اتاق فکرهاي جنگ نرم (اتاق فکر بنياد فورد )

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

اتاق فکر “بنیاد فورد”

مقدمه:

برخی از مراکزفکری و بنیادهای به ظاهر بشردوستانه در آمریکا در راستای پیشبرد سیاست های خارجی آمریکا گام برداشته و حتی به عنوان عامل نفوذی،نقش بازوی اطلاعاتی سیستم جاسوسی آمریکا بر عهده دارند؛ یکی از این مراکز، بیناد فورد است. در این نوشتار تلاش می شود تا با بررسی پیشینه تأسیس این بنیاد و همچنین اهم فعالیت های آن، نقش و عملکرد بنیاد فورد در حوزه تصمیم سازی کاخ سفید تحلیل بررسی شود.

اتاق فکر "بنیاد فورد"

پیشینه تأسیس بنیاد فورد

بنیاد فورد با کمک مالی بالغ بر ۲۵۰۰۰ دلار در ۱۵ ژانویه ۱۹۳۶، توسط «ارسل فورد» تأسیس شد. «ارسل» پسر «هنری فورد» معروف بود که کمپانی بزرگ اتومبیل سازی فورد را ایجاد کرده بود.

پس از ارسل در (۱۹۴۳) و پدرش هنری فورد (۱۹۴۷)، بنیاد فورد به بنیادی خیرخواهانه با گستره فعالیتی جهان تبدیل شد. این دوران که با ریاست «هنری فورد دوم» بر بنیاد فورد متقارن بود، نقطه عطف برجسته ای در تاریخ این بنیاد تجاری و سیاسی بود. به طوری که تشکیل کمیته مطالعاتی گایزر (gaither study committee) توسط اچ روان گایزر (H-Ro gaither) از مهم ترین تغییرات فعالیتی بنیاد فورد بود.

این کمیته مطالعاتی درخصوص نفوذ روابط خارجی آمریکا در سطح بین المللی و همچنین مناسبات اجتماعی ایالات متحده و ضرورتاً در ترویج و گسترش ارزش های نهادهای لیبرال دموکراسی در جهان تمرکز مطالعاتی داشت.

به هر حال، بنیاد به ظاهر بشردوستانه فورد تأسیس شد تا سناریویی جهانی ترسیم کند که در آن غرب را در لوای شعارهای حقوق بشری قادر سازد تا با فراهم کردن موقعیت های استقرار نیروهای نظامی آمریکا و جهان غرب در مناطق غنی و با ارزش جهان، فرایند نفوذ و استثمار قدرت سخت افزاری و نرم افزاری غرب به رهبری آمریکا را فراهم آورد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

اهم فعالیت های بیناد فورد

بنیاد فورد یک سازمان بزرگ غیردولتی و مستقل با یک هیئت مدیره جدا از شرکت اتومبیل سازی فورد می باشد.

بنیاد فورد به ظاهر یک بنیاد خیریه است که با اعطای کمک های بلاعوض و وام های بلندمدت به کشورها و گروه های غیردولتی مختلف همواره در جهت بسترسازی فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی نفوذ نرم و گسترده آمریکا در عرصه بین المللی تلاش کرده است.

در این راستا، بنیاد فورد با بیش از ۵۰ نمایندگی در ایالت آمریکا و راه اندازی ۱۰ دفتر منطقه ای در سراسر جهان گام برداشته است. از این رو، فعالیت های بنیاد فورد نسبت به سایر نهادها و اتاق های فکر در آمریکا متنوع تر است. همانطور که گفته شد، بنیاد فورد دارای ۱۰ دفتر منطقه ای است که فعالیت های برون مرزی آن را انجام می دهند؛ فعالیت های برون مرزی بنیاد فورد از سال ۱۹۷۳ با مساعدت ۸۵۰ نفر برنامه ریز در داخل آمریکا و ۹۲۰ نفر کادر متخصص در خارج از این کشور انجام گرفته که تأسیس دانشگاه ها و بیمارستان ها و درمانگاه های متعدد و صحرایی در کشورهایی نظیر هندوستان، برزیل، اندوزی و … از جمله فعالیت های پوشش دار بنیاد فورد بوده است.
به طوری که گفته می شود این بنیاد و مراکز و موسسات تحت پوشش آن در سراسر دنیا در لوای اقدامات به ظاهر بشردوستانه، بازویی مهم و راهبردی برای سیستم جاسوسی آمریکا(سیا) بوده و بخشی از فعالبت های سازمان جاسوسی سیا از طریق این بنیاد انجام می شود !

