عصمت علمی و عصمت عملی رسول الله (صل الله علیه واله)

[بیرق ظهور]

بسم الله الرحمن الرحیم
اللهم صل علی محمد وال محمد و عجل فرجهم و العن اعدائهم
در ادامه بحث پیامبر اعظم(صل الله علیه و اله) در ایینه قران کریم به بحث عصمت ان حضرت میرسیم که سزاوار بود به علت اهمیت این بحث این مطلب بطور جداگانه اورده شود تا همگی بتوانیم از این بحث به نحو احسن بهره و به شناخت دینی و قرانی خود بیفزاییم انشاء الله .

مقام «عصمت»

مقام عصمت شامل عصمت علمى و عصمت عملى مى‏شود كه به هر يك مى‏پردازيم:
الف: عصمت علمى

همه انبيا در مسائل علمى، چه در يادگيرى از وحى و حفظ و ياد دادن آن معصوم هستند. اين ملكه علمى بدون شهود ميسر نيست، زيرا انسان در عالم خيال، بافته‏هاى خود را بر يافته‏هاى عقل عرضه مى‏كند و آن را مشوب مى‏سازد، ولى اگر در حرم عقل ناب به سر برد و از دسترسى وهم و خيال رهيد، معصوم خواهد بود و كسى كه عين صراط مستقيم باشد، از آسيب وسوسه و دسيسه مصون است خداوند به پيامبرش مى‏فرمايد:
« اِنَّكَ لِمَنِ الْمُرْسَلين عَلى صِراطٍ مُسْتَقيم»
ب. عصمت عملى

مقام منيع عصمت عملى براى كسى حاصل است كه به مرز اخلاص رسيده باشد. در اين حال، در حرم امن او شهوت و غضب باطل راه ندارد، چون وى، هر دو را مهار كرده است و وقتى انسان به مقام امن اخلاص راه يافت و جزو صالحان شد، تحت ولايت الله است و شيطان اقرار كرده كه به آن مقام راه ندارد: «اِلاّ عِبادِكَ مِنهُمُ الْمُخْلَصين»
فضايل و مناقب پيامبر اعظم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در قرآن
قرآن كريم، در آيات متعددى به فضايل پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ اشاره كرده است؛ فضايلى كه منحصر به آن وجود مقدس است و هر يك از آنها از منقبتى از مناقب بى شمار آن وجود نازنين پرده برداشته است. در اين بخش به تعدادى از آنها، به كمك آيات كريمه قرآن، اشاره مى‏كنيم:
1. كلامش جز وحى نيست

پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ كه كلام و سكوتش مظهر كلام و سكوت خداست، هر چه مى‏گويد وحى است:
« وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهوى اِنْ هُوَ اِلاّ وَحْىٌ يُوحى»
يعنى آنچه را كه به عنوان سنت و سيرت و گفتار دينى از او مى‏شنويد، وحى است. اين آيه كريمه به لفظ و لسان اختصاص ندارد بلكه مصونيت منطق، رفتار، سنت و سيره او را نيز مى‏رساند. به فرض از اين آيه نتوان اين معناى وسيع و فراگير را استنباط كرد.
از آيه سوره انعام و ساير آياتى كه مى‏گويد: پيامبر ـ صلى الله عليه و آله ـ جز از وحى تبعيت نمى‏كند: «اِنْ اَتَّبِعُ اِلاّ ما يوحى اِلَىَّ» مى‏توان به خوبى استظهار كرد كه سيره رسول خدا چه در گفتار و رفتار و چه در املا ـ كه كتاب تسبيبى است ـ هيچ گاه بدون اذن وحى نيست و در ابلاغ وحى نيز هرگز بخل نمى‏ورزد.

