نگاهی به جایگاه زن در قومیت های مختلف و بررسی آن از دیدگاه اسلام

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/57013201936681598462.gif


نقش حیات اسلام به هویت و جایگاه زن



در جامعه بشری از دیر باز تا کنون، نظرات مختلفی درباره تفاوت های مرد و زن وجود داشته است که اغلب، نگاهی واقع بینانه به زن به عنوان نوع بشر ندارد! اما اسلام با تعاليم آسمانى خودتفاوت های مرد و زن است به ويژه قرآن در عصر نزولش گام هاى اساسى را به سود زن و حقوق او برداشت.


در جامعه بشری از دیر باز تا کنون ، نظرات و عقاید مختلفی در ارتباط با تفاوت های مرد و زن وجود داشته است . متاسفانه اغلب این تفکرات و تئوری ها بر مبنای برتری مرد بر زن استوار است و هرگز نگاهی واقع بینانه به زن به عنوان نوع بشر نشده است ، لذا همواره در طول تاریخ حقوق حقه جامعه زنان تضییع شده و این مسئله بدلایل مختلف من جمله عدم آگاهی زنان و روحیه گذشت و فداکاری که در آنان وجود داشته بسیار عادی تلقی شده و همه از کنار آن براحتی گذشته اند . اما با ظهور اسلام ، رسول اکرم ( صلی ا... علیه و آله ) با رفتار و گفتارش مقام زن را ارج نهاد و با معرفی برترین و والاترین الگوی زن مسلمان به جهانیان – فاطمه زهرا (سلام ا... علیها ) - ، دیدگاه اسلام را نسبت به (( زن )) تبیین نمود. با مطالعه ادوار تاریخیف همواره تصویری تاریک از زن و منزلت آن به چشم می خورد. اغلب زنان به عنوان ابزاری در اختیار مردان بوده اند و به بصورت کالای ناچیز و بی ارزش شمرده می شدند. چنانچه حتی اقوام و تمدن های گذشته نیز نظر مساعدی به زن نداشته اند.



https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


منزلت گم شده زن در تاریخ فراموش شده! قومیت های مختلف

الف) زن طفیلی و زاییده شیطان!

یونانیان عموما زن را موجودی پست می دانستند که تنها برای ادامه نسل و امور خانه کارآیی داشت. اگر زن بچه ناقصی می زایید آن را می کشتند. زن در قوانین یونان اصلا از خود اختیار نداشت. در کودکی مطیع پدر، در جوانی مطیع شوهر، در بیوه گی مطیع پسران و اگر پسری نداشت باید مطیع خویشاوندان می بود.

زن هیچگونه حق و ارزشی نداشت و به عنوان شریک زندگی مرد محسوب نمی شد، زیرا اعتقاد یونانیان بر این بود که زن زاییده شیطان و عضو پاک نشدنی است. به همین خاطر او را در هیچ کاری مداخله نمی دادند. زن حتی حق قرار داد نداشت. در اسپارت که از شهرهای یونان بود اگر زنی از پسر زاییدن محروم می شد او را به مرگ محکوم می کردند. در یونان، زن جزو کالاهای تجاری بود و در بازارها خرید و فروش می شد و بعد از فوت شوهر، حق زندگی نداشت.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


ب) زن شیء که به ارث برده می شود!

در اعتقاد رومیان،« زن مظهر شیطان و از انواع ارواح موذیه بود» و به این خاطر از خندیدن و سخن گفتن او جلوگیری می کردند. در روم، زنان همیشه تحت کفالت بودند. زنان رومی در حقیقت، اشخاص بشمار نمی آمدند بلکه جزو اشیاء بودند و پس از مرگ شوهر و پدر، مانند شی به ارث برده می شدند!


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


پ) زن عنصر گناه و دروازه اصلی جهنم!

در آیین بودایی نیز زنان از حقوق و منزلت خانوادگی و اجتماعی محروم بودند و این نگرش درمیان بسیاری از آنان مرسوم بود که« زن را دروازه اصلی جهنم می دانستند» زنان علاوه بر محرومیت از کسب دانش در بسیاری از موارد قربانی آداب زشت جاهلی بودند و حتی سوزاندن زنان پس از مرگ شوهرانشان نیز مرسوم بود. « زن را موجودی فرعی برای مرد به حساب می آوردند تا روزی که مرد زنده بود، حق حیات داشت و زوی که شوهر از دنیا می رفت، زن را زنده زنده با او دفن می کردند، زیرا که زندگی اش پس از شوهر ارزش ندارد و باید در قبر خادم شوهر باشد و این تفکر هنوز در نزد برخی از مردم در جامعه هند وجود دارد.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


ت) ازرش زن به قیمت و دزدیده شدن!

