ نامها، نامهایى است که بندگى خداوند را تداعى نماید و بهترین ‏آنها نامهاى پیامبران است.




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif




ب- تاثیر شیر مادر در تربیت

در تربیت فرزندان، والدین نخستین نقش را دارا هستند، این نقش و تاثیر در مقاطع گوناگون سنى یکسان و هم‏اندازه نمى ‏باشدبلکه در مقاطع و مراحلى از تربیت نقش پدر برجسته‏تر و در مراحل‏دیگرى نقش مادر تعیین‏ کننده‏ تر است و در یک دیدگاه کلى مى ‏توان‏ گفت که تا پیش از سن نوجوانى بویژه در دوران جنینى وشیرخوارگى نقش مستقیم مادر در تربیت فرزند بیشتر از پدر خواهدبود و از دوره نوجوانى به بعد بخصوص در مورد پسران نقش پدران‏ مهمتر است.

البته این بدان معنا نیست که نقش پدر در دوران‏ کودکى و نقش مادر در دوران نوجوانى و جوانى ناچیز و کم‏رنگ‏ باشد بلکه مقصود بیان برجستگى نقش و تاثیر بیشتر هر یک در یک‏ مرحله خاص است.

بنابر این یکى از مقاطع مهم مقطع شیرخوارگى است‏که در آن، مادر نقش مستقیم و اساسى را دارد. در این مقطع‏ شیردادن مهمترین عامل ارتباط نوزاد با مادر است، شیر مادر علاوه‏بر نقش مهمى که در تغذیه و بهداشت جسمانى نوزاد دارد عامل‏ ایجاد و انتقال بعضى ویژگیها به فرزند نیز مى ‏باشد و ما به دونمونه از آنها که در سخنان امام باقر(ع) بیان شده، اشاره ‏مى ‏کنیم:

۱- حماقت و کودنى: امام باقر(ع) فرمود:
«لا تسترضعوا الحمقاءفان اللبن یعدى و ان الغلام ینزع الى اللبن یعنى الى الظئر فى ‏الرعونه و الحمق‏»
زنان کودن را دایه فرزندانتان قرار ندهیدزیرا از طریق شیر حماقت و کودنى به آنها منتقل مى‏ شود.(4)

۲- زیبایى و زشتى: آن حضرت فرمودند: «دایه ‏هاى زیبا براى‏ فرزندانتان انتخاب کنید و از دایه‏ هاى زشت‏ رو بپرهیزید زیرا چه ‏بسا شیر انتقال‏ دهنده (زشتى و زیبایى) باشد.»(5)

نیز در حدیث‏ دیگرى فرمود: «برشما باد به انتخاب دایه‏ هاى نظیف و زیبازیرا شیر انتقال‏ دهنده (زیبایى) است.»(6)





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif



ج- کودک و نیاز به محبت:

محبت از ضرورى‏ترین نیازهاى عاطفى فرزند در دوران کودکى است وبدون توجه به آن کودک به رشد عاطفى مناسب نایل نمى ‏شود، این‏ نیاز، براى کودک به شکلهاى گوناگون قابل پاسخگویى است که‏ مى‏ توان به بوسیدن کودک، در آغوش گرفتن، گفتن جملات زیبا و محبت‏ آمیز،خریدن هدیه و اسباب بازى و... اشاره کرد.

امام باقر(ع)در فرصتهاى مناسب از طریق در آغوش گرفتن و بیان جملات محبت‏ آمیز،محبت‏ خود را به کودک خردسالش امام صادق(ع) نشان مى ‏دادندو از این طریق به نیاز عاطفى او پاسخ مى‏ گفتند.

محمد بن مسلم ‏از اصحاب بزرگ آن حضرت نقل مى ‏کند که من در خدمت امام باقر(ع)بودم. در این هنگام فرزند(خردسال-)ش جعفر(ع) وارد شد و بر سراو ذؤابه(7) و در دستش عصایى بود که با آن بازى مى‏ کرد. امام‏ باقر(ع) او را به گرمى در آغوش گرفت و به سینه خود فشرد و خطاب‏ به او فرمود: «پدر و مادرم به فدایت‏ باد (با این چوب) کارلهو انجام مده و بازى مکن، سپس فرمود:

«اى محمد، پس از من او امام توست.از او پیروى کن و از دانش او استفاده نما، به خدا سوگند اوهمان صادقى است که رسول خدا(ع) او را توصیف نمود که شیعیان اودر دنیا و آخرت پیروزند و دشمنانش در زمان هر پیامبرى ملعون‏ هستند. در (این هنگام) جعفر(ع) خندید و صورتش قرمز گردید.

