۞۩*۩۞ تولي و تبري در اسلام ۞۩*۩۞

[عهد آسمانى]

تولي و تبري در اسلام


در فرهنگ شيعه «تولي» و «تبري» از اصول مذهب محسوب ميشوند و اين بدين معنا است که هر کس وظيفه دارد به مفاد «تولي» و «تبري» عمل کند و اگر نکند مرتکب گناه شده است .

[عهد آسمانى]

مفهوم تولي و تبري

- «تولي» يعني دوست داشتن اميرالمؤمنين «علي» عليه السلام و فرزندان معصوم آن حضرت عليهم صلوات الله اجمعين
- «تبري» يعني دشمن داشتن دشمنان علي (ع) و فرزندان معصوم آن بزرگوار ومنظور از دوست داشتن حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام و فرزندان معصوم آن وجود مقدس تنها محبت و ارادت خاص قلبي نيست بلکه هدف آن است ضمن داشتن محبت قلبي معتقد باشيم هر 12 نفر امام هستند و هر يک سه مقام مشخص دارند:
الف) مقام مرجعيت و ولايت ديني
ب) مقام ولايت قضايي
ج) مقام ولايت سياسي و اجتماعي (1)
بر اساس اين انديشه ما تکليف داريم معصومين (ع) را الگوي اعمال و رفتارخودمان قرار دهيم و دستورهاي ديني ، سياسي، قضايي خود و جامعه مان را ازآنان بياموزيم «قول» و «عمل» آنان را حجت بدانيم و اگر اين گونه باشيم «تولي» مدار هستيم و از مزاياي آن نيز بهره مند خواهيم شد وگرنه گناهکاربوده و معاقب نيز خواهيم بود.
مفهوم «تبري» هم بر اساس الگوي «تولي» مشخص مي شود يعني اين که ما همگي وظيفه داريم ضمن داشتن عداوت قلبي نسبت به دشمنان حضرت اميرالمؤمنين (ع) واولاد طاهرينش معتقد باشيم:
اعمال ، رفتار، کردار مخالفين ولايت در تمام مسايل ديني، سياسي، قضايي حجت نيست و سنديت ندارد ما هم حق الگوبرداري از آنان را نداريم و اگر چنين باشيم هم گناهکار و هم معاقب و هم هيچ گونه عمل خيري در پيشگاه حضرت حق سبحانه و تعالي نخواهيم داشت.

[عهد آسمانى]

اهميت تولي و تبري از ديدگاه معصومين عليهم السلام :

«قال رسول الله (ص): و لايه علي بن ابي طالب ولايه الله و حبه عباده الله و اتباعه فريضه الله و اوليائه اولياء الله و أعدائه اعداء الله و حربهحرب الله و سلمه سلم الله عزوجل (2). »
«رسول اکرم (ص) فرمود: ولايت اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب [صلوات الله وسلامه عليه] ولايت خدا و محبت او عبادت خدا است و پيروي او واجب الهي است و اولياي او دوستان خدايند و دشمنان او دشمنان خدا و جنگ با او جنگ با خدااست و صلح با او صلح با خدا مي باشد.» زراره از امام باقر (ع) نقل کرده که آن حضرت فرموده است:
«بني الاسلام علي خمسه اشياء: علي الصلاه و الحج و الصوم و الولايه قالزراره: فقلت و اي شيء من ذلک افضل؟ فقال: الولايه افضل لأنها مفتاحهن هوالدليل عليهن (3).»
«اسلام بر پنج چيز بنا شده است: بر نماز و زکات و حج و روزه و ولايت. زراره (رض) گفت: عرض کردم کدام يک از اين پنج چيز برتر است؟ فرمود: ولايت برتراست زيرا مفتاح و کليد چهار چيز ديگر مي باشد و ولي راهنمايي بر آن ها ميکند.»
ابوذر صحابي بزرگ رسول الله (ص) از آن حضرت نقل کرده است که از حضرتش شنيديم که مي فرمود:
«الا ان مثل اهل بيتي فيکم مثل سفينه نوح من قومه ، من رکبها نجا و من تخلف عنها غرق (4).»
«مثل اهل بيت من (ع) در ميان شما مانند کشتي نوح (ع) در قومش مي باشد هر کس بر آن نشيند نجات يابد و هر که از آن تخلف ورزد غرق شود.»

