استان قم

[رایکا]

پيشينه استان

شهرستان قم از کهن ترین و ارزشمندترین گنجینه های حرم خاندان عصمت و طهارت است. این شهر
پیش از ظهور اسلام نیز وجود داشته و از شهرهای آباد ایران بوده است. آثار جا مانده از دین زرتشت مانند معابد و آتشکده های اطراف قم موید این مطلب می باشد.





در مورد نامگذاری این شهر اقوال مختلفی وجود دارد ولی مشهورترین آنها دو قول می باشد. قول اول این است که این شهر محل جمع شدن آب دو رودخانه تیمره و اناررود (رودخانه فعلی شهر قم) بوده است که چون در آن آب جمع می شده و هیچ منفذ و رهگذری نبوده، در اطراف آن علف و گیاهان و نبات فراوان می روئیده است و در عرب جمع شدن آن را قم می گویند.
قول دیگر این است که اعرابی که پس از اسلام به این شهر هجرت کردند لفظ قم را با الهام از واژه کم (نام حصاری در نزدیکی قم فعلی بر آن نهادند.
قم در سال 23 ﻫ.ق به دست ابوموسی اشعری فتح گردید و اسلام در آن به حدی نفوذ کرد که به سرعت، مردم به مذهب تشیع گردیدند.
این شهر در قرن اول اسلامی از توابع اصفهان به شمار می آمد و در سال 189 ﻫ.ق از اصفهان جدا گردیده و به صورت شهری مستقل در آمد. در اواخر قرن دوم هجری حضرت فاطمه معصومه (س)، خواهر امام رضا، که به قصد دیدار برادر خود به خراسان می رفت در شهر قم بیمار شد و رحلت فرمود و در همانجا به خاک سپرده شد. از آن زمان به بعد مردم به تدریج مساکن خود را به محل دفن ایشان نزدیک کردند تا از زیارت قبر ایشان بهرمند گردند. از این رو به مرور زمان، ساختمانهای اولیه شهر که در قسمت مشرق این ناحیه قرار داشت متروک ماند و مردم به سمت غرب شهر روی آوردند.
قم از ابتدای ورود اسلام مرکز و ماوای شیعیان و علویان بوده است که این مطلب پس از مسافرت حضرت معصومه (س) به این شهر و رحلت ایشان تقویت گردید به طوری که بسیاری از امامزادگان و بندگان صالح به این شهر مهاجرت نمودند. هم اکنون تعداد 444 امامزاده در قم مدفون و دارای گنبد و بارگاه می باشند.
در روایات متعددی از ائمه عصمت و طهارت به اهمیت این شهر اشاره گردیده است. بدین سبب القاب متعددی به این شهر داده شده است که می توان به این القاب اشاره کرد: دارالمومنین، دارالعباد، دارالموحدین، دارالعلم، دارالمدینه المومنین، مدینه المومنین و خاک فرج.
بارگاه ملکوتی کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه . وجود حوزه علمیه قم به عنوان محور تربیت مجتهدین و همچنین مسجد مقدس جمکران که مشهور است به فرمان حضرت ولی عصر (عچ) تاسیس گردیده است، این منطقه را به عنوان بزرگترین مرکز علمی و فرهنگی جهان تشیع مطرح ساخته است.

[رایکا]

موقعیت جغرافیایی و تقسيمات سياسي


استان قم با وسعتی معادل 11238 کیلومتر مربع تقريباً در مرکز جغرافیایی کشور قرار دارد و 68/0 درصد
از مساحت کل کشور را در بر می گیرد. و از نظر مختصات 15-35-50 طول شرقي و 30-38-34 عرض شمالي واقع شده است.
استان قم از شمال به جلگه ورامین و شهر ری از استان تهران و شهرستان ساوه از استان مرکزی، از جنوب به شهرهای محلات و دلیجان از استان مرکزی و کاشان از استان اصفهان و کویر نمک و از غرب به شهرستانهای آشتیان و تفرش از استان مرکزی محدود است.
استان قم در قلمرو کویر مرکزی ایران واقع شده است و بین 900 تا 1500 متر از سطح دریای آزاد ارتفاع دارد. میزان بارندگی متوسط در این استان 190 میلیمتر در سال می باشد.
استان قم داراي يك شهرستان ، پنج بخش، 9 دهستان و 292 روستا به جهت همجواري با كوير مركزي از آب و هواي بياباني و نيمه بياباني برخوردار است.

