ثروت برای هر کس و هر گروه و مجموعهای با توجه به امکانات و نیازهای آنها، متفاوت است.
بارها شنیدهایم که وقت، طلاست؛ یعنی ارزش زمان و استفاده از زمان برای افراد،مهمترین داراییای است که میتوانند داشته باشند.
برای یک تاجر، ثروت سود تجارتی است که بهصورت نقدی برآورد میشود و برای یک مؤسسه تعداد افراد، ثروت آن مؤسسه است و برای یک جامعه ثروت، افکار مردمی است که در آن زندگی میکنند و به آن احساس تعلق دارند و هرچه این احساس بالاتر باشد، دارایی جامعه بالاتر است زیرا در آن صورت مردم، در مواقع حساس برای حفظ اهداف و آرمانهای آن جامعه از خودگذشتگی نشان میدهند و دست به فداکاری میزنند، به چنین ثروتی در جامعهشناسی سرمایهاجتماعی گفته میشود.
اصطلاح سرمایه اجتماعی نخستین بار در اثر کلاسیک جین جاکوب، به نام مرگ و زندگی در شهرهای بزرگ آمریکایی (1961) به کار رفته است. این اصطلاح در دهه 1980 توسط جیمز کلمن- جامعه شناس آمریکایی- در معنای وسیعتری مورد استفاده قرار گرفت. از آن زمان تاکنون تعاریف مختلفی از سرمایه اجتماعی صورت گرفته است. بهطور مثال فوکویاما سرمایه اجتماعی را چنین تعریف میکند: «سرمایه اجتماعی را بهسادگی میتوان بهعنوان وجود مجموعه معینی از هنجارها یا ارزشهای غیررسمی تعریف کرد که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میانشان مجاز است، در آن سهیم هستند.»
در تحلیل سرمایهاجتماعی 2بعد مورد نظر قرار میگیرد؛ بعد درون گروهی (مانند خانواده) و بعد برون گروهی که در نگاهی دقیقتر و با بیان شاخصهای ارزیابی این ثروت در بعد درونگروهی، شاید دور از ذهن نباشد که ادعا کنیم بعد برون گروهی نیز بازتاب عینی درون گروهی است. از سوی دیگر ارتباط آنها از هم بسیار واضح و مشهود بهنظر میرسد و شاهد مثال ما، نتیجه تحقیقی است که در قالب رساله دکتری نیر پیراهری در سال1387 با نام «بررسی سرمایه اجتماعی در ایران و تأثیر تحولات خانواده بر آن» منتشر شد. یکی از نتایج این تحقیق آن است که کاهش میزان صمیمیت در خانوادهها میزان سرمایه اجتماعی درونگروهی و برونگروهی را کاهش میدهد.
سرمایه اجتماعی را با مولفههای مهم و اساسی این مفهوم نظیر مشارکت، انسجام و اعتماد اجتماعی میسنجند و در نتیجه تقویت آنهاست که پایههای اصلی ارتباطی میان فرد و جامعه مستحکم میشود و هزینههای اجتماع کاهش مییابد. این مولفهها در کنار هم جامعه مدنی را تشکیل میدهد و از اینجا میتوان به اهمیت سرمایه اجتماعی پی برد.
اما نکته مهم و اساسی در رابطه با این ثروت عظیم جامعه که با انتقال صحیح آن، الزام جامعه به بهرهگیری از قدرت و نیروهای نظامی کاهش یافته و مردم داوطلبانه قوانین را رعایت میکنند و مسبب انتقال این ثروت عظیم به تکتک افراد جامعه، خانواده است. تحقیقات گسترده در جهان و نیز در ایران به خوبی تأثیر سرمایه خانواده بر سرمایه فرد را نشان میدهد.