آنگاه امام باقر(ع) به من فرمود: از او سؤال کن، من از اوپرسیدم اى پسر رسول خدا، خنده از کدام عضو بدن منشا مى ‏گیرد.جعفر(ع) فرمود: اى محمد، عقل از قلب، اندوه از کبد و نفس ازریه و خنده از طحال منشا مى ‏گیرد. (وقتى این پاسخ را از اوشنیدم) از جایم برخاستم و او را بوسیدم.»(8)




https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif






د- ستایش از فرزند صالح:

ستایش بجا از فرزند و کارهاى نیک او باعث احساس‏ موفقیت و توانایى و نیز موجب انگیزه قوى براى تکرارکارهاى خوب‏ و رشد بیشتر او مى‏ گردد. بخصوص اگر این تمجید به موقع و درحضور کسانى باشد که آگاهى آنها از رفتار شایسته فرزند براى اومهم باشد.

على بن حکم به نقل از طاهر یکى از اصحاب امام ‏باقر(ع) نقل مى ‏کند. من در خدمت امام باقر(ع) نشسته بودم که‏ فرزندش جعفر(ع) وارد شد. امام باقر(ع) در باره ‏اش فرمود: «اوبهترین مخلوقات خداوند است‏»(9)

در این حدیث ملاحظه مى‏ شود که ‏امام باقر(ع) در نزد صحابى حود فرزندش را که صلاحیت و شایستگى‏ لازم را داشته به بهترین وجه ممکن ستوده است.






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif




ه- والدین و نصیحت فرزند:



نصیحت فرزندان و صحبت کردن با آنها علاوه بر آنکه والدین ازطریق آن مى‏ توانند رهنمودهاى مهم و اساسى را ره توشه زندگى ‏فرزندانشان قرار دهند مى‏ تواند یک نوع زمینه ایجاد ارتباط صمیمى بین والدین و فرزندان را فراهم نماید و از این طریق ‏والدین بخصوص پدر، مى ‏توانند به فرزند نزدیک شوند و در یک فضاى‏صمیمى و عاطفى، ضمن آگاهى از مشکلات و خواسته‏ هاى فرزندان‏ رهنمودهاى لازم را به آنها ارائه دهند.

امام باقر(ع) نیز درفرصتهاى مناسب با فرزندان خود صحبت مى ‏کردند و گاهى به شکل ‏گروهى و عمدتا به شکل فردى به نصحیت آنها مى ‏پرداختند که به ‏نمونه‏هایى از آنها اشاره مى ‏کنیم:

۱- اسماعیل بن خالد نقل مى ‏کند که از امام باقر(ع) شنیدم که ‏فرمود: پدرم ابو جعفر(ع) ما (فرزندان) را جمع مى ‏نمود و به مامى ‏فرمود: اى فرزندان از تعرض نسبت‏ به حقوق دیگران بپرهیزید،بر مشکلات و سختیها صبر پیشه کنید و اگر خویشان شما را به کارى‏ که ضررش براى شما بیش از نفعش باشد دعوت کردند اجابت‏ نکنید.»(۱0)

۲- از جمله سفارشهاى آن حضرت به فرزندش امام صادق(ع) این‏ جملات است: «خداوند سه چیز را در سه چیز دیگر پنهان کرده است، رضایش را در اطاعت مخفى کرد پس هیچ طاعتى را کوچک نشمار، شایدکه رضایتش در همان باشد، خشم و غضبش را در معصیت پنهان‏ نمود پس هیچ نوع معصیتى را کوچک نپندار، شاید که غضبش در همان‏ باشد و اولیاء خود را در میان بندگانش پنهان کرد، پس احدى ازبندگان او را حقیر مدان که شاید همان بنده ولى او باشد.»(۱1)