در آن زمان وضعیت اجتماعی به گونه ای بود که زنان فکر می کردند اگر آنان را بخرند و برایشان پول بدهند، شرافتمندانه تر از وضع موجود است. آنان ربوده شدن را ستایش بزرگی می دانستند؛ چند زن معمولا امتیاز مرد بود. او بر زان و فرزندان خود حق تملک داشت و می توانست در موارد خاص، آنان را بفروشد یا از خانه بیرون کند.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


ج) دختر باری بر دوش خانواده ! دختر طوق لعنت!

در فرهنگ متمدن چین نیز مادران آرزوی پسرزایی داشتند و اگر بی پسر می ماندند، شرمگین بودند. زیرا پسران بهتر از دختران در کشتزارها کار می کردند و در میدان ها می جنگیدند. از دیرباز قربانی چایی که برای نیاکان صورت می گرفت به عهده پسران بود. دختران همچون "بار" بر دوش خانواده سنگینی می کردند. باید آنان را با شکیبایی به عرصه رشد رسانید تا خانواده را ترک گویند و خانه شوهر روند و در آنجا کار کنند و کارگر زایند و خانواده ای نو به بار آورند. در مواقع سختی، اگر دختری بر دختران متعدد خانواده افزوده می شد، امکان داشت که نوزاد بی گناه را رها کند تا در سرما بمیرد.

چینیان نیز مانند عرب جاهلیت دختران خویش را زنده به گور می کردند و معتقد بودند خداوند خالق پسران و شیطان را خالق دختران می دانستند. لذا پسر در نزد آنان برکت و دختر طوق لعنت بود. زن کاملا در اختیار شوهر و پیوسته مورد تحقیر و آزار قرار می گرفت و خلاف رسم و ادب بود که پدر دخترش را نوازش کند یا او را ببوسد. آنها تولد دختر را به قدری بد می دانستند که وقتی دختر به دنیا می آمد او را در کهنه ای می پیچیدند و به علامت عزا یک دانه دوک بر در خانه خود می آویختند.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


چ) زن، جانوری شکارچی و خونخوار!

در آیین بودا وضع اسفناک زن را می توان در این گفته ملاحظه نمود:

« زن چون تمساح و نهنگ مخوف و خون آشامی است که در رود زندگی منتظر می نشیند تا شناوری را شکار خود کند و در باب زنان تارک دنیا، با شرایطی بسیار سخت آنان را برای ترک دنیا می پذیرد. اما آنان را مطیع مردان راهب می سازد و بالاخره باید سلوک آنان بطور کلی تحت نظر راهبان اداره شود.»

در میان سومریان، زن حق داشت مستقل از شوهرش به کار بازرگانی بپردازد و بندگان خود را نگاه دارد، یا آنان را آزاد کند. زن گاهی به مقام ملکه ای نیز می رسید. در آن روزگار، حکم اخلاقی بر مرد و زن یکسان نبود و آنان در مالکیت و وراثت با یکدیگر تفاوت داشتند. مثلا زنا کردن مرد را سبک سری و قابل اغماض می پنداشتند در صورتی که کیفر زن در قبال چنین عملی مرگ بود.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


ح) زن خدمتکار خدایان و شوهر! / نوعی حیوان اهلی!

در ژاپن در دوره عظمت کیوتو، زن در حیات اجتماعی و ادبی کشور عهده دار نقش هایی بزرگ و شاید درجه اول بودند. فیلسوفی به شوهران اندرز می دهد که زنان پرگو و عربده جو را طلاق دهند.اما به زنان می سپارد که در مقابل شوهران هرزه و وحشی، نرمی و مهربانی را مضاعف کنند در اثر ادامه این تعالیم خشن، زن ژاپنی فعال ترین، مطیع ترین و با وفادارترین زن عالم شد.

