غذاي سنتي و صنايع دستي استان چهارمحال وبختياري

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

پيش سينه
بختياريها پيش سينه را براي تزيين و افزودن زيبايي حيوان مي بافند و مانند گردنبندي به دور گردن ماديان حلقه مي کنند. احتمالا در تزيين حيواني که عروس يا بي بي بر آن سوار مي شود نيز به کار مي رود. اين بافته تماما روش "رندي" بافته شده و جنس تار آن از پنبه و جنس پود آن از پشم است. بافت وسط پيش سينه با عرض حدود ?? سانتيمتر در طرفين متوقف مي شود، ولي در وسط به شکل مثلثي ادامه مي يابد و به راس آن ختم مي شود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

وريس
وريس نوعي نوار منسوج و تسمه مانند است که در زندگي عشاير بختياري کاربردهاي زيادي دارد و اغلب به عنوان طناب (در عرضهاي متفاوت براي مصارف مختلف) مورد استفاده قرار مي گيرد. بختياريها براي بافت اين نوع محصول از شيوه خاصي بهره مي گيرند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

بهون يا سياه چادر
بافت سياه چادر به عنوان محصولي خود مصرفي در بين تمام عشاير ايران مرسوم است و طبعاً بختياريها نيز از اين قاعده مستثني نيستند.
عشاير بختياري از سياه چادر با عنوان "بهون" ياد مي کنند و هر بهون به تناسب کوچکي يا بزرگي اندازه اش مرکب از ?? تا ?? " لت " (قطعه) است که طول هر کدام از لت ها شش تا ده متر و عرض آن ?? تا ? سانتيمتر است که براي بافت آن به همکاري دو نفر بافنده به مدت ده تا پانزده روز مورد نياز است.
لت هاي چادر به شکلي خاص از پهنا کنار هم گذاشته شده با موي بز به هم دوخته مي شود، در نتيجه روزهاي آفتابي شعاعهايي از خورشيد از محل درزها به داخل مي تابد و در روزهاي باراني نيز قطراتي از باران از محل درزها به داخل نفوذ مي کند، در حاليکه ساير قسمتهاي چادر به دليل خاصيت ويژه مو در برابر رطوبت متورم مي شود، در نتيجه آب به داخل چادر نفوذ نمي کند. سياه چادر در مقابل باد مقاوم است و در زمستان داخل آن گرم و تابستان خنک است. دستگاه بافت بهون همان دستگاه معمول عشايري است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

جاجيم وآورآرتهده
يکي ديگر از دست بافتهايي که در زندگي بختياريها مورد استفاده قرار مي گيرد "جاجيم" است که به شکل نوارهايي باريک به عرض ?? تا ?? سانتيمتر و طول ?? تا ?? متر تماماً از پشم بافته مي شود. پس از بافت، آن را به قطعاتي با طول مناسب تقسيم مي کنند و از پهلو به يکديگر مي دوزند، در نتيجه سطح يکپارچه اي حاصل مي شود که به مصرف روانداز (تهيه لحاف) مي رسد.
چله کشي جاجيم معمولا روي زمين صورت مي گيرد. ضمن بافت آن تارها از روي کار ديده مي شود، در حاليکه پود در زير آنها مخفي است و برخلاف ساير منسوجات که در آنها نقش با پود شکل مي گيرد، در جاجيم نقش ها به واسطه تارها ايجاد مي شود. افزون بر اين، بختياريها با استفاده از شيوه بافت جاجيم نوارهاي تسمه مانندي نيز توليد مي کنند که به آورآرتهده شهرت دارد و براي حمل گهواره بچه برپشت مادر هنگام کوچ به کار مي رود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

وجم
موج نوعي رختخواب پيچ و شبيه جاجيم است که مانند ساير بافته هاي بختياري جنبه خودمصرفي دارد. با اين وجود بافت آن چندان رايج نيست و فقط عده بسيار کمي از عشاير آن را توليد مي کنند و اغلب در شرايطي که به موج احتياج داشته باشند آن را از موج بافان دزفولي يا شوشتري مي خرند. طول دستگاه موج بافي پنج تا هفت متر در نوسان است ( طول تارها حدود ? متر و عرض موج بين ?? تا ??? سانتيمتر ) يعني بين سردار و زيردار آن حدود پنج تا هفت متر فاصله است . بعد از اتمام بافت موج (با توجه به اندازه آن) آن را دو يا سه قسمت کرده از پهنا به هم مي دوزند. تارو پود موج تماماً از پشم است از موج براي بستن رختخوابها و همچنين روانداز استفاده مي شود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

چوقا
چوقا که گاهي چوخا نيز تلفظ مي شود، نوعي عباي دهقاني است که زنان از پشم سفيد طبيعي مي بافند و داراي خطوط عمودي آبي تيره يا مشکي است که مردان بختياري آن را روي لباسهاي خود مي پوشند. ماده اوليه چوقا پشم است که زنان بختياري آن را به گونه اي بسيار نازک و ظريف مي ريسند و روي دستگاههاي ساده بافت، نواري با عرض حدود ?? تا ?? سانتيمتر (بسته به اندازه مورد نظر) و طول ?/? متر، مي بافند. اين نوار از دو قسمت مساوي و متفاوت تشکيل مي شود. بلندي چوقا تقريباً تا سر زانو مي رسد و جلوي آن کاملا باز است.
چوقا فاقد آستين است. بهترين نوع چوقا که توسط زنان کيارسي بافته مي شود به "کيارسي بف" معروف است و داراي بافت بسيار ظريف بوده و تار آنها از جنس پنبه است. و از بازار خريداري مي کنند. دار چوقا به صورت افقي و تک نفره است. براي اينکه نخ پشمي مورد استفاده در بافت چوقا ظريف و يکنواخت ريسيده شود، آن را به هنگام پره گرداندن (نخ ريسي) از سوراخي که روي ناخن بلند انگشت شست تعبيه شده است مي گذرانند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

دشتک چهارمحال و بختياري
غذاهای که دشتکی ها اون را خوب می شناسن

1- کباب و پیاز
2-توچری با روغن خوش
3- گمنه
4- آش دو
5-او قارچی
6- او تماته
7- تلیکه
8-آو کشک و پیاز نون پتیری
9-او ترشی
10- آش گندی( عدس)
11- اردوله
12- گرده
13- دونگو
14- برنج و مچه
15- کاردیم

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

غذاي محلي :

كباب بختياري هم از خانواده غذاهاي گوشتي ايل، امروزه در همه شهرهاي ايران طبخ مي شود وتبديل به يك غذاي ملي شده است. درشهرهاي استان همچون شهركرد، تنوع پخت و پزهاي بومي متكي بر نذورات است . حليم برنجي و گوش گندم (گوشت وگندم) تاس كباب و «گوش نخولوبيا» (آبگوشت) از جمله اين غذاها هستند. در گذشته مردمان اين استان سوخت ويژه اي را با نام «سورده» از مدفوع حيواني تهيه مي كردند كه آتش كرسي هاي قديم را نيز تأمين مي كرده است. جوانترها درميان سورده، سيب زميني مي انداختند وبعداز طبخ، سيب زميني را با روغن حيواني مي خوردند. به اين غذا، شهركردي ها «خل پز» مي گفتند