parnian90

نوشته اصلی توسط parnian90

محكم و متشابه در تفسير نعمانى

اشاره:
در سلسله مقالات «نعمانى و مصادر غيبت»، با بررسى آثار نعمانى، درباره تفسير نعمانى به تفصيل بحث كرديم و بدين نتيجه رسيديم كه اين رساله را نمى‏توان روايت به شمار آورد. در ادامه اين كتاب را به عنوان متنى تفسيرى بررسى و درباره جايگاه ناسخ و منسوخ در آن بحث مى‏كنيم. همچنين در اين شماره درباره محكم و متشابه در اين تفسير سخن مى‏گوييم و با اشاره به آيه قرآن و احاديث اهل بيت در ذيل آيه، ديدگاه اين كتاب در اين زمينه را توضيح داده خواهيم داد.
دومين مبحث از مباحث علوم قرآنى كه در تفسير نعمانى به توضيح گسترده‏اى درباره آن داده شده، مبحث محكم و متشابه است. براى روشن شدن ديدگاه اين تفسير، ناگزير به ذكر خاستگاه اين بحث و برخى از نكات اساسى مرتبط با آن مى‏باشيم.

خاستگاه اصطلاح محكم و متشابه

دو اصطلاح محكم و متشابه برگرفته از آيه 7 از سوره آل عمران مى‏باشد:
«هوالّذى انزل عليك الكتاب منه آيات محكمات، هن ام الكتاب، و اخر متشابهات، فأمّا الّذين فى قلوبهم زيغ فيتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنة و ابتغاء تأويله، و مايعلم تأويله الاّ اللّه والراسخون فى العلم يقولون امنّا به، كل من عند ربّنا، و ما يذكّر الاّ اولوا الالباب»
از دير باز بحث از محكم و متشابه، گستره قابل توجهى از انديشه دانشمندان را به خود اختصاص داده است. توضيح مفاد محكم و متشابه و تعيين مصاديق اين دو واژه، تلاش براى بر طرف ساختن ابهام از آيات متشابه، ارايه معناى درست آيات متشابه و تبيين حكمت آيات متشابه، از كوشش‏هايى بوده كه در اين زمينه صورت گرفته است. اين پرسش اساسى كه آيا دانش آيات متشابه تنها در اختيار ذات ربوبى است يا راسخون در علم نيز به اين دانش راه دارند، شيوه برخورد با آيات متشابه را تعيين مى‏كند. پاسخ اين پرسش با چگونگى تركيب آيه فوق مرتبط است؛ اگر «راسخون فى العلم» عطف بر «اللّه» گرفته شود و جمله «يقولون...» جمله حاليه، راسخون در علم نيز عالمان به آيات متشابه خواهند بود، ولى اگر «راسخون فى العلم» مبتدأ و جمله «يقولون...» خبر آن، و واو عطف، جمله دوم را بر جمله اول عطف كند، يا اساسا واو استينافى دانسته شود، قهرا علم به آيات متشابه، به پروردگار عالم اختصاص مى‏يابد. تعيين هر يك از دو احتمال بالا، روش مفسّر را در تفسير روشن مى‏سازد.(1) ما در اين‏جا به چند نكته برگرفته از آيه شريفه اشاره مى‏كنيم، سپس به احاديثى كه در زمينه محكم و متشابه وارد شده نگاهى مى‏اندازيم و در پايان ديدگاه تفسير نعمانى در اين مبحث و مقايسه آن‏ها با آراى مفسران قديم را توضيح مى‏دهيم.

در صورت تمایل به ادامه بحث اینجا را کلیک کنید.