[عهد آسمانى]

نقش تولي و تبري در پذيرش اعمال صالحه

در فرهنگ شيعه «تولي» و «تبري» شرط اساسي پذيرش اعمال صالحه است و بدون داشتن اين دو هيچ عملي پذيرفته نيست مثل آن مي ماند که شخص هيچ گونه عمل خيري انجام نداده باشد در اين زمينه روايات متعددي در متون اسلامي مطرح شده که برخي از آنان آورده مي شود:
حضرت امام سجاد (ع) به نقل از رسول الله فرموده که آن وجود مقدس (ص) فرموده اند:
« ما بال اقوام اذا ذکر عندهم آل ابراهيم (ع) فرحوا استبشروا و اذا ذکرعندهم آل محمد (ص) اشمأزت قلوبهم و الذي نفس محمد (ص) بيده لو ان عبدا جاءيوم القيامه بعمل سبعين نبيا ما قبل الله ذلک حتي يلقاه بولايتي و ولايهاهل بيتي عندالله . (5)»
«چه مي شود مردمي را که چون خاندان ابراهيم (ع) در نزد ايشان ياد شود شادو مسرور گردند و چون از خاندان محمد (ص) ياد کنند دل هايشان متنفر شود قسم به آن کس که جان محمد (ص) در دست اوست اگر بنده اي در روز قيامت عمل هفتادپيغمبر (ص) را بياورد خدا از او نپذيرد تا خدا را ديدار کند به ولايت من وولايت اهل بيت (ع) من در نزد خدا.»
ابوحمزه ثمالي ره روايت مي کند که به حضرت باقر (ع) گفتم :
«جعلت فداک يابن رسول الله (ص) قد يصوم الرجل النهار و يقوم الليل و يتصدقو لا نعرف منه الا خيرا الا انه يعرف قال فتبسم ابوجعفر (ع) فقال: يا ثابتانا في افضل بقعه علي ظهر الأرض لو ان عبدا لم يزل ساجدا بين الرکن والمقام حتي يفارق الدنيا و لم يعرف و لا يتنا لم ينفعه ذلک شيئا(6).»
«يابن رسول الله (ص) فدايت شوم، شخصي روز روزه دار و شب به عبادت ميگذراند و صدقه مي دهد و جز خير و خوبي از او نمي دانم جز آن که اقرار به ولايت شما ندارد؟ گويد: امام (ع) تبسم کرد و فرمود: اي ثابت من در برترين مکان هاي زمين هستم اگر بنده اي هميشه در سجده در ميان رکن و مقام باشد تاپايان عمر که از دنيا برود ولي ولايت ما را نشناسد اين عبادت سودي به حالاو ندارد.»
امام صادق (ع) هم فرموده است :
«ان اول ما يسئل عنه العبد اذا وقف بين يدي الله جل جلاله عن الصلواتالمفروضات و عن الزکوه المفروضه و عن الصيام المفروض و عن الحج المفروض وعن ولايتنا اهل البيت فان اقربوا لا يتنا ثم مات عليها قبلت منه صلوته وزکوته و حجه و ان لم يقربو لايتنا بين يدي الله جل جلاله لم يقبل اللهعزوجل منه شيئا من اعماله (7).»
«نخستين چيزي که از بنده به هنگامي که در پيشگاه خداي جل و جلاله مي ايستدپرسيده مي شود از نمازهاي واجب و زکات واجب و روزه ي واجب و حج واجب و ازولايت ما اهل بيت (ع) است که اگر اقرار به ولايت ما کرده و بر آن مرده باشد نماز و روزه و زکات و حجش پذيرفته مي شود و اگر در پيشگاه خدا جل جلاله بر ولايت ما اقرار نکند خداي عزوجل چيزي از اعمالش را نخواهدپذيرفت.»
رسول مکرم اسلام (ص) هم در چنين زمينه اي فرموده است:
«لو ان رجلا قام ليله وصام نهاره و تصدق بجميع ماله و حج جميع دهره و لميعرف ولايه ولي الله فيواليه و يکون جميع اعماله بدلالته اليه ما کان لهعلي الله حق في ثوابه و لا کان من اهل الايمان ...(8). »
«اگر مردي تمام شب هاي عمرش را به عبادت و تمام روزهايش را به داشتن روزه بگذرد و همه ي مالش را صدقه دهد و تمام عمرش حج کند ولي ولايت ولي خدا رانشناسد که دوستش بدارد و همه کارهاي خويش را به دستور و دلالت او انجام دهد حق پاداشي بر خدا ندارد و از مؤمنان محسوب نخواهد شد.
در روايت ديگر رسول الله (ص) فرموده است :
«من مات و لم يعرف امام زمانه اي من يجب ان يقتدي به في زمانه مات ميته جاهليه (9).»
«هر کس بميرد و امام زمان خود را نشناسد يعني امامي را که پيروي از وي واجب است نشناسد مردنش همانند مردن مردم عهد جاهليت و بت پرستي مي باشد.»
امام حسن عسگري (ع) فرموده اند :
«لا يقبل الله احد عملا الا بولايتهما و معاده اعدائهما و ان کان ما بين الثري الي العرش ذهبا يتصدق به في سبيل الله (10).»
«خداوند هيچ عبادتي را نمي پذيرد مگر به ولايت پيامبر و علي (ع) و دشمني با دشمنان اين دو اگر چه [شخص به اندازه] مابين زمين تا عرش الهي در راه خدا طلا صدقه بدهد»
اميرالمؤمنين علي (ع) در خصوص اهل بيت فرموده اند:
«انظروا اهل بيت نبيکم فالزموا سمتهم و اتبعوا اثرهم فلن يخرجوکم من هدي ولن يعيدوکم في ردي ، فأن لبدوا فالبدوا ، و ان نهضوا فانهضوا و لا تسبقوهمفيضلوا و لا تتأخروا افتهلکوا.(11)»
«نظر به اهل بيت پيغمبر خود کنيد . از سمتي که آنان گام برمي بردارندمنحرف نشويد و قدم به جاي قدمشان بگذاريد و آنان هرگز شما را از جاده هدايت بيرون نمي برند و به پستي و هلاکت باز نمي گردانند ، اگر سکوت کنندسکوت کنيد و اگر قيام کنند قيام کنيد از ايشان سبقت و پيشي نگيريد که گمراه مي شويد و از آنان عقب نمائيد که هلاک مي گرديد .»
امام رضا (ع) هم در روايتي به نقل از امام باقر (ع) فرموده اند:
«من سره ان لا يکون بينه و بين الله حجاب حتي ينظر الي الله و ينظر اللهاليه فليتوال آل محمد و يتبرأ من عدوهم . و يأتم بالأمام منهم فانه اذاکان کذلک نظر الله اليه و نظر الي الله (12).»
«هر که دوست دارد که ميان او و خدا حجاب و پرده اي نباشد تا خدا را ببيندو خدا نيز به او نظر فرمايد بايد آل محمد (ص) را دوست بدارد و از دشمنانش بيزاري جويد و به امام از آنان اقتداء کند که چون اين گونه باشد خدا به اونظر فرمايد و خود نيز نظر به خدا نمايد.»

