فرقی می‌كند كی و كجا دعا كنیم؟!

[خادمه زینب کبری(س)]

فرقی می‌كند كی و كجا دعا كنیم؟!

آیا خصوصیت زمان و مكان در استجابت دعا تأثیر دارد؟


جایگاه و آثار زمان و مكان را در رابطه‌ی خدا و انسان، باید از سوی هر دو طرف این ارتباط بررسی كرده و سنجید.

الف- تاثیر زمان و مكان در خداوند:

خداوند خود خالق زمان و مكان و همه‌ی موجودات مكانی و زمانی است، با آنكه خود در زمان و مكان نمی گنجد و به حكم آیات:
«نَحنُ اَقرَبُ اِلَیكُم مِن حَبلِ الوَرِید» ما از رگ گردن به شما نزدیك تریم(1)
«اِنَّ اللهَ یَحُولُ بَینَ المَرءِ وَ قَلبِهِ» خداوند میان انسان و قلبش است(2)
«هُوَ مَعَكُم اَُینَمَا كُنتُم» او هرجا كه باشید با شماست(3)
«تَعلَمُ مَا فِی نَفسِی وَ لَا اَعلَمُ مَا فِی نَفسِكَ» آنچه در نفس من است تو خدایا می‌دانی و من از آنچه در نزد توست هیچ نمی‌دانم(4)
دیگر معنا ندارد كه در شنیدن دعای ما مكانی با مكان دیگر، و یا این زمان با آن زمان برایش فرق داشته باشد.
از سوی دیگر به حكم:«لا تَأخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَومٌ» (5)‌
ذات متعالش دستخوش عوارضی چون خواب و چرت نمی‌شود تا مثلا در زمان خوابش دعای ما را نشنود.
همچنین: «وَ اِذَا سَأَلَكَ عِبادِی عَنِّی فَاِنِّی قَرِیبٌ» (6)
برای اطلاع از نیاز ما احتیاجی به واسطه ندارد تا او را آگاه سازد لذا در این آیه نفرمود «به بندگانم بگو كه من به آنها نزدیكم».
در دعای جوشن كبیر می‌خوانیم: «لا یَشغَلُهُ سَمعٌ عَن سَمعٍ» هیچ كاری و شنیدنی او را از شنیدن دعای ما باز نمی‌دارد.
پس او در همه مكانها و در همه زمانها به نیازهای همه مخلوقات آگاه است و سوال و دعای همه را می‌شنود.
خصوصیات زمان و مكان در استجابت دعا از ناحیه خدای تعالی فرق ندارد ولی از ناحیه بندگان فرق می‌كند.

ب- تاثیر زمان و مكان در بندگان:

پیامبر بزرگوار اسلام می‌فرمایند: «قلب آدمی چون گنجشك وحشی هر لحظه بر سر یك شاخه است»(7) و نیز می‌فرمایند «قلب آدمی مانند پر مرغی است كه در بیابانی پر باد، هر لحظه به یك سو می‌رود»(8)
با توجه به روایاتی از این دست و با نگرش در خویش در می‌یابیم كه انسان به واسطه دل‌مشغولی‌هایش از خود و پروردگار خود غافل شده و باز می‌ماند پس برای ارتباط با خدای خویش و دعا، جایی و زمانی را باید انتخاب كند كه در آن بتواند حواس خود را متمركز كند. بدین جهت است كه دعا را در قبل از اذان صبح و یا در كنار تربت سید الشهدا علیه السلام و یا در مكانهای دیگر این قبیل توصه فرموده‌اند.
خلاصه آنكه خصوصیات زمان و مكان در استجابت دعا از ناحیه خدای تعالی فرق ندارد ولی از ناحیه بندگان فرق می‌كند.

1- سوره ق ،‌آیه 16
2- سوره انفال ، آیه 24
3- سوره حدید ،‌ آیه 4
4- سوره مائده ، آیه 116
5- سوره بقره ، آیه 255
6- سوره بقره ، آیه 186
7- اثنا عشریه ،‌ صفحه 17
8- همان ،‌ صفحه 20
با تصرف ،‌برگرفته از كتاب پاسخ به پرسش‌های دینی ‌،محمد باقر موسوی همدانی