◕۩❀۩❀۩◕شان نزول چیست ؟◕۩❀۩❀۩◕

[ملکوت* گامی تارهایی *]

شأن نزول در ادبیات اسلامی اشاره به شرایط یا پیشامدهایی دارد که به آوردن بخشی از قرآن (آیه یا سوره) از سوی محمد و از نظر مسلمانان نزول (=فرودآمدن) آن (از جانب خدا) انجامیده‌است.
از محتوای برخی از آیه‌های قرآن می‌توان شأن نزول آن‌ها را به‌راحتی [و احیاناً با اندک آشنایی با تاریخ صدر اسلام] دریافت.
حتی گاه پرسش یا مسئله پیش از داده شدن پاسخ مطرح می‌شود؛ مثلاً گفته می‌شود: «از تو پیرامون ذوالقرنین می‌پرسند» * و سپس پاسخ داده می‌شود. برخی دیگر از موارد نیاز به مطالعات تاریخی و جانبی درازدامن‌تری دارد. در بسیاری از موارد هم میان مسلمانان (به‌ویژه از مذهب‌های مختلف) اختلاف نظر هست.

* وَيَسْأَلُونَكَ عَن ذِي الْقَرْنَيْنِ قُلْ سَأَتْلُو عَلَيْكُم مِّنْهُ ذِكْرًا[۱۸ - ۸۳]

[ملکوت* گامی تارهایی *]

یش‏تر مفسران فرقی میان سبب یا شأن قائل نشده‏اند و هر مناسبتی را که ایجاب کرده‌است آیه یا آیه‏هایی نازل شود، گاه سبب نزول و گاه شأن نزول گفته‏اند. در صورتی که میان این دو عبارت فرق است، از این جهت که شأن نزول اعم از سبب نزول است.*







* محمدهادی معرفت. علوم قرآنی. مؤسسسه فرهنگی انتشاراتی التهمید، ۹۷.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

سبب نزول يا شأن نزول‏

تفاوت بين «سبب نزول» با «شأن نزول» چيست؟
هرگاه مشكلي موجود باشد - خواه حادثه‏اي كه امر آن مبهم باشد ، يا مسأله‏اي كه صورت درست آن پوشيده ماند ، يا رويدادي كه راه خروج از آن ناپيدا گردد - سپس آيه‏اي نازل شود تا آن را بررسي و مشكل آن را برطرف نمايد ، اين همان سبب نزول است ، يعني سبب و علّتي كه انگيزه و موجب نزول قرآن بود .
اين اصطلاح ، اخصّ از «شأن نزول» است . زيرا مورد شأن ، اعمّ از سبب و بدين معنا است : امري كه قرآن - آيه‏اي يا سوره‏اي - در موردش نازل گرديد تا بيان و شرحي براي آن يا مايه عبرتي نسبت به موارد عبرت‏آموز آن باشد . چنان كه در بيشتر داستان‏هاي پيشينيان و خبر دادن از امّت‏هاي گذشته ، يا جايگاه پيامبران و پاكان كه زشت جلوه داده شده و با كرامت آنان برخورد داشته ، يا از قدسيّت آنان فرو كاسته است ، قرآن نازل گرديد تا موضوع را حلّ و فصل نمايد ، و حكايت صحيح حال آنان و سيره واقعي‏شان را بيان دارد ، آن سان كه اشكال و ابهام را بزدايد ، و ساحت قدس اولياي گرامي خدا را منزّه سازد .
براين اساس ، تفاوت بين سبب و شأن - در اصطلاح - آن است كه اوّلي ، يعني مشكلي موجود ناشي از حادثه‏اي كه روي داده است ، و دوّمي : مشكل مربوط به امري كه واقع شده خواه در حال حاضر يا در گذشته ، و اين ، صرفاً اصطلاح است و جاي نزاع و اختلاف ندارد .
و اين كه مي‏گويند : «در اين باره نازل شد» اعمّ است ، گاه از آن ، سبب روي داده اراده مي‏شود ، و گاه شأن امري كه در گذشته اتفاق افتاده است . و احياناً ، بيان حكم يا تكليف شرعي هميشگي اراده مي‏گردد . زركشي مي‏گويد : از عادت صحابه و تابعان معلوم شده كه هرگاه يكي از آن‏ها مي‏گويد : «اين آيه در اين باره نازل شد» مرادش اين است كه آيه ياد شده در بردارنده اين حكم مي‏باشد ، نه آن كه اين حكم ، سبب نزول آيه باشد .
ولي سيوطي اسباب نزول را به نوع اوّل اختصاص داده و اين مطلب را كه بيان قصّه‏اي در گذشته ، سبب نزول سوره يا آيه‏اي قرآني باشد ، ردّ نموده است . به همين جهت ، به واحدي اعتراض نموده كه چرا در اسباب النزول گفته است : «سوره فيل درباره اصحاب ابرهه نازل شد كه براي تخريب كعبه آمده بودند» .
وي گويد : سبب نزول چيزي است كه آيه ، در روزگار روي دادن آن نازل گردد ، و امّا آن چه را واحدي در سوره فيل گفته ، كه : سبب آن ، داستان آمدن سپاه حبشه بود ، از سبب نزول خارج بوده و ارتباطي به آن ندارد ، بلكه اين ، صرفاً اِخبار از وقايع گذشته است ، همچون ذكر قصه نوح ، عاد و ثمود ، و ساختن خانه ، و مانند آن .
اين در حالي است كه واحدي ، تصريح به «سبب» نكرده ، بلكه گفته است : سوره درباره داستان اصحاب فيل نازل شده است .
آن چه را سيوطي برخود و ديگران سخت گرفته ، وجهي ندارد ، چرا كه موجبات نزول ، در اصطلاح ، همان مناسبت‏هايي ‏اند كه نزول قرآن را اقتضا مي‏كنند ، خواه حادثه‏اي روي داده باشد ، يا اختلافي در مسأله شرعي فرعي ، يا عقيدتي ، يا داستاني رخ داده در زمان گذشته كه عبرت‏آموز يا مورد اختلاف بوده است ، پس خداوند متعال اراده فرموده آن را توضيح دهد ، بپيرايد و ساحت قدس اولياي گرامي خود را پاك نمايد


.http://marefat.info