آموزش روخوانی و روانخوانی قرآن کریم [بایگانی]

PDA

توجه ! این یک نسخه آرشیو شده میباشد و در این حالت شما عکسی را مشاهده نمیکنید برای مشاهده کامل متن و عکسها بر روی لینک مقابل کلیک کنید : آموزش روخوانی و روانخوانی قرآن کریم

*شهید گمنام*

15-10-2017, 13:05

درس اول:

به نام خدا

پیامبر اکرم (ص) میفرماید : هیچ زن و مرد مومنی نیست ، چه آزاده و چه برده مگر اینکه خداوند

بر او حقّ واجبی داردکه باید ( به اندازه توانش ) قرآن بیاموزد . ( مستدرک الوسائل ، ج۱ ، ص۲۸۷)

تصمیم گرفتیم با کمک خدا آموزش روخوانی و روانخوانی قرآن کریم را در هشت جلسه برای شما

قرار بدیم که این جلسه اول هست با موضوع های (حروف عربی و اسامی آنها – حروف مقّطعه

قرآن – علامت های قرآن ) که با نام خدا آغاز میکنیم.

….

حروف عربی و اسامی آنها

برای آموختن هر زبانی نخست باید با حروف و الفبای آن زبان آشنا شد ، و ما که میخواهیم خواندن

قرآن را یاد بگیریم ابتدا باید با حروف و الفبای عرب آشنا شویم .

الفبای عرب از نظر تعداد ، چهار حرف (پ ، چ ، ژ ، گ) کمتر از الفبای فارسی می باشد و از نظر

شکل به استثنای دو حرف ، بقیه اشکال آن هیچگونه تفاوتی با حروف فارسی ندارد ، یکی شکل

(ـه ، ه) برای حرف (ت) که در آخر بعضی از کلمات قرار می گیرد و دیگری شکل کاف بزرگ (ک) که

همانند لام بزرگ (ل) نوشته می شود و برای اینکه با حرف لام اشتباه نشود ، یک کاف کوچک در

درون آن قرار میدهند ، و از نظر اسم به استثنای دوازده حرف ، اسامی بقیه حروف با فارسی

یکسان میباشد .

اکنون با اسامی حروف عربی آشنا میشویم :

شماره

حروف

اسم عربی

اسم فارسی

شماره

حروف

اسم عربی

اسم فارسی

۱

ا – ء

الف–همزه

الف

۱۵

ض

ضاد

ضاد

۲

ب

باء

بِ

۱۶

ط

طاء

طا

۳

ت

تاء

تِ

۱۷

ظ

ظاء

ظا

۴

ث

ثاء

ثِ

۱۸

ع

عین

عین

۵

ج

جیم

جیم

۱۹

غ

غین

غین

۶

ح

حاء

ح ِ

۲۰

ف

فاء

فِ

۷

خ

خاء

خ ِ

۲۱

ق

قاف

قاف

۸

د

دال

دال

۲۲

ک

کاف

کاف

۹

ذ

ذال

ذال

۲۳

ل

لام

لام

۱۰

ر

راء

ر ِ

۲۴

م

میم

میم

۱۱

ز

زاء

ز ِ

۲۵

ن

نون

نون

۱۲

س

سین

سین

۲۶

و

واو

واو

۱۳

ش

شین

شین

۲۷

ه

هاء

ه ِ

۱۴

ص

صاد

صاد

۲۸

ی

یاء

ی ِ

*شهید گمنام*

15-10-2017, 13:08

ذکر : اسامی حروفی که به همزه ختم میشوند برای سهولت ،همزه آنها را تلفظ نمیکنیم ، مانند

حرف (ب) که در کتابت (باء) مینویسند ولی در تلفظ بدون همزه (با) میخوانند.

حروف مقطّعه قرآن

اکنون که با اسامی حروف عربی آشنا شدید به راحتی میتوانید حروف مقطعه قرآن را نیز بخوانید .

از مجموع ۱۱۴ سوره قرآن ، ۲۹ سوره آن با کلماتی آغاز میشوند که باید به صورت قطعه قطعه خوانده

شوند ( هر حرفی با اسم عربی آن ) و لذا به آنها « حروف مقطّعه میگویند » ، مانند :

یس که خوانده میشود یا – سین

نکته : اسامی حروفی که به همزه ختم میشوند در حروف مقطعه نیز همزه آنها تلفظ نمی شود .

اکنون با حرف مقطعه قرآن ، بدون ذکر موارد تکراری آنها آشنا می شویم :

ق – ص – ن – یس – حم – طه – الر – الم – طسم – المر – المص – حم عسق – کهیعص

نکته : هر حرفی اضافه بر شکل و اسم ، صدایی (مخرجی) نیز دارد ، بیشتر صداهای حروف در

عربی با فارسی یکسانند ، تنها ده حرف است که صدای آنها مختصر تفاوتی با فارسی دارند و

عبارتند از :

(( ث ، ح ، ذ ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع ، غ ، و ))

علامتهای قرآنی

در هر زبانی برای تلفظ صحیح کلمات از علامت های خاصی استفاده میشود تا مصوت ( صدای ) هر

حرفی کاملا مشخص باشد ، در فارسی و عربی نیز چنین است ، در فارسی برای دانش آموزان مبتدی

، کلمات را علامت گذاری میکنند ولی بعد از آشنایی با تلفظ صحیح و معانی کلمات ، آن ها را بدون

علامت مینویسند ، به طور نمونه کلمه «کرم» به چهار صورت « کَرَم ، کِرِم ، کُرُم ، کِرم » خوانده

می شود که از معنای جمله میتوان تلفظ صحیح آن را تشخیص داد .

در زبان عربی هم چنین است ، قرآن ابتدا علامتی نداشت و عربها با توجه به معنای آیه ، آن را به

صورت صحیح قرائت میکردند ، با گسترش اسلام و مسلمانان شدن اقوام غیر عرب ، لازم دیده شد

که با علامت گذاری قرآن ، قرائت صحیح مشخص شود و این کار توسط شاگردان حضرت علی (ع)

انجام پذیرفت و سپس توسط شیعیان آن حضرت تکیمل گردید.

*شهید گمنام*

15-10-2017, 13:10

علامتهای قرآن عبارتند از :

حرکات ( فتحه ، کسره ، ضمه ) حروف مدی (الف مدّی ، یاء مدّی ، واو مدّی ) سکون ، تشدید ، مدّو تنوین

( ــَــِــُـ اٰ ـــٖــ ی ـــُــ و ـــْــــٓــــّـــــًــٍــ ٌــ )

بیشتر علامتهای فوق در زبان فارسی هم می باشند ولی صدای بعضی از آنها در عربی با فارسی کمی

تفاوت دارند

نکته : در فارسی به حرکات ، صداهای کوتاه و به حروف مدّی صداهای کشیده میگویند .

منبع: سایت حرف های قرانی

*شهید گمنام*

15-10-2017, 13:12

فتحه

به این علامت (ـــــَــ) در فارسی زبر و در عربی ((فَتْحَه)) میگویند .

