غذاهاي سنتي وصنايع دستي اذربايجان غربي

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

شيريني‌هاي سنتي

باستخ (لوزانک): نشاسته، شيره انگور، آب و گلاب را با هم مخلوط کرده و آن را روي اجاق گرم مي‌کنند. پس از آن مايع آماده شده را در ظرف‌هايي ريخته و براي تزيين در آن گردوي خرد شده مي‌ريزند.

تنور شيريني سي: آرد سفيد را با ماست خمير کرده و مقداري شکر روي آن مي‌ريزند و با دست به آن شکل مي‌دهند و روي آن زرده تخم‌مرغ مي‌مالند. خمير را در سيني پهن کرده و آن را داخل تنور مي‌گذارند.

سوجوق: نشاسته، شيره انگور و گلاب را مخلوط کرده و با دست ورز مي‌دهند. به هنگام ورز دادن به آن گردو مي‌افزايند و آن را به صورت نواري گرد در مي‌آورند. سپس آن را قطعه‌قطعه کرده و با پودر نارگيل تزيين مي‌کنند.

دوشاب حلوا، نساء حلوا و تره حلوا نيز ازديگر شيريني ‌هاي سنتي آذربايجان به شمار مي‌رود

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

نان‌ها

ارده: آرد را با شير مخلوط کرده و به صورت خمير در مي‌آورند. آن‌گاه اين خمير را به گلوله‌هاي کوچک تقسيم مي‌کنند و آن‌ها را با زرده تخم‌مرغ آغشته کرده و در روغن سرخ مي‌کنند.
تنور چُره: آرد گندم، آب و نمک از مواد مورد نياز اين نان است. اين نوع نان هنوز در دهات آذربايجان به روش سنتي پخت مي‌شود.
يخاچره: شير و آرد گندم را مخلوط کرده و روي آن زده تخم مرغ مي‌زنند و در تنور به صورت چانه‌اي مي‌پزند.
تاواچره: آرد گندم، گردو و آب را با هم مخلوط کرده و آن را در سيني که در تنور قرار دارد، پهن مي‌کنند.
جزلا چره: براي تهيه اين نان دنبه‌اي را که روغن آن گرفته شده با آرد و کمي پياز مخلوط مي‌کنند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مربا ها و شربت‌ها

به دليل وفور ميوه‌هاي مختلف در آذربايجان پخت انواع مربا مانند مرباي سيب، به، آلبالو، گيلاس، زردآلو، توت فرنگي، گل محمدي، انجير، توت، هويج و هلو در اين استان رايج است.
همچنين از نوشيدني‌هاي رايج مردم در فصل گرما مي‌توان به شربت‌هاي‌آلبالو، گيلاس، توت فرنگي، گلاب (گل محمدي)، بادرنجبو، بيد مشک و شاسترم اشاره کرد

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

ترشي‌ها

مردم استان آذربايجان غربي معمولاً غذاهاي گوشتي را با ترشي ـ به اعتقاد آن‌ها برنده صفرا است ـ مصرف مي‌کنند. به همين دليل در اواخر تابستان تهيه انواع ترشي‌ها رواج دارد. از جمله اين ترشي‌ها مي‌توان به ترشي مخلوط، ترشي ليته و ترشي هفته بيجار اشاره کرد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

آش‌ها

آش دوغ: اين آش از معروف‌ترين آش‌هاي آذربايجان است و از نخود، برنج يا بلغور، تخم مرغ، آرد ، دوغ و سبزي‌هاي معطر تهيه مي‌شود.
از ديگر آش‌هاي معروف مي‌توان به اماج آش (که در موقع سرما خوردگي آن را مي‌پزند)، آش بلغور و آش رشته اشاره کرد.
کوفته‌ها

کوفته مرغ: از گوشت فيله مرغ، لپه، ادويه، تخم مرغ، سبزي مرزه و تره، گردو، پياز داغ و آرد تهيه مي‌شود

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

خورشت‌ها

کنگرخورشه: کنگر کوهي را تمييز کرده، آن را تفت مي‌دهند و به آن آبليمو، رب گوجه فرنگي، گوشت و ادويه اضافه نموده و با هم مي‌پزند.
خورشت آق ماش: ماش را با گوشت، زعفران، رب گوجه‌فرنگي و ادويه مي‌پزند و به آن سيب زميني سرخ کرده اضافه مي کنند.
گزلمه: از ماست چکيده، نعناع خشک، تخم مرغ و سير تهيه مي‌شود

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

دلمه‌ها

دلمه برگ مو: برنج، لپه، گوشت، تره و انواع سبزي معطر را با ادويه، رب گوجه فرنگي و کمي ماست مي‌پزند و مخلوط حاضر را در برگ مو مي‌پيچند.
از ديگر دلمه‌ها مي‌توان به دلمه کلم و بادمجان نيز اشاره کرد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

