نظرى بر اسامى و القاب حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام

[ganjineh]

برای این مجلله عظیم الشان اسامی چند نقل كرده‌اند كه عبارتند از:
فاطمه:
ایشانهم نام حضرت زهراعلیهاالسلام و فاطمه یا فاطمه كبرى‏ نامیده شده است. در روایتى درباره مقام والا و عظمت‏ شان حضرت زهراعلیهاالسلام و علت ‏نامیده شدن ایشان به فاطمه آمده است:
محمد بن مسلم گفت: از ابوجعفر امام باقرعلیه السلام شنیدم كه فرمود:
فاطمه داراى جایگاهى كنار درِ جهنم است. وقتى روز قیامت مى‏شود، میان دو چشم هر نفر، مومن یا كافر نگاشته مى‏شود. آنگاه به كسى‏ كه دوستدار اهل‏بیت است و گناهان فراوانى دارد، دستور داده ‏مى‏شود به آتش افكنده گردد. وقتى حضرت فاطمه آن شخص را مى‏بیند، مى‏گوید: بارالها! مولاى من! مرا فاطمه نام نهادى و به واسطه من‏ مى‏خواستى از كسانى كه دوستدار من و ذریه‏ام هستند درگذرى.‏ وعده‏ات حق است و تو از وعده‏ات تخلف نمى‏كنى.
حضرت معصومه علیهاالسلام نیز چون حضرت فاطمه زهراعلیهاالسلام داراى مقام شفاعت ‏است. و احتمالا نامیده شدن وى به فاطمه بى ‏ارتباط با این مقام‏ نبوده است. به هر تقدیر به واسطه این بانوى گرامى بسیارى از شیعیان داخل بهشت مى‏گردند. در این‏ باره امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: بدانیدبراى بهشت هشت در است؛ سه تا از آنها به سوى قم‏ باز مى‏شود. در آنجا بانویى قبض روح مى‏شود. او از جمله ‏فرزندانم، و نامش فاطمه دختر موسى است. به شفاعت او همه شیعیان ‏داخل بهشت مى‏گردند.
در آن زمان خداوند عزیز و والامرتبه مى‏فرماید: درست گفتى، تو را فاطمه نام نهادم و مى‏خواستم به خاطر تو از كسى كه دوستت ‏دارد، و پیرو توست و به خاندانت علاقمند و پیرو آنان است، درگذرم. پیمانم حق است و من خلف وعده نمى‏كنم؛ به این سبب به‏ بنده‏ام فرمان داخل شدن در آتش را دادم تا تو درباره او شفاعت ‏كنى. تو را شفیع قرار دادم تا براى ملائكه و پیامبران و فرستادگانم و صاحبان این توقفگاه، جایگاه و منزلتت در پیشگاه من ‏مشخص شود. هر كس را كه دیدى میان دو چشمش كلمه مومن است، مى‏گیرى ‏و داخل بهشت مى‏كنى.
امام رضا علیه‌السلام فرمود:«من زار المعصومه بقم كمن ‏زارنى‏»؛ هر كس معصومه را در قم زیارت كند، مانند كسى است كه مرا زیارت كرده است.
حضرت معصومه علیهاالسلام نیز چون حضرت فاطمه زهراعلیهاالسلام داراى مقام شفاعت ‏است؛ و احتمالا نامیده شدن وى به فاطمه بى ‏ارتباط با این مقام‏ نبوده است. به هر تقدیر به واسطه این بانوى گرامى بسیارى از شیعیان داخل بهشت مى‏گردند. در این‏ باره امام صادق علیه السلام مى‏فرماید:
«... الا ان للجنة ثمانیةَ ابواب، ثلاثه منها الى قم. تقبض فیها امراه هى من ولدى و اسمها فاطمه بنت موسى تدخل بشفاعتها شیعتى ‏الجنة باجمعهم»؛ آگاه باشید، براى بهشت هشت در است؛ سه تا از آنها به سوى قم‏ باز مى‏شود. در آنجا بانویى قبض روح مى‏شود. او از جمله ‏فرزندانم، و نامش فاطمه دختر موسى است. به شفاعت او همه شیعیان ‏داخل بهشت مى‏گردند.
برخى از نویسندگان در توضیح روایت فوق گفته‏اند:
مقتضاى این خبر آن است كه از براى آن مخدره (فاطمه معصومه) در نزد خداى تعالى مقام محمودىاست كه شفاعت نمودن آن مخدره ‏باشد(در) روز جزا. و از براى او نزد خدا شانى است عظیم كه آن ‏حضرت و هكذا برادرش حضرت رضا علیه‌السلام كه در زیارتش مى‏فرماید:«ان لك‏ عندالله شانا من الشان.» و هكذا حضرت جواد. در كتاب مفتاح‏الجنان مذكور است كه حضرت رضا فرمود: هر كه زیارت كند او را همچنان است كه مرا زیارت كرده است. گرچه مولف مفتاح معلوم ‏نیست، اما از احادیث معتبر نیز چنین مطلبى استفاده مى‏شود. در حدیث است كه «من زار ذریتهما كانما زارهما»؛ هر كس ذریه حضرت‏ حسن و حسین را زیارت كند، مثل كسى است كه خود آنها را زیارت‏ كند. حضرت معصومه و حضرت عبدالعظیم حسنى نیز مشمول همین حكم‏هستند.
آرى، حضرت معصومه از مقام محمود یعنى مقام شفاعت ‏برخوردار است.
یا بضعة الرساله:
یاد مدینه كردم با گوش جان شنیدم
لبیك را ز بالا تا در حرم رسیدم
آیا شد آشكارا قبر نهان زهرا؟
یا فاطمه ز هر سو با گوش جان شنیدم
بنت امام كاظم اخت امام هشتم
باشد شفاعتش را روز جزا امیدم