در منطقه مصر (نیل) که مهد تمدن های قدیم است وضعیت زن چندان مطلوب نیست. زیرا او در خانواده جایگاه یک خدمتکار را دارد و تنها باید به نحو صحیح به امور منزل بپردازد. زن حق خارج شدن از منزل را جز برای خدمت کردن به معبودان یا شاهان نداشته است.

در استرالیا زنان را در ردیف حیوانات اهلی می دانستند و در سال های قحطی آنان را می کشتند و می خوردند و زنان را پس از مرگ شوهر فدای شوهر می کردند. علاوه بر آن، زن حق نشستن سر یک سفره با مردان را نداشتند و صبر می کردند تا شوهرشان سیر شود و بعد از آن با اجازه شوهر غذا را میل کنند.

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


خ) عنصری که حق فکر کردن هم ندارد!

در فرانسه زن را رفیق مار و فرستاده شیطان می دانستند که برا بقاء نسل به شکار انسان در آمده است.
وضع زن در ایران باستان چندان تفاوتی با سایر تمدن ها ندارد. مزدک اعلام کرد: تعداد زوجات بدون ضابطه مباح است! حتی ازدواج با محارم نیز مجاز بود.

زن در دوره ساسانی، شی محسوب می شد و از حقوق خویش محروم بود و از هر لحاظ تحت سرپرستی رئیس خانواده قرار داشت.تمام هدایایی که احیانا به زن یا کودکان داده می شد یا آنچه که زنان بر اثر کار و غیر آن تحصیل می کردند مانند درآمدهای اکتسابی بردگان همه متعلق به رئیس خانوار بود.

به هر حال زن به مثابه سایر اعضای خانواده یعنی کودکان و بردگان به اطاعت بی جون و چرا محکوم بود. یکی از جملات قصار می گوید: « زن هر روز می باید سه بار از شوهر و آقای خود بپرسد: چه باید بیندیشد، چه باید بگوید و چه باید بکند.» نافرمانی از مرد، اجازه طرد زن را به وی می داد.

زن در تاریخ گذشته ایران، دارای شخصیت حقوقی نبود و تحت قیومیت مردان قرار داشتند در این زمینه می توان به ازدواج های شرم آور عصر ساسانیان اشاره کرد. مانند زناشویی خواهران با برادران، پسران با زن پدران و تعداد زوجات تا یکصد زن را بشمرد.

اما اسلام بعد از ظهور اسلام، تفکرات منفی و دور از انصاف و انسانیت کم کم رخت برکند و زن به جایگاه انسانی خود نزدیک شد و این مراتب زن در دیدگاه اسلام تا به جایی است که در آیات متعددی از زنان قرآنی در پاکی، طهارت و انسان سازی به عنوان الگو نام برده شده است.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


اسلام آیین حیات بخش به هویت و جایگاه زن
الف) نیمی از بشریت و عضو کانون بزرگ جامعه انسانی

استاد شهید مطهری در بررسی این جایگاه متعالی زن در دین اسلام آورده است: زن، به عنوان نیمى از بشریت و عضوى جدّى و غیرقابل چشم پوشى در کانون بزرگ جامعه انسانى و نیز به عنوان یکى از دو رکن پدیدآورنده بنیان خانواده است در این فضاى پرتحوّل که بیشتر ابعاد زندگى و فرهنگى و روابط انسانى و اجتماعى دستخوش تغییرات و تجدیدنظرهاى بنیادى قرار گرفته است، بى تردید نگاه عطشناک و تحوّل طلب و انتقادگر نسل حاضر متوجّه آموزه هاى دینى و قرآنى نیز شده است و تلاش مى کند تا پاسخ پرسش هاى زیر را بیابد.

از نظر استاد, اسلام با تعالیم آسمانى خود احیاگر حقوق زن است.به ویژه قرآن در عصر نزولش گام هاى اساسى را به سود زن و حقوق او برداشت، ولى هرگز در این میان زن بودنِ زن و مرد بودن مرد را نادیده نگرفت, بلکه زن را همان گونه دید که در طبیعت هست. زن در قرآن همان زنِ در طبیعت است



https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


پاسخ به برخی از شبهات :

ب ) زن و مرد, داراى حقوق برابر یا همانند

وی در خصوص برابری یا تشابه حقوق زن مرد و در پاسخ به این پرسش که چرا در همه موارد میان حقوق مردان و زنان همانندی دیده نمی شود و در برخی از موارد تفاوت هایی ملموس وجود دارد به طور گسترده و در ضمن چند محور زیر بحث را پى گرفته و در پرتو آیات قرآن بررسى کرده است:


1. جایگاه زن در آفرینش
2. تفاوت هاى طبیعى در آفرینش زن و مرد.
3. فلسفه ناهمانندى حقوق و وظایف زن و مرد.