[رایکا]

سرزمين و آب و هوا:

عوامل اصلي شكل دهنده وضعيت طبيعي مناطق مختلف استان قم را ارتفاع، عرض جغرافيايي، منابع آب، عوارض طبيعي و پوشش گياهي خاص منطقه و سيستم‌هاي هواشناسي و عوامل فرعي نظير فعاليت‌هاي كشاورزي صنعتي و معدني تشكيل ميدهد.
محدوده استان قم از نظر ارتفاعات و ناهمواريها به 3 منطقه نواحي كوهستاني، نواحي كوهپايه‌اي، دشتها تقسيم مي شود. استان قم در عرض‌هاي مياني نيم كره شمالي واقع است بنابراين قاعدتاً بايستي آب و هواي معتدل داشته باشد ولي دخالت عوارضي همچون وجود كوير نمك و حوض سلطان و ساعات زياد تابش مستقيم آفتاب و تبخير بسيار زياد در سطح كوير و نداشتن ارتفاعات چشمگير در مركز استان و ورزش بادهاي شرقي و غربي باعث ناپايداري اقليم و گرم و خشك بودن منطقه در تابستان و سرد و خشك براي آن در زمستان گرديده است.
استان قم در فصول مختلف تحت تأثير سيستم‌هاي شمالي و شمال غربي و جنوب غربي قرار دارد كه با نفوذ خود به فلات ايران استان قم را نيز تحت تأثير قرار مي‌دهند. تنوع اكولوژیكی موجود در سطح استان ملزومات تنوع گونه های گیاهی را پدید آورده كه از آن جمله می توان گونه های مناطق بیابانی و نیمه بیابانی، شورپسند (Halophyts)، استپی، نیمه استپی، كوهسری، شن دوست و گچ دوست را نام برد.
بارندگی در بيابان های استان کم و نامنظم ولی شديد و به صورت رگبار است. عوامل پيدايش بيابان در استان قم به دو دسته عوامل محيطی و عوامل انسانی تقسيم مي گردد.

[رایکا]

جمعيت :

استان قم با جمعيت 1.046.737 نفري رتبه‌ي بيست و يكم را در ميان 30 استان كشوراز لحاظ تعداد جمعيت به خود اختصاص داده است.
بر اساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 85 كل كشور تعداد خانوارهاي استان 262477خانوار مي باشد و از جمعيت 1046737 نفري استان 536904 نفر مرد و تعداد 509833 نفر زن مي باشند .

[رایکا]

هزينه ودرآمد خانوارشهري و روستايي:

متوسط درآمد سالانه يك خانوار شهري مبلغ 64.843.191 ريال و متوسط درآمد سالانه يك خانوار روستايي مبلغ 32.882.740 ريال مي باشد.
(سالنامه آماري1387 استان)

[رایکا]

