مقایسه طب گیاهی با طب نوین

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

نگاهی به طب گیاهی

قدمت استفاده ازگیاهان به منظور درمان و تسکین بیماری ها به قبل از تاریخ بشریت می رسد. بسیاری ازداروهای رسمی از گیاهان منشاء گرفته اند.

تقریبا یک قرن قبل، اکثر داروهای مشهور امروزی از گیاهان تولید شده اند: همچون آسپیرین (ازپوست درخت بید) دیگوکسین ( ازگل انگشتانه) کینین ( ازپوست درخت سینکونا) و مورفین ( ازکوکنارمخدر). درحال حاضرشرکت های بزرگ داروسازی دنیا سلطه کاملی برگیاهان طبی در چهار گوشه کره خاکی دارند.

امروزه طب گیاهی چینی به لطف تبلیغات و فعالیت گسترده دولت چین جای خود را به خوبی درطب نوین غرب باز نموده است. هر چند که داروهای گیاهی ایران بسیار متنوع بوده و نیازمند بررسی های علمی و معرفی جهانی هستند.
اگر چه نحوه درمان های داروئی نوین و درمان های گیاهی به نظریکسان می آید اما تفاوت های عمده ای بین این دو وجود دارد:

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

تفاوت های درمان با طب گیاهی و طب نوین
* درطب گیاهی، کل گیاه تجویزمی شود و طبیعی است که تمامی اجزاء گیاه خواه مفید و یا مضرمصرف شده است. به اعتقاد گیاه پزشکان سنتی، مصرف کل گیاه ازآن جهت مفید است که اولا خواص کاملی ازعناصر گیاهی نصیب بیمار می شود و دوم این که با مصرف تمام یک گیاه، از شدت عوارض سمی یک ترکیب خاص کاسته می شود. درحالی که در طب نوین سعی به تخلیص و عصاره سازی گیاهان و استفاده تنها از یک عنصر شیمیائی آن است.
* درطب گیاهی، گاهی از ترکیب چند گیاه استفاده می شود و معتقدند که دراین ترکیب از خاصیت هم پوشانی درمانی گیاهان مختلف، استفاده می شود ولی در طب نوین معمولا از ترکیب داروهای مختلف با هم اجتناب می شود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

نحوه تشخیص در طب گیاهی و طب نوین
درطب گیاهی، تشخیص بیماری براساس اخلاط چهارگانه، وجود سموم در بدن، دفع ماده سمی و نظایر آن می باشد، و لذا جهت درمان نیز از داروهای مسهل، مدر، ضد التهاب و متعادل کننده اخلاط استفاده می شود. برخلاف آن درطب نوین، تشخیص و درمان از اصولی کاملا متفاوت بهره می گیرد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

داروهای گیاهی و غیر گیاهی
داروهای مورد مصرف در طب ایرانی به صورت مفردات و یا ترکیبی قابل استفاده است که این داروها بالغ بر چهارهزار داروی گیاهی و غیر گیاهی می باشد که تجارب بسیار زیادی در این مورد شده است و شکل مصرف داروها می تواند به شکل دم کرده ها، جوشانده، معجون، مالیدنی، بخور، بوئیدنی، عطسه آور استفاده گردد و حتی قسمت های مختلف یک گیاه از جمله ریشه، ساقه، برگ ، گل و دانه و ....همگی قابل استفاده می باشد و هر کدام می تواند خواص منحصر به فردی داشته باشد.
بیشترین موارد درمانی آن ها نیز شامل است بر: دردهای مفاصل به ویژه از نوع روماتیسمی، اختلالات قاعدگی و باروری زنان، خستگی مزمن، سردردها، آسم و سرفه، مشکلات گوارشی و روده ای، اختلالات پوستی به ویژه حساسیت ها و اگزما، و... در طب گیاهی سنتی معمولا برای بیماری های عضلانی اسکلتی و اختلالات روانی عصبی، درمان رایجی وجود ندارد.
در طب گیاهی معمولا بیماری های حاد به طور انفرادی و توسط خود بیمار درمان می شود که آن هم براساس تجارب فردی و تحت تاثیر تعلیمات گیاه پزشکان سنتی و یا نشریات مربوطه است. تنها زمانی که بیماری به صورت مزمن در می آید، بیماران از گیاه پزشکان سنتی استفاده می کنند.
اشکال دارویی نوین نیزمعمولا به صورت خوراکی مثل پودر، کپسول، قرص، شربت، و یا انواع مالیدنی به صورت پماد می باشد. انواع تزریقی و یا سایرانواع دارویی که در طب نوین دیده می شود درطب گیاهی سنتی و جود ندارد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