در حقیقت بنیاد فورد با شناسایی و گردهم آوردن نخبگان سیاسی، رهبران تجاری، حقوقدانان، مدیران بخش های خصوصی و مدنی و … از سراسر دنیا درجهت هم راستاسازی جهانی در زمینه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و حتی حقوقی با سیاست های کاخ سفید و سرمایه سالاران غرب گام برداشته است. از این رو، تربیت رهبران غربگرا و اندیشمندان اصلاح طلب در جهان سوم یکی از مهم ترین فعالیت های مهم این بنیاد می باشد.

بنیاد فورد به عنوان بازوی دیپلماسی عمومی کاخ سفید، همواره تلاش کرده تا در زیر لوای کمک های بشردوستانه و ارائه خدمات پوششی عمومی به مردم آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و … افکار عمومی این مناطق را تحت تأثیر نیات به ظاهر بشردوستانه آمریکا قرار داده تا از این طریق بستر نفوذ سیاسی و فرهنگی مقامات صهیونیستی کاخ سفید، را در این مناطق فراهم آورد.

همچنین از طرفی با اعطای کمک هزینه های تحصیلی به اتباع خارجی و حمایت از دانشمندان و پژوهشگرانی که دارای افکار مشابه با آمریکا و غرب هستند و نیز حمایت از موسسات غیردولتی و شبکه های مدنی در پیشبرد اهداف سیاست خارجی کاخ سفید گام برداشته است.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

همچنین بنیاد فورد، با ارائه منشورها و گزارش های راهبردی توسط کمیته مطالعاتی گایزر، نقش حیاتی در حل چالش های بین المللی آمریکا و همچنین طراحی و تدوین سیاست های بین المللی کاخ سفید دارد.

از این رو، مأموریت و وظایف اصلی بنیاد فورد در توسعه شبکه های مدنی در مناطق مختلف دنیا، شناسایی فرصت های اقتصادی و زمینه سازی اجرای سیاست های خارجی آمریکا خلاصه می شود که از طریق خدمات عمومی و به ظاهر بشردوستانه تجلی پیدا می کند.

براساس این مأموریت ها، بنیاد فورد برنامه مطالعاتی خود را در سه محور فرصت های اقتصادی، تقویت دموکراسی و قدرت نرم و ترویج الگو آموزش غربی وآزادی بیان قرار داده است.

در برنامه فرصت های اقتصادی، بنیاد فورد توان مطالعاتی خود را بر روی توسعه طرح های ابتکاری در مناطق مختلف جهان و همچنین گسترش اقتصاد آزاد متمرکز نموده است تا از این طریق فرصت های اقتصادی برای مشارکت کمپانی های غربی و آمریکا در مناطق مختلف جهان خصوصاً مناطق نفت خیز و زرخیز فراهم گردد.

بنیاد فورد در برنامه قدرت نرم و تقویت دموکراسی ، به دنبال راهبردهایی درخصوص ترویج نهادهای دموکراتیک، ایجاد شبکه های مدنی با مدل غربی و همچنین توسعه جنبش های سیاسی غربگرا در مناطق دنیا خصوصاً جهان اسلام می باشد. بخش مطالعاتی بنیاد فورد، در این برنامه با ترویج سیستم های انتخاباتی غربی (دموکراتیک) در کشورهای مختلف، از طرفی به دنبال مهره چینی سیاسی بوده و از طرفی، به دنبال تحت فشار قرار دادن دولت های مخالف و متضاد با سیاست های آمریکا است که پیگیری انقلابات رنگین در برخی مناطق از جمله اروپای شرقی و آسیای مرکزی از مهم ترین طرح های این برنامه راهبردی بنیاد فورد می باشد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

ترویج الگو آموزش غربی و آزادی بیان یکی دیگر از برنامه های مهم بنیاد فورد می باشد بخش مطالعاتی بنیاد فورد در این برنامه با ایجاد سیستم های آموزشی مدرن و ترویج آن درصدد هستند تا نوسازی آموزشی در کشورهای مختلف خصوصاً مناطق هدف صورت گیرد تا از این طریق بستر توسعه سیاسی و ایجاد شبکه های مدنی و گروه های سیاسی غرب محور فراهم گردد. همانطور که گفته شد، آزادی بیان یکی دیگر از موارد مهم این برنامه است که در راستای جنجال سازی سیاسی و همچنین تحت فشار قرار دادن دولت های متضاد با منافع آمریکا صورت می گیرد.

