چله نشینی در شب یلدا از آیین های استان اردبیل

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

https://www.zanbil.ir/image/861/article



چله نشینی در شب یلدا از آیین های استان اردبیل

شب یلدا در اردبیل پایان فصل پاییز و شروع فصل زمستان است و 40 روز اول آن را بویوک چیله یا چیله بزرگ، 20 روز بعد را کیچیک چیله یا چله کوچک و 30 روز آخر را بایرآم آیی یا ماه عید می گویند.


یلدا در اردبیل به شب "چله" یا چله گئجه سی معروف است و دورهم نشستن درخانه بزرگترها در زیر کرسی در این شب و گرفتن فال حافظ از سنت هایی است که در گذر زمان سینه به سینه محفوظ مانده و هنوز هم در برخی از خانواده های قدیمی اردبیلی رواج دارد.


در حالی صدای پای زمستان آرام آرام از لابه لای برگ های زرد پائیزی شنیده می شود و باد سرد دی ماه کم کم زمین را از برگ های پژمرده فصل رنگ ها جارو کرده و زمین را برای سکونت سه ماهه زمستان مهیا می کند اولین شب زمستان و آخرین روز پائیز به یکی از خاطره انگیز ترین روزهای مردم سرزمین ایران تبدیل می شود.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

http://razavi.news/images/docs/000022/n00022718-b.jpg





عالم مسن اردبیلی، سید ابراهیم سید حاتمی خاطرات 80 سال پیش خود را اینگونه برای ما توصیف می‌ کند: یلدا که می آمد آتش گرم و کرسی خانه مادربزرگ ما را به گرد خویش آورده و گرمایش را با ما تقسیم می‌کرد تا در زمستان سر در راه، به یاد چون امشبی همیشه گرم گرم بمانیم و این روزها حال و هوای همه‌مان در کنار کرسی گرم مادربزرگ و به یاد داستان‌های پدربزرگ خوب است.


وی ادامه می دهد: شب یلدا فرصتی بسیار خوب برای دور هم‌نشینی با اعضای خانواده است شبی که آخرین دقایق آذرماه را ورق می‌زنیم و شبی که همه گرد هم آمده‌اند تا از روزهای خوب خدا سخن بگویند و به بهانه یلدا، این طولانی‌ترین شب سال، فارغ از پیچ و خم‌های زندگی همدیگر را به شنیدن خاطرات خوب خویش میهمان کنند.


یلدا یک لغت سریانی است و معنی لغوی آن یعنی میلاد عربی، و چون در گذشته شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می کرده اند از این رو به این نام نامیده اند.


باید توجه داشت که جشن میلاد مسیح (نوئل) که در25 دسامبر تثبیت شده، طبق تحقیق محققان در اصل، جشن ظهور میترا (مهر) بوده که مسیحیان در قرن چهارم میلادی آن را روز تولد عیسی قرار دادند.


یلدا اول زمستان و شب آخر پاییز است که درازترین شب سال است و در آن شب یا نزدیک به آن، آفتاب به برج جدی تحویل می کند و در زمان گذشت آن را شوم و بداختر می دانسته اند.


در بیشتر نقاط ایران مردم این روز را جشن می گیرند که استان اردبیل نیز در برپایی این جشن حضوری پررنگ داشته است و همانند سایر استان ها در استان اردبیل نیز آداب و آئین خاص این شب دنبال می شود و استقبال خوبی از سوی مردم استان از این آداب و آئین شب یلدا به عمل می آید.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

https://www.fardanews.com/files/fa/news/1394/9/30/338580_897.jpg




آداب و رسوم شب یلدا در دیار سبلان


جشنی که در تمام ایران و از جمله در دیار سبلان آداب و رسوم و سنت های دیرینه ای دارد که بعد از هزاران سال سینه به سینه و نسل به نسل حفظ شده است.


کارشناس جامعه شناس در استان اردبیل در گفتگو با خبر نگار باشگاه خبرنگاران جوان مرکز اردبیل می گوید: شب یلدا بلند ترین شب سال است این طولانی بودن شاید در یک دقیقه خلاصه شود ولی مردم با دور هم جمع شدن همان یک دقیقه را جشن می گیرند چرا که پائیز را پشت سر گذاشته و وارد زمستان می شوند.


بیوک جامعی افزود: در اردبیل مردم به شب یلدا، چله گئجه سی می گویند و از میوه های متنوع و غذا های خاصی برای گذراندن شب و شادی جمعی استفاده می کنند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

https://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1396/9/29/7261168_314.jpg


تهیه قووت


این کارشناس عنوان کرد: مردم آذری زبان استان مان، در گذشته این روزها را با برگزاری آیین های ویژه گرامی می داشتند، که از جمله این آیین ها می توان به تهیه قووت توسط خانم ها و مادربزرگ های خانواده اشاره کرد که در مراحل تهیه این تنقل خوشمزه ابتدا گندم برشته را آسیاب کرده و آن را با آرد نخودچی و شکر مخلوط کرده و در این شب طولانی در کنار دیگر تنقلات مخصوص این شب استفاده می شد که بسیار خوشمزه و مقوی بوده است.


