تأثیر گسترش بورس کالا بر توسعه اقتصاد کشاورزی

[*~* مهسا *~*]

تأثیر گسترش بورس کالا بر توسعه اقتصاد کشاورزی

نویسندگان:
حمید رضا علیپور شیر سوار

استاد یار گروه مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
tmba چکیده :
رشد تولیدات بخش کشاورزی و نیل به خودکفایی در تولید محصولات اساسی این بخش، از اهداف مهم کشور بعد از انقلاب بوده و هست. تأکید بر محوریت بخش مذکور در برنامه های اول و دوم توسعه اقتصادی دال بر صحت این مدعاست. به منظور توسعه این بخش و در نتیجه به حرکت در آوردن چرخهای اقتصادی جامعه، توجه به بخش مالی در کنار بخش واقعی اقتصاد امری ضروری است که با طراحی و ایجاد بازار های مالی و نهادهای فعال در این بازار همچنین به کارگیری ابزارهای مالی مناسب امکان پذیر است. یکی از این نهادها که با راه اندازی آن با توجه به کارکردهای اقتصادی و منافع اجتماعی آن، گام مثبت و سازنده ای در رسیدن به هدف فوق برداشته می شود، بورس محصولات کشاورزی است

[*~* مهسا *~*]

مقدمه :
بازار محصولات کشاورزی در ایران همواره با محدودیت ها و دشواری های ساختاری زیادی روبرو بوده و بخش عمده ای از این مشکلات مربوط به عدم توسعه یافتگی اقتصاد کشاورزی کشور ما و همچنین ساختار سنتی و ناکارا بازار محصولات کشاورزی می باشد که علی رغم تلاش های بسیار انجام شده طی ۲ دهه اخیر و صرف میلیارد ها ریال توسط دولت در جهت اصلاح این ساختار همواره شاهد عدم بازدهی مناسب و حصول نتایج مورد انتظار در این بخش بوده ایم.

[*~* مهسا *~*]

با توجه به مشکلات مطرح شده در سالیان گذشته بورس کالای کشاورزی ایران به عنوان یک بازار جدید با ایجاد بازاری فراگیر، یکپارچه , متشکل و سازمان یافته در صدد رفع مشکلات موجود بر آمده و سبب سهولت در امر دادوستد کالاها گردیده است که با استفاده از روش های گوناگون سبب حفظ و پایداری و همچنین توسعه بخش کشاورزی در سال های آتی خواهد شد.

[*~* مهسا *~*]

به عبارت دیگر ، وجود برخی مشکلات در بازار کالا ( چه در بخش عرضه ، تقاضا و چه در بخش توزیع) و به تبع آن نوسانات قیمت کالاها به ویژه محصولات کشاورزی و همچنین برخی از نارساییهای بازارهای سنتی و ناکارآمدی این گونه بازارها از یک طرف و مزایا و منافع ایجاد و راه اندازی بورس های کالا و توانمندی آن ها در رفع مشکلات فوق الذکر از طرف دیگر مهمترین انگیزه و عواملی هستند که موجب پدیدار شدن بازارهای آتی در صحنه اقتصاد کشورهای مختلف گشته اند.

[*~* مهسا *~*]

بخش کشاورزی ایران با مشکلات عدیده ای مواجه است . نوسان بسیار شدید قیمت محصولات کشاورزی و ناپایداری آن یکی از عمده ترین آنهاست. نوسان بسیار شدید قیمت محصولات کشاورزی به نوبه خود موجب نگرانی و عدم اطمینان کشاورزان نسبت به درآمدهای مورد انتظارشان می شود.

[*~* مهسا *~*]

در کنار نوسان شدید قیمت ها ، عدم شفافیت و عدم گردش اطلاعات در بازارهای محلی محصولات کشاورزی، حضور بسیار گسترده دلالان و واسطه ها در بخش های مختلف توزیع و فروش این محصولات ، وجود انکار ناپذیر پدیده سلف خری در اقتصاد کشاورزی ایران ،فقدان یک بازار رقابتی کارآمد و فراگیر برای داد و ستد محصولات کشاورزی و عدم کارآیی شبکه توزیع از جمله مشکلاتی هستند که بخش کشاورزی ایران با آن دست و پنجه نرم می کند. این مشکلات عمدتاً در شرایط نبود یک بازار منسجم ومتشکل و رقابتی دامنگیر بخش کشاورزی ایران گشته است . از طرف دیگر ، بورس کالای کشاورزی با استفاده از ابزارها و روش های داد و ستد در پی ایجاد یک بازار رقابتی ، شفاف و کارآمد است که تا حد قابل ملاحظه ای معضلات فوق الذکر را مرتفع خواهد نمود

[*~* مهسا *~*]

به عنوان اولین گام می توان گفت که راه اندازی چنین بازاری در بخش کشاورزی ایران پاسخگویی به برخی نیازها ومرتفع نمودن برخی مشکلات مبتلا به این بخش از اقتصاد ایران می باشد. دیگر اهداف انگیزه های ایجاد چنین بازاری در کشور را می توان در قالب دوره های زمانی کوتاه مدت میان مدت و بلندمدت مورد بررسی قرار داد. به هر ترتیب ، ایجاد و راه اندازی بورس کالا چه به عنوان ابزاری برای بهبود روش مبادله یا سازماندهی بازار کالاها و چه برای توسعه اقتصاد از طریق افزایش سرمایه گذاری در آن اساسا میتوانند نقش بسیار مهمی در اقتصاد کشور و تامین رفاه مردم ایفا کند

[*~* مهسا *~*]

در مقاله حاضر کوشش شده است، تا در ابتدا ضمن ارائه مطالبی در خصوص آشنایی با چارچوب نظری بورس کالا و قراردادهای آتی، نسبت به بررسی و تحلیل اثرات راه اندازی و گسترش بورس کالا بر اقتصاد و همچنین بخش کشاورزی کشور، اهداف بلند مدت و کوتاه مدت پرداخته خواهد و در قسمت پایانی خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادها ارائه می شود.

[*~* مهسا *~*]

مـواد و روشـها:
بیان مسئله:
شاید بی ثباتی ذاتی قیمت در بازار کالاها بویژه کالاهای کشاورزی، که ناشی از عوامل تأثیر گذار بر عرضه و تقاضای آنها ست، یکی از دلایل اصلی ایجاد بازارهای آتی کالا به عنوان بازارهای تشکل یافته برای داد و ستد ابزارهای ریسک قیمت باشد.

[*~* مهسا *~*]

بورس کالایی، محلی برای انجام داد و ستد کالا توسط خریداران و فروشندگان است. در واقع در بورس کالا امکان رویارویی خریداران و فروشندگان فراهم می شود.
خرید و فروش کالاها به دو صورت انجام می پذیرد. در واقع متقاضیان می توانند به خرید و فروش کالاها در قالب بازار نقدی یا بازار آتی ، که دو بازار مجزا اما مرتبط با یکدیگر هستند، بپردازند. در بازار نقدی کالاها به طور واقعی(فیزیکی) با قیمتهای مورد توافق خریداران و فروشندگان داد و ستد می شود . بازار آتی با بازار نقدی تفاوت دارد . در بازار آتی، قراردادهای آتی و نه خود کالاها توسط اجزای بازار و از طریق حراج حضوری مورد داد و ستد قرار می گیرد