همانطور که در ابتدا این بخش گفته شد، بنیاد نفوذی فورد دارای ۱۰ دفتر منطقه ای می باشد که سیاست ها و راهبردهای کاخ سفید و همچنین سیستم جاسوسی آمریکا را در مناطق مختلف جهان دنبال می کنند. از این رو، بنیاد فورد دارای بخش های مطالعاتی منطقه ای است که به طور مستمر تحولات را رصد کرده و راهبردها و سیاست های بین المللی کاخ سفید را در این مناطق طراحی و تدوین می کنند. در ادامه به مهم ترین بخش های مطالعات منطقه ای بنیاد نفوذی فورد اشاره می شود.

بخش مطالعات شرق آفریقا یکی از بخش های مطالعاتی بنیاد فورد می باشد. در این بخش بررسی ایجاد و گسترش نهادهای دموکراتیک در شرق آمریکا، افزایش مشارکت سیاسی و مدنی با الگوی غربی و هم راستاسازی با سیاست های آمریکا، تغییر تدریجی در سیاست های اقتصاد شرق آفریقا، بررسی نقش و مشارکت آمریکا در درگیری های شرق آفریقا، اصلاحات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی در این منطقه، راه اندازی شبکه های مختلف رسانه ای … از جمله فعالیت های مهم مطالعاتی این بخش می باشد.

بخش مطالعاتی آمریکا که در زمینه بررسی چالش های اجتماعی و فرهنگی جامعه آمریکا، تنظیم سیستم آموزشی و پژوهشی، هدایت فکری رسانه های جمعی، تنظیم سیستم مالی و اقتصادی داخلی آمریکا، تولید و استمرار انسجام اجتماعی و … تمرکز مطالعاتی دارد.

بخش خاورمیانه و شمال آفریقا بنیاد فورد که دارای یک دفتر مرکزی منطقه ای در قاهره است، تکثر فرهنگی از طریق ابتکارات مدرن فرهنگی (سینمای خانگی، اینترنت، فضای مجازی و …)، حمایت از اصلاحات آموزشی، راه اندازی شبکه های پژوهشی، بررسی جریانات فرهنگی، اجتماعی و مذهبی کشورهای منطقه (خاورمیانه و شمال آفریقا)، حمایت از شبکه ها و گروه های مدنی سکولار، تقویت سیستم بازار آزاد و توسعه فعالیت های اقتصادی بخش های خصوصی و … را دنبال می کند.

بخش مطالعاتی آسیا که محور آن کشور چین می باشد. در این بخش تحقیق و بررسی نهادهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی چین، بررسی تحولات و ظرفیت های اقتصادی چین، بررسی و شناسایی چالش های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی چین، حمایت از گروه های مخالف و غربگرا، نفوذ زنجیره ای در نهادهای فرهنگی و اجتماعی از طریق ارتباط گیری با جوامع فقیر، مهاجران، اقلیت ها و موسسات غیردولتی چین، دامن زدن به چالش های اجتماعی نظیر، کارگران مهاجر، حقوق زنان … تمرکز مطالعاتی دارد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

موسسات وابسته

بنیاد فورد دارای شبکه گسترده ای از موسسات و مراکز مطالعاتی در آمریکا و حتی در سایر مناطق جهان است که به طور غیر رسمی و بعضاً رسمی و با پوشش بشر دوستانه فعالیت می کنند. در این بخش به برخی از موسسات و مراکز وابسته به بنیاد فورد که به صورت رسمی با این بنیاد همکاری می کنند اشاره می کنیم .

کنسرسیوم خیرخواهانه آسیا : اقیانوسیه که در زمینه تقویت زیر ساخت های اجتماعی بر اساس الگوی لیبرال دموکراسی در مناطق آسیا و اقیانوسیه فعالیت دارد.انجمن بنیادهای کوچک که در زمینه ایجاد نوسازی و اصلاحات آموزشی در مناطق مورد هدف با بنیاد فورد همکاری می کند .بنیاد خیریه کرنیکل که به عنوان منبعی برای انتشار و توزیع اخبار و آخرین تحلیل ها از تحولات جهانی به صورت آنلاین برای سیاستمداران، رهبران اقتصادی،

اساتید و… فعالیت می کند. انجمن موسسات و بنیادها که وظیفه اصلی آن ایجاد همکاری و مشارکت بین شورای بنیادها و موسسسات با بنیاد فورد در آمریکا است.

صندوق پیوند آمریکا که در زمینه مدیریت خدمات عمومی و اعطای کمک های مالی در مناطق مختلف جهان با بنیاد فورد همکاری می کند. شورای بنیادها که در زمینه رشد و رونق فعالیت موسسات و بنیادهای آمریکایی در راستای راهبردها و اهداف بین المللی کاخ سفید فعالیت می کند بنیاد اروپای مرکزی که در جهت تقویت همکاری میان موسسات و مراکز اروپای با بنیادهای آمریکایی فعالیت می کند.

