فلسفه وجود متشابهات در قرآن
متشابهاتِ قرآن، عقل مؤمنان را به فعاليت وامىدارد تا به ضعف و مردگى نگرايد. از آنجا كه عقل، ارزشمندترين ركن وجود انسان مىباشد، تربيت و رشد آن لازم است. دين ارزشمندترين چيز براى انسان است و اگر عقل در زمينه دين به كار گرفته نشود، مىميرد و زمينههاى ديگر موجب حيات آن نمىگردد.
يكى از شبهات ديرين درباره قرآن كريم، مسأله وجود آياتِ متشابه در اين كتاب آسمانى است. گويند: چرا بخشى از آيات قرآن كريم كه كتاب هدايت و ميزان شناخت حق از باطل به شمار مىرود، متشابه است، با اين كه هدايتگرى عامِ قرآن اقتضا مىكند معارف آن در عباراتى روشن، رسا و قابل فهم براى همه عرضه شود چرا با تشابه شمارى از آيات، زمينه لغزش در فهم قرآن فراهم آمده و اين امر، سبب بروز اختلاف و ظهور مذاهب گوناگون شده است؟
در پاسخ به اين شبهه و بيان فلسفه وجود متشابهات در قرآن، آرا و نظرات گوناگونى ابراز شده است .
برخى از آراى مزبور در حدى ضعيف و سست است كه ارزشِ عرضه و نقد و بررسى را ندارد. لذا در اين جا تنها مهمترين اقوال را بيان مىكنيم و مورد بررسى قرار مىدهيم.
بررسى آرا ديدگاه شيخ محمد عبده شيخ محمد عبده در اين باره سه وجه بيان نموده كه اساس آن آرايي است كه پيشينيان در اين موضوع اظهار داشته اند:
الف) خداي سبحان متشابهات را براي آزمودن ايمان و تسليم دلها نازل كرده است زيرا اگر همه معارف قرآن براي كليه افراد واضح و بدون شبهه بود ايمان به آنها نمي توانست به معناي خضوع و تسليم در برابر كلام خدا باشد. به معناى خضوع و تسليم در برابر كلام خدا باشد.
اين توجيه، پذيرفته نيست؛ زيرا خضوع وتسليم نسبت به خداوند، يك انفعال درونى است كه به دنبال شناخت خداوند و ادراك عظمت او در جان آدمى پديد مىآيد و مبتنى بر تشابه آيات نيست، لذا در فرض واضح بودن مفاد كليه آيات نيز خضوع و تسليم در كسانى كه خداوند را شناخته باشند، تحقق مىيابد و آثار آن در رفتار ايشان ظاهر مىگردد و عرصه عمل، خود ميدان امتحان الهى است كه مرتبه خضوع و تسليم اشخاص را نسبت به خداوند آشكار مىسازد. با اين حال، ترديدى نيست كه آشكار شدن انحراف اهل زيغ و تسليم اهل ايمان در برابر متشابهات را مىتوان يكى از آثار وجود متشابهات در قرآن دانست، ولى با توجه به اين كه براى آشكار شدن ماهيت اهل زيغ و اهل ايمان زمينههاى ديگرى نيز وجود دارد، اين امر نمىتواند وجود تشابه در قرآن را ايجاب كند.
در صورت تمایل به ادامه مطلب اینجا را کلیک کنید.