فتحه از کلمه (فَتْحْ) گرفته شده و در اصل (فَتْحَهٌ) بوده یعنی یک بار گشودن ، در هنگام وقف بر آخر آن

، ( طبق قواعد وقف ) تاء (ـه) تبدیل به هاء ساکن (ـهْ) میشود.

صدای فتحه متمایل به صدای « حرف الف » میباشد لذا برای نشان دادن شکل آن از حرف الف کمک

گرفته اند و برای اینکه با الف اصلی کلمه اشتباه نشود به شکل الف کوچک و خوابیده روی حرف قرار

داده اند :

http://harfequran.net/wp-content/uploads/1.png (http://harfequran.net/wp-content/uploads/1.png)

…

علت نامگذاری آن به فتحه این است که در هنگام تلفظِ حرفی که دارای این حرف است ، لبها حالت

گشودن به خود میگیرند ، مانند :

اَ بَ تَ ثَ جَ حَ خَ

دَ ذَ رَ زَ سَ شَ صَ

ضَ طَ ظَ عَ غَ فَ قَ

کَ لَ مَ نَ هَـ وَ یَ

نکته : حرف دارای فتحه را « مفتوح » مینامند .

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده ،آنها را بخش

بخش بخوانید.

http://harfequran.net/wp-content/uploads/2.png (http://harfequran.net/wp-content/uploads/2.png)

*شهید گمنام*

15-10-2017, 13:13

کســره

به این علامت ( ــــِـــ ) در فارسی زیر و در عربی « کَسْرَه » میگویند .

کسره از کلمه ای « کَسْرْ » گرفته شده و در اصل « کَسْرَهٌ» بوده یعنی یک بار شکسته شدن ،

در هنگام وقف بر آخر آن ، ( طبق قواعد وقف ) تاء (ه) تبدیل به هاء ساکن ( هْ ) میشود .

صدای کسره متمایل به صدای « حرف یاء » می باشد لذا برای نشان دادن آن از حرف یاء کمک

گرفته اند و برای اینکه با یاء اصلی کلمه اشتباه نشود به شکل یاء کوچک و بدون نقطه در زیر حرف

قرار داده اند http://harfequran.net/wp-content/uploads/3.png

شکل کسره نخست دارای دندانه بود بعدها به خاطر کثرت کاربرد و اختصار ، دندانه آن را نیز

حذف کردند(ــِـ).

علت نامگذاری آن به کسره این است که در هنگام تلفظِ حروفی که دارای این علامت است ، لبها

حالت شکستن به خود می گیرد .

نکته : صدای کسره عربی با صدای ( اِ ) فارسی کمی تفاوت دارد ، در عربی کسره متمایل به ( یاء )

میباشد ، شبیه صدای ( ایـ ) اما با کشش کمتر ، چنین صدایی در بعضی از کلمات فارسی نیز وجود دارد

، مانند :

خِیابان ، نِیاز ، منتهی در فارسی هرگاه بعد از صدای( اِ ) حرف ( یاء ) قرار بگیرد صدای ( اِ ) متمایل

به ( یاء ) می شود ولی در عربی همیشه کسره متمایل به ( یاء ) تلفظ می شود ، مانند :

اِ بِ تِ ثِ جِ حِ خِ

دِ ذِ رِ زِ سِ شِ صِ

ضِ طِ ظِ عِ غِ فِ قِ

کِ لِ مِ نِ هِـ وِ یِ

نکته : حرف دارای کسره را ( مکسور ) می نامند .

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده ،آنها را بخش بخش

بخوانید.

http://harfequran.net/wp-content/uploads/4.png

*شهید گمنام*

15-10-2017, 13:15

ضمـه

به این علامت (ــــُـ) در فارسی پیش و در عربی ( ضَمَّه ) میگویند .

ضمه از کلمه ( ضَمّ ) گرفته شده و در اصل ( ضَمَّهٌ ) بوده یعنی یک بار به هم پیوستن ، در هنگام وقف

بر آخر آن ، ( طبق قواعد وقف ) تاء ( ـه ) تبدیل به هاء ساکن ( ـهْ ) میشود .

صدای ضمه متمایل به صدای ( حرف واو ) میباشد لذا برای نشان دادن آن از حرف واو کمک گرفته اند

و برای اینکه با واو اصلی کلمه اشتباه نشود به شکل واو کوچک و روی حرف قرار داده اند

http://harfequran.net/wp-content/uploads/5.png .

علت نامگذاری آن به ضمه این است که در هنگاه تلفظِ حروفی که دارای این علامت است ، لبها به هم

پیوسته و غنچه می شوند .

نکته : صدای ضمه عربی با صدای ( اُ ) فارسی کمی تفاوت دارد ، در عربی صدای ضمه متمایل به

( واو ) می باشد ، شبیه صدای ( او ) اما با کشش کمتر ، چنین صدایی در بعضی از کلمات فارسی

نیز وجود دارد مانند:

بُلوک ، خُروس ، هُلو ، منتهی در فارسی هرگاه بعد از صدای ( اُ ) حرفی با صدای ( او ) قرار بگیرد ،

صدای ( اُ ) متمایل به ( واو ) می شود ولی در عربی همیشه صدای ضمه متمایل به ( واو ) می شود

، مانند :

اُ بُ تُ ثُ جُ حُ خُ

دُ ذُ رُ زُ سُ شُ صُ

ضُ طُ ظُ عُ غُ فُ قُ

کُ لُ مُ نُ هُـ وُ یُ

نکته : حرف دارای ضمه را « مضموم » می نامند.

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده ،آنها را بخش بخش

بخوانید.

http://harfequran.net/wp-content/uploads/6.png

سایت حرف های قرانی

*شهید گمنام*

15-10-2017, 13:21

الف مــدّی

هر گاه بعد از حرف مفتوح ، الفی قرار گیرد (ــَــ ا) این الف باعث دو برابر مدّ و کششِ صدای فتحه

می شود و لذا به آن ( الف مدّی ) میگویند.

در قرآن های با رسم الخط فارسی ، فتحه قبل از الفِ مدّی را به صورت ایستاه علامت گذاری کرده اند

(ــٰــ ا) تا نشانگر تلفظ فتحه با صدای کشیده باشد .

…

صدای الف مدّی نزد تمامی حروف یکسان نمی باشد ، بعد از هشت حرف(خ – ص – ض – ط – ظ – غ –ق-ر)

به صورت درشت و غلیظ ( شبیه صدای ( آ ) در فارسی ) و بعد از بیست حرفِ دیگر به صورت نازک و رقیق

ادا میشود . این بدان علت است که الف مدّی از نظر حالت ، همیشه تابع حرفِ ماقبل می باشد ، حروفی

که نازک و رقیق تلفّظ میگردند ، الف مدّی بعد از آن نیز نازک و رقیق ادا می شود و حروفیی که درشت

و غلیظ تلفّظ میگردند ، الف مدّی بعد از آنها نیز درشت و غلیظ ادا می شود . مانند :

http://harfequran.net/wp-content/uploads/1.jpg

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده ، آنها را بخش بخش

بخوانید.

http://harfequran.net/wp-content/uploads/21.png

نکته : در کتابت اوّلیّه ، الف مدّی بعضی از کلمات را به جهاتی نمی نوشتند ، بعد ها که قرآن را برای

صحّت تلاوت علامت گذاری کردند ، در چنین مواردی بعضی با اضافه کردن یک الف کوچک در کنار فتحه

( ــَـــٰـ ) و بعضی دیگر با ایستاده نوشتن فتحه (ــــٰـــ) لزوم تلفظ الف مدّی را روشن ساختند ، در قرآن

با رسم الخط فارسی از روش دوم (ــــٰـــ) استفاده می شود ، مانند :

هٰذٰا – ذٰلِکَ – سَمٰوٰاتِ – اٰبٰاءُ – قِیٰمَهِ

*شهید گمنام*

15-10-2017, 13:23

یاء مــدّی

هر گاه بعد از حرف مکسور ، حرف یاء قرار گیرد (ــــِــ ی) این یاء باعث دو برابر مدّ و کشش صدای

کسره می شود و لذا به آن ( یاء مدّی ) می گویند .

