ره آوردهاى زیارت ائمه اطهار علیهم السلام از دیدگاه پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

http://upload.tazkereh.ir/images/88549564691485065331.gifhttp://www.eteghadat.com/Files/user1/besm/b_040.png (http://www.eteghadat.com/Files/user1/besm/b_040.png)http://upload.tazkereh.ir/images/88549564691485065331.gif

http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif
ره آوردهاى زیارت ائمه اطهار علیهم السلام
از دیدگاه پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله

تعظیم و نکوداشت بزرگان و فرهیختگان و نیز زنده نگه داشتن نام و یاد ایشان پس از مرگ، لازمه محبت، عشق و ارادت انسان به نیکى ها و کمالات است و ریشه در فطرت و سرشت آدمى دارد. ناگفته عیان است که این عزت و احترام در مورد رهبران دینى به عنوان فرهنگ سازان و متحول کنندگان تاریخ به طریق اولى، صادق است و با اندک نگاهى به کتاب قطور تاریخ در مى یابیم که پیش از اسلام و پس از آن همیشه قبرهاى صالحان و اولیاى الهى، مورد توجه خاص و زیارت مردم بوده است و تا قرن یازدهم هجرى بین مسلمانان ـ اعم از شیعه و اهل سنت ـ هیچ گونه اختلافى در این مسأله به چشم نمى خورد و هر دو رساله هایى در این موضوع نگاشته اند. در حقیقت، آنان از رهگذر زیارت اقدام به بزرگداشت مفاخر و صاحبان کمال خویش مى کردند.
افزون بر این، روایات بسیارى نیز در متون دینى ما مسلمانان وجود دارد که جایگاه زیارتائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ و فضیلت آن را در اسلام روشن مى سازد. پاره اى از این روایات را نبى اکرم اسلام حضرت محمد مصطفى ـ صلى الله علیه و آله ـ بیان کرده اند. ممکن است در ابتداى امر این پرسش به ذهن آدمى خطور کند که هدف پیامبر از بیان این گونه احادیث چه بوده است؟ چرا حضرت، مسلمانان را به زیارت افرادى تشویق و ترغیب مى کنند که در آن زمان ـ صدر اسلام ـ هنوز این بزرگواران پا به عرصه حیات نگذاشته اند؟
با اندکى تأمل و درنگ در روایات مذکور، کاملا روشن مى شود که هدف پیامبر چیزى جز هدایت مسلمانان نیست؛ چرا که این روایات یک نوع اتمام حجتى است از سوى پیامبر اسلام براى مسلمانان در زمینه منصب زعامت و ولایت. حضرت ختمى مرتبت با بیان این گونه روایات به مسلمانان نشان مى دهند که رداى امامت و رهبرى اسلام پس از ایشان، برازنده قامت چه افرادى است. این روایات نه تنها جایگاه و منزلت واقعى پیشوایان اسلام را بیان مى کند، بلکه این گونه روایات با بیان پاداش ها و ثواب هاى دنیایى و آخرتى نهفته در زیارتائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ یک مشوق عظیم و قوى خواهد بود براى اظهار عشق و ارادت محبان به محبوب، براى دل دادن صمیمانه دل دادگان در کوى دل دار و سرانجام براى سر سپردن سربازان فداکار در پیش سردار.
نوشته حاضر بر آن است که در پرتو احادیث نبوى، ره آوردهاى زیارت هر یک از پنج تن آل عبا ـ علیهم السلام ـ را مورد بررسى قرار دهد.
روایت هاى نبوى که در زیارت ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ به دست ما رسیده است در یک نگاه کلى، دو دسته اند:
1 ـ روایت هاى ویژه اى که در خصوص یکى از معصومان ـ علیهم السلام ـ نقل شده است؛
2 ـ روایت هاى عامى که زیارت همه ائمهاطهار علیهم السلام را در بر مى گیرد.
روایات مربوط به فضیلت زیارت صدیقه کبرى، فاطمه زهرا علیهاالسلام و امیرالمؤمنان على علیه السلام و امام حسن و امام حسین و نیز امام على بن موسى الرضا علیه السلام بر خلاف سایر ائمه علیهم السلام از نوع اول است. اما این امر هیچ دلیلى بر ترجیح این بزرگواران بر سایر ائمه اطهار علیهم السلام از نظر پیامبر اسلام نمى شود، چرا که در جاى خود ثابت شده است که ائمه اطهار علیهم السلام یک نور در چهارده رواق هستند:
«و ان ارواحکم و نورکم و طینتکم واحدة.»
زید شحام در این باره از امام صادق ـ علیه السلام ـ پرسید: امام حسن ـ علیه السلام ـ افضل است یا امام حسین ـ علیه السلام ـ؟
آن حضرت در جواب فرمودند:
«ان فضل اولنا یلحق بفضل آخرنا و فضل آخرنا یلحق اولنا... خلقنا واحدة و علمنا واحد و فضلنا واحدة و کلنا واحدة... اولنا محمد و اوسطنا محمد و آخرنا محمد.»
«فضل اول ما به آخر ما و فضل آخر ما به اول ما بر مى گردد... خلقت ما یکى است، علم ما یکى است، فضل ما یکى است، همه ما در پیش خدا یکى هستیم... اول ما محمد است، وسط ما محمد است، آخر ما نیز محمد است.»
شبیه این مطلب را عبدالرحمن بن مسلم از امام کاظم ـ علیه السلام ـ پرسید و گفت:زیارت امیرالمؤمنان ـ علیه السلام ـ افضل است یا زیارت امام حسین ـ علیه السلام ـ یا زیارت فلان امام، فلان امام...؟ سپس یک یک امامان را نام برد.
امام کاظم ـ علیه السلام ـ در جواب فرمود:
«یا عبدالرحمن بن مسلم من زار اولنا فقد زار آخرنا و من زار آخرنا فقد زار اولنا و من تولى أولنا فقد تولى آخرنا و من تولى آخرنا فقد تولى أولنا، و من قضى حاجة لأحد من أولیائنا فکأنما قضاها لجمیعنا... .»
«اى عبدالرحمن! هر کس که اولین ما را زیارت کند، آخرین نفر ما را زیارت کرده است، چنان که اگر آخرین ما را زیارت کند، اولین نفر ما را زیارت کرده است. هر کس ولایت اولین نفر ما را بپذیرد، ولایت آخرین نفر ما را پذیرفته است. کسى که حاجت یکى از دوستان ما را برآورد، گویا حاجت همه ما را برآورده است... .»
بنابراین، زیارت هر کدام در حقیقت زیارت همه آنان است و از نظر فضیلت نیز یکسان است، لیکن برخى عوارض خارجى، مانند دورى راه، غربت، فشار و سخت گیرى هاى حاکمان ستمگر و یا عوامل دیگرى که ما نمى توانیم بفهمیم، سبب شده که به زیارت برخى از امامان ـ علیهم السلام ـ توصیه ویژه اى، یا ثواب مخصوصى ذکر کرده اند.



