خدا را بخوانیم

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

ghalb1دعا ghalb1


از جمله مواردي كه در قرآن مجيد به آن اهميت فراواني داده شده است؛ دعا و نيايش و ارتباط با خداوند متعال است.
برخي از مواردي كه در آيات قرآن درباره دعا و نيايش آمده است، عبارتند از :
1. قرآن به دعا و نيايش دستور داده، از بندگان مي خواهد تا از اين بركت عظيم كه منشأ رسيدن به تمامي فيوضات الهي و خير دنيا و آخرت است، غفلت نكنند.
خداوند متعال در قرآن كريم چنين مي فرمايد: «پروردگارتان فرمود: مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم.» (مومن/60)
2. قرآن ، دعا را از نشانه هاي صالحان ذكر فرموده است : «آنان در كارهاي نيك شتاب مي نمودند و ما را از روي رغبت و بيم مي خواندند.» (انبياء/90)
3. قرآن ، دعا و نيايش را امري فطري و ضروري دانسته و تنها راه نجات از گرفتاري ها و مشكلات را نيايش پروردگار معرفي مي كند :
«و چون انسان را آسيبي رسد، ما را به پهلو خوابيده يا نشسته يا ايستاده مي خواند و چون گرفتاريش را برطرف كنيم ، چنان مي رود كه گويي ما را براي گرفتاري كه به او رسيده ، نخوانده است.» (يونس/12)
علاوه بر آيات قرآن ، روايات فراواني نيز درباره اهميت دعا و نيايش در كتاب هاي روايي به چشم مي خورد. به عنوان نمونه ، پيامبر (ص) دعا را همان عبادت دانسته ، مي فرمايد : «الدعاء هو العباده ؛ دعا همان عبادت است.» (1)
همچنين آن حضرت مي فرمايد : «الدعاء مخ العباده و لايهلك مع الدعاء احد ؛ دعا مغز عبادت است و با دعا احدي هلاك نخواهد شد. (2)
از علي (ع) نقل شده كه فرمود :
«الدعاء مفاتيح النجاح و مقاليد الفلاح؛ دعا كليدهاي نجات ]و كاميابي[ و گنجينه هاي رستگاري است.»(3)
«بيا تا برآريم دستي ز دل
كه نتوان درآورد فردا ز گل
برآرد تهي دست هاي نياز
ز رحمت نگردد تهيدست باز
قضا خلعتي نامدارش دهد
قدر، ميوه اي در كنارش نهد
مپندار از آن در كه هرگز ببست
كه نوميد گردد برآورده دست
همه طاعت آرند و مسكين نياز
بيا تا به درگاه مسكين نواز
چو شاخ برهنه برآريم دست
كه بي برگ از اين بيش نتوان نشست»(4)
شرايط اجابت دعا :


1. شناخت پروردگار:
گروهي به محضر امام صادق (ع) شرفياب شدند و سوال كردند :
«ما دعا مي كنيم ولي اثري از اجابت نمي بينيم. حضرتش فرمودند: زيرا شما كسي را مي خوانيد كه نمي شناسيد.» (5)

2. كسب حلال :
در اين باره رسول گرامي اسلام (ص) فرمودند :
هركس دوست دارد دعايش مستجاب شود، آنچه را مي خورد و كسب مي كند ، پاكيزه نمايد.» (6)
3. حضور قلب :
پيامبر اكرم(ص) مي فرمايد : خداي عزوجل دعاي برخاسته از قلب غافل را مستجاب نكند.» (7)
4. واقعي بودن نياز :
در بسياري از مواقع ، انسان چيزي را با پافشاري و با تمام وجودش از خداوند مي خواهد درحالي كه به سود و نياز واقعي او نيست.
در اين زمينه امير مؤمنان علي (ع) فرموده است : چه بسا انسان بر كاري حريص است و همين كه آن را يافت ، دوست دارد كه (اي كاش) آن را نمي يافت.» (8)
5. همراه بودن دعا با عمل :
از ديگر شرايط استجابت دعا، همراه بودن آن با كار و تلاش است.
علي (ع) در اين باره مي فرمايد : دعا كننده بدون عمل (و تلاش) مانند تيرانداز بدون «زه» است.» (9)
زمان هاي دعا :