یا بضعة ‏الرساله، ما را مران ز درگه
گشتم گداى كویت از غیر، دل بریدم
بر زاده برادر، جان جواد سوگند
رحمى، اگر چه زیر بار گنه خمیدم
یا فاطمه، شفاعت از روسیاهى‏ام كن
تا خلق روز محشر بینند رو سپیدم
معصومه:
حضرت فاطمه معصومه مستغرق در عبادت، و از آلایش به معاصى و زشتی‌ها پیراسته و عصمت مادرش زهرا علیهاالسلام در او تجلى نموده است.
بر اساس پاره‏اى از روایات، لقب معصومه از سوى امام رضا علیه السلام به ‏این بانوى عظیم الشان اعطا گردید. علامه مجلسى در این باره ‏گوید: امام رضا علیه‌السلام در جایى فرمود:«من زار المعصومه بقم كمن ‏زارنى‏»؛ هر كس معصومه را در قم زیارت كند، مانند كسى است كه مرا زیارت كرده است.
بر اساس رویاى صادقه نسب‏ شناس گرانقدر مرحوم آیة الله ‏سیدمحمود مرعشى نجفى(م 1338 ه .) این لقب از طرف امام ‏صادق علیه‌السلام بر حضرت معصومه اطلاق شده است. در این رویا امام ‏صادق علیه‌السلام به آیة الله نجفى كه با دعا و راز و نیاز تلاش پى‏گیرى‏ را براى یافتن قبر مطهر حضرت زهرا علیهاالسلام آغاز كرده بود، خطاب ‏فرمود: «علیك بكریمه اهل‏بیت‏»؛ بر تو باد به كریمه اهل‏بیت.
كریمه اهل‏بیت:
حضرت معصومه در زبان علما و فقهاى شیعه به لقب «كریمه ‏اهل‏بیت‏» یاد مى‏شود. از میان بانوان اهل‏بیت این نام زیبا تنها به او اختصاص یافته است.
بر اساس رویاى صادقه نسب‏ شناس گرانقدر مرحوم آیة الله ‏سیدمحمود مرعشى نجفى(م 1338 ه .) این لقب از طرف امام ‏صادق علیه‌السلام بر حضرت معصومه اطلاق شده است. در این رویا امام ‏صادق علیه‌السلام به آیة الله نجفى كه با دعا و راز و نیاز تلاش پى‏گیرى‏ را براى یافتن قبر مطهر حضرت زهرا علیهاالسلام آغاز كرده بود، خطاب ‏فرمود: «علیك بكریمه اهل‏بیت‏»؛ بر تو باد به كریمه اهل‏بیت.
لقب‌هاى حضرت معصومه علیهاالسلام از زیارتنامه‏ها
تا آنجایى كه ما اطلاع یافتیم، سه ‏زیارتنامه براى حضرت معصومه ‏ذكر شده است: یكى از آنها مشهور و دوتاى دیگر غیرمشهوراست.
اسامى و لقب‌هایى كه براى حضرت معصومه در دو زیارتنامه غیرمشهور ذكر شده، به قرار ذیل است:
طاهره(پاكیزه)؛ حمیده(ستوده)؛ برّه(نیكوكار)؛ رشیده(رشد یافته)؛ تقیه(پرهیزكار)؛ رضیه(خشنود از خدا)؛ مرضیه (مورد رضایت ‏خدا)؛ سیده طاهره(بانوى پاكیزه)؛ سیده ‏صدیقه(بانوى بسیار راستگو)؛ سیده رضیه مرضیه (بانوى خشنود از خدا و مورد رضاى او)؛ سیده ‏نساء العالمین(سرور زنان عالم).
لقب‌هاى دیگر آن بانو
محدثه و عابده و مِقدامه(بانوى پیشتاز) از دیگر صفات و القابى ‏است كه براى حضرت معصومه عنوان شده است.