چه بايد كرد تا به سلامت از صراط عبور كرد؟
همهي ما بارها و بارها در مورد سختيهاي عبور از صراط مطالبي شنيدهايم. شنيدهايم كه صراط از مو باريكتر است و لحظهاي انحراف از آن باعث هلاكت انسان ميشود، همچنين تا فردي از آن نگذرد داخل بهشت نميشود.
اما آيا تابه حال از خودمان پرسيدهايم كه صراط به چه معناست و چگونه ميتوان از آن به سلامت عبور كرد؟!
براي يافتن پاسخ اين سؤال به سراغ كلام گهربار معصومين عليهمالسلام ميرويم، به آن اميد كه بتوانيم توشهاي برگيريم و سخنان نورانيشان را چراغ راه خود قرار دهيم.
صراط در لغت به معناي راه روشن، راه اصلي، شاهراه، راهي كه عبور از آن آسان است و در مقابل آن راههاي فرعي و ناهموار قرار دارد.
يكي از درخواستهاي مهم بندگان كه هر روز، چندين مرتبه از پروردگارشان طلب میكنند « اهدنا الصراط المستقيم» است، صراط مستقيمي كه ما را به معرفت خداي تعالي ميرساند.
به اين روايات نوراني از رسول خدا صلياللهعليهوآلهوسلم توجه نمائيد:
« صراط در دنيا عبارت است از امام و پيشوايي كه اطاعت از او واجب ميباشد. پس آن كس كه در اين دنيا او را (امام) شناخت و به هدايت او راه يافت و از او پيروي نمود از صراطي هم كه در آخرت است خواهد گذشت و اما آن كس كه در اين دنيا او را نشناخت بر آن صراط قدمش خواهد لغزيد و در آتش دوزخ خواهد افتاد.»1
«هنگامي روز قيامت شود،صراط را بر آتش سخت جهنم گذارند و هيچكس از صراط عبور نميكند مگر اين كه همراه او ولايت عليبنابيطالب عليهالسلام باشد.» 2
طبق اين كلام شريف ميتوان گفت: جهان آخرت آئينهاي است كه اعمال ما را بازتاب ميكند و ارتباط تنگاتنگي بين اعمال و رفتار ما و راهي كه در اين جهان انتخاب ميكنيم با صراط آخرت وجود دارد.
پس اگر طالب سعادت اخروي هستيم بر ماست كه بشناسيم آنچه را كه باعث پايداري قدمهاي ما در صراط آخرت ميشود و تا فرصت داريم بار سفر بربنديم و كمبودها و گذشتهها را جبران نمائيم زيرا كه همهي ما مسافران راهي هستيم و چارهاي جز عبور از آن نداريم.
عبور از صراط يكي از مسائل مهم معاد است كه بر اساس روايات رسيده از پيشوايان معصوم مردم در گذشتن از صراط به چند گروه تقسيم ميشوند. برخي مانند برق و بعضي همچون اسب به تاخت ميگذرند. عدهاي سينهخيز و بعضي هم در حالي كه خود را به آن آويختهاند و آتش مقداري از بدن را فراگرفته است از آن عبور ميكنند. 3
اما بشنويد از اين صحنهي هولناك آخرت كه ايستگاههايي هم دارد .
شيخصدوق با توجه به احاديث معصومين دربارهي آن چنين گفته است:
« هر عقبه (ايستگاه) از عقبات صراط واجب و فريضهاي است از اوامر و نواهي الهي كه اگر انسان در به جا آوردن آن عمل كوتاهي كرده باشد او را هزار سال در آن عقبه نگه ميدارند و طلب حق خدا را در مورد آن واجب از او ميكنند و اگر بتواند به واسطهي عمل صالحي كه در پيش فرستاده يا به سبب رحمتي از خدا كه به او ميرسد، نجات يابد به گردنهي ديگري مي رسد. و به همين ترتيب از گردنهاي به گردنهاي ميرود. و از اعمال او سؤال ميشود. پس اگر از همه به سلامت بيرون رفت به دار بقاء و سراي آرامش خواهد رسيد و با صالحان در جوار پيامبران و ... همنشين ميشود. اما اگر او را در عقبهاي حبس كنند و از او حقي را كه در آن كوتاهي كرده طلب كنند و عمل صالحي كه پيش فرستاده او را نجات ندهد و يا رحمتي از جانب پروردگار به او نرسد قدمش در آن عقبه ميلغزد و در جهنم فروميافتد.