چله نشینی در شب یلدا از آیین های استان اردبیل


شب نشینی و دور هم نشینی در شب یلدا همچون سایر شهرهای استان در اردبیل نیز از جایگاه خاصی برخوردار است که خانواده ها در این شب، معمولا در خانه بزرگترهای فامیل گرد هم می آیند و شام و هندوانه و انواع تنقلات را با هم می خورند و تا پاسی از شب را به گفت و گو می نشینند.


در این شب پدربزرگ یا مادربزرگ ها با گفتن قصه هایی از زمان گذشته و یا با خواندن شعر و باز کردن فال حافظ به کانون خانواده و جمع گرمی خاصی می بخشند که این گرمی خوشحالی و شادی اهالی را تا ساعاتی از شب ضامن است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

https://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1396/9/29/7261170_915.jpg





هندوانه (چیله قارپیزی)


آیین شب یلدا یا شب چله خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار، شیرینی و میوه های گوناگون است که هم جنبه نما دارند و نشانه برکت و تندرستی و فراوانی و شادکامی هستند.


اکثر مردم استان اردبیل در شب یلدا چیلله قارپیزی (هندوانه چله) می خورند و معتقدند باخوردن هندوانه، لرز و سوز سرما به تنشان تاثیر نداشته و اصلا سرمای زمستان را حس نمی کنند.


انار و هندوانه جزو مهمترین ملزومات شب یلدا هستند. همچنین آجیل شب یلدا نیز در ایران طرفدار بسیاری دارد. برای نیاکان ایرانی ها که به آیین مهر دلبستگی داشتند، رنگ قرمز (نماد نور خورشید) گرامی بود. رنگ سرخ انار و هندوانه و انتخاب سیب قرمز و سنجد در سفره شب یلدا چه بسا اشاره به همین موضوع است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

https://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1396/9/29/7261165_775.jpg






خوانچه (چیله خونچا سی)


«خوانچه» و یا به تلفظ آذربایجانی ها، «خونچا» به تحفه ای گفته می شود که خانواده داماد در شب یلدا برای خانواده تازه عروس می فرستد.


جامعی از دیگر رسم های شب چله را بردن خوانچه و یا به تلفظ آذربایجانی‌ ها، خونچا به خانه تازه عروسها عنوان کرد و گفت: خانواده داماد در شب چله برای خانواده تازه ‌عروس تحفه می‌فرستند که طبق رسوم بومی ،این هدیه ها شامل هندوانه شب چله (چیلله قارپیزی)، شیرینی، آجیل ، انوع میوه و لباس است که این رسم فرستادن هدیه به نوعروسان یا دختر تازه نامزد شده (آداخلی) به "چیله خونچه سی" یا "چله لیک" معروف است.


وی افزود: همچنین علاوه بر فرستادن سهم چله برای نوعروس، در نخستین سال ازدواج زوج های اردبیلی، پدر عروس قبل از غروب آفتاب سهم دختر و دامادش را که شامل هندوانه، میوه، آجیل، شیرینی و هدیه برای عروس و دامادش را روانه منزل آنها می کند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

https://cdn.yjc.ir/files/fa/news/1396/9/29/7261166_540.jpg





آجیل شب چله


آجیل هم یکی دیگر از ملزومات شب چله است. آجیل آذربایجان که به لحاظ کیفیت و تنوع، زبانزد خاص و عام است همواره حضور موثری در این مراسم دارد.




کارشناس جامعه شناس استان اردبیل گفت: در سال های دور، تنقلات شب چله، به تخمه، پشمک، سنجد، قیسی، برگه زردآلو، بادام و گردو ختم می شد. اما اکنون، در سفره شب یلدای مردم آذربایجان انواع آجیل های تشریفاتی! نظیر:پسته، فندق، مغز بادام و گردو و انواع میوه های گرمسیری نظیر، پرتقال، نارنگی، و حتی موز و نارگیل را می توان مشاهده کرد.


به رغم توسعه معاش خانواده ها، ‌خیلی از بزرگترهای فامیل از لذت برگزاری شب چله در سال های گذشته می گویند و معتقدند با آنکه انواع میوه و مرکبات و شیرینی های جدید به سورسات شب چله افزوده شده ولی لذت شب چله های گذشته، که تنها به برخی میوه ها وقورقا و کشمش ،«قووت» و سنجد خلاصه می شد را ندارد که متاسفانه با گذر زمان این تنقلات نه تنها از نسلی به نسل دیگر منتقل نشده است بلکه امروزه دیگر کمتر از این نوع تنقلات در جشن های شب چله در بین اهالی استان اردبیل دیده می شود.