مهمترين توانمنديهاي استان

1) بازاريابي بي شك يكي از مهمترين عوامل موفقيت هر واحد توليدي مي‌باشد. يكي از مزاياي مهم استان قم نزديكي به بازار بزرگ مصرفي چون تهران است كه ٤٠٪ از بازار كشور را در اختيار دارد. با وجود آزاد راه قم - تهران،راه آهن دوخطه قم - تهران و جاده قديم اين ارتباط تسهيل گرديده است.
2) قيمت تمام شده(پايين): اين شاخص يكي از موثرترين و جذاب ترين شاخص هايي است كه سمت و سوي بسياري از ساختارهاي صنعتي و معدني اين استان را رقم زده است. از جمله عوامل موثر بر قيمت تمام شده پايين دراين منطقه مي توان به موارد ذيل اشاره نمود:
- دسترسي به نيروي كار ارزان
- وجود مواد اوليه و ذخاير غني در دسترس
- نزديكي به بازار مصرف
- كاهش هزينه هاي حمل و نقل مواد اوليه و محصول
- سهولت دسترسي به انرژي
3) استان قم در مركز ثقل سه استان بزرگ صنعتي تهران،اصفهان ومركزي قرار داشته و با توجه به وجود واحدهاي بزرگ صنعتي در آن استانها همانند كارخانجات معظم خودروسازي در تهران ، ذوب آهن و فولاد مباركه اصفهان و ماشين سازي و پتروشيمي اراك، سرمايه گذاري در صنايع تكميلي و حد واسط، صنايع پايين دستي پتروشيمي، صنايع پايه اي قطعه سازي در اين استان از توجيه اقتصادي بالايي برخوردار است.
4) استان قم يكي از مراكز مهم خريد و فروش و توزيع دام در كشور محسوب شده و سهم قابل توجهي درتوليد گوشت قرمز و سفيد دارا مي باشد. لذا در زمينه صنعت بسته‌بندي و صنايع تبديلي وابسته به گوشت قرمز و سفيد سرمايه گذاري جديد در اين استان كه بازار تهران و قم را در اختيار داشته و مي تواند از طريق منطقه ويژه اقتصادي سلفچگان و فرودگاه بين المللي امام خميني (ره) و راه آهن سراسري به راحتي با بازارهاي جهاني ارتباط برقرار نمايد از توجيه اقتصادي بالايي برخوردار است.
5) با وجود ذخاير معدني غني نظير منگنز، كائولن، سولفات سديم،سنگهاي قيمتي، نمك و... سرمايه گذاري در صنايع تبديلي معدني دراين منطقه بسيار مناسب مي‌باشد. همچنين نزديكي به دو درياچه حوض سلطان و درياچه نمك قم (مسيله) و طرح‌هاي مطالعاتي در حال انجام بر روي املاح موجود در آنها آينده روشني را در بهره‌گيري از اين معادن بي نظيرنويد مي‌دهد.
6) سهولت دسترسي به انرژي در اين منطقه ، از جمله عبور خطوط اصلي انتقال انرژي كشور (برق - گاز) از نزديكي شهر قم، وجود نيروگاه سيكل تركيبي درمجاورت قم، وجود ميادين غني نفت و گاز (نفت اينور- گاز سراجه) و همچنين ترمينال بزرگ گاز در منطقه كوه ‌نمك نشان از پتانسيل بالاي انرژي در استان قم داشته و يكي از مزيتهاي بسيار مهم سرمايه گذاري در اين استان محسوب مي شود.
7) واقع شدن در مركز و در اختيار داشتن شاهراه ارتباطی ريلي و جاده اي کشور به گونه ايكه به عنوان گلوگاه ارتباطي شمال و جنوب ايران، حدود ۱۴استان از طريق اين استان به هم پيوند خورده و به پايتخت دسترسي پيدا مي كنند.
8) نزديكي به فرودگاه بين المللي امام خميني (ره) (80كيلومتري قم) يكي از مزاياي ا ين استان محسوب مي‌شود كه مي‌تواند امور مراسلات و ارتباطات بين المللي را تسهيل بخشد.
9) عبور راه آهن از قم كه خطوط راه‌آهن شمال و جنوب كشور را به هم متصل نموده است خود يكي از عوامل دسترسي سريع به بازارهاي مواد اوليه و مصرف مي‌باشد.
10) قرار گرفتن در نزديکترين شعاع خارج از محدوده ممنوعه سرمايه گذاری تهران.
11) وجود شهرکهای صنعتی با امکانات زيربنايی مناسب از جمله شهرک صنعتی شکوهيه که از شهركهاي صنعتی مهم كشور محسوب مي شود.
12) وجود منطقه ويژه اقتصادي سلفچگان در نزديكي شهر قم تامين ماشين آلات و مواد اوليه وارداتي مورد نياز كارخانجات استان و صادرات محصولات توليدي آنها را تسهيل نموده است. علاوه بر اين ٤۰٪ مساحت اين منطقه به فعاليت هاي صنعتي اختصاص يافته است.
13) اعطاي معافيت مالياتي به واحدهاي صنعتي كه درشهركهاي صنعتي و يا درخارج از شعاع۳۰ كيلومتري مركز استان واقع شده اند بر طبق ماده ۱۳۲ قانون مالياتهاي مستقيم

[رایکا]

فن آوري اطلاعات (it)