هدف درمان درطب سنتی گیاهی
هدف درمان درطب سنتی گیاهی، بهبود وضعیت کلی بیمار است و کمتر به خود نشانه بیماری توجه می کنند. درواقع اعتقاد بر این است که نشانه کنونی بیمار مثلا خون ریزی قاعدگی، حاصل اختلال در وضعیت سلامت کلی بدن است و لذا با درمان و اعاده سلامتی کلی به فرد، اختلال فعلی نیزبرطرف می شود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

شواهد آزمایشگاهی
در تحقیقات علمی دیده شده است که گیاهان خواص گوناگونی همچون اتساع عروق ( وازودیلاتور)، ضد التهابی، ضد میکروبی، ضد تشنج، تسکین بخشی( سداتیو)، و ضد تب دارند. در یک مطالعه تجربی با تزریق عصاره برگ های گورگیاه ( lemon grass leaves) دیده شد که حالت پُردردی ایجاد شده درخرگوش، به تدریج کاسته می شود.
درمطالعات انسانی نیز تاثیرات خوبی از گیاه زنجبیل در کاهش تهوع و استفراغ، نوعی گیاه گل مینا( feverfew) برای پیشگیری ازحملات میگرن، و شجرالمعبد( ginkgo ) برای ناتوانی مغزی و دمانس دیده شده است. شناخته شده ترین تاثیر در مورد گیاه علف چایی( St John"s wort ) جهت درمان افسردگی خفیف تا متوسط مشاهده شده است.
معهذا هنوز مطالعات علمی و دانشگاهی در مورد تاثیرات درمانی گیاهان طبی به صورت گسترده ای انجام نگرفته است و ازلحاظ علمی نمی توان مصرف داروهای گیاهی به ویژه انواع ترکیبی را به همگان توصیه نمود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

عوارض جانبی
توصیه می شود حتما داروهای گیاهی با احتیاط و تحت نظر گیاه پزشک باتجربه مصرف شوند، مصرف بی رویه و مفرط آن می تواند به ویژه برای سلامتی کلیه، کبد و قلب به شدت مضر باشد. مخصوصا نوعی ترکیب گیاهی چینی که به منظور کاهش وزن و لاغری مصرف می شود، دربرخی بیماران منجر به نارسایی شدید و برگشت ناپذیر کلیوی شده است.
وانگهی علاوه برتاثیرات دارویی، داروهای گیاهی تحت تاثیر آلودگی، تقلب و یا عدم شناخت کافی نیزقراردارند.( نمونه بارز آن مصرف عرق خارشتری جهت دفع سنگ کلیه است، که اصولا یک اشتباه علمی سنتی، حاصل سوء برداشت ازمتون قدیم فارسی است). لذا بیمارانی که به ویژه به طورمداوم ازداروهای گیاهی استفاد ه می کنند لازم است تحت مراقبت مداوم طبی نیز باشند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

گیاه پزشکان
گیاه پزشکان به معنی واقعی آن در کشور ما ایران بسیار نادرند و عمده تجویز داروهای گیاهی توسط عطارباشی ها انجام می گیرد. برخی از این عطاران نیز فاقد صلاحیت علمی در زمینه کاری خود هستند و تنها براسا س علائق شخصی دست به این کار زده اند. به نظر می رسد سیستم بهداشتی درمانی کشور لازم است نظارت کامل تری براین سیستم درمانی اعمال نماید.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

روش کار گیاه درمان گر
گیاه درمان گر ممكن است برای اطمینان یكی از روش های مدرن را كه معمولا برای كمك به تشخیص بیماری به كار گرفته می شوند، چون آزمایش خون، ادرار، اشعه ایكس، یا پاتولوژی را به كار گیرد، گرچه گیاه درمان گر ورزیده معمولا از هیچ یك از آن ها استفاده نمی كنند، زیرا در پایان شنیدن تاریخچه زندگی بیمار نوع بیماری او را تشخیص داده اند. هر شخصی بیمار داروی خاص خود را دریافت می كند كه مقدار و تنوع و تركیبش را گیاه درمان گر با در نظر گرفتن وضعیت و نیاز او تعیین كرده است. اصل مهم روش گیاه درمان گر بازگرداندن تعادل طبیعی به كل بدن بیمار است نه تیمار علائم بیماری او.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

آموزش
دوره های آموزشی طب گیاهی در کشورما ایران و سایر کشورها ی علاقمند راه اندازی شده است. افرادی که در این دوره های علمی دانشگاهی شرکت نموده و فارغ التحصیل می شوند به معنی واقعی آن گیاه پزشک نامیده می شوند. دوره های گیاه پزشکی معمولا چهار سال طول کشیده و شامل آموزش آسیب شناسی، داروسازی، بوتانی، گیاه شناسی، تغذیه، تشخیص بیماری ها، بیوشیمی، فیزیولوژی و مهارت های تحقیقاتی است.
شبکه تحقیقات گیاهان داروئی ایران تحت نظارت وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی از مراکز معتبر وعلمی دراین زمینه به شمار می رود.