http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

مفهوم زیارت

زیارت از ریشه «زور» است. اصل این واژه به معناى میل و عدول از چیزى است. دروغ را از این جهت، زور گفته اند که مایل و منحرف از راه حق مى شود.
احمد بن فارس در ادامه مى گوید: زائر را از آن جهت زائر مى گویند که وقتى به زیارت تو مى آید از غیر عدول مى کند و رو بر مى گرداند.
از این رو، برخى گفته اند: زیارت به معناى قصد و توجه است.
فیومى با توجه به این امر، در ادامه مى گوید:
«زیارت، در عرف آن است که انسان با انگیزه بزرگداشت کسى و انس گرفتن با او به سوى وى روى آورد.»
حال با روشن شدن مفهوم زیارت، فضیلت و ره آوردهاى زیارت پنج تن آل عبا را از دیدگاه پیامبر اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ در پنج بخش، مورد بررسى قرار مى دهیم.
بخش اول: زیارت نبى اکرم صلى الله علیه و آله
عبدالله، پسر عمر از رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل مى کند:
«من جائنى زائرا لاتحمله الا زیارتى کان حقا على أن أکون له شفیعا یوم القیامة.»
«هر کس به زیارت من بیاید و انگیزه اى جز زیارتم نداشته باشد، بر من لازم است که شفیع او در روز قیامت باشم.»
متتبع بزرگ، علامه امینى رحمه الله این حدیث را از شانزده تن از محدثان و حافظان اهل سنت نقل کرده است. همچنین وى آورده است: چهل و یک نفر از بزرگان اهل سنت از عبدالله بن عمر نقل کرده اند که پیامبر اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ فرموده است:
«هر کس قبر مرا زیارت کند، شفاعت من بر او واجب مى شود.»
این عالم فرهیخته، افزون بر این دو روایت، بیست روایت دیگر را از منابع اهل سنت نقل کرده است.
در کامل الزیارات از پیامبر اسلام این گونه نقل شده است:
«هر کس مرا در زمان حیات و یا پس از وفاتم زیارت کند، به طور حتم در روز قیامت هم جوار با من خواهد بود.»
در جایى دیگر پیامبر اسلام در این باره فرمودند:
«من زارنى بعد وفاتى کان کمن زارنى فى حیاتى و کنت له شهیدا و شافعا یوم القیامة.»
«هر کس مرا پس از وفاتم زیارت کند، مانند کسى است که مرا در زمان حیاتم زیارت کرده است و من در روز قیامت نسبت به این امر براى وى شهادت مى دهم و شافع او خواهم بود.»
از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نیز نقل شده است:
«هر که مرا بعد از وفاتم زیارت کند، گویا فاطمه را زیارت کرده است.»



http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

ره آوردهاى زیارت

ره آوردهاى زیارت پیامبر اکرم ـ صلى اللّه علیه وآله وسلم ـ در دنیا و آخرت عبارت اند از:
1 ـ شفاعت نبى اکرم در روز قیامت
2 ـ هم جوار بودن با حضرت
3 ـ زیارت فاطمه کبرى علیهاالسلام
با توجه به روایات مذکور، در مى یابیم که شفاعت و هم جوار بودن با پیامبر در روز قیامت نصیب فردى مى شود که در این دنیا توفیق زیارت حضرت را کسب کرده باشد و این دو مسأله از اهمیت بسیار بالایى برخوردار است. میزان اهمیت این دو امر زمانى کاملا روشن مى شود که فرد ویژگى هاى قیامت و حوادث هول انگیز و دهشت زاى آن روز را در ذهن خویش مجسم کند. حوادثى که هر انسان مؤمنى را عمیقا در فکر فرو مى برد و لرزه به تن آدمى مى اندازد. بر پایه آموزه هاى قرآن، در آن روز چنان هول و اضطرابى از حساب و کتاب دقیق الهى و بیم از رسوایى در حضور جمیع خلایق و گرفتارى در عذاب دردناکى که خلاصى از آن ممکن نیست به انسان دست مى دهد که با هیچ بیانى قابل شرح نیست.
«و انذر هم یوم الازفة اذ القلوب لدى الحناجر کاظمین.»
«آنها را از روز نزدیک (قیامت) بترسان. روزى که از شدت وحشت جان ها به گلو مى رسد و تمامى وجود آنها مملو از اندوه مى گردد.»
در آن روز هر کس چنان به خود مشغول است و در پیچ و خم اعمال خویش گرفتار، که به دیگرى نمى پردازد، حتى پدر و فرزند که نزدیکترین رابطه را با هم دارند، هیچ کدام به فکر دیگرى نیستند:
«...و اخشوا یوما لایجزى والد عن ولده و لامولود هو جاز عن والده شیئا...»
«از روزى بپرسید که نه پدر جزاى اعمال فرزند خود را تحمل مى کند و نه فرزند چیزى از جزاى پدر را.»
با این توصیف، تنها شفاعت و عنایت ائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ است که مى تواند انسان را از این شرایط سخت و دشوار نجات دهد و به فردوس برین برساند؛ چرا که خود حضرت فرمودند:
«من أتانى زائرا وجبت له شفاعتى و من وجبت له شفاعتى وجبت له الجنة.»
«هر کس به زیارت من بیاید، شفاعت من بر او واجب مى شود و هر که شفاعت من بر او واجب باشد، فردوس بر او واجب خواهد شد.»
باید توجه داشت که ائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ را مى توان با حضور در کنار بارگاه مطهر آنان زیارت کرد هم چنان که زیارت دور نیز مورد قبول و توصیه است اما سفارش و تأکید روایات بر حضور زائر در کنار مزار شریف امامان بیشتر است.
اسحاق بن عمار از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت مى کند که فرمود:
«مروا بالمدینة فسلموا على رسول الله ـ صلى الله علیه و آله ـ و ان کانت الصلاة تبلغة من بعید.»
«به مدینه بروید و بر پیامبر اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ سلام بدهید هر چند که سلام و درود از راه دور به آن حضرت نیز مى رسد.»
این حدیث نشان مى دهد که حضور زائر در کنار مزار و قبر مطهر خصوصیتى دارد. از این رو، مورد توصیه و سفارش قرار گرفته است.




http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

برخى از این خصوصیت ها، عبارت است از:
1 ـ بهره مند شدن از فضاى معنوى حرم هاى شریف ـ که محل تردد فرشتگان، ارواح انبیا و اولیا و محل تردد و تعلق ویژه روح بلند آن معصوم است ـ و دعا کردن در مظان استجابت دعا. به عنوان نمونه در روایات آمده است که دعا در حائر حسینى (زیر گنبد اباعبداللّه الحسین) مستجاب است و نیز در گروهى از روایات آمده است که حرم پاک حضرت رضا ـ علیه السلام ـ بهشتى است؛
2 ـ گسترش فرهنگ توحیدى و ولایت اهل بیت عصمت و طهارت ـ علیهم السلام ـ در بین راه ها و شهرهاى مسیر مشاهد مشرفه.
3 ـ نشانه صداقت زائر در دوستى و علاقه به معصوم.
4 ـ ارتباط ملت ها و ملیت هاى مختلف و آگاهى از مشکلات، مشقات و امکانات همدیگر؛
5 ـ عمل به توصیه کلى قرآن بر سیر در زمین و تماشاى فرجام مجرمان:
«قل سیروا فى الارض فانظروا کیف کان عاقبة المجرمین»
6 ـ وفادارى به مقتدا و تعهد به پیمانى که با او بسته است؛
7 ـ حرم هاى شریف امامان معصوم در طول تاریخ مرکز علم، تبلیغ، و ترویج دین، مبداء قیام ها و نهضت ها، محل پیمان بستن و هم قسم شدن براى انقلاب هاى رهایى بخش و... بوده است
این برکات جملگى از رفت و آمد و مراوده زائران ناشى مى شود.
بخش دوم: زیارت امیر مؤمنان، على علیه السلام
امام صادق علیه السلام در خصوص زیارت امیرالمؤمنان على بن ابى طالب علیه السلام از پدران بزرگوار خویش و ایشان از پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله نقل مى کنند:
«هر که على علیه السلام را پس از وفاتش، زیارت کند، بهشت از آن اوست.»
اسحاق بن عمار نیز در این باره مى گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى فرمودند: «فرد بادیه نشینى خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله رسید و به حضرت گفت: منزل من از منزل شما دور است ولى با این همه شما را دوست دارم و مشتاق زیارت شما هستم. از این رو سوى منزل شما روانه مى شوم اما شما را نمى یابم و فقط على بن ابى طالب علیه السلام را پیدا مى کنم، حضرت با کلام و موعظه هایش، انیس من مى شود، سپس من (به سوى کاشانه خود) بر مى گردم و از این که موفق به زیارت شما نشده ام، متأسف و پشیمان هستم. پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله خطاب به او فرمود:
«من زار علیا فقد زارنى و من احبه فقد احبنى و من ابغضه فقد ابغضنى.»
«هر که على را زیارت کند، در حقیقت مرا زیارت کرده است و هر که او را دوست بدارد، در واقع مرا دوست داشته و هر کس او را خشمگین سازد، همانا مرا خشمگین ساخته است.»
سپس در ادامه به آن مرد اعرابى فرمودند: «این پیام مرا به اقوام و نزدیکان خود برسان و بدان هر که به زیارت او برود، به طور یقین مرا زیارت کرده است و من و جبرائیل و مؤمنان صالح، پاداش دهنده او در روز قیامت خواهیم بود.»
در حدیثى دیگر جابر بن انصارى از پیامبر اعظم ـ صلى اللّه علیه وآله وسلم ـ نقل مى کند:
«هر که على بن ابى طالب را زیارت کند، همانند این است که فاطمه علیهاالسلام را زیارت کرده باشد.»