[عهد آسمانى]

محبت «اهل البيت» از ديدگاه بزرگان اهل سنت

مي دانيم ، زمخشري و فخر رازي از علماي بزرگ اهل سنت محسوب مي شوند و ايندو از کساني هستند که در باب «ولايت» به جنگ شيعه آمده اند.
ولي با همه ي عناد و لجاجت نتوانسته اند بخشي از واقعيت را کتمان نمايندهر چند مفهوم حديث را «تحريف» کرده اند ولي هر دو نفر تصريح کرده اند که حديث ذيل از رسول مکرم اسلام (ص) نقل شده است:
« من مات علي حب آل محمد مات شهيدا، ألا و من مات علي حب آل محمد ماتمغفورا له ، ألا و من مات علي حب آل محمد مات تائبا ألا و من مات علي حبآل محمد مات مؤمنا مستکمل الأيمان .... ألا و من مات علي بغض آل محمد ماتکافرا، ألا و من ماتعلي بغض آل محمد لم يشم رائحه الجنه (13).»
«هر کس که بر دوستي آل محمد بميرد، شهيد مرده است ،
«هر کس که بر دوستي آل محمد بميرد آمرزيده مرده است ،
«هر کس که بر دوستي آل محمد بميرد، توبه کار مرده است ،
«هر کس که بر دوستي آل محمد بميرد، مؤمن و کامل ايمان مرده است ....
«هر کس که بر دشمني آل محمد بميرد، کافر مرده است ،
«هر کس که بر دشمني آل محمد بميرد، بوي بهشت را استشمام نخواهد کرد. »
اين دو نفر، همانند ديگر اسلافشان چون نتوانسته اند اصل حديث را کتمان نمايند معناي آن را تحريف کرد ، و گفته اند منظور محبت قلبي است که ما هم قلبا آل محمد را دوست داريم!!! در صورتي که منظور رسول الله از «محبت اهلبيت» همان گونه که در سطور گذشته توضيح داده ايم فقط محبت قلبي نيست.
مسأله تولي و تبري را در قرآن مجيد مورد بررسي قرار مي دهيم :
1. قد کانت لکم أسوه حسنه في ابراهيم و الذين معه اذا قالوا لقومهم انابرآء منکم و مما تعبدون من دون الله ( سوره ي ممتحنه ، آيه ي 4.)
سرمشق خوبي در زندگي ابراهيم و کساني که با او بودند براي شما وجود داشت ،در آن هنگام که به قوم (مشرک) خود گفتند ما از شما و آنچه غير از خدا ميپرستيد بيزاريم !
2. لقد کان لکم فيهم أسوه حسنه لمن کان يرجوا الله و اليوم الآخر و من يتول فان الله هو الغني الحميد ( سوره ي ممتحنه ، آيه ي 6)
(آري) براي شما در زندگي آنها اسوه ي حسنه ( و سرمشق نيکويي) بود ، براي کساني که اميد به خدا و روز قيامت دارند ؛ و هر کس سرپيچي کند ( به خويشتن ضرر زده است . زيرا ) خداوند بي نياز و شايسته ي ستايش است.
3. لقد کان لکم في رسول الله أسوه حسنه لمن کان يرجوا الله و اليوم الآخر و ذکر الله کثيرا ( سوره ي احزاب ، آيه ي 21)
مسلما براي شما در زندگي رسول خدا سرمشق نيکويي بود، براي آنها که اميد به رحمت خدا و روز رستاخيز دارند و خدا را بسيار ياد مي کنند .
4. لا تجد قوما يؤمنون بالله و اليوم الآخر يوادون من حاد الله و رسوله ولو کانوا آباءهم أو أبنائهم أو اخوانهم أو عشيرتهم أولئک کتب في قلوبهمالايمان و أيديهم بروح منه و يدخلهم جنات تجري من تحتها الأنهار خالدينفيها رضي الله عنهم و رضوا عنه أولئک حزب الله ألا ان حزب الله همالمفلحون (سوره ي مجادله، آيه ي 22)
