توجه ! این یک نسخه آرشیو شده میباشد و در این حالت شما عکسی را مشاهده نمیکنید برای مشاهده کامل متن و عکسها بر روی لینک مقابل کلیک کنید : **راهكارها و ابزارهاى فهم و تفسیر قرآن**
محب الزهرا
08-01-2013, 21:11
http://smiles.al-wed.com/smiles/65/kyt13.gifhttps://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/15877821747514159538.gifhttp://smiles.al-wed.com/smiles/65/26b.gif
«قرآن مشعلى است كه نور آن هرگز خاموش نمىگردد، چشمه زایندهاى است كه واردان از آن نمىكاهند، نشانههایى است كه روندگان بىآنها راه نمىیابند، دلیل كسى است كه به آن سخن گوید، فیروزى كسى است كه آن را حجت آورد، نگهدارنده كسى است كه به آن عمل كند، سپر كسى است كه آن را دربرگیرد، دانایى كسى است كه آن را در گوش دارد. همانا قرآن كان ایمان و كانون آن، سنگهاى بناى اسلام و پایه آن، میدانهاى حق و راههاى آن است.»
محب الزهرا
08-01-2013, 21:16
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
نخست دلایل ضرورت شناخت قرآن و امكان بررسى، تدبر و تفكر درباره آن را با دقتبررسى مىكنیم، سپس به پژوهش و جست وجوى راه كارها و ابزارهاى فهم صحیح این كتاب با عظمت مىپردازیم. دلایل ضرورت شناخت و شناختپذیرى قرآن و جست و جوى راهكارهاى تفسیر و تحصیل مقاصد خداوندى را در یك نگاه كلى، مىتوان موارد ذیل دانست:
1- قرآن كریم، تنها معجزه جاویدان و سند حقانیت اسلام و گواه صدق رسول خاتم(ص) است كه طى آیاتى، جن و انس را به هماوردى فراخوانده، (2) عدم امكان آن را اعلام داشته است و ضرورت آشنایى با موارد یاد شده، لزوم شناخت قرآن و امكان شناخت آن را ضرورى مىنماید.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
08-01-2013, 21:18
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
2- قرآن خود را برابر نوامیس فطرت معرفى كرده(روم:30) و بشر را به شناخت آن فرامىخواند. جست و جوى فطرت ضرورت شناخت قرآن را لازم و امكانپذیرى آن را آشكار مىسازد.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
08-01-2013, 21:20
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
- با توجه به اینكه راهكارهاى شناختبشرى (حس، تجربه، عقل، شهود و...) در عرصه جهانشناسى و حقایق نهفته در آن ناتوان است، تنها راهكار مطمئن و دقیق، روزنه حقیقتنماى وحى است كه انسان را بدان رهنمون مىگردد. (3)
4- با توجه به خدشهدار شدن سنت رسول خدا(ص) در جریان نامبارك سقیفه، (4) این تنها قرآن است كه از صدر اسلام تاكنون و تا ابد، از گزند تحریف مصون بوده و آیینه تمامنماى اسلام است. از اینرو، شناخت آن ضرورى مىباشد.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
08-01-2013, 21:21
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
5- از آنجا كه قرآن كریم در تمام عرصههاى زندگى بشرى، قوانین جاویدان حیاتى عرضه كرده، (5) شناخت كامل آن ضرورى است.
6- قرآن كریم داراى اعجاز بیانى است و از این رهگذر، عقول و دلهاى بزرگ و والا را چون نیروى مغناطیسى مجذوب خویش مىسازد. از اینرو، براى فراهم آوردن زمینه چنین جذبه و گرایشى براى عشاق انوار ربوبى، شناخت قرآن ضرورى مىنماید. (6)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
08-01-2013, 21:22
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
7- از آنجا كه انسان همواره براى نیل به جوار قرب حق در حركتبوده (7) و حركت نیز به شناخت ژرف و دقیق نیازمنداست (8) و از سوى دیگر، قرآن كریم در ضمن آیههایى، همگان را به تدبر و تفكر و اندیشه در آیات خود دعوت كرده، (9) بىتوجهى بدان را گناه شمرده و غافلان از آن را مورد نكوهش قرار داده، همچنین قرآن خود را «تبیان كل شىء» معرفى كرده و همه اهل عالم را بدان نیازمند مىداند، (10) این موارد، شناخت آن را ضرورى و لازم مىگرداند.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
08-01-2013, 21:24
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
8- قرآن كریم از سوى پروردگار بىنیاز فرود آمده و از هر نوع كلام بشرى بىنیاز بوده و دیگر دانشهاى بشرى بدان نیازمند است. بنابر این، شناخت قرآن از نیازهاى ضرورى و اصیل بشرى است. (11) از یكسو، در حوزه اسلامى، ارزیابى هراندیشهاى، حتى سنت رسول خدا(ص)، به قرآن واگذار شده و این خود مساله شناخت قرآن را ضرورى مىنماید. (12) از سوى دیگر، در قرآن كریم به فرض نزولش بر مردگان و جمادات بىروح، از تسلیمپذیرى آنان سخن گفته، در مقام نكوهش انسان برآمده و از سرپیچى و تمرد وى شكوه نموده است. بنابراین، بر اساس عقل، كتاب، سنت، تاریخ، تجربه، حس و فطرت سلیم بشرى، شناخت قرآن لازم بوده و هیچكس در هیچ زمان و هیچ شرایطى، از آن بىنیاز نیست.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
09-01-2013, 09:06
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
قرآن كریم در یك فراخوانى عمومى، جن و انس را به مطالعه و فهم خود دعوت كرده و خود را شناختپذیر و قابل فهم معرفى مىنماید، چنان كه در آیاتى خود را چنین معرفى مىكند: راهنماى مردمان; (13) خودنما و دیگر نما; (14) روشنگر مردمان; (15) داور میان متخاصمان; (16) نشانه بزرگ حق; روشنىبخش جامعه; (17) فرقان و فاصل حق و باطل; (18) مایه بیدارى و هوشیارى مردم; (19) مایه تفكر و شكوفایى عقل; (20) زمینه تدبر ژرف; مایه تذكر و پندآموزى بشر; (21) راهى استوار به سوى حق، تقواپیشگى و حیات معقول معنوى; (22) نورى روشنگر از سوى پروردگار عالم و پیام ربوبى (23) معرفى كرده و براى اثبات دعوى خود، اقامه برهان مىنماید; و تبیان همه اشیا و حقایق، بیان كننده هر خشك و تر و جامع همه مفاهیم حقوقى در گستره خود.
