آداب هنگام خواب

[ال یاسین]

قال الصّادق عليه السّلام: نم نومة المتعبّدين، و لا تنم نوم الغافلين.

حضرت امام صادق عليه السّلام مى‏فرمايد كه: " در هنگام خواب، بايد خواب تو مانند خواب
اهل عبادت باشد ".
يعنى: بعد از فراغ از فرايض و سنن، به خواب روى نه همچو خواب اهل غفلت كه چندان
اهتمامى به وظايف يوميّه ندارند و مثل حيوانات، كار ايشان خورد و خواب است.
يا مراد اين باشد كه در وقت خوابيدن، مثل اهل عبادت، اوراد و اذكارى كه از براى خواب
مقرّر است، بجا آر. و مثل اهل غفلت مباش كه رعايت آداب نمى‏كنند.
يا مراد اين باشد كه خواب را به قصد ازاله كسالت و تحصيل قوّت عبادت، كن. مثل اهل
عبادت، نه از روى طغيان نفس، مثل اهل غفلت،

سزاوار است هنگام خواب اين امور رعايت شود:

1ـ با طهارت بخوابى.
2ـ از گناهان توبه نمايى.
3ـ قلب خويش را از فکر دنيا فارغ سازى.
4ـ سعى کن چنان باشى که حقِّ کسى در گردنت نباشد.
5ـ عازم باشى که براى نماز شب برخيزى، زيرا که افتخار مؤمن و زينت او در دنيا و
آخرت، نماز در آخر شب است.
6ـ سوره «قل هو الله احد»(1) و «الهيکم التکاثر»(2) و «آية الکرسى»(3) را مى خوانى.
7ـ تسبيح فاطمه زهرا(عليها السلام) را مى خوانى.(4)
8ـ بهتر است به طرف راست يا به پشت بخوابى، امّا به سينه خوابيدن در روايات به
عنوان خواب شيطانى شمرده شده است.

[شهیده]

9ـ در صورتى كه از غلبه خواب نگران باشى كه براى نماز شب، يا نماز صبح، يا غير آن بيدار نشوى، خواندن آيه آخر سوره كهف بسيار مؤثر است:
قُلْ اِنَّما اَ نَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى اِلَىَّ، اَنَّما اِلهُكُمْ اِلهٌ واحِدٌ، فَمَنْ كانَ
بگو جز اين نيست كه من بشرى هستم مانند شما كه به من وحى شود و جز اين نيست كه خداى شما خداى يگانه است پس هركه
يَرْجُو لِقآءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً، وَلايُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ اَحَـداً.
اميد لقاى پروردگارش را دارد بايد عمل شايسته كند و هيچ كس را در پرستش پروردگارش شريك نكند.
در روايتى از امام صادق(عليه السلام) وارد شده كه هيچ كس اين آيه را در وقت خوابيدن نمى خواند مگر آن كه در ساعت مقصود بيدار مى شود.(6) (كم خوردن غذا و مايعات و به موقع خوابيدن نيز، به بيدارى در آخر شب كمك مى كند).
10ـ در صورت ترس از حيوانات موذى اين دعا را بخوان كه از امام باقر(عليه السلام) روايت شده است:
اَعُوذُ بِكَلِماتِ اللهِ التّآمّاتِ، اَلَّتى لايُجاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَلا فاجِرٌ مِنْ شَرِّ ما
پناه برم به كلمات تامه خدا كه نگذرد از آنها نيكوكار و نه بدكار از شرّ هر چه
ذَرَءَ، وَمِنْ شَرِّ ما بَرَءَ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ دآبَّة هُوَ اخِذٌ بِناصِيَتِها، اِنَّ رَبّى عَلى
آفريد و از شرّ هر چه پديد آورد و از شرّ هر جنبنده اى كه زمامش بدست اوست همانا پروردگار من بر
صِراط مُسْتَقيم.(7)
راهى راست است.
11ـ در صورت خوف از احتلام (جنابت در خواب) اين دعا را بخواند
اَللّهُمَّ اِنّى اَعُوذُ بِكَ مِنَ الاِْحْتِلامِ، وَ مِنْ شَرِّ الاَْحْلامِ، وَ مِنْ اَنْ يَتَلاعَبَ
خدايا به تو پناه برم از احتلام و از شرّ خوابهاى آشفته و از اين كه شيطان با من
بِىَ الشَّيْطانُ فِى الْيَقْظَةِ وَالْمَنامِ.(8)
بازى كند چه در بيدارى و چه در خواب.
12ـ در صورت خوف از سارق (ضمن رعايت جهات ايمنى) دو آيه آخر سوره اسراء را بخوان:
قُلِ ادْعُوا اللّهَ اَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ، اَيّاً ما تَدْعُوا فَلَهُ الاَْسْماءُ الْحُسْنى، وَ لا
بگو «اللّه» را بخوانيد يا «رحمان» را، هر كدام را بخوانيد (ذات پاكش يكى است و) براى او بهترين نام هاست و
تَجْهَرْ بِصَلاتِكَ وَ لا تُخافِتْ بِها، وَ ابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ سَبيلاً وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلّهِ
نمازت را زياد بلند يا خيلى آهسته نخوان، و در ميان آن دو، راهى (معتدل) انتخاب كن و بگو ستايش براى خداوندى است كه
الَّذى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَريكٌ فىِ الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ
نه فرزندى براى خود انتخاب كرده، و نه شريكى در حكومت دارد، و نه به خاطر ضعف و ذلّت (حامى و) سرپرست
الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تَكْبيراً.(9)
براى اوست و او را بسيار بزرگ بشمار.
13ـ خوابِ بين الطلوعين و خواب بعد از عصر (وقت غروب) را ترك كن.(10)
14ـ در پشت بامى كه اطراف آن ديوار ندارد خوابيدن مكروه است.(11)
15ـ اگر خوابى ديدى براى كسى نقل كن كه عالمى ناصح و مهربان باشد (و با تعبير صحيح تو را اميدوار سازد).(12)
16ـ از امام صادق(عليه السلام) نقل شده است كه هر كس هنگام رفتن به بستر، سه بار اين دعا را بخواند (و توبه كند) از گناه پاك مى شود:
اَلْحَمْدُللهِِ الَّذى عَلا فَقَهَرَ، وَالْحَمْدُللهِِ الَّذى بَطَنَ فَخَبَرَ، وَالْحَمْدُللهِِ الَّذى
ستايش خدايى را كه برتر آمد و چيره و ستايش خدايى را كه نهان است و آگاه و ستايش خدايى كه
مَلَكَ فَقَدَرَ، وَ الْحَمْدُللهِِ الَّذى يُحْيِى الْمَوْتى وَيُميتُ الاَْحْيآءَ، وَ هُوَ عَلى
مالك است و نيرومند و ستايش خدايى را كه زنده كند مردگان را و بميراند زندگان را و او بر
كُلِّ شَىْء قَديرٌ.(13)
هر چيز تواناست.
17ـ از امام صادق(عليه السلام) روايت شده است: وقتى كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) به بستر مى رفت، آية الكرسى مى خواند و مى گفت:
بِسْمِ اللّهِ، آمَنْتُ بِاللّهِ، وَ كَفَرْتُ بِالطّاغُوتِ، اَللّهُمَّ احْفَظْنى فى مَنامى
به نام خدا ايمان آوردم به خدا و كافرم به طاغوت خدايا حفظ كن مرا در خوابم
وَفى يَقْظَتى.(14)
و در بيداريم.
18ـ مفضّل بن عمر مى گويد امام صادق(عليه السلام) به من فرمود: هنگام خواب با اين يازده جمله به خداوند پناه ببر:
اعُوذُ بِعِزَّةِ اللهِ، وَ اَعُوذُ بِقُدْرَةِ اللهِ، وَ اَعُوذُ بِجَلالِ اللهِ، وَ اَعُوذُ بِسُلْطانِ
پناه برم به عزت خدا و پناه برم به نيروى خدا و پناه برم به جلال خدا و پناه برم به سلطنت
اللّهِ، وَ اَعُوذُ بِجَمالِ اللّهِ، وَ اَعُوذُ بِدَفْعِ اللّهِ، وَ اَعُوذُ بِمَنْعِ اللّهِ، وَ اَعُوذُ
خدا و پناه برم به جمال خدا و پناه برم به دفاع خدا و پناه برم به جلوگيرى كردن خدا و پناه برم
بِجَمْعِ اللهِ، وَ اَعُوذُ بِمُلْكِ اللّهِ وَاَعُوذُ بِوَجْهِ اللهِ، وَ اَعُوذُ بِرَسُولِ اللهِ صَلَّى
به جمع آورى خدا و پناه برم به فرمانروايى خدا و پناه برم به ذات خدا و پناه برم به رسول خدا صلى
الله عليه و آله از شرّ آنچه آفريد و پديد آورد.
اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ، وَ بَرَأَ وَ ذَرَءَ.(15)