[بیرق ظهور]

بخش دوم بحث عصمت :

2. عظمت روحى پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله

در عظمت رسول خدا ـ صلى الله عليه و آله ـ همين بس كه خداى سبحان مى‏فرمايد:
«وَ لَقَدْ اتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانىوَالْقُرْآنِ الْعَظيم»
«ما سوره مباركه "فاتحه" و قرآن عظيم را به تو داديم.»
كتابى كه «لَوْ اَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنِ عَلى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيَةِ اللّه» «اگر حقيقت آن را بر كوه نازل مى‏كرديم، آن كوه متلاشى مى‏شد؛ كوه توان تحمل عظمت قرآن را ندارد اما تو به خوبى آن را تحمل مى‏كنى.»
3. او مظهر اسم «محيى» و «مغنى» است

خداوند سبحان، پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ را محور حيات قرار داده، او مظهر «محيى» است و پيروى از او حيات بخش است: «يا اَيُّها الَّذينَ آمَنوُا اِسْتَجيبوا للّه وَ لِلْرَّسولِ اِذا دَعاكُمْ لِما يُحْييكُمْ» مقصود از اين حيات، حيات نباتى يا حيوانى يا حيات نازل‏ترين درجه انسانى و مانند آن نيست؛ زيرا خداوند به مردم خطاب نمى‏كند بلكه به مؤمنان خطاب مى‏كند، به آنان كه از اصل حيات اسلامى طرفى بسته‏اند، مى‏فرمايد: پيروى از پيامبر، شما را زنده‏تر مى‏كند يا همچنان حياتتان را محفوظ نگه مى‏دارد.
در اين آيه با خطاب تشريفى مى‏فرمايد: اى كسانى كه با مؤمن شدن بخشى از حيات خويش را تحصيل كرديد، پيرو محور حيات باشيد تا حياتتان محفوظ بماند، يا به حيات برتر راه يابيد، اگر ايمانتان ظاهرى است بكوشيد آن را باطنى كنيد، پيامبر ـ صلى الله عليه وآله ـ محور حيات است يعنى خود زنده و مظهر «اَلْحَىُّ الَّذى لايَموت» است، پيروى از او نيز حيات جاودانه مى‏بخشد.
خداى سبحان، رسول اكرم ـ صلى الله عليه وآله ـ را مظهر«غنى» مى‏داند، اغنا و بى نياز كردن را به او نسبت داده مى‏فرمايد: بداندشان نخواستند از مؤمنان انتقام بگيرند مگر اين كه خداوند و پيامبر آنان را بى نياز كرد: «اَغْنيهُمُ اللّه وَرَسولُهُ» آن اندازه رسول خدا ـ صلى الله عليه و آله ـ فرد شاخص و برجسته‏اى است كه مظهر «مغنى» مى‏شود.
اين كه خداى تعالى اغناى پيامبر را در رديف اغناى خود بيان فرموده نشانه آن است كه پيامبر ـ صلى الله عليه و آله ـ ، مظهر اين نام شريف است؛ خداوند در ميان پيامبران، صفت برجسته «اغناء» را به كسى جز پيامبر ـ صلى‏اللّه‏عليه‏وآله ـ اسناد نداده است سر اين نكته آن است كه رسول اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ بنده كامل است و بندگى، اصلى است كه انسان را مظهر ربوبيت مى‏كند و لازمه اطاعت از خداوند، بى نيازى از غير او است: «طاعَتُهُ غنى» و اگر اين اطاعت به كمال مطلوب رسيد، آن بنده محض و مطيع صرف، مايه بى نيازى ديگران هم خواهد شد و در حقيقت، آن بندگى خداست كه مغنى است.