در قرآن با رسم الخط فارسی ، کسره قبل از یاء مدّی را به صورت ایستا علامت کرده اند (ــــٖـــ ی) تا

نشانگر تلفظ کسره با صدای کشیده باشد .

صدای یاء مدّی نزد تمامی حروف یکسان و همانند صدای ( ایـ ) در فارسی اما با کشش بیشتر می باشد ،

مانند :

http://harfequran.net/wp-content/uploads/2.jpg

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده ، آنها را بخش بخش

بخوانید.

http://harfequran.net/wp-content/uploads/31.png

واو مــدّی

هر گاه بعد از حروف مضموم ، حرف واو قرار گیرد ( ــُــ و ) این واو باعث دو برابر مدّ و کششِ ضمّه می شود

و لذا به آن ( واو مدّی ) می گویند .

شکل واو مدّی در قرآن ها با رسم الخط فارسی با عربی هیچگونه تفاوتی با هم ندارند .

صدای واو مدّی نزد تمامی حروف یکسان و همانند صدای ( اُو ) در فارسی امّا با کشش بیشتر می باشد،

مانند:

http://harfequran.net/wp-content/uploads/3.jpg

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده ، آنها را بخش بخش

بخوانید.

http://harfequran.net/wp-content/uploads/41.png

*شهید گمنام*

15-10-2017, 13:23

*شهید گمنام*

17-10-2017, 17:30

به نام خدا

سکــون

حرفی که هیچگونه حرکتی نداشته باشد ساکن می نامند.

برای نشان دادن حرف ساکن از علامتی به این شکل (http://harfequran.net/wp-content/uploads/saken.png) استفاده می شود.

این شکل (http://harfequran.net/wp-content/uploads/saken.png) از اول کلمه خفیف گرفته شده و نشانگر خفیف و سبک تلفّظ شدن حرف ساکن در

مقابل حرف متحرّک ( یا مشدّد ) می باشد ، به خاطر کثرت کاربرد و اختصار ، نقطه و دنباله آن را

حذف کرده اند

(http://harfequran.net/wp-content/uploads/saken2.png) .

…

در بعضی از قرآن ها برای نشان دادن حرف ساکن از راس المیم (ــــْـــ) استفاده میکنند ، این شکل از

اوّل کلمه مُسکّن گرفته شده (http://harfequran.net/wp-content/uploads/saken3.png).

حرف ساکن چون فاقد حرف است ابتدای به آن محال و یا بسیار مشکل می باشد لذا به کمک حرف متحرّک

ما قبل خود و به یک بخش خوانده می شود ، مانند :

اَنْ – مِنْ – قُمْ – هَلْ – خُذْ

یادسپاری : حرف دارای علامت سکون را ( ساکن ) می گویند .

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده آنها را بخش بخش

بخوانید:

http://harfequran.net/wp-content/uploads/tamrin-3.jpg

نکته : واو و یاء ساکن ماقبل مفتوح را باید به نرمی ادا کرد و اضافه بر آن باید دقّت نمود تا فتحه ماقبل واو ،

متمایل به صدای (اُ) و فتحه ماقبل یاء ، متمایل به صدای ( اِ ) نشود ، مانند :

یَوْمَ – کَیْفَ – لَوْ – دَیْنَ – لَیْلِهِ – سَوْفَ – غَیْرَ

تشـــــدید

اگر حرفی پشت سر هم تکرار شود ( اولی ساکن و دومی متحرک ) تلفظ آن سنگین خواهد بود ،

چرا که می بایست زبان دوبار به مخرج یک حرف برخورد کند ، مانند :

رَبْ، بَ – ثُمْ ، مَ – اِلـْ ، لاٰ

برای رفع سنگینی ، اوّلی را در دومی ادغام میکنند ، در نتیجه زبان یک بار ولی محکم و با شدت به

مخرج آن حرف برخورد و جدا میشود ( در هنگام برخورد با حالت سکون ، و در هنگام جدا شدن با همان

حرکتی که آن حرف دارا می باشد ) .

برای نشان دادن حرف مشدّد از علامتی با این شکل ( ــــّـــ ) استفاده میکنند .

این علامت ازشین کوچک (شـ ) ابتدای کلمه (شِدَّ) گرفته شده و دلالت بر شدید و محکم ادا شدن

حرف در هنگام تلفظ میکند ، نقطه ها و دنباله آن حذف و دندانه آن را باقی گذاشته اند http://harfequran.net/wp-content/uploads/shekl.jpg.

این علامت همیشه بالای حرف قرار می گیرد و یکی از حرکات سه گانه نیز ضمیمه آن میشود ، مانند :

حَقُّ – صَلِّ – مَدَّ – اِنّاٰ – رَبّی

تمرین : کلمات ذیل یک بار به صورت تفکیک و بار دیگر به صورت ترکیب نوشته شده آنها را بخش بخش

بخوانید:

http://harfequran.net/wp-content/uploads/tamrin-4.jpg

*شهید گمنام*

17-10-2017, 17:31

مـــد

هرگاه بعد از حروف مدّی ، حرف ساکن یا مشدد و یا همزه قرار گیرد ، حروف مدّی را باید پیش از حالت

طبیعی و مدّ و کشش داد ، در بعضی از قرآن ها در چنین مواردی برای راهنمایی قاری ، علامتی به

شکل( ــــٓـــ ) روی حروف مدی قرار داده اند .

این علامت از کلمه ( مدّ ) گرفته شده ، قسمت زیرین میم و طرف بالای دال را برای اختصار حذف کرده اند

(http://harfequran.net/wp-content/uploads/shekl-2.jpg) ،مانند:

ضٰآلّینَ – سُوٓءِ – لِقٰآءَ – کٓــهــیــعٓــصٓ

تنوین

تنوین نون ساکن زائدی است که به آخر بعضی از اسمها اضافه میشود ، برای این که نون زائده با

نون اصلی کلمه اشتباه نشود آن را در کتابت نمی نویسند و در عوض شکل حرکت حرف آخر را تکرار

میکنند (ـــًــــٍـــٌــ) .

