درس ســـحر [بایگانی] - آیه های انتظار

توجه ! این یک نسخه آرشیو شده میباشد و در این حالت شما عکسی را مشاهده نمیکنید برای مشاهده کامل متن و عکسها بر روی لینک مقابل کلیک کنید : درس ســـحر

*خادمه رقیه خاتون(س)*

21-12-2016, 16:57

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/03669014898080004909.gif
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/80876403298000026570.gif

(http://www.ayehayeentezar.com/gallery/)
کتاب درس سحر شامل گفتارهایی در شرح ابیات و غزلیات حافظ است
که توسط آیت الله حائری شیرازی در جوار آرامگاه حافظ
نوشته شده و به کوشش حجت الاسلام والمسلمین
محمدرضا رنجبرجمع آوری شده است.

گردآورنده در ذیل صفحات نیز نکاتی که ضروری
بود را به شرح استاد حائری اضافه و
به غنای کار افزوده است.

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

21-12-2016, 17:05

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

مقدمه

در باب حافظ

شاعران بسیاری بوده اند که بسیار هم شعر گفته اند اما نام و یاد
هیچ یک از ایشان نه بر صفحه دل ها نشست و نه بر صحیفه روزگاران.
ولی حافظ آمد و نرفت و ماند و ماندگار شد.

دگران روند و آیند و تو همچنان بمانی

حافظ خود به شاه شجاع گفته بود:

کم نبودند که شعر گفتند و کم نیز شعر نگفتند،
اما شعرهای هیچ‌کدام از دروازه این شهر بیرون نرفت.

نه هر کو نقش نظمی زد کلامش دلپذیر افتد

ولی کلام و سخن حافظ و شعر و شاعری وی مقبول قلوب افتاد.

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

25-12-2016, 16:46

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

زبان کلک تو حافظ چه شکر آن گوید
که می برند تحفه سخنت دست به دست
دست به دست شد و دروازه شهر را درنوردید
و سمع مردم عراق را نوازش داد.

عراق و پارس گرفتی به شعر خود حافظ
بیا که نوبت بغداد و وقت تبریز است

بغداد را گرفت و تبریز را هم؛ و سر از سرزمین حجاز برآورد.

فکند زمزمه عشق در حجاز و عراق
نوای بانگ غزل های حافظ شیراز

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

25-12-2016, 16:48

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

از آنجا نیز گذشت و به مصر رسید و به چین،
و به اقصای روم و ری.

حافظ حدیث سحر فریب خوشت رسید
تا مصر و چین و به اطراف روم و ری

و پس از زمین راهی آسمان شد و به قدسیان آسمان نشین رسید.

قدسیان گویی که شعر حافظ از بر می کنند

و اینجاست که حافظ زمینیان سست عناصر را مخاطب خود می سازد
و می گوید وقتی فرشتگان آسمان زمزمه شعر‌های
مرا دارند، شما چرا نه؟!

ز کارها که کنی شعر حافظ از بر کن

حافظ به شعرهای خود تعلق خاطر داشت و آنها را
سرمایه‌ای هنگفت تلقی می کرد و نیز جبران نبود هر چیز.

حافظ از مشرب قسمت گله بی انصافی است
طبع چون آب و غزل های روان ما را بس

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

25-12-2016, 16:50

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

بزرگان ما نیز همین موضع و نظرگاه بر نظم و کلام وی داشته اند.
کسی همچون مرحوم ملا محسن فیض که در وادی معنا و
معنویت دستی دارد،و عالمی شاعر و شاعری
غزلسراست غزلی این چنین از
خود به یادگار دارد.

ای یار مخوان ز اشعار الا غزل حافظ!
اشعار بود بیکار الا غزل حافظ!

استاد غزل سعدی است نزد همه کس،‌لیکن
دل را نکند بیدار، الا غزل حافظ!

آنها که تهیدستند از گفته خود مستند
کس را نکند هشیار، الا غزل حافظ!

