~~)(~~تفسیر سوره مبارکه اعلی~~)(~~

[خادمه زینب کبری(س)]

سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى

نام پروردگار بلندمرتبه‏ات را به پاكى ياد كن.

الَّذِى خَلَقَ فَسَوَّى‏

همان كه آفريد و سامان بخشيد.

وَالَّذِى قَدَّرَ فَهَدَى‏

و آنكه (هر چيز را) اندازه‏اى نهاد و هدايت كرد.

وَالَّذِى أَخْرَجَ الْمَرْعَى‏

آنكه (گياه) چراگاه را رويانيد.

فَجَعَلَهُ غُثَآءً أَحْوَى‏

و سرانجام آن را خشك و تيره كرد.

[خادمه زینب کبری(س)]

نکته ها

تسبيحِ نام خدا، يعنى نه فقط براى ذات خداوند، شريك قائل نشويم، بلكه حتّى براى نام او نيز شريك نياوريم و نام ديگران را هم رديف نام خداوند قرار ندهيم. چنانكه برخى گروه‏هاى التقاطى مى‏گفتند: «به نام خدا و به نام خلق قهرمان ايران»

در قرآن و حديث نشانه‏هاى زيادى است كه اسلام به محترم شمردن نام‏هاى مقدّس عنايت دارد. چنانكه در اين سوره مى‏فرمايد: علاوه بر تسبيح ذات، اسم پروردگار را هم بايد منزه بدانى. در جاى ديگر مى‏فرمايد: نام پيامبر را مثل نام‏هاى خودتان ساده نبريد: «لاتجعلوا دعاء الرسول كدعاء بعضكم بعضا»(2) در جاى ديگر مى‏فرمايد: چرا فرشتگان را به نام زن مى‏خوانند: «ليسمّون الملائكة تسمية الانثى»(3) و پيامبر اسلام نام‏هاى نامناسب ياران را تغيير مى‏دادند.

مسئله آفرينش و هدايت، در آيه پنجاه سوره طه نيز آمده است، آنجا كه فرعون از حضرت موسى‏عليه السلام پرسيد: پروردگار شما كيست؟ گفت: «ربّنا الّذى اعطى كلّ شى‏ء خلقه ثم هَدى» ناگفته پيداست كه مراد از اين هدايت، هدايت تكوينى است كه خداوند در موجودات قرار داده است. مثلا ساختمان بدن مادر را به گونه‏اى هدايت كرد كه شير توليد كند و نوزاد را هدايت كرد كه به سراغ سينه مادر رفته و شير بمكد.

هدايت تكوينى موجودات با مرور زمان بهتر فهميده مى‏شود. همين امر است كه هزاران دانشمند را به تحقيق وا داشته كه چگونه پرندگان يا ماهى‏ها حتّى اگر صدها كيلومتر از جاى خود دور شوند باز به محل خود بر مى‏گردند. هدايت الهى در هر موجودى چيزى قرار داده كه او را به راه تكامل خود پيش مى‏برد. ذرات خاك ميوه مى‏شود، ميوه نطفه و سپس انسان، دوباره جسم انسان، خاك مى‏شود.

«سَوّى» به معناى نظام بخشيدن است. از نظام كهكشانها گرفته تا نظام حاكم بر يك حشره ذرّه‏بينى. «غُثاء» يعنى گياه خشك و خاشاك و «أحوى‏» به معناى سبزى است كه رو به سياهى باشد.

حتّى يك برگ كوچك و خاشاك ناچيز هم به حال خود رها شده نيست. سبزه زارى كه در ديد ما خشك و تيره مى‏شود، در نظام هدايت الهى است، زيرا همان برگهاى خشكيده به ماده ديگرى تبديل مى‏شود كه براى قوت و قوّت زمين و درخت لازم است يا در شرايط انبوه تبديل به زغال سنگ شده و يا آثار مفيد ديگرى در خاك دارد.2) نور، 63.
3) نجم، 27.

[خادمه زینب کبری(س)]

پیام ها

1- نام خداوند مقدّس است. از هرگونه بى احترامى به نام او پرهيز كنيد. «سبّح اسم ربّك»
2- اوصاف ناشايست را در كنار نام خدا قرار ندهيد. «سبّح اسم ربّك»
3- نام‏هاى اختصاصى خداوند را بر ديگران ننهيد. «سبح اسم ربّك»
4- تسبيح او سبب رشد و پرورش شما است. «سبح اسم ربّك»
5 - مسئوليّت شرك زدايى در درجه اول به دوش رهبر آسمانى و سپس بر عهده همه مؤمنان است. «سبّح»
6- توحيد كامل در پرتو تنزيه ذات و تسبيح نام اوست. «سبّح اسم ربّك»
7- خداوند، از هرچه گفته و نوشته و تصور شود، برتر است. او در همه كمالات برتر است. «ربّك الاعلى»
8 - خداوند، فقط خالق نيست، بلكه علاوه بر آن نظام بخش هستى و موجودات نيز مى‏باشد. «خلق فَسَوّى»
9- ظرفيّت و هدايت موجودات، دليل بر هدفمندى آفرينش است. «قدّر فَهدى»
10- فرمان‏هاى الهى همراه با حكمت و دليل است. نام خدا را تسبيح كن، زيرا او اعلى است، آفريد و سامان داد و هدايت كرد «سبّح... الاعلى، خلق فسوّى و الّذى قدّر فهدى»
11- هدايت تكوينى آفريده‏ها در چهره‏هاى مختلفى است، گاهى سبز و گاهى خشك ولى هر دو در مدار هدايت است. «اخرج المرعى فجعله غثاء احوى»

[خادمه زینب کبری(س)]

توضیحات

سيماى سوره اعلى‏
اين سوره نوزده آيه دارد و در مكّه نازل شده است.
سوره‏هايى را كه با فرمان تسبيح خداوند آغاز مى‏شود، مسبّحات گويند و سوره اعلى، آخرين سوره از سور مسبّحات است.
نام سوره، برگرفته از آيه اول است كه خداوند را با وصفِ «اعلى» توصيف مى‏كند. مطالب سوره به دو بخش تقسيم مى‏شود كه بخش اول، خطاب به پيامبر گرامى اسلام و بخش دوم درباره مؤمنان و كافران و عوامل سعادت و شقاوت اين دو گروه است.
در روايات سفارش شده است كه در نماز عيد (فطر و قربان)، در ركعت اول سوره اعلى خوانده شود.(1)1) تفسير نور الثقلين.