قرآن اصول تفسیر خود را در سه اصل اساسى مىداند: قرآن با قرآن، قرآن با عقل، و تدبر و تفكر و بررسى. (24)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
10-01-2013, 11:52
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
قرآن كریم راهكار تفسیرى خود را طى آیاتى، چنین بیان كرده است: «ان علینا جمعه وقرآنه فاذا قراناه فاتبع قرآنه ثم ان علینا بیانه» (قیامت:17-19); به راستى، گردآورى و تلاوت قرآن برعهده ماست. پس هنگامى كه آن را مىخوانیم تو قرائت ما را پیروى كن، آنگاه در بیان مقاصد و مفاهیم آن، از ما پیروى نما. (25)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
10-01-2013, 11:54
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
بر پایه این آیه، تفسیر قرآنى را خود خداوند به عهده گرفته و در آیات دیگرى، آن را برعهده رسول الله(ص) نهاده است. آیههاى 44 و 64 سوره نحل و آیههاى 15 و19 سوره مائده بر این مطلب صادقاند; چرا كه بر اساس این آیات و آیه 2 سوره جمعه،129 و 151 سوره بقره، 164 آلعمران و دیگر آیات مشابه، بیان مقاصد قرآن كریم به عنوان یكى از مهمترین، بزرگترین و بنیادىترین وظایف رسالت تلقى شده است; یعنى، تلاوت، بیان مقاصد، تعلیم آن و تزكیه مسلمانان همراه با آموزش حكمت اساس رسالت، بلكه تمام آن مطرح گردیده و كوتاهى در بیان آنچه نزول یافته، همچون عدم ابلاغ آن (26) تلقى گردیده است. واضح است كه میان این دو ملازمه عقلى حاكم است; زیرا از سویى، بیان مقاصد و حقایق قرآن را خود ذات اقدس ربوبى برعهده گرفته و از سوى دیگر، بیان آن را به طور كامل، به عهده رسول خاتم(ص) نهاده و براى آن بزرگوار تفصیل داده است. بنابراین، آیاتى از قرآن، آیات دیگر را تفسیر مىنماید و یكى از منابع اساسى و بنیادین تفسیر قرآن خود قرآن است.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
10-01-2013, 11:55
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
دومین منبع تفسیرى قرآن، رسول خاتم(ص) است، چنان كه در آیات 44 و 64 سوره نحل،129 و 151 سوره بقره، 164 آلعمران، 15 و19 مائده و دیگر آیات آمده است.
از نظرگاه تاریخى نیز شواهد فراوانى در دست است كه رسول خدا(ص) به دنبال قرائت آیات، تفسیر و مقاصد آنها را نیز براى صحابه و بهویژه امیرالمؤمنین(ع)، بیان مىفرمود. روایت عبدالرحمن السلمى (ت 72 ه.ق) از برخى صحابه همچون عثمان و ابن مسعود و دیگران - مبنى بر اینكه یاران پیامبر(ص) هنگام آموزش قرآن، همین كه ده آیه فرامىگرفتند، به آموختن تفسیر آن از رسولخدا(ص) مىپرداختند، آن گاه به سراغ فراگیرى آیات دیگر مىرفتند- (27) مؤید این مدعاست.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
10-01-2013, 11:56
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
سیوطى نیز به گزارش از ابونعیم اصفهانى از قول امیرالمؤمنین(ع) مىگوید: به خدا سوگند، آیهاى بر محمد(ص) فرود نیامد، مگر آنكه من فهمیدم كه در مورد چه كسانى و در كجا فرود یافته است; چرا كه خداوند به من دلى خردمند و زبانى مسؤول عنایت فرموده است. (28)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
10-01-2013, 11:57
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
گزارش ابن مسعود درباره آیه «الذین آمنوا ولم یلبسوا ایمانهم بظلم»، (انعام:82) - كه صحابه را ناامید مىگردانید و رسول خدا(ص) «ظلم» را به شرك تفسیر فرمود - نیز دلیل بر این مطلب است.