شعری که پسندیده است آنست که آن دارد
آن نیست به هر گفتار الا غزل حافظ!

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

28-12-2016, 19:09

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

و کسی همچون مرحوم حاج ملا هادی سبزواری «ره»
که یکه تازی است در وادی فلسفه و عرفان و نیز در اوج طهارت
و پاکی، و آنقدر پاک که وقتی تصور می کند با داشتن آن دانش عظیم و وسیع
ممکن است غبار غروری بر دامان وی بنشیند شبانه و مخفیانه
شهر سبزوار را ترک می‌گوید و از جامه
و لباس روحانیت بیرون می‌شود،
و خود را به کرمان می‌رساند، و در مدرسه طلاب،
خادم ایشان می‌شود، و جاروکش آنها و … حال این انسان
پاک و طاهر و عارف در باب حافظ چنین می‌گوید:

هزاران آفرین بر جان حافظ
ایا غواص دریای حقیقت

همه غرقیم در احسان حافظ
چه گوهرهاست در عمان حافظ

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

28-12-2016, 19:10

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif
راستی؛ در عمان حافظ چیست؟
حافظ چه دارد که دیگران نه؟!
حافظ چه کرده است که دیگران نه؟!

شاید این نیم بیت پاسخی باشد که خود پیشاپیش
داده و زحمت ما را نخواسته است.

هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم

یعنی علفی هرز و خودرو و خودسر نبوده‌ام،
بلکه تربیت یافته‌ام و مرا پرورش داده اند.

به همان دست که می‌پروردم می‌رویم

درست همچون قالی بافی که در برابر خود نقشه‌ای دارد
و بر طبق آن بافت می‌کند، حافظ نیز کتاب خدا قرآن کریم بر پیش روی
نهاد و تار و پود سخن خویش را مطابق و موافق آن بافت کرد.

از این رو صادقانه دعوی کرد:

ز حافظان جهان کس چو بنده جمع نکرد
لطایف حکمی با نکات قرآنی

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

28-12-2016, 19:13

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

و راز ماندگاری حافظ را نیز در همین باید جست که:
از پیش خود کاری نکارد.

آنچه سلطان ازل گفت بکن آن کردم

و از پیش خود چیزی نگفت.

آنچه استاد ازل گفت بگو می‌گویم

و استاد ازل و معلم نخست همانا خداوند است که برای
نخستین بار بر کرسی نشست و آدم را تعلیم کرد.

وَ عَلَّمَ آدمَ اْلَاسماءَ کُلَّها

و طبیعتاً هر کسی شیوه آدمیت را که همان «تقواپیشگی»
است سیره خود سازد، او نیز لایق مکتب خداوند
و تعلیم وی خواهد بود.

اتقوا الله یعلمکم الله

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

28-12-2016, 19:14

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

و حافظ تقوا را پیشه ساخت و از این رو خداوند
آموزگارش شد و به وی آموخت و
نخستین آموخته خداوند قرآن بود.

علم القرآن

و از آنجا که لیاقت او را فزون یافت،
شیوه سخن و بیان را نیز به وی تعلیم کرده و آموخت.

علمه البیان

آنکه در طرز غزل نکته به حافظ آموخت
یار شیرین سخن و نادره گفتار من است

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

02-01-2017, 16:04

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

اما در باب این کتاب:

از آنجا که جوشش ضمیر استاد بزگوارم را بارها آزموده و از خُمِّ مصاحبت آن عزیز
جرعه ها نوشیده بودم و از سویی اقبال قلوب نسبت به حضرت خواجه شمس الدین
محمد حافظ شیرازی را نیز همگان شاهدیم، از این رو اصرار بسیار ورزیدم
که ایشان به انتخاب خود تک بیت‌ها و یا احیاناً غزل‌هایی شرح و توضیح کنند؛
و پیشنهادم این بود که این امر شبانه و در حافظیه و در جوار تربت پاک
حضرتش که زیارتگه رندان جهان خواهد شد، اتفاق افتد؛ و افتاد.

