غذاهاي سنتي وصنايع دستي اذربايجان غربي

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

غذاهای محلی

ارومیه و استان آذربایجان غربی همچون جاهای دیگر غذاهای خاص محلی خود دارد.
غذاهای محلی عبارتند از پلو ،آبگوشت ،چلو كباب، انواع آش و انواع خورشت . كوفته نیز یكی دیگر از غذاهای معروف و لذیذ این استان است و آن را با مرغ یا گوشت قرمز می پزند . دلمه نیز در آذربایجان طرفداران زیادی دارد .
یتیمچه یکی از غذاهای خاص ارومیه میباشد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

دلمه ها

دلمه برگ مو :برنج ،لپه ،گوشت،تره و انواع سبزی معطر رابا ادویه ،رب گوجه فرنگی و كمی ماست می پزند و مخلوط حاضر را در برگ مو می پیچند .
از دیگر دلمه ها می توان به دلمه كلم و بادنجان نیز اشاره كرد .
خورشت ها
كنگر خورشه :كنگر كوهی را تمیز كرده ، آن را تفت می دهند و به آن آبلیمو ،رب گوجه فرنگی ،گوشت و ادویه اضافه نموده و با هم می پزند .
خورشت آق ماش: ماش را با گوشت ،زعفران ، رب گوجه فرنگی و ادویه می پزند و به آن سیب زمینی سرخ كرده اضافه می كنند.
گزلمه : از ماست چكیده ،نعناع خشك ،تخم مرغ و سیر تهیه می شود .
كوفته ها
كوفته :از گوشت چرخ کرده ،لپه ،ادویه ،تخم مرغ ،سبزی مرزه و تره ،گردو ،پیاز داغ و آرد تهیه می شود .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

آش ها
عیران آشه ، قاتیخ آشه ، اوماج آشه ، تورش آشه ،کلم آشه ، عرشته آشه .
نان ها
لاواش ، سنکک ، سومون از نانهای پر مصرف ارومیه می باشد

تنور چره یا لاواش: آرد گندم ،آب و نمك از موارد مورد نیاز این نان است . این نوع نان هنوز در دهات آذربایجان به روش سنتی پخت می شود .
یخاچره : شیر و آرد گندم را مخلوط كرده و روی آن زرده تخم مرغ می زنند و در تنور به صورت چانه ای می پزند .
تاواچره: آرد گندم ،گردو و آب را با هم مخلوط كرده و آن را در سینی كه د رتنور قرار دارد ،پهن می كنند .
جزلا چره : برای تهیه این نان دنبه ای را كه روغن آن گرفته شده با آرد و كمی پیاز مخلوط می كنند

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

بوراني لوبيا
مواد لازم:

لوبیا سبز درشت خرد شده : یک بشقاب غذا خوری
لپه: یک سوم استکان
برنج یا بلغور: یک قاشق غذا خوری
پیاز: یک دانه
نمک و فلفل سیاه و فلفل قرمز و زردچوبه
دو قاشق غذاخوری رب گوجه فرنگی یا یک لیوان آب گوجه فرنگی
ماست : یک استکان
نعناع خشک یا نعناع تازه خرد شده: یک قاشق غذاخوری
سیر : هرچقدر که دوست دارید

پیازها را ریز ریز خرد می کنیم و می ریزیم در قابلمه سرخ شود. لوبیا سبزهای خرد شده را بعد از طلایی شدن پیاز به آن اضافه می کنیم و کمی سرخ می کنیم. لپه را هم می شوریم و می ریزیم توی قابلمه و آب گوجه یا رب را به آن اضافه می کنیم و آخر سر هم یک لیوان در قابلمه می ریزیم . اگر به جای آب گوجه از رب استفاده کردیم، یک لیوان آب بیشتر بریزیم بهتر است. حدود نیم ساعت طول می کشد تا همه مواد بپزند. وقتی که لوبیا و لپه پخت، برنج یا بلغور را داخل قابلمه می ریزیم و پنج دقیقه صبر می کنیم تا غذا لعاب دار شود. این خوراک نباید خیلی آب دار باشد. بنابراین اگر در قابلمه را باز کردید و دیدید که غذا هنوز کلی آب دارد، صبر کنید تا آب اضافه تبخیر شود. وقتی برنج هم پخت، زیر قابلمه را خاموش کنید و نعناغ خشک یا تازه و خرد شده را به قابلمه اضافه کنید.
ما این غذا را با ماست و سیر می خوریم و نعناع خشک را داخل ماست و سیر هم اضافه می کنیم. اگر اهل سیرخوردن هستید، بهتان پیشنهاد می کنم، شما هم با ماست و سیر امتحان کنید. اگرنه که همینطوری بدون ماست و سیر هم خوشمزه است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مهم‌ترين سوغات اروميه نقل بيدمشك است. نقل‌سازي به روش سنتي از سخت‌ترين كارهاي ممكن بوده به‌طوري كه سازنده بايد خلال بادام را در مقدار زيادي مواد شيرين مي‌خوابانده و تحت شرايط خاصي بيدمشك را به آن مي‌افزوده و به مشتري تحويل مي‌داده است. به‌دليل سختي توليد، بسياري از كارگاه‌هاي نقل‌سازي اروميه كه روزگاري رونق زيادي در اين شهر داشت، تعطيل شدند اما كارگاه نقل قاسمي، نقل‌سازي را كنار نگذاشت. سهراب پورعلي مدير كارگاه نقل‌سازي قاسمي به «همشهري» مي‌گويد: «آقاي قاسمي 14 سال شاگردي كرد و از سال 1349 كارگاه خودش را داير كرد. در قديم درست كردن نقل، دستي و خيلي مشكل بود اما حالا دستگاه‌هاي پخت نقل آمده كه كارها را خيلي راحت كرده است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