۳- آن حضرت به فرزندش فرمود:«فرزندم از کسالت و اندوه بپرهیز که این دو کلید هر شرى‏ مى ‏باشند، زیرا اگر سست و تنبل باشى به اداى حق نخواهى پرداخت ‏و اگر محزون و اندوهناک باشى بر حق، صبر پیشه نخواهى ‏کرد.»(۱2)

۴- سفیان ثورى نقل مى‏کند که امام صادق(ع) را ملاقات کردم واز او خواستم مرا نصحیت کند... آن حضرت فرمود: اى سفیان! پدرم‏مرا به سه چیز سفارش و از سه چیز برحذر داشت، از جمله آن ‏سفارشات این بود که فرزندم، هر که با رفیق بد همراه شود سالم‏ نمى ‏ماند و هر که در محله اى اتهام برود مورد اتهام قرار مى ‏گیردو هر که بر زبان خود کنترل نداشته باشد پشیمان مى ‏شود.»(۱3)






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif




و- اهمیت آرامش خانواده در تربیت:

تردیدى نیست که خانواده نقش اساسى در تربیت فرزند دارد وپرورش صحیح فرزندان بدون توجه جدى والدین به این امر مهم وایجاد فضاى مناسب و آرام براى آن میسر نیست.
نا بسامانى ‏خانواده، اختلاف و نزاعهاى والدین، عدم رابطه صمیمى میان اعضاى ‏خانواده بویژه والدین، فقدان امنیت و آرامش لازم در جامعه کوچک‏ خانواده، تربیت صحیح فرزند را به مخاطره مى‏ اندازد.

از این رو در مبحث‏ حسن خلق در روایات، بیش از هر مورد دیگرى ‏در باره خوشرفتارى پدر خانواده با اهلش تاکید شده است و این‏ حاکى از آن است که خوش رفتارى در کانون خانواده اهمیت ویژه‏ دارد و آثار مثبت آن فراتر از خوشرفتارى با افراد دیگر است،زیرا در جامعه کوچک خانواده افراد کاملا با هم در ارتباط هستندو بر یکدیگر تاثیر مى ‏گذارند و چتر آثار مثبت‏ خوش رفتارى وپیامدهاى سوء بدرفتارى بر سر همه اعضاى خانواده پهن مى‏ گردد ودر یک کلام خوش‏رفتارى در کانون خانواده آثار تربیتى فراوان وبدرفتارى پیامدهاى سوء بى ‏شمار به همراه دارد.

امام باقر(ع) در زمینه اهمیت‏ خوشرفتارى در کانون خانواده ‏فرموده است:
«... من حسن بره باهله زید فى عمره‏»(۱4)
هر کس‏ احساس و ملاطفتش را نسبت‏ به خانواده‏اش نیکو گرداند عمرش طولانى ‏مى ‏گردد.

در این حدیث ‏شریف تعبیر لطیف و ظریف «من حسن بره‏»دلالت‏ بر آن دارد که نه تنها احسان و ملاطفت نسبت‏ به خانواده پسندیده و لازم است ‏بلکه مى ‏بایست ‏براى تاثیر بیشتر، این احسان‏ و ملاطفت‏ به نیکویى و بهترین وجه انجام گیرد.





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif




ز- نقش تربیتى عمل والدین و مربیان:

مربیان موفق در جهاد مقدس تربیت‏ بیش از آن که به گفتار دعوت‏به نیکى کنند با عمل صالح دعوت کرده‏ اند، پیش از آنکه سخن‏ بگویند عمل نمودند، پیش از آن که به تربیت دیگران اقدام کنند به اصلاح خویش پرداختند، بنابراین والدین که خود اولین مربیان‏ فرزندان هستند مى‏ بایست ‏با زبان عمل با فرزندانشان سخن بگویند،فرزندان باید در عمل ببینند که والدین به آنچه مى ‏گویند پاى ‏بند هستند و خود عمل مى ‏کنند و گفتارشان با عملشان مطابقت‏ دارد.

به نظر مى‏رسد که اساسى‏ ترین عامل تربیتى معصومان(علیهم ‏السلام) و در واقع مهمترین راز موفقیتشان در تربیت فرزندان‏ همان تربیت‏ با عمل و پاى‏ بندیشان به آنچه مى ‏گفتند بوده است واین شیوه در سیره تربیتى امام باقر(ع) نیز کاملا آشکار است.

