عالم برزخ چه تفاوتی با عالم قیامت دارد ؟

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/65430868050387662512.gif


تفاوت عالم برزخ با عالم قیامت



https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif



يكي از اسرار عالم خلقت حقيقت و كيفيت مرگ و حوادث و منازل پس از‌ آن است كه بشر هرگز نتوانسته خود پرده از رمز و راز آ‌ن بردارد و تنها منبع موثق و مورد استناد در اين باره متون ديني، اعم از قرآن و احاديث معصومين ـ عليه السّلام ـ مي باشد.

در متون ديني دو مرحله براي پس از مرگ انسان بيان شده است؛ نخست برزخ[1] و دوم برپايي قيامت. برزخ به مرحله و زمان ميان مرگ انسان تا رستاخيز گفته مي شود. بايد توجه داشت كه اين دو مرحله با وجود داشتن شباهتهايي، در عين حال تفاوتهاي متعددي نيز با هم دارند كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم.

1. بدن مثالي در عالم برزخ
بايد توجه داشت كه بين عالم جسم و جسمانيت و عالم اسماء خداوندي دو عالم ديگر نيز وجود دارد.
1. عالم مثال يا عالم برزخ
2. عالم عقل يا عالم مجردات تام.
عالم مثال يا برزخ از تجرد غير تام برخوردار است يعني موجودات برزخي هر چند مادي نيستند اما برخي لوازم ماده را همچون شكل و مقدار دارند برخلاف عالم عقول كه مجرد تام است و در آن نه از ماده خبري است و نه از لوازم و خصوصيات آن.[2]






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif



با توجه به اين مقدمه بايد گفت كه روح انسان پس از مرگ به بدن مثالي يا برزخي تعلق مي گيرد و مقصود از بدن مثالي بدني است كه از جنس ماده نيست و جرم و حجم و وزن ندارد اما از برخي لوازم و خصوصيات اشياي مادي همچون شكل و اندازه برخوردار است و در اين ويژگي ها مشابه بدن طبيعي شخص است براي يافتن تصوير روشنتري از بدن مثالي يا برزخي مي توانيم در وضعيت صورتهايي كه هنگام خواب مشاهده مي كنيم تأمل ورزيم بي ترديد اين صورتها مادي نيستند و جا و مكاني را اشغال نمي كنند و جرم و وزن ندارند با اين حال داراي شكل و اندازه اند و اشكالي همانند اشكال اشياي مادي دارند.[3]

امام صادق ـ عليه السّلام ـ در اين باره مي فرمايند: پروردگار چون روح مؤمنان را به سوي خود قبض مي كند. آنها را در بهشت مي برد و در صورتي مانند صورت آن ها قرار مي دهد، به طوري كه در بهشت مي خورند و مي آشامند؛ چون روح شخصي كه تازه از دنيا رفته بر آن ها وارد شود ايشان را به همان صورتهايي كه در دنيا داشتند مي شناسند.[4]

اما در قيامت بنا به گفتة اكثريت متكلمان[5] و گواهي آياتي از قرآن[6]، بدن عنصري مادي انسان بار ديگر برانگيخته مي شود و بسياري از عذاب و پاداشها به آن تعلق مي گيرد نه بدن مثالي برزخ اگر چه عده اي از حكماء همچون ملاصدرا كوشيده اند پاداش و عقايد عالم آخرت را نيز متعلق به بدن مثالي انسان بدانند[7] اما در هر صو رت اكثريت كساني كه قايل به معاد روحاني و جسماني باهمند مراد از بدن در قيامت را همان بدن مادي عنصري مي دانند.