پناه ميبريم به خداي تعالي از اين گردنهها و عقبات كه همگي بر روي صراط قرار دارد. به طور مثال نام يكي از عقبهها «ولايت» است كه همهي خلايق را در آن گردنه نگه ميدارند و از ولايت اميرالمؤمنين علي عليهالسلام و ائمه عليهمالسلام بعد از او سؤال ميكنند. اگر به خوبي آن را پذيرفته و بدان متعهد بودند نجات مييابند و مي گذرند و گرنه به سوي جهنم فروميافتند.
چنان كه حقتعالي فرموده است: « وقفوهم انهم مسئولون» 4 ، بازداريد آنها را كه ايشان مسئول هستند.
و اما مهمترين عقبه مرصاد ميباشد كه ميفرمايد: «ان ربك لبالمرصاد »5 همانا پروردگارت در كمينگاه است. و پروردگار متعال ميفرمايد:
«به عزت و جلالم سوگند كه ظلم هيچ ظالمي از من نميگذرد.»
شيخصدوق عقبات ديگري چون، صلهي رحم، امانت و نماز را نام برده ميفرمايد كه به اسم هر عمل واجبي و يا امرو نهياي عقبهاي است كه بنده را در آن عقبه از حركت بازميدارند و از آن واجب سؤال ميكنند.»6
اكنون با توجه به اين سخنان، واضح و روشن است كه انسان هر چقدر به حقتعالي قرب پيدا كند و از دستوراتش اطاعت كند نور وجودش بيشتر ميشود و به تبع آن عبورش از صراط سريعتر ميگردد. صراط از مو باريكتر است زيرا كه شناخت وظيفه از اموراتي است كه بايد به دقت و ظرافت به آن پرداخت و بايد در اعمال و رفتار خود چون مو باريك و دقيق شويم و نيز از شمشير برندهتر است زيرا عمل به دستورات الهي سختيها و دشواريهايي دارد.
با نگاهي به سيرهي اهلبيت عليهمالسلام فراوان مييابيم نالههاي جانسوز و گريههايي كه براي منزلهاي سخت و خطرناك قيامت مينمودند. از اين روي هيچگاه آرامش و قرار نداشتند و همواره از عقوبات شديد آخرت به خدا پناه ميبردند. اما براي عبور از اين عقبات و گردنههاي هولناك چه كردهايم و چه راه نجاتي يافتهايم؟!
نيك ميدانيم كه راهي جز مراجعه به دستورات ائمه معصومين عليهمالسلام و اطاعت از اوامر و دستورات خدا و پيشوايان او نداريم. ما نيز به برخي از عوامل پايداري در صراط اشاره ميكنيم به آن اميد كه با توفيق الهي بتوانيم از سرمايهي گرانقدر عمرمان زاد و توشهاي برگيريم.
به اين سفارشات رسول خدا صلياللهعليهوآلهوسلم توجه نماييد:
- شناخت خاندان محمد عليهمالسلام باعث بيزاري از آتش و دوستي آلمحمد عليهمالسلام وسيلهي عبور از صراط و ولايت خاندان محمد عليهمالسلام سبب ايمني از عذاب است. 7
- پايدارترين شما بر صراط كسي است كه محبتش به اهلبيت من بيشتر باشد.8
- كسي كه بر نمازهاي پنجگانهاش محافظت نمايد روز قيامت چون برق از صراط عبور مينمايد.9
- صدقه پوششي است بر آتش دوزخ و جواز عبور از صراط و امان از عذاب روز قيامت. 10
و .... بسياري از عوامل ديگر از بيانات گهربار معصومين عليهمالسلام كه عمل به آنها تنها راه در امان ماندن ما از خطرات صراط ميباشد.
1و2 - شرح اصول كافي ج5 ص85، بحارالانوار ج27 ،ص141، حديث 148
3- امالي شيخصدوق ص177،ح 257
4- صافات/24
5- سوره فجر/13
6- الاعتقادات شيخصدوق ص71 ،حقاليقين مجلسي ص565
7- النص والاجتهاد ص545، كشفالغطاء ج1 ص 8
8- فضائلالشيعه ص48 ح3
9- كنزالعمال ح 20290
10- امالي شيخصدوق ص 77 ح 43، عيوناخبارالرضا ج1ص62