با ورود به فصل بهار و با عرضه و مصرف انواع گياهان خوراکي، سفره هاي مردم آذربايجان غربي رنگين شده است.
همه ساله با فرا رسيدن فصل بهار و رويش گياهان خوراکي که بيشتر در کوهپايه ها و دشتهاي سر سبز آذربايجان غربي مي رويند تمايل مردم به خوردن غذاهاي گياهي بيشتر مي شود.
يلميک، شنگ، قازاياغي، بولاغ اوتي، مندي، دوه داباني، کنگر، جعفري کوهي، ريواس، اسفناج وحشي، کهليک اوتي، گندله، سولان، نعناي کوهي، موسير، قارچ کوهي، پونه و . . . از جمله گياهان خوراکي هستند که همه ساله وارد بازار مصرف مي شوند.
در بسياري از خانواده ها با ورود به فصل بهار گياهان خوراکي جايگزين مواد پروتئيني مي شود و اعتقاد براين است اين قبيل گياهان ضمن تامين مواد لازم براي بدن نقش مهمي در تنظيم دستگاه گوارشي انسان دارند، آذربايجان غربي يکي از مکان هاي مستعد از نظر رويش گياهان وحشي است بطوري که در حال حاضر بيش از صد نوع گياه خوراکي، دارويي و صنعتي در استان آذربايجان غربي به صورت سنتي برداشت و مورد استفاده قرار مي گيرد.
همچنين برداشت و فروش اين نوع گياهان منبع درآمد مناسبي براي روستائيان محسوب مي شود.
در اين فصل سال گروه هايي از خانواده ها را در کوهپايه ها و دشت هاي مناطق مختلف آذربايجان غربي مي توان در حال جمع آوري گياهان خوراکي مشاهده کرد.
قيمت هر کيلوگرم از اين گياهان خوراکي با توجه به تنوع آن متفاوت بوده و از 5 هزار تا 20 هزار ريال به فروش مي رسد و روزانه چند تن از اين گياهان خوراکي خودرو پس از جمع آوردي در ميادين تره بار و معابر عمومي شهرها عرضه مي شود.
علاوه بر گياهان خوراکي انواع گياهان دارويي نيز در اين فصل مورد توجه بوده و اين قبيل گياهان نيز جمع آوري و در سطح بازار و عطاري ها و داروخانه هاي سنتي به فروش مي رسد.
از جمله گياهان خودرو دارويي نيز مي توان به (گل گاوزبان)، (شيرين بيان)، (قازياغي)، (قارچ و شويد کوهي) و گون اشاره کرد، که توسط روستائيان به ميادین تره بار وارد مي شود.
فروش و مصرف اين گياهان همه ساله در اين فصل سال مورد استقبال مردم است و در سه ماهه فصل بهار انواع گياهان خوارکي در اغلب ميادين و بازار ميوه و تره بار در مناطق مختلف آذربايجان غربي خريد و فروش مي شود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

برخي از خانواده ها فريز شده و يا خشک شده گياهان بهاري را براي مصرف در ساير فصول سال نيز نگهداري مي کنند. اين روزها با گذر از جاده هاي آذربايجان غربي،کودکان و نوجوانان زيادي را مي توان ديد که انواع گياهان خوراکي را به مسافران عرضه مي کنند با ورود به فصل بهار و رشد جمع آوري گياهان وحشي، مسئولان و کارشناسان منابع طبيعي و حفاظت محيط زيست نيز نگراني خود را از خطر تخريب طبيعت اعلام مي دارند و خواستار حفاظت از منابع طبيعي و دقت در جمع آوري گياهان مي شوند.
به گفته آنان هجوم مردم به دامن طبيعت و جمع آوري گياهان خودرو و حتي کمياب، محيط زيست را دچار لطمه و خسارت جبران ناپذير مي کند.
آذربايجان غربي داراي 43 هزار و 660 کيلومتر مربع وسعت است که دو و نيم ميليون هکتار آن مرتع ، يک ميليون هکتار آن زمين قابل کشت، 174 هزار هکتار آن جنگل، 14 دشت و 14 رودخانه مهم است.
وجود اين همه ظرفيت آبي و خاکي باعث شده که مناطق مختلف آذربايجان غربي تبديل به محل هاي مناسبي براي رويش انواع گياهان خوراکي و دارويي وحشي شود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

صنايع دستي:

انواع قالي و گليم, نساجي سنتي, رنگرزي و چاپهاي سنتي, رودوزي و بافتني, سفالگري و سراميک سازي, فرآورده هاي پوست و چرم, هنرهاي مرتبط با فلز, چوب, حصيربافي, طراحي سنتي و نگارگري, صحافي و جلدسازي سنتي, گيوه دوزي و نمدمالي.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

قالي بافي:

در مورد قالي هاي استان آذربايجان غربي تاريخ دقيقي در دسترس نيست و نقشه خاصي که مربوط به استان باشد نيز وجود ندارد. ولي هم اکنون تقريباً نقشة ساير مناطق را مي بافند. در آذربايجان غربي, به دليل نزديکي و همجواريش با استان آذربايجان شرقي -که يکي از مراکز عمده قاليبافي در دنيا است - قاليبافي متداول مي باشد. مهمترين مراکز قاليبافي استان شهرهاي تکاب و مياندوآب و مناطق روستايي و عشايري آن است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

گليم بافي:

در بخشهايي از استان, گليم سوماک نيز بافته مي شود.