بنابراین، راهكار خود قرآن در تفسیر خویش، همان تفسیر آیه با استفاده از تدبر در آیات و استنطاق آنها از مجموع آیات مربوط به موضوع و بیانات رسول خدا(ص) است.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
12-01-2013, 19:07
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
همانگونه كه قرآن كریم بیان خویش را خود عهدهدار شده، به بیان رسول خدا(ص) نیز حجیتبخشیده و ایشان نیز به بیان ائمه اهلبیت: حجیت و اعتبار دادهاند. (29) بنابراین، چنین نتیجه مىگیریم كه:
1- قرآن روشن است و در آیاتش هرگز اختلافى نیست.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
12-01-2013, 19:09
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
- در صورت بروز اختلاف، در بیان فهم مقاصد آن، مرجع نهایى حل اختلاف، رسول خدا(ص) و اهلبیت عصمت: مىباشند; پیشوایانى كه در آموزش خود از خطا و نسیان و گناه معصوم و مصونند و قهرا روش تفسیرى آنان همان روش ارائه شده در قرآن است. ائمه دین: به پیروى از قرآن و رسول خاتم(ص) این روش را در آموزشهاى خود به یاران خویش انتقال دادند.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
12-01-2013, 19:10
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
روایاتى مانند «انما نزل القرآن لیصدق بعضه بعضا» و «ینطق بعضه ببعض و یشهد بعضه على بعض» (30) اینمطلب را تایید مىنماید و این غیر از تفسیر به راى - كه ممنوع است - مىباشد; چرا كه در این روش، مفسر نخست آیات مورد نظر را استنطاق مىكند و احادیث ائمه اهل بیت: را مىنگرد و پس از آشنایى به روش آنان، با استفاده از قرآن و سنت و عقل و تدبر، به تفسیر آیات مىپردازد. (31) آنان كه درباره قرآن به انواع تناقضها دچار آمده و در مورد آیات الهى به ناروا، سخن گفتهاند و گاهى به تناقض برخى آیات با برخى دیگر و یا با سنت رسول خاتم(ص) حكم كرده و یا سنت را در ارتباط با خودش و یا با عینیت تاریخى دانستهاند، همه از بىاطلاعى و از عدم آشنایى آنان با روش تفسیرى خواندن وحى بوده است. قرآن كریم هرگونه اختلاف و تناقض را از دامن پاك خود دور دانسته و در مقام تحدى، براى اثباتاعجازبیانىو حقانیتخود، بدان استدلال مىفرماید. (32)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
13-01-2013, 21:23
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
قرآن كتابى است دردآشنا و شفابخش; مانند داروخانهاى كه براى همه امراض دارویى ویژه دارد، اما باید درد و دارو را شناخت تا درمان مؤثر واقع شود. در بیمارىهاى روحى و معنوى نیز چنین است. دواى هر دردى آیهاى خاص است; آیهاى متناسب با آن درد. و شاید یكى از دلایل نزول تدریجى قرآن كریم در طول23 سال همین باشد و علت مراتب نزول و مراحل آن به صورت دفعى و تدریجى و به دو صورت مجمل و مفصل، (33) روح و حقیقت تعین نایافته قوانین جهاد و دفاع و قوانین مالى یا جنایى در ارتباط با گروههاى گوناگون الحادى و مسلمان در طول23 سال نیز همین موضوع باشد. گوناگونىاستدلالهاو موضعگیرى قرآن در برابر كفار قریش، یهود و ملحدان، منافقان و بیماردلان نیز همین بود. بنابراین، هر جاكهآیههامتناسب با نیازها و روحیهها و زمانها تلاوتگردند و درآنهاتدبرلازمبشود،هیچ گونهتناقضىدر آن احساس نمىگردد.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
13-01-2013, 21:25
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
اگر هدف پژوهشگر تنها قرائت و روخوانى قرآن باشد با تسلط بر قواعد قرائتبدان نایل مىگردد. اگر هدف او بالاتر از این و در حد فهم احكام و مفاهیم بلند قرآن باشد، در این صورت، باید با آموزش قواعد اصول الفقه مدار دلالتها را از قبیل عام و خاص، مطلق و مقید، ناسخ و منسوخ و... بازشناسد. (34) و اگر هدف او فقه اكبر و یك نطاق گستردهترى باشد، باید فراتر از مراحل سهگانه اصول الفقه (بحث دلیلیت، دلالت، و تعارض ادله) حركت كند و در سطح گسترده و كلان، مساله را مطرح نماید تا با مطالعه نظامهاى اسلام، به صورت یك مجموعه به همپیوسته و داراى روح واحد، روح واقعى اسلام را در پرتو مجموعه آیات و روایات كشف كرده، در حریم كبریایى قرآن و اسلام ماوا بگیرد و به درجه تفقه در دین نایل گردد. (35)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
13-01-2013, 21:27
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
بنابر این، اگر در اندیشه فهم اغراض و اهداف قرآن و اسلام باشیم، باید در جست و جوى اصول روشمند دیگرى باشیم و به كمك آنها، به اغراض و مقاصد بلند كلام خدا پى ببریم; چرا كه قرآن و سنت در یك افق تاریخى ویژه، براى هدایت انسانیت تا ابد نزول یافته و شناخت افق تاریخى عصر نزول در فهم آن تعیینكننده است. از این رهگذر است كه امام(ع) فقه متعالى را چنین توصیف مىنماید: «انتم افقه الناس اذا عرفتم معانى كلامنا»; (36) شما فقیهترین مردم هستید، هرگاه معانى سخنان ما را دریابید.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
17-01-2013, 10:37
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
با بررسى سیره معصومان: و واقعیات عینى روشن مىشود كه روش «تفسیر قرآن با قرآن» كارسازترین راه فهم قرآن و كشف مقاصد آن است. البته این روش دشوارىهاى فراوانى دارد كه اگر بر اساس اصول صحیح و قانونمند عمل نشود، موفقیتى نخواهد داشت; زیرا: 1- برخىازآیاتتنهایكبارد قرآننزولیافتهوهمگو ىندارد.
2- فهم كامل و نهائى قرآن در انحصار راسخان در علم و ثقل كبیر است. باید با رجوع بدانان از آن بهرهمند شد. پس صرف مقارنه آیات (37) نمىتواند كارساز باشد.
3- قرآن داراى ظهر و بطن است كه این بطون در برخى روایات تا هفتاد مرتبه ذكر شده است: «ان للقرآن ظهرا و بطنا ولبطنه بطنا الى سبعة ابطن او سبعین.»; (38) به راستى، قرآن داراى ظاهر و باطنى است و باطن آن داراى بطنى دیگر تا هفت و یا هفتاد بطن.