البته همچنان برای اینجانب جای شگفت است که چگونه ایشان حافظ را تفأل‌وار
می‌گشود و بیتی و یا غزلی را گزینش می‌کرد و بی هیچ آمادگی شرح می‌گفت،
و این در حالی بود که تصویربرداران برای شبکه‌های داخلی و خارجی
تصویر می‌گرفتند، و ان شاءالله روزی به تماشا خواهیم نشست.

دیگر آنکه، هر کجا ضروری دیدم نکاتی در ذیل صفحات
به عنوان پاورقی افزودم، شاید مفید باشد.

در پناه حق

محمدرضا رنجبر

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

02-01-2017, 16:06

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

نه افراط و نه تفریط

در باب حافظ همواره گروهی رو به افراط رفته و گروهی نیز تن به تفریط داده‌اند
ولی ما با دو معیار؛ یکی کتاب خدا و دیگری عقل، رو به سوی این بزرگوار داریم
و می‌کوشیم که توصیه کتاب خدا و عقل را از یاد نبرده و
در این امر راه اعتدال را پیش گیریم.

ما حساب حافظ را از حساب معصوم جدا می کنیم و هرگز تن به این افراط
در نمی‌دهیم که آنچه این بزرگوار به نظم کشیده عین صواب است
و یا راه هرگونه خطا و لغزش در سخن او مسدود می باشد؛
به ویژه آن که پای شعر و شاعری نیز در میان است که
البته در این وادی تهدید خطا جدی‌تر خواهد بود،

زیرا در سخن شعری گاهی واژه ها به جهت حفظ سجع و قافیه
بر شعر و شاعر تحمیل می‌شوند و گاه جهت ایجاد تناسب میان واژه و
وزن تناسب میان واژه و معنا تهدید خواهد شد، حال آن که در مقام نثر
این جبر و محدودیت جای خود را به اختیار محض می‌سپارد
و در نتیجه ضریب خطا کمتر خواهد بود.

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

02-01-2017, 16:07

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif
پس، در حقیقت حالت شعری نوعی قید و بند است که محدودیت شاعر
را فراهم می‌کند و این محدودیت وقتی نمایان تر است که بنای شاعر
بر طرح عوالم بالا و بیان احوال عارفانه باشد.

از این رو شیخ محمود شبستری در پاسخ کسی که پرسش‌هایی
داشته و آنها را با زبان شعر به نظم کشیده و از وی نیز خواسته بود
که پاسخ ها با زبان شعر باشد، می گوید:

مرا از شاعری خود عار ناید
چو ما از لفظ خود در تنگناییم

که در صد قرن چون عطار ناید
چرا قیدی دگر بر خود فزاییم

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

02-01-2017, 16:11

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

بنابراین قطع نظر از این که انسان در هر شأن و شرایطی که باشد
معصوم نخواهد بود، و از این رو لغزش و خطا در باب او محتمل و بلکه مسلم است،
نفس شعری بودن سخن نیز مزید بر علت خواهد شد که گاه تحمیلاً موجبات کاهش
استحکام سخن را فراهم می‌سازد. و همین دو امر چراغی روشن
و درخشان فراراه ماست که جاده افراط را نپوییم.

و البته تفریط هم نخواهیم کرد، و هرگز نمی‌گوییم چون در دیوان حافظ
ابیاتی به ظاهر ناموافق با آیات کتاب خداست پس گمراه کننده است
و باید آن را از خود دور داشت؛ زیرا نفس این که یک کتاب اگر
برای کسی و یا کسانی زمینه گمراهی و انحراف را فراهم سازد
باید آن را مردود و مطرود و باطل انگاشت خود سخنی
ناصواب و ناصحیح است،

و اگر بنا باشد چنین سخنی پیروی شود کار به جایی منتهی می شود
که قرآن کریم را نیز باید از نظر دور داشت
چرا که آن کتاب مبارک در باب خود می‌گوید:
«به وسیله این کتاب کسانی هدایت و
کسانی نیز گمراه می‌شوند ».