این تکرار شکل نشانگر تلفّظ نون ساکنی است که در کتابت نوشته نشده ولی خوانده میشود ، مانند :

کِتٰابٌ – مٰاءً – رَاضِیَهً – جِهٰادٍ

یادسپاری : بعضی از کلماتی که به تنوین فتحه ختم شده بعد از آنها الفی آورده اند ، مانند : (کِتٰابًا)

و این بدان جهت است که در هنگام وقف باید به صورت الف مدّی خوانده شود . (کِتٰابٰا)

در سه مورد زیر الف آورده نشده :

۱ – کلماتی که به تاء گرد ختم شده باشد ، مانند : (رَحْمَهً – حَیاهً) چرا که در هنگام وقف ، تاء تبدیل

به هاء ساکن میشود ، (رَحْمَهْ – حَیٰاهْ) .

۲ – کلماتی که الف مدّی آن به صورت یاء نوشته شده باشد ، مانند : (هُدًی – ضُحًی) ،با علّت آن در

درس آینده آشنا خواهید شد .

۳ – بعضی از کلماتی که به همزه ختم شده باشند ، مانند : (مَاءً – سَمٰاءً) علّت آن را در بحث های

آینده توضیح خواهیم داد .

تمرین : آیات ذیل را به صورت بخش بخش و شمرده بخوانید :

http://harfequran.net/wp-content/uploads/tamrin-2.jpg

سایت حرف های قرآنی

*شهید گمنام*

17-10-2017, 17:33

درس پنجم: حروف مدّی (صدا های کشیده)

سوالات ابتدایی درس:
1.تعریف هر یک از حروف مدّی (الف مدّی، واو مدّی و یاء مدّی) را بیان کنید.

2.صدای هر یک از حروف مدّی را بیان کنید؟

3.شکل نوشتاری هر یک از حروف مدّی به چه شکل می باشد؟

شروع درس

در این درس می خواهیم به بیان تفصیلی صداهای کشیده (حروف مدّی) بپردازیم.

صداهای کشیده عبارتند از: «1. الف مدّی (ـٰ ا) 2. یاء مدّی (ـٖی) 3. واو مدّی (ـُو)»؛

که به ترتیب ویژگی هر یک را بیان می کنیم:

الف مدّی
شکلش: «ـٰ ا»؛ یعنی الفی که ماقبل آن فتحه باشد(1) (2).

نکته (1) {وجه تسمیه}: به این الف، الف مدّی گویند چرا که باعث دو برابر مدّ و

کشش(3) صدای فتحه می شود
.
صدایش: صدای الف مدّی همه جا به یک شکل نمی باشد. اگر الف مدّی بعد از

هشت حرف «خ، ص، ض، ط، ظ، غ، ق، ر» بیاید {مثل خَافَ، ضَاقَ، طَابَ} به صورت

درشت و پر حجم (شبیه صدای «آ» در فارسی) تلفّظ می گردد و اگر بعد از بیست

حرف دیگر بیاید، به صورت نازک و کم حجم (همان صدای فتحه منتها به همراه

کشش دو برابر(4)) ادا می گردد (5).

نکته: الف مدّی، گاهی به علّت التقاء ساکنین خوانده نمی شود. إن شاء الله در

درس های آینده این نکته را مفصّلاً توضیح خواهیم داد.

تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی(6) و ترکیبی بیان کنید:

رَانَ – مُقَامَ – غَالِبَ – ظَاهِرُ – اَصَابَ – عَصَاکَ – یُطَافُ – یُضَاعَفُ – ثَمَرَاتِ

دَحَاهَا – خَاتَمَ – حَارَبَ – اَرَادَا – عِظَامَ – صَالِحَاتِ – خِلَافَکَ – اَرَاذِلُنَا – بِضَاعَتُنَا –

مَغَارِبِهَا

یاء مدّی
شکلش: «ـٖی»؛ یعنی یائی که ماقبل آن کسره باشد(7).

نکته (1) {وجه تسمیه}: به این یاء، یاء مدّی گویند چرا که باعث دو برابر مدّ و کشش

صدای کسره می شود.

صدایش: صدای یاء مدّی همه جا به یک شکل می باشد. صدای آن همان صدای

کسره (همانند صدای «ای» در فارسی) می باشد منتها به همراه کشش دو برابر.

نکته: یاء مدّی، گاهی به علّت التقاء ساکنین خوانده نمی شود. إن شاء الله در

درس های آینده این نکته را مفصّلاً توضیح خواهیم داد.

تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی (بخش بخش) و ترکیبی بیان کنید:

رُسُلِی – یُرِیدُ – اُنِیبُ – نُسُکِی – قَمِیصِی – سَبِیلِی – غَنَمِی – مَدِینِینَ –

سَیُصِیبُ

*شهید گمنام*

17-10-2017, 17:40

واو مدّی

شکلش: «ـُو»؛ یعنی واوی که ماقبل آن ضمّه باشد(8).

نکته (1) {وجه تسمیه}: به این واو، واو مدّی گویند چرا که باعث دو برابر مدّ و کشش صدای ضمّه

می شود.

صدایش: صدای واو مدّی همه جا به یک شکل می باشد. صدای آن همان صدای ضمّه (همانند

صدای «او» در فارسی) می باشد منتهی به همراه کشش دو برابر.

نکته: واو مدّی، گاهی به علّت التقاء ساکنین خوانده نمی شود. إن شاء الله در درس های آینده این

نکته را مفصّلاً توضیح خواهیم داد.

تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی (بخش بخش) و ترکیبی بیان کنید:

اَقُولُ – قُلُوبُ – صُدُورِ – قارُونَ – قادِرُونَ – فَعَقَرُوها – فَذَبَحُوهَا – یُخادِعُونَ – یَتَلاوَمُونَ

[1] از آنجایی که نمی توان الفی را پیدا کرد که ما قبل آن فتحه نباشد، پس می توان تمامی الف ها

را الف مدّی نامید. {البته لازم به ذکر است که الف را با همزه ی با کرسی الف اشتباه نگیرید.

ان شاء الله مبحث کرسی همزه در درس های آینده بیان خواهد شد}.

[2] به عبارتی دیگر، حرف ماقبل آن مفتوح باشد.

[3] مدّ و کشش هر دو دارای یک معنا هستند.

[4] اگر یادتان باشد در درس های قبل هم گفتیم که در عربی بین صداهای کوتاه و کشیده فقط تفاوت

کمّی وجود دارد نه کیفی {البته صدای الف مدّی بعد از هشت حرف پر حجم را استثناء کنید}.

[5] این حالت الف به این علّت است که الف مدّی همیشه تابع حرف قبل از خود است. اگر حرف قبل

آن از حروف پر حجم (در تجوید با معنای پر حجم بودن یک حرف بیشتر آشنا می شوید) باشد، الف مدّی

نیز به صورت پر حجم ادا می شود و اگر از حروف کم حجم باشد، الف مدّی نیز به صورت کم حجم ادا

می گردد.

[6] از آنجایی که روش بیان تفکیکی (بخش بخش) تمارین را در درس قبل یاد گرفتید، لذا به نظر

می رسد دیگر نیازی به کشیدن جدول و ... نیست.

[7]: به عبارتی دیگر، حرف ماقبل آن مکسور باشد.

[8] به عبارتی دیگر، حرف ماقبل آن مضموم باشد.