4- با صرف نظر از روایات ظهر و بطن، عمق معانى قرآن با قلت لفظ (بلیغ بودن) آن، غموض ویژهاى را بر آن افزوده است و آیات تدبر و تفكر و... نشانگر این واقعیت است; چرا كه مقاصد قرآن كریم بسى دورتر و فراتر از افق فكرى انسان خاكى است; هرقدر پیش بتازد هنوز اندر خم یك كوچه است.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
17-01-2013, 10:39
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
به منظور دستیابى به مفاهیم آیات، رعایت اصول ذیل لازم است:
الف - جمعآورى آیات همخانواده (نظایر و اشباه) از طریق معاجم قرآن;
ب - تفسیر آیات متناظر به كمك یكدیگر;
ج - عرضه متشابهات بر محكمات بر پایه «هن ام الكتاب» (آلعمران:7) (39) شدهاند;
د - استفاده بهینه از ظهور و سیاق آیات در مجموع قرآن كه البته ذوق و سلیقه و هوشیارى ویژهاى مىطلبد و بدون آن، حتى درك مفاهیم نیز مقدور نخواهد بود.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
17-01-2013, 10:41
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
با به كارگیرى اصول چهارگانه مزبور، تنها دسترسى به مفاهیم آیات امكانپذیر است، اما به دست آوردن مقاصد نهائى خداوند و تعیین مصادیق آنها تنها از طریق رجوع به سنت و عترت، (40) كه عدل قرآن و قرین و ترجمان آنند، میسر است. آنان به دلیل رسوخ در علم، با مقاصد آیهها آشنا بوده و این پیوسته تا ابد ادامه خواهد داشت و براى هر نسلى آیهاى است كه آن را تلاوت مىنماید و با مرگ مصداقى، مصداق دیگر به وجود مىآید.
بنابر آنچه ذكر شد، مىتوان گفت كه مراد از ظهر و بطن در این دسته از روایات، همان مصادیق آشكار و نهان است كه چون شب و روز در تبادلند و منظور از راسخان در علم همان خاندان عصمت و طهارت: هستند كه بر دانش متشابهات و ظهر و بطن و تاویل و تنزیل آگاهند و دیگران از آن محروم. (41)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
17-01-2013, 10:43
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
در اندیشه بیشتر مفسران، به ویژه پیشینیان، «تنزیل» ظواهر و «تاویل» خلاف آن و یا محكمات و متشابهات تلقى شده است. برخى از بزرگان «تاویل» را به واقعیت عینى آیات تفسیر كردهاند و دیدیم بر پایه احادیث ائمه اهلبیت:، قرآن داراى تنزیل است; یعنى، در مورد گروهى نزول یافته و تاویل دارد; یعنى، عدهاى هستند كه این آیه بدانان بازمىگردد. به عبارت دیگر، تعیین مصداق دانش ارجمند تاویل - همچون دانش ظهر و بطن (باز گردانیدن مفاهیم به مصادیق تازه) - تنها كار را سخان در علم است. بنابراین مىتوان گفت كه «تنزیل» یعنى، مصادیق گذشته و «تاویل» یعنى، مصادیق آینده. (42) و این مطلب از قانون جرى و اطباق نیز استفاده مىگردد. (43)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
17-01-2013, 10:45
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
در راهكار تفسیرى قرآن به قرآن نیز رجوع به عترت رسول خدا(ص) از ضروریات است; زیرا:اولا، قرآن ظهر و بطن، تاویل و تنزیل و جرى و اطباق دارد و دانش آن در انحصار عترت پیامبر(ص) است كه روایات بر آن دلالت دارد. (44)
ثانیا، بنابر این كه حقایق و تاویل و بطون قرآن را تنها «مطهرون» مىتوانند مس نمایند (45) و «مطهرون» بر اساس آیه تطهیر (احزاب:33) خاندان عصمت و طهارت: على و زهرا و فرزندان معصوم آناناند، (46) بنابراین، رجوع به آنان در تفسیر قرآن به قرآن، بدیهى و الزامى است.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
17-01-2013, 10:47
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
ثالثا، بیان قرآن بر پایه خود قرآن، به عهده رسول خدا و اهل بیت او: نهاده شده و رسول خدا(ص) اقوال اهل بیت: را حجیت و اعتبار بخشیده است. (47)
رابعا آیاتى از قرآن منطق رسول خدا(ص) را منطق وحى و عین آن مىداند. «ما ینطق عن الهوى»(نجم:3) و آیاتى، پیروى از رسول خدا(ص) و اولوالامر را واجب شمرده و در صورت اختلاف امتبدانان ارجاع داده شده است.(نساء:59)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
17-01-2013, 10:49
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
برخى ظهر و بطن قرآن را به «معانى و مفاهیم» توجیه و تفسیر كردهاند. اما این مستلزم دور و یا تسلسل باطل است; زیرا هر مفهومى را در نظر بگیریم، خود آن نیز ظهر و بطن خواهد داشت. بنابر این، شاید مراد از ظهر مصادیق بارز و منظور از بطن، مصادیق نهان باشد. این مطلب از پرسش فضیل بن یسار و خثیمه از امام باقر(ع) به خوبى روشن است كه امام(ع) بطن را به مصادیق نهفته و ظهر را به مصادیق ظهور یافته تفسیر نمودند. (48) دلیل این مطلب آن است كه «تاویل» همان مصداق است و حدیث «انت تقاتل على تاویله كما قاتلت على تنزیله» (49) درباره امیرمؤمنان(ع) هم به همین مصداق تفسیر شده است; چه آنكه مسلمانان بر سر مفاهیم قرآن نزاعى نداشتند، بلكه نزاع آنها بر سر مصادیق آنها بوده است. از اینرو، در حدیث فضیل فرمود: «مراد از ظهر و بطن همان تاویل (مصادیق) است كه برخى سپرى شده و ظهور یافته و برخى دیگر هنوز در خفا بوده و سر نرسیده است.»