آش كلم با سماق

مواد لازم :
كلم سفيد
شبيد و نعناع و گشنيز خرد شده همه با هم يك استكان
سماق نصف استكان
لپه نصف استكان
برنج يك چهارم استكان
نمك و فلفل


ابتدا نصف كلم را خرد كرده كاملا مي شوييم بعد با يك دو استكان آب و نمك و فلفل ميگذاريم كمي بپزد . بعد لپه و برنج را اضافه مي كنيم و ميپزيم تا لعاب بيندازد. بعد سبزي را اضافه مي كنيم.
سماق را داخل يك ليوان آب ميجوشانيم و بعد آب آنرا كه از صافي گذرانديم را به آش اضافه ميكنيم, البته ميزان ترشي آش بستگي به مزاج عزيزان دارد,
بعد از يكي دو جوش آش را توي ظرف كشيده و نوش جان ميكنيم.
يك نكته: بعضي اين آش را به جاي سماق با سركه و شيره درست ميكنند كه آش شيرين ميشود , اين هم بستگي به مزاج افراد دارد. من مزه ترش را ترجيح ميدهم در هر حال اميدوارم كه درست كنيد و لذت ببريد.غذای محلی ایل افشار در منطقه افشار تکاب کله جوش یا ماوکا نام دارد. لبنیات مصرفی افشاریها نوعی پنیر ریز بسیار خوشمزه ومقوی بنام شور است که همراه با کره محلی مصرف شده و فقط در این ناحیه ازایران یافت میشود.خوراک مخصوصی که موقع دندان در اوردن کودکان شیر خوار پخته و به انها داده میشود دَََََنَک نام دارد که ازحبوباتی مثل نخود وماش درست میشودوسبب تقویت دندانهای نوزاد میشود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

گاتخ شورباسي(آبگوشت ماست)وقورت شورباسي(ّآبگوشت كشك)وچهمجه(غذاي محلي درشهرستان نقده(سلدوز)كه با برنج گوشت غاز ويك گياه صحرايي به نام اوليك تهيه مي شود وبه علت داشتن حالت چسبناكي به اين اسم خوانده مي شود وبسيارلذيذ براي روزهاي سرد زمستان است.ضمنا يارما آشي ويارما شورباسي(آش وشورباي بلغور) ازديگر غذاهاي مرسوم ومحلي اين استان است.همچنين درشهرستانهاي خوي وماكو كله جوش با گياه محلي كه دربهارمي رويد والهگز نام دارد مي پزند كه خيلي خوشمزه است البته آب ماهيچه لپه برنج وبلغورپيازونعناع وسيرداغ ديگرمخلفات اين غذا است .يك غذاي مجلسي هم كه ديگر درمهمانيهاي اورميه جاي خودش راپيدا كرده خوراك خوشمزه قفقازي است كه قبلا دستورشو واست فرستاده بودم.موفق باشي عزيزم والبته ازناردونه جون هم تشكر مي كنم كه درجهت معرفي مطبخ غني ومتنوع آذربايجان زحمت مي كشد

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

شورجا ( خورش )
شورجا یک غذای بسیار خوشمزه است که غذا برای اطراف نقده و بخشهای از بالستان و جلبر است و احتمالا قسمتهای کرد نشین هم اینو دارن که قدیمها یکی از غذا های بسیار مجلسی بوده که خان های قدیم این غذارا در مجالس خودشون سرو میکردن من این غذا را قبل از ازدواجم نشنیده و نخورده بودم یعنی فکر میکنم اورمیه ای ها این غذا را نمیشناسن نمیدونم شاید هم من ندیده بودم و اما دستور که اندازه ها تقریبی است .

گوشت گوسفندی با چربی فراوان نیم کیلو
ماست یک کاسه
تخم مرغ ۷ عدد
زعفران آبکرده یک استکان ( این غذا زعفران فراوان میخواد )
نمک بمیزان لازم

بعد از این که گوشت را خرد کرده و شستیم با چربی خودش بمقدار لازم آب ریخته میگذریم تا خوب بپزد کامی هم نمک میزنیم ( البته من اینجا با پیاز میگذارم بپزه چون گوشت اینجا بو داره ولی در دستور اصلی پیاز نداره )
بعد از اینکه گوشت حسابی پخت و با چربی خودش به روغن افتاد مخلوط ماست و تخم مرغ و زعفران و نمک را خوب هم زده و به گوشت اضافه میکنیم میگذریم تا آبش حسابی کشیده بشه یعنی این خورش اصلآ آب نداره بعد خورش ما آماده است بقدری این خورش خوشمزه است که انگشتتون را هم باهاش میخورین عکسش هم برای چند وقت پیش است که چون گوشت های اینجا چربی نداره من کامی روغن مایع به مایع ماست میزنم
در ضمن من شنیدم این خورش را در اصفهان هم میپزن به نام خورش ماست ولی اونجا نمیگذارن آبش کشده بشه و آبکی است