فرزندان آن حضرت با دیدن اعمال پدر براى انجام اعمال صالح ورفتار درست الگو مى‏ گرفته و به راز بندگى خداوند دست مى ‏یافتند.در ذیل به ذکر دو نمونه از رفتارهاى آن حضرت اکتفا مى ‏کنیم: ۱

- امام باقر(ع) و صدقه به فقراء:از فرزند بزرگوار آن حضرت نقل شده است که روزى بر پدرم واردشدم و مشاهده کردم که در آن روز پدرم هشت هزار دینار به ‏تهى‏ دستان مدینه صدقه داده ‏اند و اهل خانه‏ اى را که تعداد آنهابه یازده نفر مى‏ رسید آزاد کرده است‏»(۱5)

۲- اسحاق بن عمار از امام صادق(ع) نقل کرده است: من پیوسته ‏رختخواب پدرم را پهن مى ‏کردم و منتظر مى ‏ماندم تا ایشان به‏ رختخواب بروند و بخوابند، سپس برمى ‏خاستم و به رختخواب خودمى ‏رفتم، شبى آن حضرت تاخیر کردند و من در طلب او به مسجدرفتم، در حالى که مردم خواب بودند، او را در حال سجده دیدم وغیر او کسى در مسجد نبود. من صداى او را مى‏ شنیدم که مى ‏گفت:

«سبحانک اللهم انت ربى حقا حقا، سجدت لک یا رب تعبدا و رقا،اللهم ان عملى ضعیف فضاعفه لى، اللهم قنى عذابک یوم تبعث‏ عبادک و تب على انک انت التواب الرحیم.»(۱6)





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif




تربیت معنوی فرزندان

تربیت، ابعاد مختلفی چون جسمانی، عقلانی، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی دارد. از مهمترین ابعاد تربیت، تربیت معنوی است كه به عقیده ما در تربیت اسلامی، پرورش این بعد، غایت همه ابعاد دیگراست.

این نوع تربیت كه شامل پرورش بعد معنوی انسان و فراهم نمودن زمینه ارتباط انسان با خداوند و درنهایت پرورش انسان برای رسیدن به قرب الهی است. بسیار مورد تاكید ائمه علیهم السلام بوده است و آن بزرگواران درتمام صحنه های زندگی بیشترین اهمیت را به پرورش این بعد فرزندان می دادند و برای تحقق آن از شیوه های خاص بهره می گرفتند كه به نظر می رسد از مهمترین شیوه ها، دو شیوه (ذكر و دعا) است وهرچند دعا نیز برای یك نوع ذكر تلقی می شود اما از آنجا كه در تربیت معنوی، عنصری كلیدی و مهم است از آن به عنوان یك شیوه جداگانه یاد می كنیم.

امام باقر(ع) در سیره تربیتی خود از این دو شیوه به شكل خاصی بهره جستند:





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif




۱) ذكر و یاد خدا:

ذكر كه عبارت از توجه قلبی انسان نسبت به خداوند است وگاهی درقالب الفاظ مخصوصی بر زبان جاری می شود، نقش بسیار مهمی در تربیت بعد معنوی انسان دارد. ابن قداح از امام صادق (ع) نقل كرده كه «پدرم (امام باقر- ع) بسیار یاد خدا می نمود، همراه او راه می رفتم او را در حال ذكر می دیدم با او غذا می خوردم او را درحال یاد خداوند می دیدم، با مردم سخن می گفت و این كار، او را ازیاد خدا غافل نمی كرد.

من مشاهده می كردم كه زبان او مدام درحال گفتن ذكر لااله الا الله بود. پدرم ما را جمع می نمود و ما را به ذكر و یاد خدا امر می فرمود و این كار تا طلوع خورشید ادامه داشت، هر كدام از ما را كه قرائت قرآن آموخته بود به خواندن قرآن و هركدام كه قرآن نیاموخته بود به گفتن ذكر امر می نمودند.» (۱۷)

این حدیث در بردارنده دو نكته مهم است. نخست آن كه بر مطابقت گفتار با عمل حضرت دلالت دارد ونشان می دهد كه امام ابتدا خود عمل می نمودند و از ذكر گفتن غافل نمی شدند و بعد فرزندانشان را به ذكر و یاد خدا امر می نمودند. نكته دوم آن كه نباید فرزندان را به حال خودشان رها كرد بلكه می بایست ضمن حفظ آزادی حساب شده و منطقی و توجه به استقلال طلبی و آزادی خواهی آنها در فرصت های مناسب با ایجاد انگیزه و شوق به طور عملی آنها را به انجام كار نیك مشغول نمود.