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
17-01-2013, 10:51
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
و در حدیث خثیمه، فرمود: قرآن در تمام ادوار بر همه اقوام شامل شده، جارى رجوع به سنت و عترت در تفسیر قرآن و همان تفسیر منطق وحى به كمك منطق دیگر وحى است; چرا كه فهم مصادیق و بطون قرآن نیازمند بیان رسول خدا(ص) از طریق ارجاع متشابهات به محكمات است و دانش این ارجاع در انحصار او و خاندان گرامى ایشان مىباشد. این مساله در تمام قرآن جریان دارد; زیرا اقرار و پذیرش آن در یك مورد، مستلزم پذیرش آن در همه آیات است و اهلبیت: مطمئنترین راه وصول به نور و حقیقت قرآن، و مردم بر حسب تفاوت فكرى خود، نیازمند ابزارى مطمئن و صحیح مىباشند.https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
17-01-2013, 11:01
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
بر حسب آنچه ذكر گردید، تفسیر صحیح و رسیدن به مقاصد الهى به مقدماتى نیازمند است; از جمله: الف - احاطه كامل بر مقدمات علمى تفسیر;
ب - تدبر در آیات;
ج - ارتباط پیوسته و پایدار با مجارى وحى (قرآن و عترت:)اینك به طور فشرده، درباره آنها بحث مىشود:
تفكر و تدبر در قرآن به مواردى نیازمند است تا به نتیجه كامل و كارساز برسد. آن موارد عبارتند از:
1- تفكر در سورهها از حیث زمان و مكان نزول، افق نزول، مخاطبان، مصادیق نخستین، شان نزول و سیاق آیات; سنجیدن آیات با ویژگىهاى مخاطبان نخستین كه آیا مضمون آیات با آن ویژگىها وفق مىدهد (در نظر گرفتن عنصر زمان و مخاطبان.)
با بررسى موارد نزول آیات، از جنبه فكرى، عقلى، خیالى، قلبى، روحى، اقتصادى و اجتماعى مىتوانیم به موضوع سوره نزدیكتر شویم. این مساله بسیار مهم است و بدون ارزیابى، هیچ موفقیتى به دست نمىآید، به ویژه اگر دقت كنیم كه ترتیب آیات بدین صورت بر پایه حكمتخداوند حكیم است و رمز و رازى دارد. (50)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
17-01-2013, 11:02
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
به عنوان نمونه، به ترتیب شگفتانگیز آیات سوره مباركه حمد توجه كنید:
الف - ستایش خداوند آنگونه كه هست;
ب - اظهار اخلاص در عبادت;
ج - تقاضاى ایصال به مطلوب. (51)
2- تفكر در آیههاى یك سوره به صورت مجموعههاى كوچك، به همان روشى كه در سورهها گفته شد، یعنى ارتباط تنگاتنگ آیات با همدیگر. این قسمت از بحثبه قدرى با اهمیت است كه دانشمندان بلاغت آن را «انحصار در شناخت فصل و وصل» دانستهاند. در این مرحله، باید به كیفیت ترتیب قرآن به صورت حاضر، كه یك نظم توقیفى است، عنایت ویژه كرد. (52)
3- تفكر در ارتباط با اجزاى آیهها با یكدیگر و اجزاى یك آیه با دیگر اجزاى آن; قرآن داراى یك هدف كلى است و هر سوره و آیه، حتى صدر و ذیل هر آیه و هر سوره، ضمن اشتراك در هدف مافوق خود، خود نیز داراى یك هدف ارجمند است كه با اشراف به آن اهداف، انسان مىتواند به هدف كلى قرآن (هدایت انسان به مقاصد الله) و دیگر اهداف جزئى و كلى آن پى ببرد. این مرحله به حدى مهم است كه اگر یك حرف آن جا به جا گردد، دیگر آن خاصیت هدایتى را نخواهد داشت. از اینرو، مىگویند تحریف قرآن عملا امكانپذیر نیست.
4- مرحله بعدى بررسى صدر و ذیل سورهها و آیهها و مقایسه میان احتمالاتى است كه در مورد آیه یا سوره داده مىشود. (53)
در خاتمه این بحث، به حدیث امام صادق(ع) اشاره مىكنیم كه فرمود: «ان هذا القرآن منار الهدى و مصابیح الدجى فلیجل جال بصره و یفتح للضیاء فان التفكر حیاة قلب البصیر كما یمشی المستنیر فى الظلمات بالنور.» (54)
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
18-01-2013, 11:01
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
- ایمان و باور به حقانیت و وحیانى بودن قرآن: چرا كه ناپاكان و بیماردلان از درك آن محرومند. (55) اما همه آیات و حروف و زیر و زبر آن با مؤمن سخن مىگوید و روح و دل و عقل و همه وجود او را به تفكر و احساس وامىدارد. خداوند، خود فرمود: «هدى للمتقین.» (بقره:2) چنین ایمانى عارفانه به قرآن، روح مفسر را به نور قرآن روشن مىگرداند و با این نور، به مقصد مىرسد. خداوند فرمود: «ولكن جعلناه نورا نهدی به من نشاء من عبادنا.» (شورى: 52) در این مرحله، مفسر علاوه برداشتن ایمان راستین، باید عوامل بازدارنده را نیز از خود دور سازد; مانند: پیروى از هواى نفس، تحمیل راى خود بر قرآن، تعصب كور، پیشداورىها، خودباختگى، نفاق، بیمارى دل، شرك باطنى، معاصى و... .
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
18-01-2013, 11:02
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
2- آشنایى با علوم عربیت:
الف - صرف، نحو، لغت، بلاغت: زبان قرآن عربى است. با احاطه به رمز و راز این زبان، مىتوان زمینه فهم آن را فراهم ساخت. رسول خدا(ص) فرمود: «اعربوا القرآن والتمسوا غرائبه.» (56) به همین دلیل، مستشرقان به طور كلى، به انحراف افتادهاند. (57) ب - باید دانست كه جا به جایى كلمات قرآن به هیچ وجه امكانپذیر نیست (58) و لغزشهاى فراوانى از مفسران در این زمینه رخ داده است. ج - شناخت مواضع تقدیم و تاخیر موضوعات: مانند: تقدم امر به معروف بر نهى از منكر یا هجرت بر جهاد یا صفح بر جهاد یا تزكیه بر تعلیم یا ولایة الله بر ولایة المؤمن و... .
