فرهنگ و زبان و آداب سنن مردم خراسان جنوبي

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

فرهنگ عامه

براساس اسناد كهن اين منطقه زيستگاه يكي از اقوام آريايي نژاد به نام ساگارت بوده است و به دليل وضعيت آب وهوايي واقليمي خاص خود چندان مورد توجه وتاخت وتاز افراد بيگانه قرار نگرفته است و زبان ونژاد مردم اين خطه كمتر دچار آميختگي واختلاط گرديده شده است. از جمله خصوصيات فرهنگي استان مي توان به مراسم جشن كاكل وشكرگزاري درامر كشاورزي، جشن قوچ گذاري وكوچ در امر دامداري، جشن عيد نوروز وسفره بستن وديـدوبازديـد،خصوصاً مراسـم بـرات و مراسم ماه محرم از قبيل نخل برداري، تعزيه خواني، علم بندان وعلم گرداني، بيل زني، مشعل گرداني، هفت منبر، سنگ زني،کفچلزي و همچنين مراسم عروسي چنشت اشاره كرد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

زبان

زبان رسمي واصلي مردم استان، فارسي است.اين زبان در هر نقطه شهري وروستايي با لهجه خاص ومنسوب به همان محل بيان مي شود مثل لهجه بيرجندي، لهجه قايني، لهجه سراياني، لهجه نهبنـداني و...كه البته اين لهجه ها با تفاوت هايي در واژه ها، جمله بنـدي ها و تاكيـد بر روي هجاها همراه است. همچنين غالب اقوام عرب ساكن در منطقه نيز هنوز به زبان خود سخن مي گويند .

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

از بازيهاي متداول كه در اين منطقه طرفداران خاص خود را دارد ومورد توجه قرار مي گيرند مي توان گله بازي،تشله(تيله)بازي،بجول بازي،چوب بازي،هفت سنگ،كوتش خرابه و... را نام برد. پوششي را كه مردم به عنوان لباس وپوشاك مورد استفاده قرار مي دهند عبارتند از:كلاه نمدي،شب كلاه، منديل، كلاه دوره دار، كلاه پهلوي يا شيپوري، عرقچين،كلاه تـرمه، گردن پيچ يا لنگته، جليـقه، پيـراهن، قميس، لبـاده، نيم تنه، شلوار(تنبان)، قارت(جقه)، سينه بند، مچ پيچ وگيوه كه براي آقايان مورد استفاده قرار مي گيرند واز پـوشاك خانـم ها مي توان به چارقد، دستمال، روبند، كلوته، كوسه، عرقچين، پيراهن يا پهره، دالاق، شليته، شلواريل ،چـادر،كفش تبلك دار، گرجي، گالش، كفش سوز و ...اشاره داشت كه البته از ميان آنها پوشاك چنشت ويژگي هاي خاص ومنحصر به فردي دارد که با تغييرات اندکي هنوز استفاده مي شود . برخي زيور آلات خانم ها نيز مي توان :النگو، جقه، چوري، خفتي، مليله، منجق، انگشتر، اياره، بازوبند، منات، خلخال، تاج سر، شستي،گشواره و منگلي را نام برد. غذاهاي محلي استان كه اغلب از مواد در دسترس ومتناسب با شرايط آب وهوايي درست مي شوند عبارتند از : اشكنه عدس، اشكنه آلو، اشكنه گوجه فرنگي،كشك زردوخورشت قوارمه،گوشت داغ(قورمه)، قروت، بنه، سابـري، خرما برشتـه،آش رشتـه، آش جـوش پـره، تـوگي و انـواع شيريـني: نان زنجبيـلي، نـان رو وركرده، نان چرخي، نـان كلمبه، نان لوله اي، نان برنجي و ... انواع نانهاي محلي: نان دو آتشه، نان سمنو، نان قلفي، روغن جوش، پتير، نان كلمبه، نان گاورس، نان جو، نان جوش، سرپيازي،كنجدي و... موسيقي سنتي در استان خراسان جنوبي از سابقه طولاني برخوردار است. ويژگي موسيقي محلي در حركات ريتميك ونمايشي است وچوب بازي يكي از هنر هاي وابسته به رقص است كه ويژگي خاص خود را دارد.خراسان جنوبي داراي زيباترين ولطيف ترين ترانه ها، آوازهاوحماسي ترين رقص هاوآهنگهاي سازي آوازي است كه كم نظير مي باشد. رقم هاي پنج ضربي وسه تايي متداول در منطقه ويژگي خودش را دارد كه در ديگر نقاط استان مرسوم نيست. از جمله سازهاي محلي كه مورد استفاده قرار مي گيرند عبارتند از : دهل، سرنا، دايره وني كه معمولا توسط خود نوازندگان ساخته مي شود.برخي قطعات موسيقي ويژه رقص هاي محلي در اين منطقه عبارتند از : اصيل، ناره ناره، چنشتي، چپ وراست، شيرجه، احوال، سه ضرب.