هيچ قومي را که ايمان به خدا و روز رستاخيز دارند نمي يابي که با دشمنان خدا و رسولش دوستي کنند، هر چند پدران يا فرزندان يا برادران ياخويشاوندان باشند؛ آنان کساني هستند که خدا ايمان را بر صفحه ي دلهايشان نوشته، و با روحي از ناحيه ي خودش آنها را تقويت فرموده، و آنها را درباغهايي از بهشت وارد مي کند که نهرها از زير (درختانش) جاري است، جاودانه در آن مي مانند؛ خدا از آنها خشنود است و آنان (نيز) از خدا خشنودند، آنها «حزب الله» اند، بدانيد «حزب الله» پيروز و رستگارند.
5. يا أيها الذين آمنوا لا تتولوا قوما غضب الله عليهم (سوره ي ممتحنه،آيه ي 12) اي کساني که ايمان آورده ايد! با قومي که خداوند آنان را موردغضب قرار داده، دوستي نکنيد!
6. و المؤمنون و المؤمنات بعضهم بعض يأمرون بالمعروف و ينهون عن المنکر ويقيمون الصلاه و يؤتون الزکاه و يطيعون الله و رسوله أولئک سيرحمهم اللهان الله عزيز حکيم (سوره ي توبه، آيه 71)
مردان و زنان با ايمان ولي (و يار و ياور) يکديگرند؛ امر به معروف و نهي از منکر مي کنند؛ نماز را برپا مي دارند؛ و زکات را مي پردازند؛ و خدا ورسولش را اطاعت مي کنند؛ به زودي خدا آنان را مورد رحمت خويش قرار مي دهد؛خداوند توانا و حکيم است!
7. الله ولي الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الي النور و الذين کفرواأولياؤهم الطاغوت يخرجونهم من النور الي الظلمات أولئک أصحاب النارهم فيهاخالدون (سوره ي بقره، آيه ي 257)
خداوند، ولي و سرپرست کساني است که ايمان آورده اند؛ آنها را از ظلمتها،به سوي نور خارج مي سازد؛ (اما) کساني که کافر شدند، اولياي آنها طاغوتهاهستند که آنها را از نور، به سوي ظلمتها بيرون مي برند؛ آنها اهل آتشند وهميشه در آن خواهند ماند.
8. يا أيها الذين آمنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقين (سوره ي توبه، آيه ي 119)
اي کساني که ايمان آورده ايد تقواي الهي پيشه کنيد و (هميشه) با صادقان باشيد!

[عهد آسمانى]

پی نوشت ها :

1- هر چند معصومين (ع) ولايت تکويني نيز دارند وليچون ولايت تکويني فقط به اعتقاد قلبي مربوط مي باشد از موضوع بحث خارجبود، و لذا از آوردن آن خودداري شده است.
2- امالي صدوق ص 32.
3- ولايه الفقيه ج 1 ص13.
4- بحار الانوار ج 27 ص 112 .
5- مستدرک الوسائل ج 1 ص150.
6- جامع احاديه الشيعه ج1 ص 427.
7- همان ج1 ص429.
8- سفينه ج2 ص 691.
9- بحار الانوار ج 65 ص 239.
10- مستدرک الوسايل ج4 ص 247.
11- سليم بن قيس ص 715.
12- مستدرک السفينه ج 10 ص 445.
13- التفسير الکبير فخر رازي، ج 27، ص 166 و الکشاف زمخشري، ج 4 ذيل آيه 32 سوره ي شوري.