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


الف1: جایگاه زن در آفرینش

به نظر استاد مطهرى، قرآن با تفسیر آفرینش, زیربناى مقررات امور اجتماعى از قبیل مالکیّت، حکومت، حقوق خانوادگى و… را بیان داشته است.

قرآن کریم برخلاف دیگر منابعى که امروز به عنوان کتب آسمانى معرفى شده اند،سرشت و خلقت نخستین زن را احترام آمیز مى داند و سرشت زن و مرد را دوگانه ندانسته است.

قرآن با کمال صراحت در آیات متعدّدى مى فرماید که زنان را از جنس مردان و از سرشتى نظیر سرشت مردان آفریده ایم: آنجا که می فرماید:

(یاایها الناسُ اتّقُوا ربّکم الّذى خلقکم من نفس واحدة وخلق منها زوجها وبثّ منهما رجالاً کثیراً ونساءً…) نساء / 1

اى مردم, از پروردگارتان پروا کنید, آن که شما را از یک نفس (جنس) آفرید و از آن (نَفس واحد) همسر او را و از آن دو مردان و زنان بسیار پدید آورد.

یعنى آفرینش انسان چه مرد و چه زن از یک جنس و به یک گونه بوده است. خداوند زن (حوّا) را از همان جنس (گل) آدم آفریده است. جنس آدم و حوّا یکى است و آفرینش آن دو از خاک است. در آیات دیگر نیز به صراحت اشاره شده که زن و مرد در آفرینش یکسانند و هیچ یک بر دیگرى امتیازى ندارند.

این درحالى است که تورات موجود, زن را از ماده اى حقیرتر از سرشت مرد, معرفى کرده است و معتقد است که وجود زن, طفیلى وجود مرد است و از دنده چپ مرد آفریده شده است.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

زن و مرد, داراى سرشتى يگانه

قرآن براى تمام انسان ها, چه زن و چه مرد, شخصيّت و فطرت مشتركى را قائل است و خميرمايه اوليّه آنها را در آفرينش يكسان مى داند.

(فأقم وجهك للذين حنيفاً فطرت الله الّتى فطر النّاس عليها…) روم / 30

به يكتاپرستى روى به دين آور. سرشتى است كه خدا همه مردم را بدان سرشت آفريده است.

ولى با كمال تأسّف آنچه در ديگر كتب آسمانى به عنوان وحى آسمانى باقى مانده ـ كه از ديدگاه ما تحريف شده و خلط يافته است ـ زن را مايه گمراهى و گناه معرفى كرده است،استاد مطهرى در نقد اين نگرش بدبينانه و تحقيرآميز مى نويسد:

يكى ديگر از نظريات تحقيرآميزى كه در گذشته وجود داشته است و در ادبيات جهان آثار نامطلوبى بجا گذاشته است اين است كه زن عنصر گناه است، از وجود زن شرّ و وسوسه برمى خيزد، زن شيطان كوچك است.


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif


قرآن داستان آدم و حوّا را در موارد گوناگون بيان كرده، امّا هرگز سخن از شيطان بودن زن يا وسيله گناه بودن او به ميان نياورده است, بلكه معتقد است هريك از مرد و زن اگر گناهى مرتكب شوند, خود مسوٌول كردار خودشان شناخته شده اند.

(قرآن آنجا كه پاى وسوسه شيطانى را به ميان مى كشد, ضميرها را به شكل (تثنيه) مى آورد, مى گويد: (فوسوس لهما الشيطان), شيطان آن دو را وسوسه كرد. (فدلاّهما بغُرور), شيطان آن دو را به فريب راهنمايى كرد, (وقاسمهما انّى لكما من الناصحين), يعنى شيطان در برابر هر دو سوگند ياد كرد كه جز خيرآنها را نمى خواهد.)


https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/07418729093588661740.gif