ال یاسین

نوشته اصلی توسط ال یاسین

حسن ظن از فضائل اخلاقی است که توصیه های فراوانی در قرآن کریم ، روایات اسلامی و سیره ائمه علیهم السلام دراین خصوص مشاهده می شود.



حسن ظن در لغت به معنای "گمان نیک و خوش بینی"؛ در مقابل سوء ظن به معنای "بد گمانی و بد بینی" می‌ باشد. در تعریف اصطلاحی "نیک انگاری درباره خداوند، فعل و انفعالات جهان و نیز پندار، گفتار و کردار انسانها، خوش بینی، مثبت نگری يا به تعبير روايات اسلامی حسن ظن نام دارد.




در روایتی حضرت علی(ع)، یکی از ارکان مهم و روابط حسنه اجتماعی و امنیت کامل را در پرتو خوش بینی دانسته و می فرمایند:
"اعمال برادر دینی ات را بر نیکوترین وجهی تفسیر و توجیه کن، مگر این که دلیلی بر خلاف آن قائم شود و هرگز نسبت به سخنی که از برادر مسلمانت صادر شده گمان بد مبر تا هنگامی که می توانی برای آن توجیهی مناسب و راه صحیح داشته باشی."

کاهش اضطراب و افسردگی با حسن ظن
افراد زیادی در جامعه امروز ما از بیماری افسردگی و اضطراب رنج می برند. آمارهای منتشره این روزها مبنی بر اینکه چندین میلیون از جامعه ایرانی از بیماری روانی در رنج اند صرف نظر از درستی یا غلو آمیز بودن آن ضرورت توجه به این مقوله را نشان می دهد. و بی شک راه درمان از مسیر دستورات اسلامی می گذرد.
امام صادق (ع) می فرمایند:
از خوش بینی بهره ای برگیر، تا با آن دلت آرام گیرد و کارت پیش رود.
از این حدیث شریف استنباط می گردد که علاوه بر آرامش درونی که حاصل حسن ظن است، نیل به هدف و وصول به مقصد در کارها نیز نتیجه این فضیلت اخلاقی است.

و باز در احدیث دیگری از امام علی (ع) داریم که :خوش بینی، مایه آسایش دل و سلامت دین است.
و نیز : خوش بینی اندوه را می کاهد و از افتادن در بند گناه، می رهاند.
همچنین: هرکه بدگمانی بر او چیره شود، جای آشتی با هیچ دوستی باقی نگذارد.
و جالب تر اینکه بیماری را به بدبینی ربط داده و می فرمایند:آدم بدبین همواره بیمار است.
حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله نیز می فرمایند:
به حق خداوندی که به جز او خدایی نیست، به مومنی خیر دنیا و آخرت نمی رسد، مگر به حسن ظن..... و به حق خداوندی که به جز او خدایی نیست،خدا مومنی را بعد از توبه و استغفار عذاب نمی کند، مگر به سبب گمان بد




پيامدهاي سوءظن



متاسفانه در سال های اخیر شاهد گسترش روز افزون رذیله اخلاقی سوء ظن در جامعه بوده ایم . رفتار دولتمردان ، احزاب سیاسی ، کارکنان در محیط های اداری ، رقبای تجاری و تولیدکنندگان و..... گویای تشدید این رذیله خانمان سوز در جامعه است و به نظر می رسد تاکید مقام معظم رهبری به حسن ظن ، بعد از سفارشات اکید ایشان در ماههای گذشته برای ایجاد و افزایش وحدت و همدلی در جامعه دلیلی بر این مدعا باشد.
سوءظنّ به ديگران مي‌تواند پيامدهاي زيادي به همراه داشته باشد، ازجمله آنكه هركس كه با ظنّ و گماني بد نسبت به ديگري حكم كند، همين مسئله موجب مي‌شود تا شيطان وادارش كند غيبت آن شخص را نموده، يا در تكريم و تجليل و حرمت گذاري‌اش بي‌اعتنايي نموده و سستي نشان دهد، و در اداي حقش كوتاهي نمايد و يا به ديده حقارت در او نگاه كند، و بدون هيچ ملاك و معياري، خودش را از او بهتر بداند، كه همه اينها ازجمله هلاك‌كننده‌ها مي‌باشد»

راههای افزایش حسن ظن از منظر احادیث



الف) عبادت نیکو: امام علی(ع) می فرمایند:" هر کس عبادتش نیکو باشد گمان و پندارش نیکو می شود.

ب)بی اعتنایی به سوء ظن: فی المجموع از متون اسلامی استنباط می گردد که اصل بر حسن ظن است مگر خلاف آن اثبات شود. در کتاب شریف معراج السعاده در بخش مربوط به حسن ظن و سوء ظن اشاره دارد که حتی اگر مسلمانی را دیدی که دهانش بوی شراب می دهد اجازه نداری او را متهم به شراب خواری نمایی ، بلکه باید در مرحله اول این احتمال را بدهی که او را مجبور به شرب شراب کرده اند.

ج) پرهیز از پیش داوری:
اگر انسان بتواند از پیش داوری پرهیز کند و منتظر بماند تا با گذر زمان به حقایق برسد، می تواند زمینه ایجاد حسن ظن را در خود به وجود آورد و به مرور زمان به آن دست یابد.

د) بهترین گمان : امام علی(ع) می فرماید:
"گمان و انگاره ات از گفتار و کردار برادر مومنت، نیکوترین گونه آن باشد مگر آن که دریابی که وی از سر علم و آگاهی آن کار را انجام داده است."

ه) اعمال نیک : امام علی(ع) در عهدنامه مالک اشتر، خطاب به وی چنین نوشته است:
"بدان که هیچ چیزی بهتر از نیکوکاری فرمانروا به شهروندان، حسن ظن آنان را به او برنمی انگیزد.