تربيت كودك در جهان امروز

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

تربيت كودك در جهان امروز

پـيشواى عالى قدر اسلام پانزده قرن پيش , در زمينه تربيت كودكان مساله اى را مطرح مى كند كه شـايسته است به عنوان ارزنده ترين برنامه تربيتى موردتوجه و استفاده قرارگيرد: الولد سيد سبع سنين , وعبد سبع سنين ووزير سبع سنين , فان رضيت خلائقه لاحدى وعشرين والا فاضرب على جـنـبه فقد اعذرت الى اللّه

منظور پيامبر ما اين است كه كودك در هفت سال اول زندگى سـرور پـدر و مـادر است و آنها ناگزيرند خواسته هاى او راصميمانه اجرا كنند, در هفت سال دوم زنـدگـى , هـمچون بنده اى بايد مجرى اوامر باشد و از خود هيچ گونه مخالفتى ابراز ندارد و اين خودمستلزم داشتن برنامه هاى صحيح تربيتى است , در هفت سال سوم , نه سرور است و نه بنده .

او ديـگـر بـه مـرحـلـه تكامل رسيده و از نظر عقل و احساسات , در آستانه استقلال زندگى قرار گـرفته است , از اين رو بايد در خانواده همچون وزيرمشاور باشد و در حكومت خانواده در مسائل خـانـوادگـى و اجـتـمـاعى و فردى , از فكر و نظر او مدد بگيرد, از آراى صائب او استفاده كند و اشتباهات و خطاهاى او را دوستانه گوشزد نمايد.
هنگامى كه به سن بيست ويك سالگى مى رسد, در صورتى كه اخلاق او درست و مقبول باشد, مربى به هدف مقدس خود نايل آمده است و لذتى كه از اين راه مى برد, برايش بزرگ ترين پاداش محسوب مى شود.

جوانى كه در چنين سنى واجد صلاحيت اخلاقى و اجتماعى باشد, شايسته تشويق است .

رضـايـت خـاطـرمـربى از رفتار پسنديده جوان , ارزنده ترين تشويق و پاداشى است كه به او تقديم مى شود, در عين حال , او پاداش خوش خويى خودرا در زندگى , از محيط و اجتماع خواهد گرفت .

اگـر اخلاق وى در آستانه جوانى و كسب استقلال مورد قبول نباشد, مى توان دست به دامن تنبيه زد و در صـورت لـزوم , شديدترين نوع تنبيه ـكه همان تنبيه بدنى است ـ درباره او به كار بست , اين جاست كه مربى در پيشگاه خداوند نيز معذور است .
بـاز هـم توصيه مى كنيم كه در عين حال نبايد مربى بگذارد عفريت خشم و افراط, اورا تحت تاثير قرار دهد و بالنتيجه از جاده احتياط خارج شود.

عـلى (ع ) فرمود: رب ملوم لاذنب له , گاهى اشخاصى كه مورد سرزنش قرار مى گيرند, گناهى ندارند

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

روسـو در كـتاب اميل مى گويد:در بچه , ابتدا حالت خوشى و لذتى ايجاد كنيد و سپس او را از آن لذت محروم كنيد تا بدين وسيله به ارزش آنهاآگاه شود.

مربى با توجه به ارزش لذت ها مى تواند بهترين سلاح موثر و برنده تربيتى را به دست آورد.

او متوجه مى شود كه چگونه محروم كردن طفل از بازى , تفريح , كار, همسالان و همبازى ها, توجه و محبت معلم , پدر, مادر, شنيدن يك داستان شيرين وب بهترين تنبيه اخلاقى براى طفل است .
ريشه روانى ميل به تشويق و پاداش .

همه در انتظار ترديد ديگران هستند.

در حقيقت همه افراد از خود و ديگران انتظار دارند كه بر اعمالشان صحه بگذارند.

ميل به تشويق و پاداش ـبه قول روان شناسان ـاز همين منشا روانى سرچشمه مى گيرد و بر سطح پهناور شخصيت انسان , جريان پيدا مى كنند.