بنیاد خیرخواهانه گوگل که در زمینه مدیریت کاربری و ایجاد و ترویج برنامه های مختلف در اینترنت همگام با اهداف سیاسی آمریکا فعلیت می کند. مرکز ستاره راهنما که در زمینه فراهم کردن اطلاعات لازم به مراکز و موسسات مختلف و همچنین مدیریت فکری و عملکردی آنها فعالیت دارد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

بررسی عملکرد بنیاد فورد در روند تاریخی

بنیاد فورد در سال ۱۹۴۸ به بازتعریف اهداف خود دست زد، به طوری که به دنبال نفوذ خود در منافع ملی کاخ سفید از طریق کمک های مالی و ایجاد مراکز و بنیادهای مطالعاتی بود. به عنوان مثال روان گایزر، رئیس کمیسیون مطالعات بنیاد فورد در راستای این باز تعریف «مرکز مطالعاتی رند» را با استفاده از ضمنانت های بانکی بنیاد فورد تأسیس کرد.

در سال ۱۹۵۱، شورای اجرایی بنیاد فورد با پیشنهاد کمیته مطالعاتی گایزر اقدام به تغییر سمت «پاول جی هافمن» از سرپرستی طرح مارشال به عنوان، رئیس بنیاد فورد نمود، انتصاب «هافمن» به عنوان رئیس بنیاد باعث گسترش جهانی و داخلی این بنیاد گردید.

به طوری که بنیاد فورد با کمک های اقتصادی بستر نفوذ سیاسی خود را در بدنه تصمیم سازی کاخ سفید گستراند. به عنوان مثال طی سال های ۱۹۵۱ تا ۱۹۶۰ ، ۶/۳۲ میلیون دلار در برنامه های آموزشی، ۷۵ میلیون دلار در فعالیت های آموزش مدیریت و نزدیک به ۳۰۰۰ میلیون دلار در بیمارستان ها و مدارس آموزش پزشکی هزینه کرد. از این پس اعضای ارشد بنیاد تصمیم گرفت تا فعالیت های بنیاد را در عرصه بین المللی وارد کنند. اولین تلاش ها برای توسعه جهانی بنیادفورد به تأسیس «صندوق روسیه آزاد» برمی گردد که مدیریت آن بر عهده جنرال کنان بود.

بنیاد فورد طراح اصلی تغییر روش های نظامی و استفاده از روشهای دیپلماتیک و اجتماعی علیه شوروی و جهان کمونیسم در دوران جنگ سرد بود.همچنین این بنیاد نفوذی در برنامه های نظامی آمریکا از جمله پروژه «مانهاتان» مشارکت داشته است حتی گفته می شود هزینه مالی بسیاری از پروژه های نظامی پنتاگون خصوصاً در زمینه موشکی توسط بنیاد فورد تأمین می گردد.

تشکیل «کمیته آمریکاییان متحد اروپا» و یا همانAcue که به عنوان خط مقدم سیا برای حمایت از ساخت یک اروپای فدرال مطابق با منافع واشنگتن بود یکی دیگر از فعالیت های مهم بنیاد فورد است که با کمک مستقیم این بنیاد صورت گرفت.

کنگره آزادی فرهنگی و همچنین «تزریق قراردادهای جدید به نظام اصلاح طلبی» از مهم ترین اقدامات سیاسی بنیاد فورد بعد از فروپاشی کمونیسم بود که در راستای اصلاحات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در اروپای شرقی و کشورهای تازه استقلال یافته اتحادیه جماهیر شوروی صورت گرفت. به طوری که طرح انقلابات رنگین در اروپای شرقی و آسیای مرکزی مستقیماً از سوی بنیاد فورد و با حمایت گسترده مالی آن صورت گرفت.

بنیاد فورد همچنین با حمایت از بنیاد سوروس روند اصلاح طلبی در ایران را از اوایل دهه هفتاد شمسی پیگیری می کند .به طوری که زمینه ارتباط گیری ها و هزینه مالی سوروس جهت ارتباط برخی از افراد سکولار و اصلاح طلب مانند »رامین جهانبگلو» توسط بنیاد فورد صورت می گرفت .حتی گفته می شود موسسات و ان . جی. او های غیردولتی و وابسته به جریان اصلاح طلبی مستقیماً منابع مالی خود را از بنیاد فورد تأمین می‌کردند.