در جنگ احزاب تمام قبائل و گروههاى مختلف دشمنان اسلام براى كوبیدن اسلامِ جوان متّحد شده بودند.
بعضى از مورّخان نفرات سپاه كفر را در این جنگ بیش از ده هزار نفر نوشتهاند، در حالى كه تعداد مسلمانان از سه هزار نفر تجاوز نمىكرد.
سران قریش كه فرماندهى این سپاه را به عهده داشتند، با توجه به نفرات و تجهیزات جـنـگـى فـراوان خـود، نـقـشـه جـنـگ را چـنـان طـراحـى كـرده بـودنـد كـه بـه خـیـال خـود بـا این یورش، مسلمانان را به كلّى نابود سازند و براى همیشه از دست حضرت محمّد(صلى الله علیه و آله) و پیروان او آسوده شوند!
زمـانـى كـه گـزارش تـحرّك قریش به اطلاع پیامبر اسلام(صلى الله علیه و آله) رسید، حضرت، شوراى نظامى تشكیل داد.
در ایـن شـورا سـلمـان فـارسـى پـیـشـنهاد كرد كه در قسمتهاى نفوذپذیر اطراف مدینه خندقى كنده شود كه مانع عبور و تهاجم دشمن به شهر گردد.
ایـن پـیشنهاد را همه قبول كردند و تصویب شد و ظرف چند روز با همّت و تلاش مسلمانان خندق آماده گردید.
خـنـدقـى كـه پـهـنـاى آن بـه قـدرى بود كه سواران دشمن نمىتوانستند از آن با پرش بـگـذرنـد و عـمـق آن نیز به اندازهاى بود كه اگر كسى وارد آن مىشد به آسانى نمىتوانست بیرون بیاید.
سپاه قدرتمند شرك با همكارى یهود از راه رسید.
آنان تصوّر مىكردند كه مانند گذشته در بیابانهاى اطراف مدینه با مسلمانان روبرو خـواهـنـد شـد، ولى ایـن بار اثرى از آنان در بیرون شهر ندیده و به پیشروى خود ادامه دادنـد و به دروازه شهر رسیدند و مشاهده خندقى ژرف و عریض در نقاط نفوذ پذیر مدینه، آنان را حیرتزده ساخت .
زیـرا اسـتفاده از خندق در جنگهاى عرب بى سابقه بود، ناگزیر از آن سوى خندق شهر را محاصره كردند. مـحـاصـره مـدیـنـه مـطـابـق بـعـضـى از روایـات حـدود یـك مـاه بـه طول انجامید.
وقـتـى حضرت عـلى(عـلیـهالسلام) خـدمـت پـیـامـبـر(صـلى الله عـلیـه و آله) رسـیـد، رسول خدا(صلى الله علیه و آله) ارزش ضربت حضرت على(علیهالسلام) را چنین برآورد كرد:
«ضَربَةُ عَلِی یَومَ الخَندَقِ اَفضَلُ مِن عِبادَةِ الثّقلین؛ ارزش این فداكارى بالاتر از عبادت تمام جنّ و انس است.(10)
زیرا در سایه شكست بزرگترین قهرمان كفر، عموم مسلمانان عزیز مىشدند و ملّت شرك، خوار و ذلیل گردید.