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

02-01-2017, 16:12

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

از این گذشته سیره انبیاء و اولیای حق ما را بر آن می‌دارد
که حتی از کافران بیاموزیم هم چنان که آن بزرگواران خود
به امر خداوند حتی سخنان نصیحت‌گونه ابلیس
را می‌شنیدند.

بنابراین باید از همه کس و همه چیز آموخت،
از این رو وجود مبارک امام علی (ع) فرمود:

انظر الی ما قال و لا تنظر الی من قال

به آن چه گفته می شود نظر کن، و نه به آن کس که می‌گوید.

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

04-02-2017, 16:37

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

البته در اینجا نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت آن است که
پاره‌ای انسان‌ها از درک و دانش بالایی برخوردارند و بدین وسیله سخنان صواب را
از ناصواب به خوبی تمیز داده و می‌شناسند.

طبیعتاً به چنین کسانی همان باید گفت که علی (ع) فرمود،
اما کسانی که به این درجه و مرتبت نرسیده‌اند
این سخن امام صادق (ع) را باید آویزه گوش خود سازند که:

فلینظر الانسان الی علمه الذی عمن یأخذ

آدمی باید ببیند که از چه کسی و از کجا
دانش خود را برمی‌گیرد.

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

04-02-2017, 16:38

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

به هر حال در باب حافظ نه افراط روا می‌دانیم
و نه تفریط. بلکه اعتدال را پیش گرفته
و همین را نیز بر همگان پیشنهاد می‌کنیم
و برآنیم که دیوان حافظ ترجمه‌ای از کتاب خداست
و مثل تمام ترجمه‌ها از خطا مأمون نمانده است
ولی بر خلاف تمامی ترجمه‌ها بسی رسا و گویا و
همراه با فرم، ساختار و قالبی هنرمندانه است.

ما برآنیم که حافظ حقایق والای عارفانه و معنوی را در قالب
و کیفیتی بدیع و جذاب بسته‌بندی نموده و به بازار معرفت عرضه داشته است،
هم چنان که امروزه دیگران مسائل سست و بی‌اساس خود را
با چنین کیفیت‌هایی می آرایند و بدین وسیله سخنان ناصواب
و ناصحیح خود را روانه دل‌ها می سازند.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

04-02-2017, 16:39

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

کسی می‌گفت در بخش صادرات مواد غذایی کیفیت مواد غذایی شما بالاست
ولی از آنجا که از فرم و بسته‌بندی جذاب و مناسبی برخوردار نیست
در بازار جهانی خریداری ندارد و اگر کسانی هم خریداری می‌کنند
تنها از آن روست که آنها را در بسته‌بندی های زیبا جای داده
و با قیمتی گزاف به فروش رسانند،همان طور که
در کارهای غیرکیفی خود چنین می کنند.

این مسأله دقیقاً در امور معنوی نیز صادق است؛
و راز توفیق و ماندگاری حافظ نیز
رعایت همین دقیقه و حقیقت است.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

04-02-2017, 16:41

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

آفرینش بی خطاست

هم چنان که پیش از این یاد کردیم ما به حافظ نه به چشم یک معصوم
بلکه به عنوان یک انسان- که احتمال هرگونه خطا و لغزش در باب او
محتمل است- نگاه می‌کنیم ، و بر همین اساس تمام سخنان او را
صحه نمی‌گذاریم و معصومانه نمی‌پنداریم.

پس این که او می‌گوید:

پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرود
آفرین بر نظر پاک خطاپوشش باد

اگر گمانش این باشد که در صفحه آفرینش- که املای خداوندی است-
نقص و نارسایی، و یا خطا و لغزشی دیده، اما پیر او از کنار
آن کریمانه عبر نموده و نادیده انگاشته و خطاپوشی کرده است
سخنی گزاف و ناصواب خواهد بود و اگر کسی به چنین چیزی نیم اعتقادی
هم داشته باشد از دایره دین دور، و از حلقه اسلام خروج کرده است.