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif



2. ارتباط ارواح با دنيا در عالم برزخ

يكي ديگر از تفاوتهاي عالم برزخ و قيامت در امكان ارتباط ارواح با دنياي مادي در عالم برزخ است از آنجائي كه با وجود عالم برزخ، عالم دنيا و دارتكليف همچنان باقي و برقرار است و هر روز گروهي مي ميرند و به عالم برزخ منتقل مي شوند و گروه ديگري از مادران متولد مي شوند و زندگي دنيا را آغاز مي نمايند ولي در مورد عالم آخرت وضع اين چنين نيست زيرا قضاء قطعي باريتعالي بر اين تعلق گرفته است كه پيش از قيامت زندگي دنيا پايان يابد و منظومه شمسي بهم بريزد و كره زمين متلاشي شود و خلاصه بعد از برپا شدن روز جزاء نه انساني در زمين باقي مي ماند و نه دارتكليفي.

بر اثر همين تفاوت است كه تا وقتي قيامت برپا نشده رابطة برزخيان با دار دنيا كم و بيش برقرار است.[8] لذا در حديثي از امام صادق مي خوانيم كه:«هيچ مؤمن و كافري نيست كه در هنگام ظهر نزد خانوادة خويش حاضر نگردد.

وقتي مؤمن خانواده اش را در حال انجام اعمال صالح مي بيند خدا را حمد گويد و وقتي كافر خانواده خود را در حال انجام اعمال صالح ببيند بر آنها غبطه مي خورد.»[9]






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif



3. امكان تغيير سرنوشت انسان در عالم برزخ

يكي از ثمرات ارتباط ارواح با عالم دنيوي امكان تغيير شرائط وي در عالم برزخ و گاه تغيير سرنوشت وي مي باشد. لذا ممكن است بر اثر پاره اي عوامل و شرائط، نعمت بعضي از افراد متنعم در عالم برزخ افزايش يابد يا به مقام بالاتري نائل گردند و همچنين عذاب بعضي از افراد معذب در برزخ تخفيف يابد يا آنكه از بين برود و يا بالعكس كيفرشان شديدتر و بر عذابشان افزوده شود از اين روست كه خيرات و مبرات آشنايان ميت و نيز سنتهاي حسنه و يا سيئه باقي مانده از وي در دنيا باعث تغييرات احوال وي در عالم برزخ مي گردد.

امام باقر در اين باره مي فرمايد:«هر بنده اي از بندگان خدا كه روش هدايت كننده اي را بين مردم بنيان نهد براي او ثوابي همانند ثواب كساني است كه به آن عمل مي كنند بدون آنكه از پاداش عاملان به آن كاسته شود و هر بنده اي از بندگان خدا روش گمراه كننده اي را بين مردم بنيان نهد براي وي گناهي همانند گناه كساني كه مرتكب آن شده اند نوشته مي شود بدون آنكه از گناه عاملان آن كاسته شود.[10]

پس ارتباط ارواح در عالم برزخ با دنيا گاه باعث تغيير حالات آنها مي شود اما در آخرت با انهدام اين جهان ارتباط با آن معنا نداشته و نمي شود بر اندوخته ها شخص اعم از خوب و بد اضافه كرد و در نتيجه توشه ي وي تنها منحصر در دارائي هاي پيش از برپايي قيامت است.






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif

[فاطر]

شيخ صدوق در كتاب الاعتقادات باب الاعتقاد في المساءلة في القبر اعتقادبه سوال قبر را مختصر چنين بيان ميكند:
قال الشيخ- رحمه اللّه-: اعتقادنا في المساءلة في القبر أنّها حق لا بد منها، فمن أجاب بالصواب فاز بروح و ريحان في قبره، و بجنّة نعيم في الآخرة، و من لم يأت بالصواب فله نزل‏ مِنْ حَمِيمٍ‏ في قبره‏ وَ تَصْلِيَةُ جَحِيمٍ‏ في الآخرة.