وبلاگ سایت حاجت

*شهید گمنام*

17-10-2017, 17:43

درس ششم: سکون + تشدید + مدّ + تنوین

سوالات ابتدایی درس:
تعاریف و خصوصیات سکون، تشدید، مدّ و تنوین را بیان کنید.

علامت هر یک چگونه می باشد و در کتابت به چه شکل می آید؟

چرا علامت هر یک از این ها را به این شکل وضع کرده اند؟

به حرفی که دارای هر یک از این علامت ها می باشد چه می گویند؟

شروع درس

سکون
شکل آن: «http://bayanbox.ir/view/875808862939634265/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%86.jpg»؛ برای نشان دادن حرف ساکن، از این علامت استفاده می کنند.

نکته (1): اسم این علامت «سکون» است.

نکته (2): این علامت از اوّلِ کلمه «خفیف» گرفته شده است {به این علّت که نشانگر خفیف و

سبک تلفّظ شدن حرف ساکن در مقابل حرف متحرّک یا مشدّد می باشد} و به خاطر کاربرد زیاد و

اختصار، نقطه و دنباله آن را حذف نموده اند «http://bayanbox.ir/view/8580128351400511179/%D8%AE%D9%81%DB%8C%D9%81.jpg».

نکته (3): در بعضی از قرآن ها برای نشان دادن حرف ساکن از علامت «http://bayanbox.ir/view/6592743320024288433/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%86-2.jpg» استفاده می کنند. این

شکل از ابتدای کلمۀ «مُسَکَّن» (یعنی ساکن شده) گرفته شده است «http://bayanbox.ir/view/8970448477253647240/%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86.jpg».(1)

نکته (4): در رسم الخطّ عثمان طه، از علامت «http://bayanbox.ir/view/875808862939634265/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%86.jpg» برای نشان دادن حرف ساکن و از علامت «http://bayanbox.ir/view/6592743320024288433/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%86-2.jpg »

برای عَدَمُ التَّلَفُّظ استفاده شده است یعنی اگر حرفی دارای این علامت بود، تلفّظ نمی شود {مثلاً:

و لَـٰکِن ظَلَمُوٓاْ(2) أَنفُسَهُمۡ}.

نکته (5): گاهی علامت سکون یک حرف ساکن را نمی گذارند {مثل قُل لَّهُمْ} که علّت این کار را در

تجوید خواهید خواند ولی اجمالاً بیان می کنیم که این خود علامتی است برای قاری تا بفهمد این حرف

را باید به نوع خاصّی ادا کند.

نکته (6): حرف دارای علامت سکون را «ساکن» می نامند.

حرف دارای این علامت: از آنجایی که حرف ساکن حرکت ندارد و ابتداء به آن(3) محال و یا بسیار

مشکل است، لذا حرف ساکن به تنهایی خوانده نمی شود بلکه همیشه به کمک حرف متحرّک ماقبل

از خود و {با هم} به یک بخش خوانده می شوند. مثلاً کلمه «قَبْلَکُمْ» را در نظر بگیرید؛ در اینجا اگر

بخواهیم بخش بخش ادا کنیم، باید به این صورت بخوانیم: «قَبْـ لَـ کُمْ». همانطور که دیدید حروف

ساکن با حرف متحرّک قبل از خود به صورت یک بخش ادا می شوند.

نکته: در واو و یاء ساکن ما قبل مفتوح (ـَ وْ، ـَ یْ) باید دقّت کنید که فتحه ماقبل واو به صدای «ضمّه»

و فتحه ماقبل یاء به صدای «کسره» متمایل نشود چرا که معمولاً در لحن فارسی چنین اتفاقی می افتد

{مثلاً کلمه «یَوْم» را «یُوْم» تلفّظ می کنند}. البته برای این که (ـَ وْ، ـَ یْ) به طور کامل تلفّظ شوند، باید

آن دو را به نرمی ادا کرد که در تجوید از آن به عنوان صفت «لِین» یاد می شود.

مثال برای تمرین: لَیْسَ – سَوْفَ – رِجْلَیْنِ – فِرْعَوْنَ – اَخْفَیْتُمْ – صالِحَیْنِ – مُتَتَابِعَیْنِ

تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی (بخش بخش) و ترکیبی بیان کنید:

اَسْلِمْ – خِفْتُمْ – وَضَعْتُهَا – یَسْتَخْفُونَ – تَسْتَتِرُونَ – یَجْتَنِبُونَ – فَیُدْهِنُونَ – خَلَفْتُمُونِی

*شهید گمنام*

17-10-2017, 17:45

تشدید

مختصری توضیح: اگر حرفی پشت سر هم تکرار شود به این صورت که اوّلی ساکن و دوّمی متحرّک

باشد {مثل مَدْدَ}، تلفّظ آن برای دستگاه تکلّم سنگین خواهد بود چرا که زبان باید دو بار به مخرج یک

حرف برخورد کند. برای رفع این سنگینی، حرف اوّلی را در دوّمی «ادغام» می کنند و در نتیجه به جای

اینکه یک حرف دو بار تلفّظ شود، زبان یک بار ولی محکم و با شدّت به محل تلفّظ آن برخورد می کند و

جدا می شود (در هنگام برخورد با حالت سکون و در هنگام جدا شدن با همان حرکتی که آن حرف

دارا می باشد(4)).

نکته (1) {ادغام}: تعریف اصطلاحی ادغام را اینگونه بیان می کنند: «فرو بردن حرفی در حرف دیگر،

به شکلی که حرف اوّل، تلفّظ نشده و به جای آن، حرف بعدی، مشدّد ادا شود».

نکته (2): ادغام فقط در جایی که یک حرف دو بار تکرار شود به صورتی که بار اوّل ساکن و بار دوّم

متحرّک باشد {مثل مَدْدَ --> مدَّ} صورت نمی گیرد؛ بلکه ادغام در جاهای دیگر نیز صورت می گیرد

که إن شاء الله در علم تجوید، مفصّلاً خواهید خواند.

نکته (3): دو حرف میم و نون مشدّد (مّ ، نّ) دارای «غنّه» می باشند (غنّه، صدایی است که از فضای

بینی خارج می شود) و هنگام تلفّظ شان، صدا به اندازه دو حرکت در فضای بینی نگه داشته می شود(5).

مثال برای تمرین: لَیَقُولُنَّ – جَهَنَّمَ – اِکرَاهِهِنَّ – لا یَسَّمَّعُونَ – اِنَّهُنَّ – لِنُخْرِجَنَّکُمْ

شکل آن: «ـّ»؛ برای نشان دادن حرف مشدّد، از این علامت استفاده می کنند.

http://bayanbox.ir/view/6338096117488514021/%D8%AA%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D8%AF.jpg

نکته (1): اسم این علامت «تشدید» است.

نکته (2): این علامت را از شین (شـ) ابتدای کلمه «شَدَّ» گرفته اند {به این علّت که دلالت بر شدید

و محکم ادا شدن حرف می کند} که برای اختصار نقطه ها و دنباله آن را حذف کرده و دندانه های آن

را باقی گذاشته اند «http://bayanbox.ir/view/3252202132827112983/%D8%B4%D8%AF.jpg».

نکته (3): حرف دارای علامت تشدید را «مُشَدَّد» می نامند.