[شهیده]

نكته:

در عصر و زمان ما بسيارى از مردم گرفتار بى خوابى هستند و جمعى از آنها پناه به قرص هاى خواب آور مى برند كه گاه آنها خود سرچشمه بيمارى هاى ديگرى مى شود.
عامل اصلى اين بى خوابى ها، ناآرامى روح است; اگر ما به دستورات اسلام عمل كنيم، ناآرامى روح برچيده مى شود و از خواب آسوده اى ـ به لطف خدا ـ بهره مند خواهيم شد.
قرآن مجيد مى گويد: «أَلا بِذِكْرِ اللهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ; آگاه باشيد ياد خدا مايه آرامش دلهاست».(16)
آرى; هر قدر بيشتر به ياد خدا باشيم، و بر او توكّل نماييم، و در مشكلات به او پناه بريم و بدانيم او غفور و رحيم است و جواد و كريم و بر هر چيز تواناست و اين امور را واقعاً باور كنيم، روح ما غرق آرامش مى شود.
از سوى ديگر، پريشانى ها و نگرانى ها در غالب موارد از حبّ دنيا سرچشمه مى گيرد; اگر حبّ دنيا را از دل بيرون كنيم و براى زندگى كوشش و تلاش لازم را انجام دهيم و بقيه را به خدا واگذار كنيم، نور آرامش بر دل و جان ما پرتوافكن مى شود.

منابع:
1. بحارالانوار، جلد 73، صفحه 192، حديث 2.
2. كافى، جلد 2، صفحه 623، حديث 14.
3. بحارالانوار، جلد 73، صفحه 213.
4. تهذيب، جلد 2، صفحه 116، حديث 203.
5.فقيه، جلد 1، صفحه 502، حديث 1442.
6. كافى، جلد 2، صفحه 540، حديث 17.
7. كافى، جلد 2، صفحه 570، حديث 7.
8. مفتاح الفلاح، صفحه 284.
9. بحارالانوار، جلد 73، صفحه 211.
10. مكارم الاخلاق، صفحه 305، و بحارالانوار، جلد 73، صفحه 185، حديث 6.
11. بحارالانوار، جلد 73، صفحه 187، حديث 7.
12. بحارالانوار، جلد 58، صفحه 175، حديث 34.
13. كافى، جلد 2، صفحه 535، حديث 1.
14. همان مدرك، صفحه 536، حديث 4.
15. كافى، جلد 2، صفحه 537، حديث 9.
16. سوره رعد، آيه 28.