https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif




۲) دعا:

دعا و مناجات از موثرترین روشها در تربیت بعد معنوی انسان است. از طریق دعا و مناجات انسان با خداوند ارتباط پیدا می كند و در پرتو آن جان خود را از چشمه معرفت و محبت سیراب می گرداند. امام صادق(ع) فرمود:«هرگاه مساله ای پدرم را محزون می كرد ایشان زنان و فرزندان را جمع می نمود.

آنگاه خود دعا می كردند و آنها آمین می گفتند.» (۱۸) همچنین برید بن معاویه عجلی نقل می كند:«هرگاه امام باقر(ع) قصد مسافرت داشتند خانواده خود را درمنزلی جمع می نمودند و این چنین دعا می كردند:

«اللهم انی استودعك نفسی واهلی و مالی و ولدی، الشاهد منا و الغائب، اللهم احفظنا و احفظ علینا، اللهم اجعلنا فی جوارك، اللهم لاتسلبنا نعمتك و لاتغیر ما بنا من عافیتك و فضلك».
پروردگارا خود و اهلم و مالم و فرزندانم، حاضر و غایب آنها را به تو سپرده ام، پروردگارا ما را حفظ كن و سلامتی ما را مستدام دار، پروردگارا ما را در جوار خودت جای ده و نعمتت را از ما مگیر و عافیت و فضیلت را نسبت به ما تغییر مده.» (۱۹)

از دو حدیث بیان شده معلوم می شود كه آن حضرت فرزندان خود را از طریق دعا به یاد خداوند متوجه می گردانید و غیر مستقیم به آنها تعلیم می داد كه باید در تنهایی و هنگام مشكلات برخداوند توكل نمود و تنها از او در خواست كمك كرد.

منبع :روزنامه کیهان









پی نوشت :
۱- وسایل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۳۸، ح
۲- همان، ص ۱۵۱، ح ۱۱.
۳- همان، ص ۱۲۴، ح ۱.
۴- همان، ص ۱۳۰، ح ۲.
۵- تهذیب الاحکام، ج ۸، ص ۱۱۰، ح ۳۷۵.
۶- الکافى، ج ۶، ص ۴۴، ح ۱۲.
۷- التهذیب، ج ۸، ص ۱۱۰; الکافى، ج ۶، ص ۴۴، ح ۱۳.
۸- الذؤابه، طرف العمامه و السوط، و فى الحدیث، کان ابى یطول‏دوائب نعلیه‏اى اطرافها (مجمع البحرین، ج ۲، ص ۵۷) اما درفرهنگ‏هاى عربى به فارسى آن را به «زلف و گیسو» معناکرده‏اند. ۹- بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۱۵، ح ۱۲; به نقل از کفایه الاثر، ص‏ ۳۲۱
۱۰- همان، ص ۱۳، به نقل از ارشاد مفید.
۱۱- حلیه الابرار، ج ۲، ص ۱۲۶.
۱۲- کشف الغمه، ج ۲، ص ۳۶۰; سیره الائمه الاثنى عشر، ج ۲،
۱۳- همان، ص ۳۴۴.
۱۴- الخصال، صدوق، ص ۱۶۹.
۱۵- تحف العقول، ص ۲۱۶; ائمتنا، ج ۱، ص ۳۶۵.
۱۶- حیاه الامام الباقر(ع)، باقر شریف القرشى، ص ۳۰۰-۲۹۹;(این حدیث‏با همین مضمون و با کمى تفاوت در الخصال صدوق، ص‏ ۲۲۲ از امام سجاد(ع) نیز نقل شده است.)
۱۷- بحار الانوار، ج ۴۶، ص ۲۹۰.
۱۸- حلیه‏الابرار، ج ۲، ص ۱۱۲.
۱۹- الکافى، ج ۲، ص ۲۹۹; بحار الانوار، ج ۴۶، ص ۸-۲۹۷; حلیه‏الابرار، ج ۲، ص ۱۱۱-۱۱۰.






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/32270039829711431649.gif