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
18-01-2013, 11:03
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
د - بررسى ارتباطات آیات با یكدیگر: بیشترین لغزش مفسران در همین زمینه است.
ه - تفسیر آیات به كمك یكدیگر: در این باره، به طور مفصل بحثشد.
و - توجه به قانون جرى و اطباق;
ز - توجه به تاریخ نزول آیات;
ح - شناخت اسباب نزول;
ط - آشنایى با محكمات و متشابهات;
ى - شناخت كامل ناسخ و منسوخ;
ك - تفسیر موضوعى;
ل - نقد و بررسى اقوال مفسران;
م - شناختن مواضیع علوم قرآن - به طور كلى;
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
18-01-2013, 11:04
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
ن - رعایت مبهمات لفظى قرآن، پرهیز از تفسیر به راى و تطبیق آن با پیشفرضها و اهداف خود;
س - رعایتخصوصیات صناعتى (آنچه در علوم اصول الفقه در بحث دلیلیتبررسى مىشود) و ناسخ (59) و منسوخ (60)
3- مراجعه به مجارى وحى (ثقلین): (61) این مطلب به تفصیل مورد بررسى قرار گرفت و چنین نتیجهگیرى شد كه به حكم كتاب و سنت متواتر رسول خدا(ص) و عقل، امت اسلامى در مقام فهم كتاب و سنت و شكل كلى دین و احكام جزئى آن، در همه مراحل و ادوار، باید به عترت رسول خدا(ص)، كه حاملان علوم آن حضرتاند، مراجعه نمود.
فصلنامه معرفت شماره 26 - عزتالله مولایى
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/58866307485742132535.gif
محب الزهرا
18-01-2013, 11:34
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/46408497904062045368.gif
- سید رضى نهج البلاغه، خ1892- تحدى و هماورد طلبى قرآن كریم در آیه هاى 88 اسراء، 82 نساء،13 هود، 34 طور، 38 یونس،23 بقره بیان گردیده است. در این آیات، سخن خدا بودن قرآن و حقانیت رسالت رسول خاتم6 به اثبات رسیده و در آیه هاى43 رعد و166 نساء، از رسول خدا(ص) درخواست شده كه براى اثبات حقانیت رسالت خود، به تصریح قرآن استناد جسته و گواهى خدا و ملائكه را نیز بر آن متذكر شود. ر.ك.به: سید محمدحسین طباطبائى، قرآن در اسلام، ص 18-21/ محمدتقى مصباح یزدى، قرآن شناسى، ص 120-124
3- چنان كه فرمود: «تلك من انباء الغیب توحیها الیك ماكنت تعلمها انت و لاقومك»; (هود:49) این اخبار غیبى است كه به تو وحى كردیم. تو و قومت پیش از این از آن آگاهى نداشتید.
4- حدیث «تكذیب» كه در میان فریقین به تواتر شناخته شده است، گواه بر این مطلب است.
5 - «یا ایها الذین امنوا استجیبوا لله وللرسول اذا دعاكم لما یحییكم...» (انفال:24)
6- ر.ك: به: سید قطب، التصویر الفنى فى القرآن على جهرمى، نمونه هایى از تاثیر قرآن.
7- «یا ایها الانسان انك كادح الى ربك كدحا فملاقیه»; (انشقاق:6) اى انسان، تو پیوسته در حركتبه سوى پروردگار خود هستى تا او را دیدار كنى.
[» 8- «یا كمیل ما من حركة الا وانت محتاج فیها الى معرفة»; اى كمیل، هیچ حركتى نیست، مگر آن كه تو در آن به شناخت نیازمندى. (ابن شعبه حرانى، تحف العقول، ص 165)
9- آیات مربوط به تدبر، تفكر و تعقل در قرآن بسیارند و نیازى به ذكر آنها نیست.
10- «...و نزلنا علیك الكتاب تبیانا لكل شىء و هدى...»; این كتاب را به صورت تدریجى بر تو فرود آوردیم كه بیان همه چیز در آن است.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/46408497904062045368.gif
محب الزهرا
18-01-2013, 11:37
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/46408497904062045368.gif
11- امام(ع) فرمود: «اعلموا انه لیس على احد بعد القرآن من فاقة ولا لاحد قبل القرآن من غنى» (نهجالبلاغه، خ 175 / محمد بن یعقوب كلینى، اصول كافى، ج1، ص48)
12- امام(ع) فرمودند: «ما جاء عنا فاعرضوه على كتاب الله فما وافقه فخذوه به و ما خالفه فاضربوا به عرض الجدار.» (محمدبن یعقوب كلینى، همان، ج1،69)13- بقره: 18514- دخان: 1/زخرف: 115- نحل: 44 و 6416- نور:1 / بقره:3417- نحل: 6418- بقره: 8519- بقره:21920- بقره: 22121- بقره:18722- نساء:18723- ر.ك.به: آیات تحدى، پىنوشت 1.24- ر.ك.به:عبدالحمیدجعرابه،الم خلالىالتفسیر، ص 144/ عمید زنجانى روشهاى تفسیرى، ص303 به بعد / محمدباقر مجلسى، بحارالانوار
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/46408497904062045368.gif
محب الزهرا
18-01-2013, 11:40
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/46408497904062045368.gif
25- محمدبن جریر طبرى، دلائل الامامة، 104-108/ ج 72، ص189; البته در ذیل تفسیر این آیات - كه رسول خدا(ص) در آن، از شتاب در گفتن منع شده - از طریق امام باقر(ع) در مباحثه با هشام مروانى، چنین گزارش شده كه مراد آن است كه رسول خدا(ص) قرائت و احكام ظاهرى قرآن را به همگان آموزش دهد، اما آنچه از گفتن آن (دانش متشابهات و بطون قرآن و علم به غیب) منع شده، تنها به خاندان عصمت و طهارت آموزش دهد، نه به دیگران. (ر.ك. به: محمد بن جریر طبرى، پیشین، ص 104 و 108/ محمد باقر مجلسى، پیشین، ج 72، ص183-189) پس آنچه را كه ظاهربینان گفتهاند - كه رسول خدا(ص) در خواندن قرآن پیش از سپرى شدن وحى از سوى جبرئیل(ع) شتاب مىكرد كه مبادا كلمهاى از آن فراموش شود و خداوند ضمن دلدارى آن حضرت، وى را از آن نهى فرمود - نمىتواند صحیح باشد.