http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

ره آوردهاى زیارت

ره آوردهاى زیارت حضرت على ـ علیه السلام ـ عبارت است از:
1 ـ زائر امیرالمؤمنان، زائر پیامبر اکرم و صدیقه کبرى فاطمه زهرا علیهاالسلام است؛
2 ـ پیامبر اکرم و حضرت جبرائیل و سایر مؤمنان صالح، پاداش دهنده او در روز قیامت خواهند بود؛
3 ـ بهشت، فرجام خوشایند، زائر امیرالمؤمنان است.
در اینجا، توجه به چند نکته ضرورى است:
الف: مطالب بیان شده به عنوان ره آورد زیارت، تنها فضیلت هایى است که نبى اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ براى زیارت امیرمؤمنان، على بن ابى طالب، بیان کرده اند و فضایل بیان شده از سوى سایر ائمه علیهم السلام به مراتب بیش از این است. اما از آنجا که موضوع این نوشتار بررسى ره آوردهاى زیارت از دیدگاه پیامبر اسلام است پس در این بخش و سایر بخش ها تنها دیدگاه پیامبر ـ صلى الله علیه و آله ـ مورد بررسى قرار مى گیرد.
ب: در حدیث اسحق بن عمار، پیامبر اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ بر اهمیت و فضیلت زیارت امام على ـ علیه السلام ـ بسیار پافشارى مى کند؛ چرا که از یک سو پیامبر، با تکرار جمله «من اتاه فقد اتانى» جمله «من زار علیا فقد زارنى» را تأکید مى کند و از سوى دیگر، با بیان «ابلغ قومک هذا عنى»، اهمیت این مسئله را به مرد اعرابى نشان مى دهد.
ج: در حدیث اسحاق بن عمار، پیامبر فرمودند:«من و جبرائیل و مؤمنان صالح پاداش دهنده زائر امیرالمؤمنان هستیم» ولى نسبت به نوع پاداش روشن نکردند چه پاداشى به زائر حضرت عطا خواهد شد. این مبهم گفتن حضرت ممکن است به این مفهوم باشد که حضرت در روز قیامت متناسب با نیاز زائر، آن چنان پاداش و ثواب عظیمى به او مى دهد که فرد، کاملا راضى و خشنود مى شود و با دلى مطمئن روز قیامت را پشت سر مى گذارد.
بخش سوم: زیارت صدیقه کبرى فاطمه زهرا علیهاالسلام

یزید بن عبدالملک از جد خویش نقل مى کند که روزى نزد حضرت فاطمه علیهاالسلام رفتم. حضرت پیش از من، بر من سلام کرد و فرمودند: چه چیزى سبب شده که نزد ما بیایى؟ در جواب گفتم: طلب برکت (مرا به سوى شما روانه کرده است). حضرت صدیقه ـ سلام الله علیها ـ فرمودند:
«پدرم به من خبر داد که هر کس بر من و ایشان، سه روز سلام و درود بفرستد، خداوند متعال، بهشت را بر او واجب مى کند.»
من گفتم: آیا در زمان حیات شما و ایشان؟ حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمودند: «بله! در زمان ما و پس از وفاتمان.»
در حدیثى دیگر امیرمؤمنان، على ـ علیه السلام ـ از فاطمه زهراء ـ سلام الله علیها ـ نقل مى کند که پیامبر به حضرت فرمودند:
«یا فاطمه! من صلى علیک غفر الله و الحقه بى حیث کنت من الجنة.»
«اى فاطمه! هر کس سلام و درود بر تو بفرستد، خداوند متعال (تمام گناهان او را)مى بخشد و او را در بهشت به من ملحق مى کند.»
امام جعفر صادق ـ سلام الله علیه ـ در حدیثى کیفیت و چگونه سلام بر حضرت صدیقه را توضیح مى دهند. حضرت مى فرمایند:
«هر که به زیارت (صدیقه)طاهره فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ برود و بگوید:
"السلام علیک یا سیدة نساء العالمین، السلام علیک یا والدة الحجج على الناس اجمعین، السلام علیک ایتها المظلومة الممنوعة حقها، اللهم صل على امتک و ابنة نبیک صلاة تزلفها فوق زلفى عبادک المکرمین من اهل السماوات و اهل الارضین"
آن گاه استغفار کند، خداوند او را مى بخشد و وارد بهشت مى کند.»