اعتقاد ما در سوال قبر اين است، سؤال قبر حق است، و چاره از آن نيست، هر كه درست جواب گفت فائز شد براحت و رحمت و گل و لاله در قبرش، و ببهشت در آخرت، و هر كه جواب صواب نداد از براى او است تهيه ضيافتى از آب داغ در قبرش و بجهنم افكندن در آخرت‏.
در ادامه بحث وفات فاطمه بنت اسد مادر اميرالمومنين علي عليه السلام را بيان مس‌كند كه رسول خدا چگونه به تشيييع اين پيكر پرداخت، ميفرمايد: در پيراهن مبارك خود كفن نمودند، بعد از آنكه زنها از غسلش فارغ گرديدند و آن جناب جنازه‏اش را بر گردن مبارك بار نمودند و متصل در زير جنازه‏اش ميبودند تا وارد قبرش فرمودند، وقبل از گذاشتن در قبر خود وارد قبر شده وبه پهلو خوابيده بعد فاطمه را در قبر گذاشتند، وسر را آوردند وراز درازي در گوش او گفتند، ودر اين حال فرمودند: پسرت پسرت ثُمَّ انْكَبَّ عَلَيْهَا يُنَاجِيهَا طَوِيلًا وَ يَقُولُ لَهَا:ابْنُكِ ابْنُكِ،...
بعد از ديدن حالتهاي متفاوت از رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله اصحاب عرض نمودند: يا رسول اللَّه امروز شما را ديديم كه وضعى فرموديد كه پيش از اين روز نكرده بوديد ؟ پيامبر جواب دادند تا به اينجا رسيدند: ...ومن بر او جواب سوالهايي كه پرسيده مي‌شد را تلقين نمودم، وَ انْكَبَبْتُ عَلَيْهَا فَلَقَّنْتُهَا مَا تُسْأَلُ عَنْهُ.واز او اين سوالات شد.
1. وَ إِنَّمَا سُئِلَتْ عَنْ رَبِّهَا فَقَالَتِ اللَّهُ، از پروردگارش سوال شد واو جواب داد كه پروردگار من خداست.

2. وَ سُئِلَتْ عَنْ نَبِيِّهَا فَأَجَابَتْ از پيامبرش سوال شد وجواب داد محمد.
3.از ولي وامامش سوال شد جواب داد. كه گفتم پسرت پسرت واو هم جواب داد پسرم ولي وامام من است. وَ سُئِلَتْ عَنْ وَلِيِّهَا وَ إِمَامِهَا فَارْتَجَّ عَلَيْهَا، فَقُلْتُ لَهَا: ابْنُكِ، ابْنُكِ. فَقَالَتْ‏ وَلَدِي وَلِيِّي وَ إِمَامِي



1.الاعتقادات، ص: 59

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif




3. امكان تغيير سرنوشت انسان در عالم برزخ

يكي از ثمرات ارتباط ارواح با عالم دنيوي امكان تغيير شرائط وي در عالم برزخ و گاه تغيير سرنوشت وي مي باشد. لذا ممكن است بر اثر پاره اي عوامل و شرائط، نعمت بعضي از افراد متنعم در عالم برزخ افزايش يابد يا به مقام بالاتري نائل گردند و همچنين عذاب بعضي از افراد معذب در برزخ تخفيف يابد يا آنكه از بين برود و يا بالعكس كيفرشان شديدتر و بر عذابشان افزوده شود از اين روست كه خيرات و مبرات آشنايان ميت و نيز سنتهاي حسنه و يا سيئه باقي مانده از وي در دنيا باعث تغييرات احوال وي در عالم برزخ مي گردد.

امام باقر در اين باره مي فرمايد:«هر بنده اي از بندگان خدا كه روش هدايت كننده اي را بين مردم بنيان نهد براي او ثوابي همانند ثواب كساني است كه به آن عمل مي كنند بدون آنكه از پاداش عاملان به آن كاسته شود و هر بنده اي از بندگان خدا روش گمراه كننده اي را بين مردم بنيان نهد براي وي گناهي همانند گناه كساني كه مرتكب آن شده اند نوشته مي شود بدون آنكه از گناه عاملان آن كاسته شود.[10]

پس ارتباط ارواح در عالم برزخ با دنيا گاه باعث تغيير حالات آنها مي شود اما در آخرت با انهدام اين جهان ارتباط با آن معنا نداشته و نمي شود بر اندوخته ها شخص اعم از خوب و بد اضافه كرد و در نتيجه توشه ي وي تنها منحصر در دارائي هاي پيش از برپايي قيامت است.