26- «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیك من ربك فان لم تفعل فما بلغت رسالته...»; (مائده:67) اى رسول آنچه را كه از سوى پروردگارت بر تو فرود آمده [بر همگان] ابلاغ كن، وگرنه ابلاغ رسالت نكردهاى.
27- جلالالدین سیوطى، الاتقان، ج 2، ص196
28- همان، ج 4، ص 234; امیرالمؤمنین(ع) در یكى از خطبه هاى خود، این مطلب را به روشنى بیان كرده، مىفرماید: «هیچ آیهاى بر رسول خدا(ص) فرود نیامد، مگر آنكه آن را بر من خواند و املا فرمود و من آن را به خط خود نوشتم و تاویل و تفسیر و ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه و خاص و عام آن را به من آموخت و دربارهام دعا كرد كه خداوند توان فهم و حفظ آن را به من عنایت فرماید. از اینرو، هیچ آیهاى از قرآن و دانشى كه بر من املا كرده بود، تاكنون فراموش نكردهام.» (نهجالبلاغه، خ 210/ محمد باقر مجلسى، پیشین، ج 92، ص99 به نقل از: محمد بن یعقوب كلینى، اصول كافى) روایت امام صادق(ع) درباره بحث امام باقر(ع) با هشام و عالم مسیحى كه به طور گذرا، مطرح شده و صدها گزارش حدیثى از فریقین گواه صدقى بر این مدعاست.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/46408497904062045368.gif
محب الزهرا
18-01-2013, 11:51
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/46408497904062045368.gif
29- دهها آیه و صدها حدیث متواتر و مشهور و مستفیض از فریقین در این باره - كه اهل بیت: مرجع فهم قرآنند و بس - گزارش شده است; همچون آیه تطهیر، راسخان در علم، اولىالامر، ذوى القربى و حدیثشریف ثقلین، سفینه و...
30- سید محمدحسین طباطبائى، پیشین، 61
31- در این صورت، دیگر هیچ پژوهشگر اندیشورزى در تفسیر قرآن كریم دچار انحراف، تحیر و گمراهى نمىگردد تا در نتیجه سرگردانى، به وجود تناقض لاینحل در قرآن و سنت و در ارتباط آن دو با هم و عینیتخارجى اعتقاد یابد و از حل آن عاجز گشته و عملا دچار نفاق و تكذیب آیات قرآن گردد.
32- «افلا یتدبرون القرآن ولو كان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا كثیرا.» (نساء:82); آیا مگر قرآن را مورد تدبر قرار ندادند. و اگر از جانب غیر خدا بود، در آن اختلاف زیادى مىیافتند.
33- دلیل نزول قرآن به صورت دفعى غیر زمانى بر دل رسول خدا(ص) پیش از بعثت در ماه رمضان و نزول تدریجى آن از آغاز بعثت تا پایان عمر رسول گرامى اسلام(ص) نیز همین است كه زمینه و ظرفیت و شرایط واقعى خود را بیابد تا نزول یابد. جریان نزول دو گونه قرآن از دیرباز در نوشتار اندیشورزان اسلامى مطرح بوده است، مرحوم فیض كاشانى در مقدمه نهم تفسیر خود، مرحوم طالقانى در پرتوى از قرآن، ج 4، ص 195، مرحوم علامه طباطبائى در المیزان، ج 2، ص 230 و ج3، ص 62، ابوعبدالله زنجانى در تاریخ القرآن، ص9 و آیةالله مصباح یزدى در قرآنشناسى، قسمت اول این مساله را مورد بحث قرار دادهاند.
34- با عنایتبه دانش ارزشمند اصول الفقه، در صورت اختلاف معیارها و موازین، به تعادل و تراجیح چنگ زده و از آن طریق، مشكل فهمیدن را حل نموده، به هدف برسد.
35- «لولا نفر من كل فرقة طائفة لیتفقهوا فى الدین» (توبه: 122) تفقه هدف تمام نظام اسلام است.
36- باید بر همین پایه و اساس، روایات مربوط به نحلهها و گروههاى زبانى و جغرافیاى و حتى زمانى، تفسیر گردد; همچون نكوهش برخى نژادها، نسلها، زبانها و مناطق گوناگون; مانند، تمجید از اهالى قم در روایات و مذمتخوزىها و یا بربرها و امثال آن.
37- اشاره به ماجراى مردى كه به استناد آیههاى «من جاء بالحسنة فله عشر امثالها ومن جاء بالسیئة فلایجزى الا مثلها»، از طریق سرقت، دنبال ثواب صدقه بود و امام صادق(ع) به او فرمودند: كلید فهم آن دو آیه «انما یتقبل الله من المتقین» است.