[بیرق ظهور]

بخش سوم بحث عصمت :

4. تجليل خداوند نسبت به پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در خطاب

خداى سبحان، از نظر ادب محاوره، حرمتى خاص براى پيامبر خاتم ـ صلى‏اللّه‏عليه‏وآله ـ قايل است كه براى انبياى پيشين قايل نبوده. انبياى گذشته را با نام مخصوص آنها خطاب مى‏كند، اما هرگز نام مبارك پيامبر اسلام را به عنوان «يا محمد» نمى‏برد بلكه هميشه از او با تعبيرهاى تجليل آميزى همچون: «يا أيّها النبى»، «يا أيّها الرسول» ياد مى‏كند. مثلا درباره آدم ابوالبشر مى‏فرمايد:
«يا آدَمُ اْسْكُنْ اَنْتَ وَ زَوْجُكَ الْجَنَّة»
درباره حضرت نوح مى‏فرمايد:
«يا نُوح اِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أهْلِك»
درباره موسى:
«يا مُوسى أَقْبِلْ وَ لاتَخَفْ»
ولى درباره رسول اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ علاوه بر خطاب جلالت‏آميز خود، به بندگان نيز مى‏آموزد:
«لا تَجْعَلوُا دُعاءَ الْرَّسولِ بَيْنَكُمْ كَدُعاءِ بَعْضُكُمْ بَعْضاً»
«هر گاه خواستيد پيامبر را صدا بزنيد او را مانند مردى عادى صدا نزنيد.»
بلكه هم نحوه صدا زدن و هم اصل آن آميخته با تجليل و تكريم باشد.
5. عالم بودن به غيب و شهادت

از مقامهاى منيع رسالت، اطلاع بر غيب است. خداى سبحان مى‏فرمايد:
«قُلِ اْعْمَلوُا فَسَيَرَىْ اللّهُ عَمَلُكُمْ وَ رَسوُلُهُ وَ الْمُؤْمِنون»
«به مردم بگو هر كارى مى‏كنيد خدا، پيامبر و مؤمنان مى‏بينند.»
يعنى مقام رسالت كه مقام اطلاع بر غيب، آگاهى بر نهان و نهاد انسان‏ها، قلب‏ها و فكرها و سرهاى ديگران است، از كارهاى شما اطلاع دارد. اين كه خدا فرمود: بگو پيامبر مى‏بيند، تنها اخبار نيست بلكه با اين بيان، پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ را مظهر عالم غيب و شهادت كرده است.
خداوند در جاى ديگر مى‏فرمايد:
«عالِمُ الْغَيْبِ فَلايَظْهَرُ عَلى غِيْبِهِ اِلاّ مَنِ ارْتَضى مِنْ رَسولٍ»
«خداوند عالم غيب است و غيب را بر احدى آشكار نمى‏كند مگر بر رسولى كه مرتضى باشد.»
يعنى دينش مرضى خداى سبحان باشد و رسول اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ به يقين مرتضاى خدا و دين او به يقين خداپسندانه بود. از اين آيه استفاده مى‏شود كه رسول اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ عالم غيب است.

[بیرق ظهور]

بخش چهارم بحث عصمت :

6. دارنده شرح صدر

خداوند سبحان به رسول اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ مى‏فرمايد:«ما براى اين كه تو را به مكتب لدى اللهى برسانيم و از ام الكتاب برخوردارت كنيم. ظرف دلت را باز كرديم تا گنجايش اين علوم را داشته باشى.»
«اَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكْ * اَلَّذى اَنْقَضَ ظَهْرَك»
«آن بار توان فرسا را از دوش تو برداشتيم و سينه‏ات را گشوديم، مانعى از درون و فشارى از بيرون ندارى، مى‏توانى اسرار را بنگرى و سختى‏ها را تحمل كنى.»
7. درود فرستادن خدا و ملائكه بر پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله

مقام پيامبر اكرم ـ صلى الله عليه و آله ـ آن قدر والاست كه آفريدگار هستى و تمامى فرشتگان بر او درود مى‏فرستند و خداوند به همه مؤمنان دستور مى‏دهد كه آنها هم بر پيامبر ـ صلى الله عليه و آله ـ درود بفرستند:
«اِنَّ اللّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبى يا اَيُّهاَ الَّذينَ آمَنوُا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّموُا تَسْليماً»
«خداوند و فرشتگانش بر پيامبر درود مى‏فرستند، اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! بر او درود بفرستيد و سلام گوييد و تسليم فرمانش باشيد.»

[ملکوت* گامی تارهایی *]