زیرا چنین سخنی با صریح آیات کتاب خدا ناهمگون و ناهماهنگ است.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

04-02-2017, 16:43

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

این کتاب و کلام خداست که می‌فرماید:

فارجع البصر هل تری من فطور ثم ارجع البصر کرتین ینقلب الیک البصر خاسئاً و هو حسیر .

و بدین وسیله پیغام می‌دهد که اگر جهان را از هر زاویه و به هر
صورت- و حتی ذره‌بین وار- بارها و بارها زیر نظر بگیرید حتی غلطی
ناچیز از این املای تمام صحیج نمی‌توانید یافت،
و آرزوی یافتن آن به دل‌هاتان می‌ماند.

بر این اساس، اگر کسی در جهان هستی چیزی را خطا و خدشه انگارد
به نوعی نابینایی متهم است، هم چنان که
وجود مبارک امام صادق (ع) به مفضل فرمود:

«کسانی که جهان را مخدوش می‌دانند و چیزهایی را ناصواب و نادرست
و نابجا می‌پندارند مثل نابینایی باشند که به باغستانی رفته باشد و به جویی
از آبی برخورد نموده و داد و فریاد برآورد که چرا و از چه روی
آن جوی در آنجا جای گرفته است؟!

در حالی که اگر قادر بود که چشمان خود را بگشاید
درمی‌یافت که هر چیزی مثال خط و خال و ابروست
که درجای خود قرار دارد و نیز نیکوست.»
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

07-02-2017, 17:33

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

بنابراین، هر کس که جهان را نیکو نبیند و هر چیز را در جایگاه
خود مشاهده نکند در نگاه ما که نگاه قرآنی است متهم است،
و باید پیش از هر چیز چشمان خود را مداوا کند .

ولی البته، از آنجا که چشمان حافظ چشمانی نافذ و بیناست
و آنچه او می گوید همان چیزهایی است که طوطی صفتانه
از استاد ازل آموخته است ، از این رو ای بسا وجود چنین بیت هایی
که گاه در لابلای ابیات دیوان وی به چشم می‌خورند
از تحریفات و تغییراتی باشد که بعدها صورت پذیرفته است .

به هر حال، اگر بپذیریم که حافظ طوطی صفتی نموده،
و خود را از میان برداشته و تنها تکرار کلام دوست کرده است،‌
و از سویی تحریفات دخیل در آن را نیز از مجموعه دیوان وی منها
کنیم، باید بپذیریم که دیوان حافظ ترجمه‌ای رسا
و گویا از کلام خدا- قرآن کریم- است.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif

*خادمه رقیه خاتون(س)*

07-02-2017, 17:36

https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/31754286161996457375.gif

از این رو، ما هرگز حافظ را از متن خود- یعنی قرآن کریم- جدا نمی‌دانیم
و همواره ابیات آن را با آیات آن کتاب به مقایسه می‌نشینیم
و آنچه مطابق است بر آن بوسه زده و بر دیده منت نهاده و بر آفریننده
آن آفرین می¬گوییم، و آنچه با آیات کتاب حق ناهماهنگ و ناموافق است
به کناری زده و برای وی نیز از درگاه خداوند غفور،
مغفرت را مسئلت می‌داریم.

از کلام خدا که بگذریم ملاک دیگری هم در این میان وجود دارد
و آن عقل است که در سایه آن می توان سخنان به نظم کشیده
حافظ را سنجش نموده و صحیح از ناصحیح و سره از ناسره
را تمیزداده و سخنان ممتاز او را همچون نگین در
انگشتر جان خود بنشانیم.
https://www.ayehayeentezar.com/gallery/images/55349952582001008239.gif