http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

ره آوردهاى زیارت

با توجه به روایات مذکور، از دیدگاه پیامبر اکرم، حضرت محمد ـ صلى الله علیه و آله ـ ثمرهاى بسیار مهمى بر زیارت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ مترتب مى شود:
1 ـ بخشش گناهان؛
2 ـ ورود به بهشت؛
3 ـ ملحق شدن به پیامبر در بهشت.
البته مترتب شدن این امور، بدون حساب و برنامه نخواهد بود. ناگفته پیداست که براى رسیدن به هر یک از این امور سنخیت روحى اخلاقى و معنوى لازم است و این سنخیت بایستى در دنیا کسب شود. اهل زیارت، توجه به مقام معصوم، تأمل در متن زیارت نامه و تلاش در تهذیب و تزکیه نفس، و مراعات آداب زیارت مى تواند در ایجاد این سنخیت و تتمیم و تکمیل آن، نقش مؤثرى داشته باشد
در اینجا تذکر دو نکته، ضرورى است:
1 ـ در حدیث اول، فرد براى نیل به خیر و برکت به سوى خانه صدیقه کبرى ـ سلام الله علیها ـ روانه شده بود. برکت در لغت به معنى پایدارى و به جاى ماندن است. با توجه به همین معناى اصلى است که برکت را به معنى امن و اعتماد و اطمینان نیز دانسته اند. در اصطلاح این واژه را بیشتر در معنى رشد و فزونى و سعادت به کار برده اند. با این توصیف، رابطه بین سؤال فرد و جواب حضرت ـ سلام الله علیها ـ روشن مى شود؛ چرا که فرد در جست وجوى امنیت و اطمینان و سعادت در زندگى خویش بود و حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ بهترین وناب ترین برکت که همانا بهشت است و راه نیل به آن که چیزى جز پذیرش ولایت اهل بیت ـ سلام الله علیهم اجمعین ـ نیست را به وى معرفى کردند.
2 ـ در حدیث دوم، بیان شده که یکى از ره آوردهاى زیارت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ ملحق شدن به پیامبر ـ صلى الله علیه و آله ـ است. اهمیت این مسأله زمانى روشن مى شود که توجه داشته باشیم در بهشت بلکه در جهنم نیز، درجات و مراتب هر یک از بهشتیان و یا دوزخیان، متفاوت است بر پایه آموزه هاى دینى، چنان نیست که بهشتیان یا دوزخیان همه در یک درجه باشند، بلکه آنها به تفاوت اعمالشان و به تناسب خلوص نیت و میزان معرفتشان، مقامات متفاوتى دارند و اصل عدالت به طور یقین در آن دنیا، حاکم است.
خداوند متعال در این باره مى فرماید:
«و لکل درجات مما عملوا»
«براى هر کدام از آنها درجاتى است بر طبق اعمالى که انجام داده اند.»
نه تنها بهشتیان و دوزخیان در مراتب و درجات، متفاوت هستند بلکه در نوع متنعم شدن و یا عذاب شدن نیز متفاوت اند. از برخى از آیات قرآن به دست مى آید که همه بهشتیان از تمام نوشیدنى هاى بهشتى نمى نوشند بلکه سلسله مراتبى دارند که به تناسب آن بهره مند مى شوند. عالم بزرگ، محمد بن بابویه قمى در باره آیه «عینا یشرب بها المقربون» نوشته است:
«اعتقاد ما درباره بهشت این است که دارالبقاء و دار السلامة است و مرگ و پیرى و بیمارى و ناخوشى و زوال و زمین گیرى و هم و غم و حاجت و فقر در آن نیست...اهل بهشت همسایگان خداوند(جیران الله) و اولیا و احباى او و اهل کرامت هستند و در بهشت مرتبه هاى متفاوت دارند. بعضى متنعم به تسبیح و تقدیس و تکبیر خداوند و همانند ملائکه هستند و بعضى به انواع خوردنى ها و آشامیدنى ها و میوه ها و نشستگاه هاى دلپذیر و مصاحبت حورالعین بهره مندند و ولدان مخلدون (پسرکان خدمتکار جاودانه)در خدمت آقا هستند... .»
بى گمان بالاترین مقام و درجه از آن اشرف مخلوقات عالم هستى حضرت ختمى مرتبت، محمد مصطفى ـ صلى الله علیه و آله ـ است و هم جوارى با ایشان، ره آورد بسیارى گران بهایى است که از رهگذر زیارت دخت گرامى پیامبر، نصیب آدمى مى شود. بسى سزاوار است که این مسئله را شیعیان و دل شیفتگان حضرت غنیمت بشمارند.




http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

بخش چهارم: زیارت امام حسن مجتبى علیه السلام
در کتاب امالى صدوق آمده است که رسول اکرم ـ صلى اللّه علیه وآله وسلم ـ در مورد زیارت امام حسن مجتبى ـ علیه السلام ـ فرمودند:
«هر کس او را ـ امام حسن علیه السلام ـ در بقیع زیارت کند، گام هایش در روزى که تمام گامها متزلزل است، استوار خواهد بود.»
پیامبر اسلام در جایى دیگر خطاب به امام حسن ـ علیه السلام ـ فرمودند:
«گروهى از مسلمانان به قصد احسان و نیکى به من به زیارت تو خواهند آمد، به همین دلیل، به هنگام روز قیامت، من آنها را زیارت مى کنم و اعضاى آنها را گرفته و آنان را از سختى ها و گرفتارى هاى آن روز نجات مى دهم.»
در حدیثى دیگر، پیامبر اسلام این مسأله را براى زیارت امام على و امام حسن ـ علیهم السلام ـ نیز بیان مى کند و در آن افزون بر رهایى از سختى هاى روز دهشت انگیز قیامت، هم درجه و هم رتبه شدن با پیامبر را نیز به عنوان یکى از فضیلت هاى زیارت این بزرگواران بیان مى کند.
سید مرتضى ـ نیز از استاد بزرگوار خویش، شیخ مفید حدیثى از پیامبر اسلام نقل مى کند که حضرت خطاب به امام حسن مجتبى ـ علیه السلام ـ فرمودند:
«هر که تو را پس از وفاتت و یا پدر و یا برادرت را زیارت نماید، بهشت از آن او خواهد بود.»
علامه مجلسى رحمه الله نیز در کتاب گران سنگ بحار الانوار آورده است: امام محمد باقر ـ علیه السلام ـ فرمودند:
«رسول خدا ـ صلى الله علیه و آله ـ هر گاه به امام حسین ـ علیه السلام ـ مى رسید، امام حسین ـ علیه السلام ـ حضرت را مجذوب خود مى کرد از این رو، پیامبر خطاب به امیرمؤمنان، على ـ علیه السلام ـ مى فرمودند که او را بگیرد. آن گاه بر روى او خم مى شدند و او را مى بوسیدند و مى گریستند. امام حسین ـ علیه السلام ـ از پیامبر پرسید: اى پدر من! چرا گریه مى کنى؟ نبى اکرم در جواب امام حسین ـ علیه السلام ـ فرمودند: محل (زخمهاى) شمشیرها را مى بوسم و مى گریم.»
اباعبدالله، پرسیدند: یا رسول الله! آیا من کشته خواهم شد؟
حضرت پاسخ دادند:
«بله! قسم به خدا تو و پدر و برادران، کشته خواهید شد.»
حضرت پرسید: آیا بارگاه و قبرهاى ما پراکنده است؟
نبى اکرم پاسخ دادند: «بله! اى فرزند دلبندم.»
امام حسین ـ علیه السلام ـ پرسید: پس چه کسانى از امت تو، ما را زیارت مى کند؟
پیامبر اکرم ـ صلى اللّه علیه وآله وسلم ـ فرمودند:
«لایزورنى و یزور اباک و اخاک و انت الا الصدیقون من أمتى»
«من و تو و پدر و برادرت را زیارت نمى کند مگر صدیقان امت من»




http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

ره آوردهاى زیارت

از روایات بالا استفاده مى شود که در زیارت جگر گوشه نبى اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ این ثمرات نهفته است:
1 ـ بهشت برین؛
2 ـ رهایى از سختى ها و گرفتارى هاى روز قیامت؛
3 ـ هم رتبه شدن با پیامبر اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ ؛
4 ـ ثابت قدمى بر پل صراط در روز قیامت؛
5 ـ قرار گرفتن در زمره صدیقان.
باید توجه داشت که واژه «صدیق» صیغه مبالغه صدق است ؛ صدق در قول و عمل. صدق در عمل آن است که عمل مطابق گفتار باشد، زیرا عمل نشان دهنده اعتقاد است و کسى که در گفتار خود راستگو است از ضمیر خود خبر مى دهد. صدق در گفتار هم آن است که مطابق با واقع باشد و چون خود گفتار هم یک نوع عمل است، کسى که در عمل صادق باشد فقط از آنچه که آن را راست مى پندارد و حق مى داند خبر مى دهد. از این رو در گفتار وى صدق خبرى و مخبرى هر دو جمع است.
از آنچه گفته شد به دست مى آید که صدیق کسى است که اصلا دروغ نمى گوید و کارى جز حق انجام نمى دهد. از هواى نفس پیروى نمى کند و آنچه را که حق مى داند مى گوید و چیزى جز حق را نمى بیند. پس وى حقایق اشیا را مى بیند.
صدیقان در نزد خداوند متعال داراى آن چنان مقام والایى هستند که بر اساس گفته قرآن به کسانى که به خداوند و پیامبران الهى ایمان مى آورند، مقام صدیق عطا مى شود و به حکم خداوند ـ نه این که خودشان از نظر مقام با آنان برابر باشند ـ پاداشى و نورى همچون پاداش و نور آنان خواهند داشت.
از روایات مذکور این نکته نیز به دست مى آید که حیات و مرگ پیامبر اکرم و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ یکسان است؛ زیرا زیارت دوران حیات و مرگ، اجر و آثار یکسان دارد. از این رو، لازم است که زائر به گونه اى در حرم شریف آنان حضور پیدا کند که اگر زنده مى بودند، در کنارشان حضور پیدا مى کرد و زیارت در دوران مرگ باید همان آثار و سازندگى دوران حیات را براى او داشته باشد.
توجه به این نکته هم ضرورى است که ثواب هایى که در این نوشتار بیان مى شود، جملگى بیانگر عظمت و جلالت قدر معصوم است.
بخش پنجم: زیارت امام حسین علیه السلام