در روايات اسلامي علاوه بر اينكه توصيه شده ، هرگاه نسيم رحمت الهي وزيدن گرفت و انسان احساس كرد ميل به سخن گفتن با خدا پيدا كرده، دعا كند ، زمان هايي نيز به عنوان وقت هاي مناسب تر براي دعا سفارش شده است ؛ ازجمله آنها مي توان به موارد زير اشاره كرد :
1.بعد از اقامه فريضه نماز :
امام صادق (ع) فرمودند : «همانا پروردگار ، نماز را در محبوب ترين وقت ها نزد خود واجب كرد ؛ پس، حاجت هاي خود را پس از (اقامه) نمازهايتان طلب كنيد.» (10)
2. شب و روز جمعه :
از امام صادق (ع) روايت است كه وقتي فرزندان يعقوب از پدر خواستند تا براي آنها استغفار كند ، حضرت فرمود : اين طلب استغفار را تا سحرگاه شب جمعه به تأخير انداخت. (11)


3. از سحر تا طلوع آفتاب :
امام باقر (ع) درباره اهميت دعا در اين فاصله چنين مي فرمايد :
«خداوند متعال از بين بندگان مؤمنش آنان را كه بسيار دعا كنند ، دوست مي دارد ؛ پس بر شما باد به دعا در سحر تا طلوع آفتاب ؛ زيرا در اين ساعات درهاي آسمان باز مي شود ، رزق و روزي ميان بندگان تقسيم مي گردد و حاجت هاي بزرگ برآورده مي شود.
4.ماه رمضان :
از امير مؤمنان علي(ع) نقل شده است كه فرمودند :
در ماه رمضان بسيار از خداوند آمرزش بخواهيد و بسيار دعا كنيد ، زيرا دعا بلا را از شما دفع مي كند و آمرزش خواهي ( از خداوند) مايه نابودي گناهان است.» (13)

دعاهاي مستجاب :

از روايات استفاده مي شود كه برخي از دعاها از بقيه به اجابت نزديك تر است.
امام صادق (ع) فرمودند :
سه دعاست كه از خداي تعالي پوشيده نمي ماند (و مستجاب مي شود) : دعاي پدر در حق فرزندش هرگاه نسبت به او نيكوكار (و فرمانبردار) باشد و نفرين پدر در حق او هرگاه وي را بيازارد (و نافرماني كند) نفرين ستمديده در حق ستمگر و دعاي ستمديده در حق كسي كه انتقام او را از ستمگر گرفته باشد ؛ دعاي مرد مؤمن در حق برادر مؤمن خود كه به خاطر ما او را كمك مالي كرده باشد و نفرين او در حق برادرش كه به وي محتاج شده و او مي توانسته است نيازش را برطرف سازد و نكرده است.» (14)
از جمله دعاهاي مستجاب، دعاي كودكاني است كه به گناهان آلوده نشده باشند.
رسول اكرم(ص) فرمودند : دعاي كودكان امت من مستجاب است، مادامي كه به گناه آلوده نشوند.» (15)

پانوشت ها :
3- بحار، ج 39، ص 143 4- بوستان سعدي 5- بحارالانوار، ج 39، ص 863 6- همان، 39، ص 373 7- من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 763 8- ترجمه عده الداعي، ص 8 9- بحارالانوار، ج 87، ص60 10- همان، ج 58، 423 11- ترجمه عده الداعي، ص 30 12- اصول كافي، ج 2، ص 874 13- وسائل الشيعه، ج 7، ص 230 14- امالي طوسي، ص 082، ح 145 15- بحارالانوار، ج 09، ص 753 1و2- بحارالانوار، ج 39، ص003، روايت 73