حبه بن جوین عرنی
امیرمؤمنان(علیه السلام) پیش و پس از نیل به خلافت ظاهری، اصحاب و دوستان زیادی داشت که البته درجه یمان، اخلاص و بینش آنان درباره جایگاه بلند و بیبدیل آن حضرت، متفاوت و گوناگون است. گروه اندکی از یاران آن حضرت مانند سلمان، مقداد، ابوذر، عمار، مالک اشتر، خلافت بلافصل و امامت و رهبری معصومانه و خطاناپذیر او را باور داشتند. یکی از یاران امام علی (علیه السلام) که در این گروه قرار داشت، حبَّة بن جُوَین عُرنی است. او چهرهی گمنام است و کتابهایی که در شرح زندگی اصحاب ائمه: نگارش یافتهاند، کمتر نامی از او برده میشود.
نیاکان و تبار حبِّه فرزند جوین از سرزمین یمناند و بدین سبب، به او «یمنی» و چون در کوفه زندگی میکرد، «کوفی» و از آنجا که منسوب به طیفه عُرَینه است، بدو «عُرَنی» گفته میشود و کنیهاش ابوقدامه است.[1] از عصر تولد و حیات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی او اطلاعاتی بسیار اندک در دست است؛ ولی آنچه مُسَلّم است، او از تابعین به شمار میرود که پیامبر اکرم9 را درک نکرده بود.
حبه بنا بر صراحت تمام دانشوران رجال، یکی از اصحاب امیرالمؤمنین بود و بعد از به شهادت رسیدن آن حضرت از یاران امام حسن مجتبی7 به شمار میرفت.[2]
منزلت والا
تمام دانشوران شیعی تصویر زیبیی از علوّ مقام و جایگاه بلند او ارائه داده و به ارزشهای معنوی او اشاره کرده و آن را پاس داشتهاند.
حبة بن جوین شخصیتی بود که پیوند ناگسستنی و ژرف و محکمی با ولیت اهل بیت داشت و در تمام نبردهای حضرت امیرمؤمنان، با دشمنان حق و عدالت و آزادی از معاویه گرفته تا طلحه و زبیر و مقدسنمیان نادانی چون خوارج، حضور داشت.
او جهاد و مقاومت و شجاعت را با معرفت عمیق و بصیرت و بینش ژرف درآمیخته بود. ضمن ینکه سربازی شجاع بری پیشوی شیعه بود. نیز حبه محدثی والامقام و موجه نیز به شمار میرفت.[3]
همسو با عالمان شیعی، طیف گستردهی از دانشمندان غیر شیعی نیز به تکریم و پاسداشت او پرداخته و از حبّه به عنوان یاور امام علی (علیه السلام) که در تمام جنگهای آن حضرت حضور داشت، یاد کرده و گفتهاند که او انسانی، با صداقت، راستگو، و در نقل اخبار، محدثی معتبر و قابل اعتماد است.[4]
ولی سوگمندانه برخی از ینان حرمت قلم و انصاف در نگارش را پاس نداشته، به ین چهره معروف شیعی ناجوانمردانه اتهام زدند که او از جمله یاران علی بن ابیطالب است که درباره منقبتهای مولیش باورهای غلوآمیز و اندیشههای افراطی و تندروانه داشته است.[5]
اما علت ین رویکرد چیست؟ شید بدین دلیل است که حبّه، علی (علیه السلام) را میشناخت، او را امام معصوم و وصی پیامبر اعظم9 میدانست و اخبار بسیار والیی از فضایل و مناقب آن حضرت بازگو کرده است.