در متون روایى، احادیث فراوانى به چشم مى خورد که جملگى بیانگر فضیلت سید و سالار شهیدان، امام حسین ـ علیه السلام ـ است. این روایت ها از جهت تعداد و کمیت و از نظر کیفیت و فضیلتى که بیان مى کنند به گونه اى است که آدمى را به تعجب و شگفتى وا مى دارد. در این بخش به پاره اى از این روایات که از زبان مبارک پیامبر اسلام نقل شده است اشاره مى شود.
امام جعفر صادق ـ علیه السلام ـ فرمودند:
«روزى امام حسین ـ علیه السلام ـ دامن نبى اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ بود و حضرت با امام حسین بازى مى کردند و او را مى خنداندند. عایشه به پیامبر گفت: اى رسول خدا چقدر این طفل را دوست دارى؟ حضرت به او جواب داد: "واى بر تو باد! چگونه او را دوست نداشته باشم و به او ابراز علاقه نکنم در حالى که او میوه دل و نور دیده گاه من است. امت من او را [مظلومانه] خواهند کشت و به همین دلیل هر که او را پس از وفاتش زیارت کند، خداوند ثواب یک حج، از حج هاى من را براى او مى نویسد." عایشه گفت: یک حج از حج هاى تو اى رسول خدا؟ حضرت فرمودند: "بلکه دو حج از حج هایم را" عایشه گفت: دو حج از حج هایت؟ حضرت فرمودند: "بله بلکه چهار تا".»
امام صادق ـ علیه السلام ـ در ادامه فرمودند:
«عایشه همچنان تعجب مى کرد و پیامبر بر تعداد حج ها مى افزود تا این که به نود حج از حج هاى رسول خدا ـ صلى الله علیه و آله ـ به همراه عمره هاى آن رسیدند.»
عبدالله بن عباس نیز در این باره مى گوید: روزى نزد پیامبر اسلام رسیدم و دیدم امام حسن ـ علیه السلام ـ بر دوش پیامبر است و امام حسین ـ علیه السلام ـ بر روى پاى مبارک حضرت و پیامبر آن دو بزرگوار را مى بوسند و مى گویند: «اللهم وال من والاهما و عاد من عاداهما» آنگاه پیامبر رو به من کردند و فرمودند:
«ابن عباس روزى را مى بینم که محاسن او (امام حسین ـ علیه السلام ـ) به خون خویش خضاب شده است و او مردم را به سوى خود مى خواند ولى آنان دعوت او را اجابت نمى کنند. او مدد مى جوید اما هیچ کس به یارى او بر نمى خیزد.»




http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

پرسیدم: اى رسول خدا! چه کسى چنین کارى را با او مى کند؟ حضرت فرمودند:
«بدترین افراد امتم (نمى دانم) از این کار چه چیزى به آنها مى رسد؟ خداوند شفاعت من را نصیب آنها نکند.»
سپس حضرت فرمودند:
«یا ابن عباس من زاره عارفا بحقه، کتب الله له ثواب الف حجة و الف عمرة الا و من زاره فکانما زارنى و من زارنى فکأنما زار الله و حق الزائر على الله أن لا یعذبه بالنار، الا و ان الاجابة تحت قبته و الشفاء فى تربته و الائمة من ولده.»
«ابن عباس هر که او را زیارت کند و نسبت به حق او شناخت و معرفت داشته باشد، خداوند متعال، ثواب هزار حج و هزار عمره را براى او مى نویسد. بدان و آگاه باش هر کس که او را زیارت کند، پس مانند این است که مرا زیارت کرده و هر که مرا زیارت کند، همانند این است که خداوند را زیارت کرده باشد و حق چنین زائرى بر خداوند این است که او را با آتش جهنم عذاب نفرماید. بدان و آگاه باش که برآورده شدن تمام حاجات، زیر گنبد [حرم] اوست و شفا(ى تمام دردها) در خاک و تربت او [نهفته] است و تمام ائمه از نسل او هستند»
در حدیثى دیگر، پیامبر اسلام در فضیلت زیارت امام حسین ـ علیه السلام ـ فرمودند:
«من زار الحسین ـ علیه السلام ـ بعد موته، فله الجنة.»
«هر کس، حسین علیه السلام را پس از وفاتش زیارت کند، بهشت از آن اوست.»
امیرمؤمنان، على ـ علیه السلام ـ نیز از پیامبر اکرم شنیدند که در خصوص زائران سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ در آخر زمان فرمودند:
«در آخرالزمان قومى مى آید که قبر فرزندم ـ حسین ـ را زیارت مى کنند، هر که قبر او را زیارت کند، همانند این است که مرا زیارت کرده باشد و هر که مرا زیارت کند، همانند این است که خداوند سبحانه و تعالى را زیارت کرده باشد. بدانید و آگاه باشید که هر که حسین را زیارت کند، مثل این است که خداوند را در عرش الهى زیارت کرده باشد.»
در حدیث دیگرى افزون بر این که زائران امام حسین ـ علیه السلام ـ زائران پیامبر و خداوند سبحان قلمداد شده اند، اجر و پاداش فوق العاده اى نیز براى آنان بیان شده است. امام صادق ـ علیه السلام ـ در این باره فرمودند:
«در شب معراج وقتى پیامبر اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ شبانه به سوى آسمان رفتند ندا داده شد که خداوند تبارک و تعالى وى را از سه چیز آگاه مى سازد. یکى از این سه خبر درباره کیفیت کشته شدن امام حسین ـ علیه السلام ـ بود (در آنجا)به پیامبر گفته شد:
"هر که به سوى قبر او آید، مورد تکریم الهى قرار مى گیرد، چرا که زائران او ـ حسین ـ زوار تو هستند و زوار تو، زائران من و تکریم و بزرگداشت زائرانم بر عهده من است و من هر آنچه که بخواهند به آنها مى بخشم و آن چنان اجر و پاداشى به ایشان بدهم که هر فردى که به این پاداش و بزرگداشت من نگاهش بیفتد، غبطه زائر امام حسین را بخورد".»
نبى اکرم ـ صلى اللّه علیه وآله وسلم ـ در حدیثى دیگر که امام صادق ـ علیه السلام ـ آن را نقل مى کنند خطاب به صدیقه دو عالم، حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ در مورد فضایلى که خداوند تبارک و تعالى براى زیارات سید و سالار شهیدان امام حسین ـ علیه السلام ـ قرار داده است مى فرماید:
«تمام ملائکه براى مظلومیت فرزند تو مى گریند و همه اشیاى عالم براى او ابراز تأسف و اندوه مى کنند. هر که به زیارت او آید به منزله این است که به حج بیت الله الحرام و عمره مفرده مشرف شده است و هیچ گاه حتى به اندازه چشم به هم زدنى از دریاى بى کران رحمت الهى، دور نخواهد شد و هنگامى که دیده از این دنیا فرو بندد، همچون شهید از دنیا خواهد رفت و اگر زنده بماند هم چنان در امان و پناه خداوند سبحان باقى خواهد ماند تا این که این دنیا را ترک کند.»
پیامبر اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ در حدیثى دیگر فرمودند:
«خداوند هفتاد هزار فرشته ژولیده موى غبار غم گرفته را موکل کرده است تا بر امام حسین ـ علیه السلام ـ هر روز، سلام و درود بفرستند و در حق فردى که به زیارت حضرت، مشرف شده است دعا کنند. رئیس این فرشتگان، فرشته اى است که به آن منصور گفته مى شود. از این رو، هیچ فردى نیست که به زیارت امام حسین ـ علیه السلام ـ بیاید مگر این که این فرشتگان به استقبال او در آیند و هیچ فردى نیست که با امام حسین ـ علیه السلام ـ وداع و خداحافظى کند مگر این که آنهابه مشایعت او و همراهى آیند و چنان چه مریض شود، عیادتش مى کنند و اگر بمیرد، بر جنازه او نماز به جا مى آورند و براى وى استغفار مى کنند.»