نکته (4): این علامت همیشه بالای حرف قرار می گیرد و یکی از حرکات سه گانه ضمیمه آن

می شود {مثل لِحُبّﹺ، یُضِلُّ، صَدَّهَا}.

نکته (5): در کتابت امروزه عرب، اگر حرف مشدّد کسره بگیرد، کسره آن را زیر علامت تشدید قرار

می دهند {مثل صلِّ} ولی در قرآن باید زیر حرف قرار بگیرد{مثل لِحُبّﹺ }(6).

تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی (بخش بخش) و ترکیبی بیان کنید:

صَدَّهَا – یَدُعُّ – طَوَّافُونَ – لِیَذَّکَّرَ – فَعِدَّتُهُنَّ – ثمَّ اَغْرَقْنَا – نَضَّاخَتَانِ – تَتَّخِذُوهُ – یَصَّعَّدُ

مــدّ(7)

معنایش: مدّ در لغت به معنای «اِمتداد و کشش» می باشد و در اصطلاح علم قرائت عبارت است

از «اِمتداد و کشش صوت در حروف مدّی بیش از مقدار طبیعی».

توضیح بیشتر معنای اصطلاحی: همانطور که قبلاً توضیح دادیم، حروف مدّی، حروفی هستند که

باعث دو برابر مدّ و کشش صدای حرکات ماقبل خود می شوند {مثل نُوحِیهَا}. حال می گوییم هرگاه

بعد از حروف مدّی، حرف ساکن، مشدّد و یا همزه قرار گیرد، این کشش صوت بیش تر از حالت

طبیعی خواهد بود {مثل شَاءَ، جِیءَ، سُوءُ}.(8)

نکته: به «همزه»، «سکون» و «تشدید» که باعث مدّ و کشش بیشتر حروف مدّی می شوند،

«سبب مدّ» می گویند.

نکته (2): میزان مدّ (کشش) با توجه به اقسام مدّ متفاوت است ولی در هر صورت بین 2 تا 6 حرکت

(حرکت یعنی زمان تلفّظ یک حرف متحرک) است. إن شاء الله در کتب تجویدی هم اقسام مدّ را خواهید

خواند و هم اینکه هر کدام چه مقدار کشش لازم دارند و برای بخش روخوانی قرآن کریم توضیح بیش از

این لازم به نظر نمی رسد.

شکلش: «http://bayanbox.ir/view/2425295222259501478/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%85%D8%AF.jpg»؛ در مواردی که بعد از حروف مدّی حرف ساکن یا حرف مشدّد و یا حرف همزه قرار

گیرد، این علامت را روی حرف مدّی قرار می دهند تا راهنمایی برای قاری باشد که صوت این حروف را

بیشتر بکشد.

نکته (1): این علامت از کلمه «مدّ» گرفته شده است که قسمت زیرین میم و طرف بالای دال را برای

اختصار حذف نموده اند «http://bayanbox.ir/view/7327053049720798023/%D9%85%D8%AF.jpg».

تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی (بخش بخش) و ترکیبی بیان کنید:

دُعَآءُ – بَیْضَآءَ – یُضِیٓءُ – تَبُوٓءَ – سَوَآءَ – یَآ اَیُّهَا – حَآجَّ – دِمَآءَکُمْ – رَبَّنَآ اِنَّنَا – فِیٓ اَهْلِ مَدْیَنَ

*شهید گمنام*

17-10-2017, 17:48

تنوین
شکلش: «http://bayanbox.ir/view/8143494537891877055/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%AA%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%861.jpg».

نکته (1) {چیستی تنوین}: تنوین، نون ساکن زائدی است که در تلفّظ به آخر بعضی از اسم ها اضافه

می شود و برای اینکه با نون اصلی کلمه اشتباه نشود، آن را در نگارش نمی نویسند ولی در عوض شکل

حرکت حرف آخر را تکرار می کنند {مثل: عظِیمٍ(9)}.

نکته (2) {اقسامش}: تنوین دارای سه قسم است: « تنوین فتحه (ـً) {مثل رَحْمَةً} 2. تنوین کسره

(ـٍ) {مثل رَحْمَةٍ} 3. تنوین ضمّه (ـٌ) {مثل رَحْمَةٌ}».

نکته (3): گاهی علامت های تنوین را به شکل «http://bayanbox.ir/view/8143494537891877055/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%AA%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%861.jpg» قرار می دهند و گاهی به شکل «http://bayanbox.ir/view/6856032161599203254/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%AA%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%862.jpg»

و گاهی نیز به شکل «http://bayanbox.ir/view/8979153851606876359/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%AA%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%863.jpg». شکل اوّل شکل اصلی تنوین می باشد ولی اینکه در کجا به شکل

دوّم و در کجا به شکل سوّم نوشته می شوند را در تجوید خواهید خواند ولی اجمالاً بیان می کنیم که

شکل دوّم که علامت تنوین را به صورت نامساوی قرار داده اند، علامتی برای قاری می باشد تا اینکه

متوجّه شود که نون زائده (تنوین) را باید با حالتی خاصّ بیان کند، و شکل سوّم که به جای تکرار حرکت،

یک میم گذاشته شده است، علامتی برای قاری می باشد تا متوجه شود که نون زائده (تنوین) تبدیل به

حرف میم می شود(10).

نکته (4) {الف بعد از تنوین فتحه}: زمانی که تنوین آخر کلمه از قسم تنوین فتحه باشد، به همراه

الف آورده می شود {مثل کَثِیرًا} و این بدین جهت هست که در صورت وقف، تنوین تبدیل به الف مدّی

می شود و این الف برای آن است که شخص بداند در صورت وقف باید به جای تنوین، الف را بخواند(11)

{مثلاً در مثال «کَثِیرًا» در صورت وقف می گوییم «کَثِیرَا»}؛ البته این قاعده که در کتابت به همراه الف

بیاید، در چند جا استثناء شده است که عبارتند از:

کلماتی که به تاء گرد ختم شده باشند {مثل رَحمَة --> رَحمَةً}؛

کلماتی که الف مدّی آنها به صورت یاء نوشته شده باشد {مثل هُدَی --> هُدًی}؛

بعضی(12) از کلماتی که به همزه ختم شده اند {مثل مَآء --> مَآءً}.

نکته: در درس «وقف» بیشتر توضیح خواهیم داد ولی اینجا نیز اشاره ای می کنیم که

کلماتی مثل «رَحمَةً» که آخرشان تاء گرد است ، هنگام وقف «ـة» تبدیل به «ـهْ»

(هاء ساکن) می شود و تنوین نیز از بین می رود ولی در کلمات دو دسته دیگر با اینکه

الف نوشته نشده است ولی در صورت وقف به جای تنوین ادا می شود {با اینکه نوشته

نشده است}.

تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی (بخش بخش) و ترکیبی بیان کنید:

اَنْهَارًا – رَسُولٌ – عَظِیمٍ – اَعْنَابٍ – غَاشِیَةٌ – مَعْرُوفَةٌ – زُجَاجَةٍ – مُتَجَاوِرَاتٌ – حُبًّا جَمًّا – مُسْتَقَرًّا

[1] البته بعضی بر این عقیده هستند که این شکل از صفر اهل حساب گرفته شده است. در علم

ریاضی صفر دلالت بر عدم عدد و در علم قرائت دلالت بر عدم حرکت (سکون) می کند.

