رایکا
29-09-2009, 18:48
سوال : آیا حکم مرتد با معنی آیه لااکره فی الدین که به معنی ازادی انتخاب دین است منافات ندارد؟
پاسخ : شناخت معنای دقیق لا اكراه فی الدین ، که به معنی آزادی پذیرش دین است منوط به نگرشی جامع به آیات قرآن و مجموعه معارف آن است. مسلم است كه در اسلام، احكام اجباری فراوانی وجود دارد؛ مانند «حدود» و قوانین اجتماعی. این محدوده نیز، مشتمل بر احكام اكراهی فراوانی است. مسلما كسانی كه حد بر آنان جاری میشود، راضی به آن نیستند و... . ازاینرو باید در فهم ابتدایی از جمله لا اكراه فی الدین تجدید نظر كرد.
معنای ظاهری این آیه آن است كه اصل پذیرش دین، قابل اكراه و اجبار نیست؛ یعنی، نمیتوان كسی را به زور به پذیرش آیینی وادار نمود و یا عقیدهای را از او سلب كرد. بنابراین «عقیده» قابل تحمیل نیست؛ ولی این محدوده غیر از محدوده احكام است. توضیح این كه: كلیه نظامهای فكری، برای خود نظامی اجتماعی را نیز طراحی میكنند. در نظامهای اجتماعی، اكراه و اجبار از ابزارهای پیشبینی شده در كلیه نظامها است؛ یعنی، در هر نظامی درمقولههای اجتماعی و حقوقی آن، جبر قانونی وجود دارد و بدون آن، جامعه قابل اداره و كنترل نیست. نظامهای قضایی و نیروهای انتظامی در همه نظامها، امری مقبول و معقول هستند. بنابراین بایستی محدوده عقیده را از محدوده عمل و حقوق جدا كرد. در حیطه «عقیده» اجبار راهی ندارد؛ ولی در حیطه عمل، جبر و اكراه هم لازم است و هم قابل قبول.
اسلام نیز در محدوده تبلیغ خود، هیچ جبری را برای پذیرش عقیدهای قرار نداده است. دعوت اسلام بر اساس بینش و بصیرت است؛ چنان كه قرآن فرموده است: ای رسول ما! به مردم بگو راه من این است كه خلق را با بینایی و بصیرت به خدا بخوانم (یوسف، آیه 108)؛ آن گاه كه فرد پذیرای اسلام شد، در این صورت یكسری از احكام اجتماعی آن، از جمله حكم مرتد را نیز باید پذیرا شود. در اینجا اشاره به سابقه تاریخی این موضوع نیز بیفایده نیست.
در صدر اسلام خصوصا پس از پیروزیهای درخشان آن، مردم گروه گروه اسلام میآوردند. طبیعی است كه همه این افراد، از روی تحقیق كامل به اسلام نمیگرویدند؛ بلكه بسیاری از آنها به خاطر عظمت اسلام و پیشرفت آن و حتی به خاطر حفظ منافع خود، اظهار اسلام میكردند.
در این بین عدهای نیز به خاطر ضربه زدن به اسلام و عقاید مردم، تظاهر به مسلمانی میكردند. آنان میگفتند: «... به دین و كتابی كه برای مسلمانان نازل شده - اول روز - ایمان آورید و آخر روز كافر شوید، شاید بدین حیله آنها
نیز از اسلام بازگردند» (آل عمران، آیه 72)
اسلام به جهت آن كه فرصت طلبان و نیرنگ بازان، نتوانند خود را به رنگ اسلام درآورند و پس از مدتی با خروج از اسلام، جنگ روانی علیه آن به راه بیندازند، حكم اعدام مرتد را وضع نمود تا اگر كسی میخواهد به دین وارد شود، با تحقیق وارد شود و نیز كسی نتواند با برنامهریزی علیه مسلمانان، جنگ تبلیغاتی و تخریب عقیده به راه بیندازد
مسأله دیگری كه باید مورد توجه باشد آن كه: بسیاری از مردم به جهت فطرت پاك توحیدی خود، دین را میپذیرند. اینان نیز دارای حق و حقوقی در حراست از عقیده خویش هستند. همه مردم كه نمیتوانند ابنسینا و ملا صدرا باشند. بسیاری از آنان با ادلهای ساده و فطری، به دین رو كرده و آمال خود را در آن میبینند.
حال اگر بنا باشد این دین ساده و فطری، مورد حمله مجادلهگران قرار گیرد و هر روز به صورتی القای شك و تردید شود، این طیف قادر نخواهند بود از عقیده حق خویش دفاع كنند. پس بایستی برای حراست از آرمان این گروه - كه علیرغم پیمودن راه حق، در دفاع از آن چندان كارآمد نیستند - برنامهای اندیشیده شود از جمله برنامههای اسلام در این زمینه، جلوگیری از سوء استفاده مرتدان است
همچنین باید دانست كه اگر شخص تنها در نزد خود مرتد شود و آن را اعلام نكند، كسی نمیتواند متعرض او شود؛ بلكه مرتدی مستحق مرگ است كه ارتداد خویش را اعلام میكند و ارتداد او به همین دلیل نزد قاضی اثبات میگردد. و نكته آخر آن كه حكم اعدام مرتد، تنها برای مردان است و اگر او نیز قبل از ثبوت ارتداد در نزد قاضی توبه كند، اعدام نمیشود
پاسخ : شناخت معنای دقیق لا اكراه فی الدین ، که به معنی آزادی پذیرش دین است منوط به نگرشی جامع به آیات قرآن و مجموعه معارف آن است. مسلم است كه در اسلام، احكام اجباری فراوانی وجود دارد؛ مانند «حدود» و قوانین اجتماعی. این محدوده نیز، مشتمل بر احكام اكراهی فراوانی است. مسلما كسانی كه حد بر آنان جاری میشود، راضی به آن نیستند و... . ازاینرو باید در فهم ابتدایی از جمله لا اكراه فی الدین تجدید نظر كرد.