http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

ره آوردهاى زیارت

ره آوردهاى زیارت امام حسین ـ علیه السلام ـ بسیار فراوان است و در یک دسته بندى مى توان آنها را به آثار دنیایى و آخرتى تقسیم کرد. در اینجا به برخى از آثار مطرح شده در روایات نبوى، اشاره مى شود.
الف: آثار دنیایى

1 ـ عیادت کردن هفتاد هزار ملک، به هنگام بیمارى زائر؛
2 ـ نماز خواندن هفتاد هزار ملک بر جنازه زائر؛
3 ـ اجابت دعا در زیر گنبد امام حسین ـ علیه السلام ـ ؛
4 ـ شهادت قلمداد شدن مرگ زائر امام حسین ـ علیه السلام ـ ؛
5 ـ غرق شدن در دریاى بى کران رحمت الهى ؛
6 ـ در پناه و امان خداوند بودن.
ب: آثار آخرتى:

1 ـ زیارت رسول خدا ؛
2 ـ زیارت خداوند متعال در عرش الهى ؛
3 ـ نوشته شدن ثواب هزار حج و هزار عمره ؛
4 ـ در امان بودن از آتش جهنم ؛
5 ـ نوشته شدن هفتاد حج و عمره رسول خدا ـ صلى اللّه علیه وآله وسلم ـ در کارنامه اعمال انسان ؛
6 ـ بهشت ؛
7 ـ رسیدن به اجر و پاداش فوق العاده ؛
8 ـ مورد تکریم الهى واقع شدن ؛
9 ـ استغفار هفتاد هزار ملک براى زائر، پس از مرگ او.
زیارت خداوند در عرش الهى

از جمله آثار زیارت امام حسین ـ علیه السلام ـ همان گونه که گذشت، ملاقات با خداوند متعال است. حال این پرسش مطرح مى شود که مراد از ملاقات چیست؟ آیا این گونه روایات را بایستى بر ظاهر آنها حمل کرد و بگوییم خداوند سبحان در قالب بدنى مادى که با چشم سر دیده مى شود در عرش الهى، نمایان مى شود و یا مراد مفهومى فراتر از ظاهر این روایات است و اصولا این نوع روایات را بایستى به گونه دیگرى تفسیر کرد؟
در پاسخ باید گفت، بر پایه آموزه هاى ناب شیعه، خداوند متعال هرگز داراى جسم و مکان نیست و این گونه روایات و آیات را باید تأویل کرد. در این مورد چند تأویل از بزرگان و عالمان شیعه بیان شده است.
شیخ طوسى ـ رحمة الله علیه ـ که از بزرگترین، عالمان شیعه اند در معناى این گونه احادیث گفته است: مراد این است که ثواب و تکریم زائر آن حضرت ـ علیه السلام ـ در روز قیامت، همانند کسى است که خداوند او را به آسمان برده و به عرش خود که ـ ملائکه حامل آن هستند ـ نزدیک مى کند و برگزیدگان از فرشتگان خود را به او مى نمایاند، به گونه اى که موجب تأکید بر تکریم او مى شود. مشابه این تعبیر را مجلسى اول ـ رحمة الله علیه ـ نیز آورده است.




http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

یک زیارت برتر از هزار حج و عمره

در متون دینى، افزون بر روایت هاى مذکور، روایات فراوانى به چشم مى خورد که ثواب هزاران حج و عمره براى زیارت هر یک از ائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ قرار داده است. برخى از این روایات بیانگر این است که زیارت یک امام مساوى است با ثواب حج و عمره هاى که پیامبر اسلام آنها را انجام داده است. طبق روایت هاى دیگرى، ثواب و پاداش زیارت امام معصوم ـ علیه السلام ـ معادل با هزاران حج و عمره اى است که مقبول درگاه الهى واقع شده است. بر هیچ انسانى پوشیده نیست که بهترین و ناب ترین حج و عمره از نظر فضیلت و کمال، حج و عمره اى است که یا نبى اکرم اسلام ـ صلى الله علیه و آله ـ انجام دهد و یا مورد قبول درگاه الهى واقع شده باشد. با این توصیف، در اینجا دو پرسش، مطرح مى شود البته این دو پرسش، اختصاص به زیارت اباعبدالله الحسین ـ علیه السلام ـ ندارد.
1 ـ چرا زیارت ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ برتر از هزاران حج و عمره و حتى بر پایه برخى از روایات بهتر از جهاد در راه خداست؟ به بیان دیگر، چه سرى در زیارت اهل بیت نهفته است که این چنین اجر و پاداش براى آن اختصاص داده شده است.
در پاسخ به این پرسش، فقیه فیلسوفان و فیلسوف فقیهان، ملا محسن فیض کاشانى ـ رحمة الله علیه ـ مى گوید:
«روایاتى که ثواب زیارتائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ را بیشتر از حج و عمره، و جهاد در راه خدا مى داند، بیش از آن است که شمارش شود. سِرّ برترى زیارت بر این امور آن است:
اول: هر کسى که ادعاى مسلمانى مى کند ـ حتى اگر ناصبى باشد ـ اهل حج، عمره، جهاد و امثال آن است، در حالى که زیارتائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ اختصاص به افرادى دارد که آشناى به قدر و منزلت آنان ـ هر چند ناقص ـ و معتقد به ایشان باشند.
دوّم: حرم هاى شریف ائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ مشهد ارواح بلند و مقدس آنان و محل حضور اشباح برزخى نوریشان است. آن ارواح بلند در حالى که زنده، خوشحال و روزى خورده از فضل پروردگارشان هستند، در آن مکان هاى شریف حضور پیدا مى کنند [و زائر در فضایى که روح امام معصوم ـ علیه السلام ـ حضور دارد نفس مى کشد، عبادت و راز و نیاز مى کند.]