[2] در درس های آینده حروفی که نوشته می شوند ولی خوانده نمی شوند را بیان خواهیم کرد،

إن شاء الله.

[3] اگر در شروع یک کلمه یا بخش، حرف ساکنی قرار بگیرد، گفته می شود که ابتداء به ساکن رخ

داده است به این معنا که آن کلمه یا بخش با حرف ساکن شروع شده است.

[4] به ظاهر عبارت که کمی پیچیده می باشد دقّت نکنید. کافی است مثلاً کلمه «مَدَّ» را بلند بگویید.

چون زبان مادری ما فارسی هست و تشدید در فارسی هم وجود دارد، لذا مشکلی با تلفّظ حرف مشدّد

نداریم. وقتی کلمه «مَدَّ» را تلفّظ می کنید دقت کنید تا ببینید که وقتی زبان به جایگاه می چسبد، دالِ

بدون حرکت می باشد و وقتی جدا می شود، دال به همراه حرکتش تلفّظ می شود.

[5] در اینجا نیز فقط به عبارت نگاه نکنید؛ ابتدا مثلاً کلمه «جَهَنَّمَ» را با صدای بلند بخوانید. می بینید

که وقتی نون مشدّد را که تلفّظ می کنید، صدا از مجرای بینی بیرون می آید و کمی هم نسبت به بقیه

حروف کشش پیدا می کند. این همان چیزی است که این عبارت می خواهد بگوید. حال شما کلمه

«سِتَّةِ» را نیز با صدای بلند بخوانید. می بینید که بر عکس مثال قبل در اینجا وقتی حرف مشدّد (تّـ) را

ادا می کنید، صدا کاملاً از دهان و بدون کششی که در قبلی وجود داشت، ادا می شود (همانطور که

قبلاً گفته شد چون در زبان فارسی نیز حروف مشدّد وجود دارد، لذا برای ادای صحیح این حروف به

مشکل بر نخواهیم خورد).

[6] علّت این کار طلبتان باشد ولی این نکته را بگویم که کتابت قرآن مثل الفاظش وحی نیست که

نخواهیم دست بخورد بلکه کتابتش کار بشر است و این تصرّف نکردنِ در کتابت قرآن فلسفه ای دیگر دارد.

[7] مباحث بخش «مدّ» را در تجوید بسیار فنی تر و تفصیلی تر خواهید آموخت، إن شاء الله.

[8] در رابطه با علّت مدّی که سبب آن «همزه» باشد، گفته اند: «تلفّظ همزه بعد از حروف مدّی، سخت

و سنگین است از این رو حروف مدّی را مدّ بیشتری می دهند تا فرصتی برای تلفّظ صحیح و آسان همزه

ایجاد گردد» و در رابطه با علّت مدّی که سبب آن «سکون یا تشدید» باشد، گفته اند: «التقاء ساکنین

در کلمات عرب جایز نمی باشد از این رو در چنین مواردی برای امکان پذیر شدن تلفّظ دو حرف ساکن،

حروف مدّی را با مدّ بیشتری می خوانند».

[9] تکرار کسره در این مثال، نشانگر تلفّظ نون ساکنی است که در نگارش نیامده است ولی باید

خوانده شود.

[10] این نکته برای بخش تجوید می باشد و اینجا کاملاً گذرا بحث کردیم لذا اگر خیلی متوجه

نشدید، نگران نباشید.

[11] در رابطه با اینکه این تنوین باید بر روی حرفِ آخر کلمه {مثل کتابًا} قرار بگیرد یا بر روی الف

{مثل کتاباً}، اختلاف نظر هست و هر دسته برای خودشان توجیهاتی دارند ولی فعلاٌ همین که بدانید

در رسم الخطّ عثمان طه، تنوین را بر روی حرف آخر می نویسند نه بر روی الف، کفایت می کند.

[12] منظور از بعضی، کلماتی می باشد که به همزه ختم می شوند و قبل از آن همزه نیز الف مدّی

باشد و لذا در کلماتی مثل «سُوءًا» و «جُزْءًا» بعد از همزه الف آورده شده است چون ما قبل همزه

در این کلمات الف مدّی نمی باشد (البته این کار علّت دارد ولی فعلاً به علتش نیازی نداریم).

وبلاگ سایت حاجت

*شهید گمنام*

22-10-2017, 11:57

حروفی که نوشته نشده ولی باید خوانده شوند

سوالات ابتدایی درس:
1-مواردی که حرفی نوشته نشده است ولی باید خوانده شود را بیان کنید؟

2-معنای «اشباع» و «هاء ضمیر» را بیان کنید؟

3-هاء ضمیر در چه مواردی اشباع می شود و در چه مواردی اشباع نمی شود؟

شروع درس

در قرآن کریم گاهاً به سه حرف «ا – و – ی» بر می خوریم که نوشته نشده اند ولی باید خوانده شوند؛

که در کل می توان موارد آن را به دو دسته تقسیم کرد: «1. مواردی که جزء اصل کلمه می باشند

2. مواردی که جزء اصل کلمه نمی باشند». در ادامه به بررسی این دو دسته می پردازیم.

«مواردی که جزء اصل کلمه می باشند»

«الف»، «واو» و «یاء» نوشته نشده در بعضی از کلمات

درباره اینکه چرا این حروف با اینکه جزء اصل کلمه می باشند، نوشته نمی شوند، توجیهاتی را ذکر کرده اند

که ما یکی از آنها را بیان می کنیم و آن «جلوگیری از تکرار» می باشد.

عرب زبان ها در نگارش اوّلیّه خود از تکرار سه حرف «ا – و – ی» جلوگیری می کردند و هر کجا که

یکی از این حروف پشت سر هم تکرار می شد، به نوشتن یکی از آنها اکتفا می نمودند {مثلاً «یَسْتَوُونَ»

که می نوشتند «یَسْتَوُنَ»}.

بعدها که قرآن را برای صحیح قرائت کردن علامت گذاری کردند، به روش های مختلفی این موارد را به

قاری تذکر می دادند و روش به کار برده شده در رسم الخط عثمان طه به این گونه است که در چنین

مواردی، «ا – و – ی» کوچکی اضافه شده است؛ مثل:

http://bayanbox.ir/view/7253409309881316261/IMG-20170903-190321.jpg http://bayanbox.ir/view/6753263915529691/IMG-20170903-190416.jpg

«مواردی که جزء اصل کلمه نمی باشند»

«واو» و «یاء» به وجود آمده بر اثر اشباع هاء ضمیر

*شهید گمنام*

22-10-2017, 11:59

مقدمه

در ابتدا بهتر به نظر می رسد که «اشباع» و «هاء ضمیر» معنا شود و سپس به بیان اصل مطلب بپردازیم.

«اشباع» در اصطلاح قرائت به معنای «سیر کردن حرکت به شکلی که از فتحه، الف مدّی و از کسره،

یاء مدّی و از ضمّه، واو مدّی تولید می شود» می باشد.