- در استان قم 18 كارگاه فعال و 21 كارگاه غير فعال در زمينه it موجود ميباشد كه ظرفيت اشتغال آنها 620 نفر است كه به طور متوسط در هر كارگاه 16 نفر مشغول به كار هستند.
- تعداد 36 شركت انفورماتيكي در قم مشغول به كار هستند كه 24 شركت در توليد نرم افزار مي‌پردازند.
- متوسط فروش نرم افزار توسط شركتهاي استان در سال 81 ، 50 ميليون ريال بوده است. با توجه به كاركنان شركتهاي انفورماتيكي استان كه 500 نفر مي باشند اگر 20 درصد آنها مبادرت به توليد نرم افزار كنند قم ساليانه 12 ميليارد ريال در مد خواهد داشت .
- هزينه it ادارات در سال 82 بيش از 5 ميليارد ريال بوده است.
- در استان قم 9 موسسه علوم اسلامي موجود مي باشد.
- ضريب نفوذ تلفن ثابت در پايان سال 82 ، 96/23 بوده است كه در همين سال ضريب نفوذ تلفن همراه 1/4 بوده است.
- از نظر فيبر نوري استان داراي 400 كيلومتر فيبر شهري ، روستايي و بين جاده اي مي باشد كه 65 كيلو متر آن شهري و 32 كيلومتر آن روستايي مي باشد.
- 10 مركز data در استان قم موجود مي باشد.
- پهناي باند ورودي استان براي اينترنت 4 لينك 2 مگا ويك لينك 34 مگا و براي ip ، 155 مگا بيت مي‌باشد.
- 12 موسسه isp در قم موجود مي باشد كه دوتاي آنها دولتي و بقيه خصوصي هستند .
- ضريب نفوذ اينترنت در قم در سال 81 حدود 2 بوده كه از متوسط كشور (41/1) بالاتر بوده است.

[رایکا]

نيروي انساني

بافت جمعيتی استان درسال 1386 (مرکز آمار ايران)

تعداد جمعيت(هزار نفر) 1046

تعداد خانوار(هزار خانوار) 262.47

تراکم جمعيت(هزار خانوار) 90

ميزان جوانی جمعيت (درصد) 16/25

ميزان باسوادی(درصد) 78.44

ميزان اشتغال(درصد) 27.87

ميزان بيکاری(درصد) 1.11

نيروي فعال استان: 36.43 درصد براساس آمار سال1385
نسبت افراد شاغل در استان : 91.92 درصد جمعيت فعال استان شاغل مي باشند.
نسبت افراد بيكار در استان : 8.07 درصد جمعيت فعال استان بيكار مي باشند.

[رایکا]

آموزش و فرهنگ

استان قم با جمعيتی بيش از يک ميليون نفر و صدها سال سابقه تاريخی يکی از استان‏هايی است که از لحاظ فرهنگی, اجتماعی در تاريخ و تمدن ملت ايران و توسعه فرهنگ دينی از سهم بسزايی برخوردار است. و در حال حاضر نيز, استان قم به لحاظ مذهبی و هويت دينی يکی از کانون‏های اصلی تربيت و پرورش شخصيت‏های بزرگ شيعه محسوب می‏شود. طبق سالنامه آماري 1387 استان قم تعداد افراد با سواد در استان قم 810027 نفر مي باشد.
استان قم داراي 5 سينما با گنجايش 2460 نفر مي باشد.
تعداد چاپ خانه هاي تحت نظارت اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان 119 چاپ خانه مي باشد كه از اين تعداد 118 چاپ خانه متعلق به بخش خصوصي و 1 چاپ خانه دولتي مي باشد.
تعداد كتابخانه هاي عمومي استان 24 كتابخانه بابيش از 168142 جلد كتاب و بيش از 9570نفر عضو در سطح استان فعال مي باشد

[رایکا]

بهداشت و درمان

طبق سالنامه آماري 1387 استان قم تعداد موسسات درماني فعال (شامل بيمارستان ، زايشگاه و آسايشگاه )استان تعداد 8 موسسه با 1483 تخت مي باشد.
تعداد مراكز درماني (شامل درمانگاه ، كلنيك ، پلي كلنيك و مركز بهداشت) در نقاط شهري 159 مركز و در مناطق روستايي 10 مركز مي باشد .همچنين 58 خانه بهداشت در روستاهاي استان فعابل مي باشند .