معنای ظاهری این آیه آن است كه اصل پذیرش دین، قابل اكراه و اجبار نیست؛ یعنی، نمیتوان كسی را به زور به پذیرش آیینی وادار نمود و یا عقیدهای را از او سلب كرد. بنابراین «عقیده» قابل تحمیل نیست؛ ولی این محدوده غیر از محدوده احكام است. توضیح این كه: كلیه نظامهای فكری، برای خود نظامی اجتماعی را نیز طراحی میكنند. در نظامهای اجتماعی، اكراه و اجبار از ابزارهای پیشبینی شده در كلیه نظامها است؛ یعنی، در هر نظامی درمقولههای اجتماعی و حقوقی آن، جبر قانونی وجود دارد و بدون آن، جامعه قابل اداره و كنترل نیست. نظامهای قضایی و نیروهای انتظامی در همه نظامها، امری مقبول و معقول هستند. بنابراین بایستی محدوده عقیده را از محدوده عمل و حقوق جدا كرد. در حیطه «عقیده» اجبار راهی ندارد؛ ولی در حیطه عمل، جبر و اكراه هم لازم است و هم قابل قبول.
اسلام نیز در محدوده تبلیغ خود، هیچ جبری را برای پذیرش عقیدهای قرار نداده است. دعوت اسلام بر اساس بینش و بصیرت است؛ چنان كه قرآن فرموده است: ای رسول ما! به مردم بگو راه من این است كه خلق را با بینایی و بصیرت به خدا بخوانم (یوسف، آیه 108)؛ آن گاه كه فرد پذیرای اسلام شد، در این صورت یكسری از احكام اجتماعی آن، از جمله حكم مرتد را نیز باید پذیرا شود. در اینجا اشاره به سابقه تاریخی این موضوع نیز بیفایده نیست.
در صدر اسلام خصوصا پس از پیروزیهای درخشان آن، مردم گروه گروه اسلام میآوردند. طبیعی است كه همه این افراد، از روی تحقیق كامل به اسلام نمیگرویدند؛ بلكه بسیاری از آنها به خاطر عظمت اسلام و پیشرفت آن و حتی به خاطر حفظ منافع خود، اظهار اسلام میكردند.
در این بین عدهای نیز به خاطر ضربه زدن به اسلام و عقاید مردم، تظاهر به مسلمانی میكردند. آنان میگفتند: «... به دین و كتابی كه برای مسلمانان نازل شده - اول روز - ایمان آورید و آخر روز كافر شوید، شاید بدین حیله آنها
نیز از اسلام بازگردند» (آل عمران، آیه 72)
اسلام به جهت آن كه فرصت طلبان و نیرنگ بازان، نتوانند خود را به رنگ اسلام درآورند و پس از مدتی با خروج از اسلام، جنگ روانی علیه آن به راه بیندازند، حكم اعدام مرتد را وضع نمود تا اگر كسی میخواهد به دین وارد شود، با تحقیق وارد شود و نیز كسی نتواند با برنامهریزی علیه مسلمانان، جنگ تبلیغاتی و تخریب عقیده به راه بیندازد
مسأله دیگری كه باید مورد توجه باشد آن كه: بسیاری از مردم به جهت فطرت پاك توحیدی خود، دین را میپذیرند. اینان نیز دارای حق و حقوقی در حراست از عقیده خویش هستند. همه مردم كه نمیتوانند ابنسینا و ملا صدرا باشند. بسیاری از آنان با ادلهای ساده و فطری، به دین رو كرده و آمال خود را در آن میبینند.
حال اگر بنا باشد این دین ساده و فطری، مورد حمله مجادلهگران قرار گیرد و هر روز به صورتی القای شك و تردید شود، این طیف قادر نخواهند بود از عقیده حق خویش دفاع كنند. پس بایستی برای حراست از آرمان این گروه - كه علیرغم پیمودن راه حق، در دفاع از آن چندان كارآمد نیستند - برنامهای اندیشیده شود از جمله برنامههای اسلام در این زمینه، جلوگیری از سوء استفاده مرتدان است
همچنین باید دانست كه اگر شخص تنها در نزد خود مرتد شود و آن را اعلام نكند، كسی نمیتواند متعرض او شود؛ بلكه مرتدی مستحق مرگ است كه ارتداد خویش را اعلام میكند و ارتداد او به همین دلیل نزد قاضی اثبات میگردد. و نكته آخر آن كه حكم اعدام مرتد، تنها برای مردان است و اگر او نیز قبل از ثبوت ارتداد در نزد قاضی توبه كند، اعدام نمیشود