«هاء ضمیر» نیز عبارت است از «ـه – ه» ای که در آخر کلمه می آید و معنای «او – آن» می دهد

{مثل لَهُ (برای او)، فیه (در آن)}.

اصل مطلب

قاعده آن به این صورت است که «هاءِ ضمیر در صورتی که حرف قبل و بعد آن متحرّک باشد،

اشباع می گردد»؛ یعنی اگر حرکت هاء، کسره باشد (ـهِ، هِ)، تبدیل به یاء مدّی (هِی) و در صورتی که

حرکت هاء ضمّه باشد (ـهُ، هُ)، تبدیل به واو مدّی (هُو) می شود؛ مثلاً:

«بِهِ»، «لَهُ» خوانده می شوند «بِهِی»، «لَهُو»

در قرآن های با رسم الخط عثمان طه، برای راهنمایی قاری، حرف واو و یاء تولید شده از اشباع به صورت

کوچک، بعد از هاءِ ضمیر آمده است؛ مثل:

http://bayanbox.ir/view/4486693380332096020/IMG-20170903-193510.jpg

تذکر: هاء ضمیر در سه مورد اشباع نمی شود که عبارتند از:

قبل از هاء ضمیر، حرف ساکن باشد؛ مثل «مِنْهُ – اِلَیْهِ – یَعْلَمْهُ»؛

قبل از هاء ضمیر، حروف مدّی باشد؛ مثل «اَخُوهُ – فِیهِ – اَنْزَلْنَاهُ»؛

بعد از هاء ضمیر، ساکن یا مشدّد باشد؛ مثل «لَهُ الْحَمْدُ – دُونِهِ الْبَاطِلُ».

چند نکته:

هاء ضمیر در کلمات «اَرْجِهْ – فَاَلْقِهْ» ساکن می باشد.

هاء ضمیر در کلمات «وَ مَا اَنْسَانِیهُ – عَلَیْهُ اللّه» مضموم می باشد.

هاء ضمیر در «یَرْضَهُ لَکُمْ» اشباع نمی شود.

حرف هاء در «مَا نَفْقَهُ کَثِیراً» ذاتی است (یعنی هاء ضمیر می باشد) و اشباع نمی شود.

هاء ضمیر در «فِیهِ مُهَانًا» اشباع می شود.

حرف هاء در آخر کلمه «هذِهِ»، با وجود اینکه ذاتی است (یعنی هاء ضمیر نمی باشد)، اشباع می گردد.

منبع:وبلاگ سایت حاجت

*شهید گمنام*

28-10-2017, 17:36

رفع التقاءِ ساکنین

سوالات ابتدایی درس:
1. التقاء ساکنین را معنا کنید و بگویید که چه زمانی رخ می دهد؟

2.در صورتی که تنوین به همزه وصل برسد چگونه باید خوانده شود؟

شروع درس

التقاءِ ساکنین عبارت است از: «کنار هم قرار گرفتن دو حرف ساکن در هنگام تلفظ»؛ مثل قُلْ الْحَمْدُ.

التقاء ساکنین در کلمات عربی، جایز نیست و هر کجا که اتفاق بیافتد یعنی دو حرف ساکن در کنار هم

قرار گیرند (به استثناء دو مورد)، برای رفع التقاء ساکنین، حرف اوّل را با کسره می خوانند؛ مثل قُلِ الْحَمْدُ.

تذکر: التقاء ساکنین در دو حالت جایز است و آن دو حالت عبارتند از:

1-در حالت وقف؛ یعنی هر کلمه ای که حرف ماقبل آخر آن ساکن باشد و حرف آخرش نیز به خاطر

وقف ساکن شده باشد، مثل «خُبْزٌ» که در حالت وقف می شود «خُبْزْ».

2-هر دو حرف ساکن در یک کلمه باشند منتهی به این شرط که ساکن اوّل از حروف مدّی باشد و

ساکن دوّم مُدغَم (یعنی ادغام شده در حرف مابعد) باشد، مثل «ضَالِّینَ».

چند نکته:

1-در کلمه «مِنْ»، برای رفع التقاء ساکنین، نون ساکن مفتوح می شود، مثل مِنَ الْقَوْلِ.

2-در کلمات «هُمْ – کُمْ – تُمْ»، برای رفع التقاء ساکنین، میم ساکن مضموم می شود، مثل لکُمُ الْوَیْلُ.

3-واو ساکن ماقبل مفتوح نیز در التقاء ساکنین، ضمّه میگیرد، مثل رَاَوُا العَذَابَ.

4-در کلمۀ «بِئْسَ الْاسْمُ»، پس از حذف همزه وصلِ «اسم»(1) (2)، چون دو حرف ساکن «لْ» و «سْ»

کنار یکدیگر واقع می شوند، برای رفع التقاءِ ساکنین، حرف لام را کسره می دهیم؛ یعنی می شود

«بِئْسَ الِاسْمُ».

5-در هنگام وصل حروف مقطعه «الم» به آیه دوّم سوره مبارکه آل عمران (الم * اللّهُ)، میم ساکن حرف

«میم» مفتوح خوانده می شود(3)؛ یعنی به این صورت خوانده می شود: «الف – لام – میمَ اللهُ»

نکته: در کلیه موارد 1 الی 4، حرکت مربوطه در قرآن آورده شده است.

*شهید گمنام*

28-10-2017, 17:38

نحوه خواندن تنوین نزد همزه وصل

همانطور که قبلاً در تعریف نون تنوین گفته شد، تنوین نون ساکنی است که نوشته نشده ولی خوانده

می شود؛ حال اگر بعد از کلمه تنوین دار، کلمه ای بیاید که اوّلین حرف آن ساکن یا مشدّد باشد(4)، در

این صورت التقاء ساکنین پیش می آید که برای رفع آن باید نون تنوین را در تلفّظ با حرکت کسره خواند،

مثل:

«لَهْوًا انْفَضُّوا» که خوانده می شود «لَهْوَنِ انْفَضُّوا»

نکته: در قرآن های با رسم الخط عثمان طه، برای راهنمایی قاری در این زمینه (مکسور خواندن نون تنوین)

اقدامی صورت نگرفته است بنابراین این درس را خوب تمرین کنید.

تمرین: کلمات زیر را با توجه به قاعده رفع التقاء ساکنین بخوانید:

مَثلاً الْقَوْمُ – کَرَمَادٍ اشْتَدَّتْ – بِغُلَامٍ اسْمُهُ – اَحَدٌ اللهُ – یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ – مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ

[1] همانطور که قبلاً گفتیم همزه وصل در وسط کلام خوانده نمی شود. لذا اینجا نیز چون وسط کلام

واقع شده، خوانده نمی شود.

[2] در کلمه «الاسم» دو همزه وصل وجود دارد. یکی الفِ «ال» و یکی الف «اسم»؛ که هر دو در

وسط کلام خوانده نمی شوند.

[3] همانطور که قبلاً بیان کردیم، حروف مقطعه را هنگام خواندن به اسمشان می خوانیم؛ پس «الم» را باید

بخوانیم «الف – لام - میم».

[4] این حالت زمانی رخ می دهد که ما بعد تنوین همزه وصل بیاید و به همین دلیل ذیل این عنوان بیان

گردید.

وبلاگ سایت حاجت