اعتماد به نفس و هدفمندی در زندگی جوانان

[ganjineh]

یکی از راه‏های موفقیت، داشتن روحیه خودباوری است. خودباوری، یعنی ایمان داشتن به توانایی‏ها و استعدادهای بالقوه‏ای که خداوند در ذات انسان قرار داده است تا با اتکا و اعتماد به آنها به هدف‏های والایی دست یابد. از دست دادن خودباوری، موجب فلج شدن فکر و روح انسان می‏شود و آدمی را مأیوس و وابسته به دیگران می‏سازد.
گُبْدِن، سخنران معروف انگلیسی، پسر باغبانی بود که از کودکی او را به لندن فرستاده بودند و او در یکی از مغازه‏ها مستخدم بود. خیلی باهوش، شجاع، خوش اخلاق و پُرمطالعه بود. بیشتر وقت‏ها، معلمش او را از مطالعه زیاد بازمی‏داشت، ولی او اطاعت نمی‏کرد. پس از مدتی، وارد مسائل سیاسی شد و خود را وقف این کار کرد. می‏گویند اولین سخنرانی‏اش چنان بد بود که کسی نمی‏توانست بدان گوش کند، ولی او آن‏قدر تلاش و تمرین کرد که یکی از مشهورترین، قوی‏ترین و مؤثرترین سخنرانان انگلیس گردید.
امیرکبیر، آشپززاده‏ای بیش نبود. او از میان مردمی برخاست که رنج و فشار استبداد حُکام زمان خود را به خوبی چشیده بودند. تجربه‏ها و مشاهدات تلخ، از او مردی نیرومند و متکی به نفس ساخت.
بنابراین، آنچه فرد را به پیروزی نزدیک می‏کند، فقط بهره‏مندی از خانواده‏ای پیروز و موفق نیست، بلکه تلاش، اراده و خودباوری نیز از رموزی هستند که از درون فرد سرچشمه می‏گیرند و او را به قله‏های کامیابی رهنمون می‏سازند.
منظور از خویش‏یابی، باور داشتن به همه ارزش‏ها، مفاخر، زیبایی‏های فکری و وجودی خود است. امام راحل، آن بزرگ منادی خودباوری می‏فرماید:
اگر خودیِ خود را بیابید و یأس را از خود دور سازید و چشم‏داشت بر غیر نداشته باشید، در درازمدت قدرت همه کار و ساختن همه چیز را دارید و آنچه انسان‏هایی شبیه به اینان به آن رسیده‏اند، شما هم خواهید رسید؛ به شرط اتکال به خداوند تعالی و اتکا به خود و قطع وابستگی به دیگران و تحمل سختی‏ها برای رسیدن به زندگی شرافتمندانه و خارج شدن از سلطه اجانب.
اقبال لاهوری نیز با گذشته اصیل خود، پیوندی ناگسستنی داشت و مردمش را در شبه قاره هند و دنیای اسلام به فردای روشن نوید می‏داد و آنها را به سوی حقیقت «خود» و شناخت «خودی» رهنمون می‏ساخت. او خودباوری را، اعتقاد به ارزش‏ها و آرمان‏ها و کوشش در راه تحقق بخشیدن به آنها می‏دانست.
برو ای خواجه خود را نیک بشناس***که نبود فربهی مانند آماس (گلشن راز، شبستری)
خودشناسی، همان خودآگاهی و واقع‏نگری به داشته‏ها و اندوخته‏های درونی خویش است که موجب افزایش خودباوری و اعتماد شخص به خود می‏شود.
این سخن نورانی حضرت امیر علیه‏السلام است که می‏فرماید: «مَن هانت علیه نفسُهُ فلا تَرجُ خَیرَهُ؛ از کسی که برای خود شخصیتی قائل نیست، امید نیکی مدارید».
کسانی که خود را حقیر می‏پندارند، گرفتار عقده حقارتند. این خصلت بیشتر در کسانی پدید می‏آید که در خانواده یا اجتماعی رشد یافته‏اند که عزت نفس آنان نادیده گرفته شده است و اکنون درصدد کسب هویت و عزت آفرینی برآمده‏اند.
حضرت علی علیه‏السلام خود فراموشی را یکی دیگر از آفت‏های خودباوری می‏داند و می‏فرماید:
«تعجب می‏کنم از کسی که به دنبال گم‏شده‏اش می‏گردد، در حالی که خودش را گم کرده است و آن را طلب نمی‏کند».
مولوی می‏گوید:
مرده خود را رها کرده است او مرده بیگانه را جوید رَفو
خود فراموشی، موجب خودباختگی می‏شود، در نتیجه، فرد در عرصه‏های مختلف زندگی فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، نظامی و اقتصادی، قدرت اراده و تصمیم‏گیری را از دست می‏دهد که در واقع، این‏گونه افراد از خود بیگانه و تمام پیشرفت‏ها و کمالات خود را از بیگانه تمنا می‏کنند.
در زمین مردمان خانه مکن***کار خود کن کار بیگانه مکن
امام راحل، فرموده است:
هیچ ملتی نمی‏تواند استقلال پیدا بکند، الا اینکه خودش، خودش را بفهمد و تا زمانی که ملت‏ها خودشان را گم کرده‏اند و دیگران را به جای خودشان نشانده‏اند، نمی‏توانند استقلال پیدا کنند.
و در جایی با بیانی دیگر گوشزد می‏کند که:
ما اگر [در] سفره خودمان نان جوین داشته باشیم، بهتر است تا در پارک‏های بزرگ زندگی کنیم، ولی دستمان به سمت بیگانگان دراز باشد.
آفتی نبود بتر از ناشناخت***توبَرِ یار و ندانی عشق‏باخت
مسلمان بودن و داشتن ریشه‏های دینی و اسلامی؛ یعنی با اعتماد به نفس بودن و خود را کمتر از دیگران نپنداشتن، ارزش‏های خود را باز شناختن و پذیرفتن مسئولیت با رعایت ارزش‏های اسلامی و ملی و فرهنگی خویش، همچنین با ایمان به خدا و اتکال به او زندگی کردن.
یار مفروش به دنیا که بسی سود نکرد***آن که یوسف به زر ناسره بفروخته بود (حافظ)
آموزه‏های اجتماعی و تربیتی اسلام، بر مبنای خودارزشمندی و خودباوری شکل گرفته است و مفاهیمی چون عزت‏نفس، حرمت خود، علو همت، پایداری، شکیبایی، اتکال به نفس، خودشناسی، شناخت گوهر نفس و... از این قبیلند. پیامبر خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وس� �م می‏فرماید: «مَن جدَّ وَجَدَ؛ هر که تلاش کرد، یافت».
همچنین معصوم می‏فرماید:
اُطْلُبوُا الْحَوائِجَ بِعِزَّه الاَْنْفُسِ فَاِنَّ الاُْموُرَ تَجْری بِالْمقَادیرِ.
خواسته‏های خویش را با عزت نفس برآورده سازید، چرا که کارها جریان معینی دارند.
سخن حضرت علی علیه‏السلام نیز بر این امر صحه می‏گذارد، آنجا که می‏فرماید: «فَاِنَّ الْفَوْزَ الاَْکْبَرَ مَنْ ظَفِرَ بِمَعْرِفَهِ النَّفْسِ؛ هر که به شناخت خویش نائل شود، به بزرگ‏ترین رستگاری رسیده است».
و اگر خود را باور کنیم و بدانیم که ما صاحب غنی‏ترین مکتب و اندیشه‏ایم، پله‏های پیروزی و رسیدن به کمال را یکی پس از دیگری خواهیم پیمود.