اگـرچـه انـتـظـار تاييد, در اعماق روان انسان ريشه دوانيده است , با وجود اين مى توان با تقويت شخصيت , خود را از تاييد و تشويق ديگران بى نيازساخت .

مـردم كامل عيار ـكه وظيفه و هدف خود را عاقلانه يافته اندـ نه از تشويق و تاييد ديگران خرسند مى شوند ونه از مذمت و بى توجهى آنان غمناك .

اين عالى ترين مرحله تكامل شخصيت انسان است .
بـدنـيـسـت بـدانـيـم كه پيشوايان بزرگ اسلام , خود چنين بوده اند و براى پرورش پيروان خود, دستورهايى در همين زمينه صادر كرده اند.
امـام صادق (ع ) فرموده است : لا يصيرالعبد عبدا خالصا للّه ـعزوجل ـ حتى يصير المدح والذم عنده بمنزلة سوا, لانالممدوح عنداللّه ـ عزوجل ـ لايصيرمذموما بذمهم و كذلك المذم وم .

فـلا ـعـزوجـل تـفـرح بـمـدح احد فانه لا يزيد فى منزلتك عنداللّه ـولا يغنيك عن المحكوم لك والـمقدور عليك , انسان هنگامى بنده خالص خداوندمى شود كه ستايش و مذمت ديگران پيش او مـساوى باشد, زيرا كسى كه پيش خداوند مورد ستايش باشد, از مذمت ديگران مذموم نمى شود و كسى كه پيش خداوند مذموم باشد از ستايش ديگران ممدوح نمى شود.

پـس از سـتـايش ديگران شاد مباش , زيرا بر منزلت تو در پيشگاه خداوند نمى افزايد و تو را از آنچه درباره ات حكم و بر تو مقدر شده است , بى نيازنمى سازد

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

هتراست مربى نيز در صدد كامل ساختن شخصيت طفل برآيد و او را از چنين آزادگى برخوردار گرداند.

بديهى است كه وجود چنين افرادى براى اجتماع نيز بسيار مغتنم است .

اما صرف نظر از اين مطالب , آيا بهتر است افراد در برابرانجام هر خدمت و وظيفه اى انتظار پاداش و تشويق داشته باشند و احيانا با پشت هم اندازى ,خود را در معرض تشويق و پاداش قرار دهند, يا هر كـسـى بـه شـايـسـتـگـى ـبدون هيچ گونه چشم داشتى ـانجام وظيفه كند و با احساس رضايت خاطرى كه از انجام وظيفه براى او دست مى دهد, خود, بهترين پاداش دهنده و مشوق خود باشد؟ الـبـتـه در عـين حال نمى توان از تاثير و اهميت تشويق وپاداش چشم پوشى كرد, ولى بازهم نوع تشويق و پاداش , در تربيت فرق مى كند.

شما اگر براى اين كه كودكتان را به كارى واداريد با تشويق و پاداش پولى , او را به كار مورد نظرتان بـگـماريد, ممكن است طفل را به حقه بازى وپشت هم اندازى بكشانيد, در حالى كه اگر از راه هاى ديگرى او را مورد تشويق قرار دهيد و پاداش محبت و سرور به او بدهيد, چنين خطرى او راتهديد نمى كند.

آرى اگـر نوازش و سرپرستى گل هاى باغچه را به كودك واگذاركنيد و در برابر اين كار, به جاى تـشـويق و پاداش پولى , از طراوت و منظره دل انگيز وزيباى گل ها سخن به ميان آوريد و اين كار شايسته او را مورد ستايش قرار دهيد, يقينا اثر تربيتى بيشترى دارد تا تشويق و پاداش پولى .

عـلـى (ع ) مـى فرمايد: الناس ابنا ما يحسنون وقدر كل امرئ ما يحسن , مردم فرزند خصال و رفتار نيكوى خود هستند و ارزش هر كسى به خوبى كردار اوست