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif




3. امكان تغيير سرنوشت انسان در عالم برزخ

يكي از ثمرات ارتباط ارواح با عالم دنيوي امكان تغيير شرائط وي در عالم برزخ و گاه تغيير سرنوشت وي مي باشد. لذا ممكن است بر اثر پاره اي عوامل و شرائط، نعمت بعضي از افراد متنعم در عالم برزخ افزايش يابد يا به مقام بالاتري نائل گردند و همچنين عذاب بعضي از افراد معذب در برزخ تخفيف يابد يا آنكه از بين برود و يا بالعكس كيفرشان شديدتر و بر عذابشان افزوده شود از اين روست كه خيرات و مبرات آشنايان ميت و نيز سنتهاي حسنه و يا سيئه باقي مانده از وي در دنيا باعث تغييرات احوال وي در عالم برزخ مي گردد.

امام باقر در اين باره مي فرمايد:«هر بنده اي از بندگان خدا كه روش هدايت كننده اي را بين مردم بنيان نهد براي او ثوابي همانند ثواب كساني است كه به آن عمل مي كنند بدون آنكه از پاداش عاملان به آن كاسته شود و هر بنده اي از بندگان خدا روش گمراه كننده اي را بين مردم بنيان نهد براي وي گناهي همانند گناه كساني كه مرتكب آن شده اند نوشته مي شود بدون آنكه از گناه عاملان آن كاسته شود.[10]

پس ارتباط ارواح در عالم برزخ با دنيا گاه باعث تغيير حالات آنها مي شود اما در آخرت با انهدام اين جهان ارتباط با آن معنا نداشته و نمي شود بر اندوخته ها شخص اعم از خوب و بد اضافه كرد و در نتيجه توشه ي وي تنها منحصر در دارائي هاي پيش از برپايي قيامت است.






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif





4. تفاوت ظهور حقائق در برزخ و قيامت:

اگر چه در عالم برزخ همچون قيامت، حقائق فراواني بر انسان كشف مي شود و ديده ي انسان به آنها باز مي شود و به تغيير احاديث انسان با مرگ تازه از خواب برمي خيزد[11]

اما در عين حال اين بيداري و ديده گشودن به حقائق جهان بسيار نسبت به بيداري و ديدن حقائق در قيامت ضعيف تر است بايد توجه داشت كه عالم برزخ را عالم مثال مي گويند چون مثال به معناي نمونه و شبيه است و عالم برزخ نيز نمونه اي از عالم قيامت و شبيه به آن است البته عالم مثال به اندازه ي سعه و ظرفيت خود حكايت از قيامت مي كند ظرفيت و سعه ي عالم مثال همان مقدار سعة عالم صورت است كه در آن كم و كيف موجود است و به همين مقدار از انوار نفيسه قيامت كبري و از درجات صدقين و اصحاب يمين و از دركات منكرين و جاحدين و اصحاب شمال حكايت مي كند همچون عكس نمودار در آينه كه ظرف تشكل و تصور صورت است به قدر استعداد و ظرفيت خود از انساني كه در مقابل آن ايستاده حكايت مي كند و آن را نشان مي دهد و فقط قدرت آيينه حكايت صورت است و بس آينه زيبائي ها و زشتيها را نشان مي دهد اما نمي تواند شخصيت مقام و درجه اهل سعادت و شقاوت را نشان دهد.

به همين شكل عالم برزخ نيز بسيار ضعيفتر از عالم قيامت در نشان دادن واقعيات است پس عالم برزخ كه عالم بيداري است نسبت به دنيا خود نسبت به عالم قيامت خواب به شمار مي آيد زيرا كه در عالم قيامت بيداري محض وجود دارد پس حيات و علم و قدرت در عالم برزخ به مراتب از دنيا قوي تر و به مراتب از عالم قيامت ضعيف تر است.[12






https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/22783620302054590029.gif