http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

سوم: زیارت ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ صله و نیکى به خود آنان، رسول خدا ـ صلى الله علیه و آله ـ امیرالمؤمنان، فاطمه ـ علیهاالسلام ـ شیعیان، دوستدارانشان و بلکه نیکى به سایر انبیا و اوصیاى الهى است و موجب خوشحالى آنان، اجابت دعوت، تجدید عهد با ولایت، زنده نگه داشتن مرام و غلبه بر دشمنانشان مى شود. همه اینها عبادت خداست و سبب مى شود که انسان به فضایل و برکاتى که نزد خداست برسد و به رضاى او دست یابد؛ زیرا خوشحال کردن مؤمن عادى اگر آن همه فضیلت و ثواب دارد، فضیلت و ثواب خوشحال کردن پیامبر اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ و ائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ که از خطا و گناه معصوم هستند و خداوند آنان را امام مؤمنان پیشرو پروا پیشگان قرار داد، آسمان و زمین را براى آنان آفرید، صراط، سبیل، و راهنماى به سوى او، دروازه رحمت الهى، وسیله ارتباط بین او و بندگانش هستند و... غیر قابل توصیف است.
اما حج، عمره، جهاد و مانند آن اگر چه موجب انفاق مال، ترک وطن، تحمل مشقت ها و... مى شود، لیکن فضیلت این امور در حد زیارت نیست، زیرا با آن که عبادت الهى، اجابت امر او و موجب خشنودى خدا و اولیاى او مى شود، اما آن فضایل دیگر را کمتر مى توان در اینها یافت.»
2 ـ باندکى تأمل و درنگ در روایات نبوى و حتى غیر نبوى مشاهده مى کنیم که براى زیارت سیدالشهداء بلکه سایر ائمهاطهارـ علیهم السلام ـ نسبت به این که زیارت امام معادل چند حج و یا عمره باشد، اختلاف به چشم مى خورد. از باب نمونه در خصوص زیارت اباعبدالله الحسین ـ علیه السلام ـ پاره اى از روایات نبوى، ثواب معادل با 90 حج رسول خدا به همراه عمره هاى آن و بر اساس دسته اى دیگر از روایات نبوى ثواب هزار حج و هزار عمره در جوار پیامبر اسلام، تعیین کرده اند. دسته اى دیگر از این روایات فقط ثواب هزار حج و هزار عمره را براى این زیارت، تعیین کرده اند. حال پرسش این است که علت این اختلاف در روایات چیست؟ و چگونه مى توان آن را بر طرف کرد؟
در پاسخ به این پرسش باید بگوییم که بدون تردید انسان ها و اعمال آنها کاملا متفاوت از یکدیگر است. هیچ انسانى را در این دنیا نمى توان یافت که رفتار و کردار او کاملا عین انسان دیگر باشد. از این رو، اختلاف در میزان ثواب و فضل زیارت چه بسا بر اساس اختلاف و تفاوت اشخاص باشد.
عالم بزرگ شیعه، علامه مجلسى ـ رحمة الله علیه ـ در این باره مى گوید:
«چه بسا، اختلاف این گونه روایات در مقدار فضیلت و ثواب به سبب تفاوت اشخاص و اعمال و میزان خوف و مسافت باشد، چرا که ثواب هر عمل خیر و نیکو، متناسب با مرتبه اخلاص، معرفت، تقوا و سایر شرایطى که سبب کمال عمل مى شود، از دیگر کارهاى خیر متفاوت است و شاید این اختلاف در ثواب به این سبب باشد که اصولا ائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ با مردم به اندازه فهم و درک آنها، صحبت مى کردند و از روایات به دست مى آید که احوال فرد پرسشگر را در ضعف و شدت ایمان ملاحظه مى کردند تا کلام آنها سبب انکار و کفر او نشود.»



http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

فلسفه این همه پاداش و ثواب

با بررسى، آموزه هاى دینى به آسانى در مى یابیم که ثواب و پاداشى که خداوند متعال براى زائر سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ در نظر گرفته است آن چنان فراوان است که انسان را به تعجب و شگفتى وا مى دارد و با قطع و یقین مى توان ادعا کرد که در زیارت امام رضا و امام حسین ـ علیهماالسلام ـ بعضا اجر و پاداشى بیان شده است که در زیارت هیچ یک از ائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ آن اجر و پاداش، دیده نمى شود. حال ممکن است این پرسش در ذهن هر انسانى مطرح شود که چرا خداوند متعال این همه ثواب و پاداش را به زیارت امام رضا و امام حسین ـ علیهماالسلام ـ اختصاص داده است؟ چگونه مى شود خداوند سبحان این همه ثواب که به شمارش نمى آید به زائران بدهد؟
ممکن است براى این پرسش پاسخ هاى گوناگون و متعددى وجود داشته باشد ولى به هر صورت، بیان تشرف سید بحرالعلوم ـ رحمة الله علیه ـ به محضر شریف حضرت امام عصر ـ علیه السلام ـ در اینجا خالى از لطف نیست.
سید بحر العلوم ـ رحمة الله علیه ـ به قصد تشرف به سامرا تنها به راه افتاد در بین راه درباره این مسأله که گریه بر امام حسین ـ علیه السلام ـ گناهان را مى آمرزد، فکر مى کرد. در این هنگام شخص عربى سوار بر اسب به او رسید و سلام کرد. بعد رو به سید کرد و پرسید:
«جناب سید! درباره چه چیزى به فکر فرو رفته اى و در چه اندیشه اى؟ اگر مسأله علمى است بفرمایید شاید من هم اهلش باشم.»
سید بحر العلوم عرض کرد:
در این باره فکر مى کنم که چطور مى شود خداوند متعال این همه ثواب به زائران و گریه کنندگان حضرت سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ مى دهد. مثلاً در هر قدمى که در راه زیارت بر مى دارند ثواب یک حج و یک عمره در نامه اعمالشان مى نویسند و براى یک قطره اشک تمام گناهان صغیره و کبیره شان آمرزیده مى شود؟



http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

سوار عرب فرمود:
«تعجب نکن من براى شما مثالى مى آورم تا مشکل حل شود.»
سلطانى به همراه درباریان خود به شکار مى رفت. در شکارگاه از لشکریان دور شد و به سختى فوق العاده اى افتاد و بسیار گرسنه شد. خیمه اى را دید وارد آن خیمه شد. در آن سیاه چادر پیرزنى با پسرش زندگى مى کرد آنان بزشیردهى داشتند و از مصرف شیر این بز زندگى خود را مى گذراندند، وقتى سلطان وارد شد او را نشناختند ولى براى پذیرایى از میهمان، بز را سر بریدند و کباب کردند ؛ چون چیز دیگرى براى پذیرایى نداشتند.
سلطان شب را همان جا خوابید و روز بعد از ایشان جدا شد و هر طورى بود خودش را به درباریان رسانید و جریان را براى اطرافیان نقل کرد.
در نهایت از ایشان سؤال کرد: اگر من بخواهم پاداش مهمان نوازى پیرزن و فرزندش را داده باشم چه عملى باید انجام بدهم؟
یکى از حضار گفت: به او صد گوسفند بدهید.
دیگرى که از وزیران بود گفت: صد گوسفند و صد اشرفى بدهید.
یکى دیگر گفت: فلان مزرعه را به ایشان بدهید.
سلطان گفت: هر چه بدهم کم است ؛ زیرا اگر سلطنت و تاج و تختم را هم بدهم آن وقت مقابله به مثل کرده ام، چون آنها هر چه را داشتند به من دادند، من هم باید هر چه دارم به ایشان بدهم تا سر به سر شود.»
بعد سوار عرب به سید فرمود:
«حالا جناب بحرالعلوم حضرت سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ هر چه از مال و منال و اهل و عیال و پسر و دختر و برادر و خواهر و سر و پیکر داشت همه را در راه خدا داد، پس اگر خداوند به زائران و گریه کنندگان آن حضرت این همه اجر و ثواب بدهد، نباید تعجب کرد؛ چون خدا که خدایى اش را نمى تواند به سیدالشهداء بدهد، پس کارى را که مى تواند انجام مى دهد، یعنى با صرف نظر از مقامات عالى خود امام حسین ـ علیه السلام ـ به زوار و گریه کنندگان آن حضرت هم درجاتى عنایت مى کند، و در عین حال اینها را جزاى کامل فداکارى آن حضرت نمى داند.»
وقتى شخص عرب این مطالب را فرمود از نظر سید بحرالعلوم ناپدید شد.