38- كازرونى، مرآة الانوار، ص: 5; و در برخى از روایات، نزول قرآن را بر حرف دانسته و آنگاه هر حرفى داراى ظهر و بطن مىباشد و تنها على(ع) است كه از همه آنها بهرهمند بود و در حیطه دانش اوست. ر.ك.به، سید جعفر مرتضى، حقایقى پیرامون قرآن، ص176 -186
39- چرا كه محكمات مرجع متشابهات قرار داده - سید محمدحسین طباطبائى، المیزان، ج3، ص 64 -67
40- آنان كه به جاى پیروى از ثقل كبیر: به استحسان و قیاس و راى روآوردند، ره به جایى نبرده و بالمآل، حیران و سرگردان و خایب بازگشته و در كنار چشمهسارهاى زلال قرآن با فریاد العطش، جان سپردند و خود و دیگران را به وادى هلاكت كشانیدند.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/46408497904062045368.gif
محب الزهرا
18-01-2013, 11:56
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/46408497904062045368.gif
1- مرحوم علامه طباطبائى «و» در «والراسخون» را براى استیناف گرفته و مفهوم «راسخون» را فراتر از خاندان عترت و آنان را فرد اكمل مىداند. (المیزان، ج3، ص 54 - 55 و69 - 71)
42- سیدعلى دزفولى، شناخت قرآن، ص 30 -4343- علامه طباطبائى; تاویل قرآن را عبارت از حقایقى مىداند كه در ام الكتاب، نزد خداست و از مختصات غیب او مىباشد و بر پایه آیه 80 سوره واقعه (الا المطهرون...) علم به تاویل (غیب) به نحو استقلال، اختصاص به خدا دارد و «مطهرون» به دلالت این آیه، حقیقت قرآن را مس مىنمایند و با ضمیمه آیه تطهیر - كه به موجب روایات متواتر، در حق اهلبیت پیامبر(ص) فرود آمده - اهلبیت رسول خدا(ص) از پاك شدگان و عالم به تاویل (و غیب) مىباشند. (سیدمحمدحسین طباطبائى، قرآن در اسلام،46 -49).44- روایات ظهر و بطن و كیفیت نزول قرآن را در تفسیر برهان، ج 1، ص 15 - 25 مطالعه نمایید.45- «فلا اقسم بمواقع النجوم... انه لقرآن عظیم لایمسه الا المطهرون» (واقعه:80)46- روایت متواتر ثقلین این مطلب را اثبات مىنماید و بر اساس روایات فریقین، رسول گرامى اسلام(ص) قریب نود ماه تمام، هر صبح، پیش از اذان این آیه را یك بار بر در خانه على(ع) و زهرا(س) براى آنان تلاوت كرده و عملا به امت فهمانده كه این آیه در شان آنان نازل گشته است، نه دیگران. (سید محمدحسین طباطبائى، ص48)47- در این باره به مباحث گذشته رجوع شود.48- عن فضیل بن یسار: سالت اباجعفر(ع) عن هذه الروایة: «ما من آیة الا و لها ظهر و بطن.» قال: «ظهر و بطن و هو تاویله، منه ما قد مضى و منه ما لم یجىء یجرى كما یجرى الشمس والقمر كلما جاء تاویل شىء یكون على الاموات كما یكون على الاحیاء قال الله: «... و ما یعلم تاویله الا الله والراسخون...» (تفسیر برهان، ج 1، ص19، حدیث 1/ محمدباقر مجلسى، پیشین، ج 92، ص 78 به نقل از: محمد بن یعقوب كلینى، پیشین) در مرفوعه خثیمة به نقل از ابوجعفر(ع) آمده است: «یا خثیمه،... لو ان الآیة اذا نزلت فى قوم ثم مات هؤلاء القوم، ماتت الآیه، لما بقى من القرآن شىء ولكن القرآن یجری اوله على آخر مادامت السموات والارض ولكل قوم آیة یتلونها، هم من خیر او شر.» (تفسیر برهان، ج 1، ص 21، حدیث7 به نقل از: محمد بن یعقوب كلینى، پیشین)49- شیخ حر عاملى، وسائل الشیعه، كتاب الجهاد.50- عمده انحرافهاى تفسیرى در همین راستا واقع شده است.51- فخر رازى، تفسیر كبیر، ج 1، ص 178 / تناسب الآیات، ترجمه نگارنده، ص 38 - 4052- در این زمینه، كتاب تناسب الآیات، راهگشاست.53- ر.ك.به: نگارنده، تناسب الآیات، به بحث «فصل و وصل».54- محمد بن یعقوب كلینى، اصول كافى، ج 4، ص44755- «لا یمسه الا المطهرون» (واقعه:80); «الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه منه...» (آلعمران:7)56- عبدالجبار شراره بحوث فى القرآن الكریم، ص13957- تطور الاستشراق فى دراسة التراث العربى، ص 85-58 علىرضا صدرالدین، كلیدهاى فهم قرآن، ج 159- ر.ك.به: عبدالجبار شراره، پیشین، ص 138 - 151/ علیرضا صدرالدینى، پیشین، ج 2، ص 1 - 95/ ابوالحسن العاملى اصفهانى، مقدمه تفسیر البرهان، ص19 - 18 به نقل از: سلیم بن قیس هلالى/ سید محمدحسین طباطبائى، المیزان، ج3، ص 84/ عباسعلى عمید زنجانى، مبانى و روشهاى تفسیرى، ص 328 - 338/ عبدالستار فتحالله سعید، المدخل الى التفسیر الموضوعى.60- ر.ك.به: عبدالجبار شراره، پیشین، ص 138 - 151/ علیرضا صدرالدینى، پیشین، ج 2، ص 1 - 95/ ابوالحسن العاملى اصفهانى، پیشین، ص19 - 18 به نقل از: سلیم بن قیس هلالى/ سید محمدحسین طباطبائى، پیشین، ج3، ص 84/ عباسعلى عمیدزنجانى، پیشین، ص 328 - 338/ عبدالستار فتحالله سعید، المدخل الى التفسیر الموضوعى.61-ر.ك.به: مقدمه وصیتنامه حضرت امام; / قوام الدین و شنوهاى، حدیث ثقلین.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/46408497904062045368.gif
vBulletin® v4.2.6 by vBS, Copyright ©2000-2024, Jelsoft Enterprises Ltd.