http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

زیارت با معرفت

یکى از مسائلى که فراوان مورد تأکید و سفارش معصومان ـ علیهم السلام ـ است معرفت معصوم و آگاهى از منزلت اوست. در روایات بسیارى، معرفت و آگاهى، شرط کمال زیارت حضرت سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ بلکه ائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ قلمداد شده است.
هند حناط مى گوید: از امام صادق ـ علیه السلام ـ شنیدم که فرمود:
«هر کس حسین ـ علیه السلام ـ را زیارت کند در حالى که عارف به حق وى باشد و او را امام خود برگزیند، خداوند گناهانش را مى آمرزد.»
امام کاظم ـ علیه السلام ـ نیز کمترین پاداش زیارت قبر حسین ـ علیه السلام ـ را آمرزش گناهان معرفى کرده است لیکن به شرط آن که زائر، عارف به حق امام، احترام و ولایت وى باشد.
در حدیثى دیگر ایشان در مورد زیارت على بن موسى الرضا ـ علیه السلام ـ فرمودند:
«... هر کس امام رضا ـ علیه السلام ـ را(که در شهر غریب از دنیا مى رود) زیارت کند در حالى که تسلیم امر او و عارف به حقش باشد، در پیشگاه الهى از منزلت شهداى بدر برخوردار است.»
سِرّ این که توصیه کرده اند، زیارت زائر با معرفت باشد آن است که آنچه مایه کمال زیارت مى شود، معرفت و شناخت مقام و موقعیت معصوم است، نه اعمالى بى روح و همراه با غفلت و ناآگاهانه. ثواب هاى آخرت و آثار دنیایى که در روایات آمده، بر زیارت واقعى مترتب است. یعنى جایى که ارتباط معنوى با معصوم برقرار شود و منشأ تحول در زائر شود نه بر سیاحت و زیارت جسمى و صورى.
شاهد این ادعا کلام بزنطى است که مى گوید: در نامه حضرت ثامن الحجج، على بن موسى الرضا ـ علیه السلام ـ خواندم که فرمود: این پیام را به شیعیان ما برسانید که زیارت من در پیشگاه الهى با هزار حج برابرى مى کند. (تعجب کردم از این رو)به امام جواد ـ علیه السلام ـ گفتم: واقعا با هزار حج برابرى مى کند؟ فرمود:
«آرى! به خدا سوگند با هزار هزار (یک میلیون) حج برابرى مى کند (لیکن) براى کسى که همراه با معرفت زیارتش کند.»
با این توصیف کاملا روشن مى شود، که معرفت و آگاهى شرط کمال زیارتائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ است. البته این که امام معصوم ـ علیه السلام ـ داراى چه شخصیتى است معرفت او چگونه ممکن است، حق او چیست؟ مطالبى است که بحث هاى طولانى طلب مى کند لیکن به طور خلاصه مى توان گفت: بر اساس روایات متعدد، زیارت با معرفت یعنى اعتقاد به این که معصوم مثلاً امام رضا ـ علیه السلام ـ هشتمین حجت خداست و پس از او چهار معصوم دیگر نیز خواهد آمد.
در میان موجودات عالم، انسان اشرف مخلوقات است و در میان انسانها، انسان کامل معصومان ـ علیهم السلام ـ هستند، که داراى جامعیتى هستند که هیچ موجودى به جامعیت آنان نخواهد بود.
جامعیت عینى و علمى اهل بیت نبوت و امامت ـ علیهم السلام ـ به عنوان انسان کامل به این معناست که اول: هر کمال ممکن را واجدند، دوم: هر چه را دارا هستند، مصون از عیب و نقص است، سوم: هر چه را در مرحله حدوث واجد بودند در مرحله بقاء نیز دارا خواهند بود. این مقام جمع الجمعى را مى توان از عدیل بودن آنان با کتاب بى بدیل الهى، یعنى قرآن، استنباط کرد. رسول اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ طبق نقل محدثان شیعه و سنى فرمود:
«انى تارک فیکم الثقلین ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا بعدى، احدهما اعظم من الاخر: کتاب الله، حبل ممدود من السماء الى الارض و عترتى اهل بیتى، و لن یفترقا حتى یردا على الحوض فانظروا کیف تخلفونى فیهما.»

http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

مخاطبان این پیام، وارثان تمدن غنى و قوى اسلام در پهنه زمان و گسترده زمین اند. یعنى نه نسل هیچ عصرى و زمانى از آن توصیه سعادت آفرین مستثناست و نه مردم هیچ عصر و دیارى از آن جدا خواهند بود.
چنین وصیت فراگیرى نشان از هماهنگى کامل تکوین انسانى و تدوین الهى است، به طورى که همه مردم روى زمین تا بامداد معاد، در بخش علم و عمل، نیازمند به رهنمود و رهبرى قرآن و عترت هستند و هیچ مکتبى تا شامگاه تاریخ بشرى پدید نمى آید جز آن که لازم است جهان بینى و جهان آرایى آن به قرآن و عترت ـ علیهم السلام ـ عرضه شود و پاسخ نفى یا اثبات آن از ثقلین استنباط شود.
چنین آگاهى و معرفت در مقام و منزلت امام مى تواند زمینه اطاعت و تسلیم در مقابل اوامر و نواهى معصوم را که همان فرمان خداست، فراهم کند.
امام صادق ـ علیه السلام ـ از فضیلت زیارت عارفانه امام رضا ـ علیه السلام ـ سخن گفت. حمزة بن حمران پرسید: قربانت گردم منظور از معرفت حق او چیست؟ حضرت فرمود:
«این که بداند او واجب الاطاعة، غریب و شهید است (و براى تبلیغ دین، هدایت مردم و پایدارى و استقامت در راه حق، غریبانه به شهادت رسیده است).»
زائر زمانى عارف به حق امام است و به ولایت و حرمت وى آگاهى دارد و از او پیروى مى کند که او را معصوم، افضل و اعلم از دیگران، جانشین رسول خدا ـ صلى الله علیه و آله ـ و منصوب از جانب خدا بداند. اوامر و دستورهایش را اوامر الهى بشمارد، تبعیت از وى را در تمام امور زندگى واجب بداند با پیروى از سنت او خط سیر زندگى خود را ترسیم کند. از خداوند متعال مى خواهیم که ما را از زمره عارفان به ائمهاطهار ـ علیهم السلام ـ و حق آنان قرار دهد:
«اسئلک أن تدخلنى فى جملة العارفین بهم و بحقهم.»
از آنچه که گذشت، به دست مى آید که معرفت و آگاهى شرط کمال زیارت است و آثار دنیایى و آخرتى که در روایات بیان شده است، متوقف بر آن است، ولى در اینجا نباید این نکته را از ذهن دور داشت که این مسئله به این معنا نیست که اگر فردى بدون معرفت به زیارت امام معصومى مشرف مى شود از زیارت هیچ بهره اى نبرد. به نظر مى آید زیارت اهل بیت ـ علیهم السلام ـ و لو بدون معرفت آثار وضعى بسیار مثبتى براى روح و جسم در بر دارد. از سوى دیگر، اهل بیت عصمت و طهارت و خداى ایشان بسیار کریم تر و بزرگوارتر از این هستند که فقط به زائر عارف، پاداش و اجر بدهند. عبادت و سیره اهل بیت، نیکى و احسان به دوستان بلکه به دشمنان خویش بوده است: «عادتکم الاحسان و سجیتکم الکرم» از این زائرى که به پابوسى امامى مشرف شده است و لو عارف به حق امام نباشد باز این بارقه امید هست که اهل بیت ـ علیهم السلام ـ اجر و پاداشى در خور فرد به او عبادت کنند.
از دیگر دلایل اختلاف روایات درباره ثواب زیارت ائمه آن است که ظرفیت مخاطبان مختلف بوده است و نیز گاه در زمان صدور روایت مطلب جا افتاده نبوده بعدها که زمینه توضیح فراهم شده، حقایق بیشترى گفته شده است.


http://upload.tazkereh.ir/images/41316887364084576045.gif